އެންޓިޑިފެކްޝަނުން ބަރުލަމާނީގާ ސަރުކާރުވެއްޓުން ހުއްޓުވާ

މިފަހަރު ގެނެސްދެވޭތޯ މިބަލަނީ ރާއްޖޭގެ ގާނޫނު އަސާސީއަށް 20 ނޮވެންބަރ 2024 ގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންގެނައި ބަދަލު ތަކުގެތެރެއިން އެންޓިޑިފެކްޝަންއާއި ގުޅިގެން ގެނައި އިސަލަހާ ބެހޭ ގޮތުން ރާއްޖޭގެ ކުރީގެ އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރެއް ކަމުގައިވާ ޑރ. އަހުމަދު އަބްދުއްލާ ދީދީ ގެ ރައުޔެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ އެކްސް އެކައުންޓުގައި ލިޔުއްވާ ޕޯސްޓް ކުރައްވާފައިވާ ގޮތަށް އަކުރުން އަކުރަށެވެ. 

" ‏ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީއަށް މިގެނެވުނު އިޞްލާޙުގައި، "އެންޓި ޑިފެކްޝަން"އާ ގުޅޭގޮތުން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ނައްޞުތަކަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީގެ 4 ވަނަ މާއްދާގައި ކަށަވަރުކޮށްދީފައިވާ "ރައްޔިތުންގެ ބާރު" ނުވަތަ" ނުވަތަ "ރައްޔިތުންގެ ސިޔާދަތު" ގެއްލޭގޮތަށް ފަރުމާކުރެވިފައިވާ ނައްޞުތަކެކެވެ. ރައްޔިތުންގެ ސިޔާދަތުގެ މަބްދައަކީ ޙަޤީޤަތުގައި އެ މަބްދައާ ޚިލާފަށް ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ވެސް ބަދަލު ނުގެނެވޭނޭ "ސޫޕްރާ ކޮންސްޓިޓިއުޝަނަލް" (supra constitutional) ޕްރިންސިޕަލް އެއްކަމުން، އެ މަބްދައާ ތަޢާރުޟުވާގޮތަށް ޤާނޫނުއަސާސީ އިޞްލާޙުކުރުމުގައި ކަނޑައެޅޭ ކޮންމެ ނައްޞަކީ އެއަށް "ކޮންސްޓިޓިއުޝަނަލް ލެޖިޓިމެސީ" ލިބިގެންވާ ނައްޞެއްކަމުގައި ނުބެލެވޭނެއެވެ؛

މިއާގުޅިގެން ފާހަގަކުރަމެވެ:-

1- ބައެއް މަލްޓި ޕާޓީ ސިސްޓަމްތަކުގައި "ފްލޯރް ކްރޮސިންގ" މަނާކުރުމުގެ ގޮތުން ޤާނޫނުތަކެއް ހެދިފައި ވިނަމަވެސް، "އެނޓި ޑިފެކްޝަން" ޤާނޫނުތަކަކީ ކުރިއަރާފައިވާ ގިނަ ޑިމޮކްރަސީތައް ބަލައިގަންނަ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. "އެންޓި ޑިފެކްޝަން" ޤާނޫނު ތަޠްބީޤު ކުރާ ބައެއް ނިޒާމުތަކަކަކީ "ބަރްލަމާނީ" ނުވަތަ "ސެމީ ބަރްލަމާނީ" ނިޒާމުތަކަކަށް ވާއިރު، އޭގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދަކީ، އެފަދަ ނިޒާމުތަކުގައި ޕާރލަމެންޓަރީ މެޖޯރިޓީ ގެއްލުމުގެ ސަބަބުން ސަރުކާރުގެ ދެމިއޮތުމަށް ހުރަސްއެޅިގެންދާތީ އެކަމަށް ޙައްލު ހޯދުން ކަމުގައި ވާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހުމްހޫރިއްޔާ ފަދަ ރިޔާސީ ނިޒާމެއްގައި ސަރުކާރު އުފަންވަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަމުގައި ނުވާއިރު، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެޖޯރިޓީއާއި ސަރުކާރުގެ ވުޖޫދާއި އަދި ދެމިއޮތުމާ ދެމެދު އޮންނަންޖެހޭ އެއްވެސް ދުސްތޫރީ ގުޅުމެއް ނެތްއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގައި "އެންޓި ޑިފެކްޝަން" ގެ އުޞޫލުތަކެއް -މިގެނެވުނު ދުސްތޫރީ އިޞްލާޙުގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވާ ގޮތަށް- ކަނޑައެޅިގެން ދިއުމުން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަކީ އެމަޖިލީހާ ޤާނޫނުއަސާސީން މަތިކޮށްފައިވާ އިޚްތިޞާޞްތައް ފުރިހަމަޔަށް އަދާކުރާ ބާރެއްގެ ގޮތުގައި އޮންނަ އޮތުން ނިމުމަކަށް އައިސް، އެ މަޖިލިސް"ޑިސްފަންކްޝަނަލް" ބާރަކަށް ބަދަލުވެގެން ދިއުމުގެ އިޙުތިމާލު ވަރަށްވެސް ބޮޑެވެ.

