ބޭރު ފައިސާ އާ ބެހޭ ގަވާއިދާއި މަނީޗޭންޖިންގ ވިޔަފާރި އާއި ބެހޭ ގަވާއިދަށް ބަދަލު ގެނައުމުގައި ކަމާއި ގުޅުން ހުރި ފަރާތްތަކާއި މަޝްވަރާ ނުކުރުމުގެ ކަންބޮޑުވުން އެމްޑީޕީގެ ރައީސް އޮނަރަބަލް އަބްދުއްލާ ޝާހިދު ފާޅުކުރައްވައިފިއެވެ. ގުޅުންހުރި ފަރާތްތަކާ މަޝްވަރާ ނުކޮށް ސަރުކާރުން ކަންކަން ކުރަން އުޅުމުން އެންމެ ބޮޑު ސިނާއަތަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންވާ މަގަށް ކަންކަން ދާތަން ފެންނަކަމަށް ޝާހިދު ވިދާޅުވެއެވެ.

ވަރުވާއަށް ލިޔެދީފައިވާ ފަޅުރަށްތަކުގައި ރިސޯޓް ހަދައިގެން ޓޫރިޒަމްގެ ނަފާ ބަޔަކު ނަގަމުން ދަނިކޮށް ސަރުކާރަށް ވެސް މަންފާ ލިބޭގޮތަށް ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތަކަށް ބަދަލުކުރެވިގެން ދިޔައީ އެއް ފަހަރަކުން އެއް ދުވަހަކުން ނޫނެވެ. ހުރި ހުރަސްތަކާ ގޮންޖެހުންތައް ހައްލުކޮށް ރިސޯޓުވެރިންގެ އެއްބާރުލުން ހޯދައިގެން ރަނގަޅަށް އިންތިޒާމް ވެގެންނެވެ. ކަމަކަށްފަހު ކަމެއް ބަދަލުކުރަމުން އައީ އެކިފަހަރު މަތިންނެވެ. 

އެއްބަހެވެ. ޓޫރިޒަމް އިންޑަސްޓްރީގައި އަދިވެސް ހައްލުކުރަން ގިނަ ކަންކަން އެބަހުއްޓެވެ. ސިނާއަތުގެ ފައިދާ ދައުލަތަށް އެންމެ ރަނގަޅަކަށް އަދިވެސް ނުކުރެއެވެ. ދައުލަތުގެ ނިސްބަތުގައި ސިނާއަތް ފުޅާކޮށް ކުރިއެރުވުމަށާއި ޓޫރިޒަމްގެ ވިޔަފާރީގައި އުޅޭ މީހުނަށް ފަހިކޮށްދޭ ކަންކަން ދާދި މަދެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ކުރިއާ އަޅާ ބަލާއިރު ދައުލަތަށް ޓޫރިޒަމުން ލިބޭ މަންފާއެއް ކުޑައެއް ނޫނެވެ. 

ސަރުކާރު ހިންގުމާ ހަވާލުވާ ގިނަ ވެރިންގެ މައިގަނޑު ވިސްނުމަކަށް ވެފައި އޮންނަނީ ބަޔަކު ބޮޑެތި އިންވެސްޓް ކޮށްގެން ޓޫރިޒަމްގެ ހިދުމަށްދޭން ފެށުމުން އެ ވިޔަފާރައަށް ފަހިވާގޮތައް ކަމެއް ކޮށްނުދީ ވީހާވެސް ގިނަ ފައިސާ ސަރުކާރަށް ނެގުމެވެ. ސަރުކާރުގެ ޒިންމާއެއްނެތި ހޯދުނު ގޮތަކުން ބޮޑު ނަފާ ހޯދުމެވެ. 