2-  "އެބްނޯރމަލް" އިޖްރާއާތު ތަކެއްގެ ދަށުން ޤާނޫނުއަސާސީ އަށް އިޞްލާޙު ގެނައުމަކީ ތަހްޒީބު މުޖުތަމަޢެއްގައި ކަން ހިނގައިގެންވާނެ ގޮތްކަމުގައި ނުވާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިއްޔެ ގެނެވުނު އިޞްލާޙު ފާސްކުރުމުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ބެސްޓް ޕްރެކްޓިސްއަށް ތަބާވުމަކާ ނުލައި، އެއްދުވަސް ތެރޭގައި އިޞްލާޙު ހުށަހަޅައި، އިޞްލާޙަށް ބަޙްޘުކޮށް، އިޞްލާޙު ފާސްކޮށްފައިވަނީ ނޭދެވޭ ނުފޫޒުގައި ޖެހުން ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ޟަރޫރަތެއް އޮވެގެން ކަމަކަށް ޤަބޫލުނުކުރެވެއެވެ.

3- ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގައި "ޑައިރެކްޓް ޑިމޮކްރަސީ" އިތުރަށް ހަރުދަނާކޮށް ރައްޔިތުންގެ ބާރު ކަށަވަރުކުރުމުގެ ގޮތުން "ރިކޯލް ރެފްރެންޑަމް" ތަޢާރަފްކޮށް އިންތިޚާބީ މެންބަރުން ވަކިކުރުމުގެ ބާރު އިންތިޚާބީ ދާއިރާގެ ރައްޔިތުންނަށް ލިބިދިނުމާއެކު، ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙު ގެނައުމުގެ މުހިއްމުކަން މިހާރުވަނީ އިތުރުވެފައެވެ."

ޑރ. އަހުމަދު އަބްދުއްލާ ދީދީގެ ރައުޔުން ފާހަގަ ކުރެވުނު އުސް އަލިތަކަކީ: 

• ގާނޫނު އަސާސީއަށް ގެނައި އިސްލާހަކީ ގާނޫނުއަސާސީގެ 4 ވަނަ މާއްދާގައި ކަށަވަރުކޮށްދީފައިވާ "ރައްޔިތުންގެ ބާރު" ނުވަތަ" ނުވަތަ "ރައްޔިތުންގެ ސިޔާދަތު" ގެއްލޭގޮތަށް ފަރުމާކުރެވިފައިވާ ނައްޞުތަކެއްކަން
• ރައްޔިތުންގެ ސިޔާދަތު ހިމެނޭ "ސޫޕްރާ ކޮންސްޓިޓިއުޝަނަލް" ޕްރިންސިޕަލާއި ތަޢާރުޟު ވާގޮތަށް ކަނޑައެޅޭ ކޮންމެ ނައްޞަކީ އެއަށް "ކޮންސްޓިޓިއުޝަނަލް ލެޖިޓިމެސީ" ލިބިގެންވާ ނައްޞަކަށް ނުވާކަން. 
• "އެންޓި ޑިފެކްޝަން" ޤާނޫނަކީ "ބަރްލަމާނީ" ނުވަތަ "ސެމީ ބަރްލަމާނީ" ނިޒާމުތަކުގައި ޕާރލަމެންޓަރީ މެޖޯރިޓީ ގެއްލުމުން ސަރުކާރުގެ ދެމިއޮތުމަށް ހުރަސްއެޅިގެންދާތީ އެކަމަށް ޙައްލު ހޯދުމަށް އޮންނަ ފަރުވާއެއްކަން.
• ރިޔާސީ ނިޒާމެއްގައި ސަރުކާރު އުފަންވަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަމުގައި ނުވެފައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެޖޯރިޓީއާއި ސަރުކާރުގެ ވުޖޫދާއި އަދި ދެމިއޮތުމާ އެއްވެސް ދުސްތޫރީ ގުޅުމެއް ނެތްކަން.
• ދިވެހިރާއްޖޭގައި "އެންޓި ޑިފެކްޝަން" ގެ އުޞޫލުތަކެއް ދުސްތޫރީ އިޞްލާޙުގައި ކަނޑައެޅިގެން ދިއުމުން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަކީ ޤާނޫނުއަސާސީން މަތިކޮށްފައިވާ އިޚްތިޞާޞްތައް ފުރިހަމަޔަށް އަދާކުރާ ބާރެއްގެ ގޮތުގައި އޮންނަ އޮތުން ނިމުމަކަށް އައިސް ޕާލަމެންޓަކީ "ޑިސްފަންކްޝަނަލް" ބާރަކަށް ބަދަލުވެގެން ދިއުމުގެ އިޙުތިމާލު ބޮޑުކަން.
• ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ގެނެވުނު އިޞްލާޙު ފާސްކުރުމުގައި މަޖިލީހުން ބެސްޓް ޕްރެކްޓިސްއަށް ތަބާނުވެ، އެއްދުވަސް ތެރޭގައި އިޞްލާޙު ހުށަހަޅައި، އިޞްލާޙަށް ބަޙްޘުކޮށް، އިޞްލާޙު ފާސްކޮށްފައިވަނީ ނޭދެވޭ ނުފޫޒުގައި ޖެހުން ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ޟަރޫރަތެއް އޮވެގެން ނޫންކަން 
• "ޑައިރެކްޓް ޑިމޮކްރަސީ" ހަރުދަނާކޮށް ރައްޔިތުންގެ ބާރު ކަށަވަރުކުރުމަށް "ރިކޯލް ރެފްރެންޑަމް" ތަޢާރަފްކޮށް އިންތިޚާބީ މެންބަރުން ވަކިކުރުމުގެ ބާރު އިންތިޚާބީ ދާއިރާގެ ރައްޔިތުންނަށް ލިބިދިނުމުގެ މުހިންމުކަން.