ސަރުކާރުތަކުން ރައްޔިތުންނަށް ވިސްނާދެމުން ގެންދަނީ ދައުލަތުގެ މިލްކިއްޔާތު ބޭނުންކޮށްގެން ބަޔަކު ދައުލަތަށްވުރެ މުއްސަދިވެފައިވާ ކަމުގެ ވިސްނުމެވެ. މަދު ބަޔަކު ދައުލަތުގެ މުއްސަދިކަމަށް ވެރިވެގެން އުޅޭކަމަށް އޮންނަނީ ގަބޫލު ކުރުވާފައެވެ. ލިބޭ ފުރުސަތުގެ ބޭނުން ކޮށްގެންނާއި ފުރުސަތު ހޯދައިގެން ތަނަވަސްކަން ހޯދުމަކީ އެންމެންގެ ކިބައިގައި ހުންނަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ފުރުސަތުލިބި ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތަކަށް ކަންކަން ނުކުރެވިގެން އަތަށް ގޮއްވާލާފައި ތިބި ކިތަންމެ ބަޔަކުވެސް އެބަތިބި ނޫން ހެއްޔެވެ. 

ގިނަ މީހުން ގަބޫލު ކުރަން ބޭނުން ނުވާކަމަކީ ކޮންމެ ރިސޯޓަކާއި ކޮންމެ ހޮޓަލަކާއި ކޮންމެ ގެސްޓް ހައުސްއަކީ ވެސް ކޮންމެވެސް ބައެއްގެ ތަންތަންކަމެވެ. ދައުލަތުގެ މިލްކިއްޔާތު ކަމުގައިވާ ރަށްރަށާއި ބިންބިމުގައި ބަޔަކު ވިޔަފާރި ކުރަނީ އެއްބަސްވެފައިވާ އަގެއް ނުވަތަ ކުއްޔެއް ދައްކައިގެންނެވެ. ދައުލަތަށް ދައްކަން ޖެހޭ ޓެކްސްތަކާއި ފީތަކާއި ދައްކައިގެންނެވެ. ހަދާ އުސޫލަކުން ގަވައިދަކުން ގާނޫނަކުން އަތުލެވޭނީ އެގްރިމަންޓްގައި ބަޔާން ކުރާއެއްޗެއް ބަޔާންކުރާ ގޮތެއްގެ މަތީންކަން ގަބޫލުކުރާކަށް ބައެއް މީހުން ބޭނުމެއްނުވެއެވެ. 

ރާއްޖޭގައި ޑޮލަރު ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކާ ވަކި އަދަދަކަށް މާރުކުރުން މަޖުބޫރު ކުރުވާހެން، ރާއްޖޭގައި ކުރާ ހުރިހާ ވިޔާފާރި މުއާމަލާތެއް ދިވެހިފައިސާއިން ނޫނީ ނުކުރެވޭ ގޮތަށްވެސް ސަރުކާރުން ބޭނުން ވެއްޖެއްޔާ ހެދިދާނެއެވެ. ކުއްލިޔަކަށް އެވަރުގެ ބޮޑެތި ބަދަލު ގެނައުމަކީ އޭގެ ގެއްލުން މުޅި ރާއްޖެއަށް ކުރާނެ ކަންކަމެވެ. އެޒާތުގެ ހައްސާސް ބަދަލުތައް ގެންނަންވާނީ ކެއްތެރިކަމާއެކު މަޑުމަޑުންނެވެ. މުޅި ސިނާއަތުގެ އެއްބާރުލުން ހޯދައިގެންނެވެ.  

ނެރޭ ކުއްލި އަމުރަކުން، ހަދާ އުސޫލަކުން ނުވަތަ ގާނޫނަކުންވެސް ރިސޯޓްތަކާއި ހޮޓާތަކާއި ގެސްޓް ހައުސްތަކުން ސަރުކާރަށް މަޖުބޫރު ކުރެވޭނީ ގަވައިދުން ކުލި ނުދައްކާ އޮންނަ ކުއްޔާއި ދައްކަންޖެހޭ ކުއްޔާއި ފީ ދައްކާށެވެ. ހަމަ އެހެންމެ އެއްބަސްވުމާއި ހިލާފު ވަންޏާ ކުރަން ކަޑައެޅިފައި އޮންނަކަމެއް ކުރަންވީއެވެ. އެހެނެކޭ ކިޔާ ސަރުކާރުން ބޭނުންވުމުން އުސޫލެއް ހަދާލާފައި ހިތުހުރި ކަމެއްކޮށް ހިތުހުރި އެއްޗެއް އެކަކަށްވެސް ހެދިގެން ނުވާނެއެވެ.

މަރުކަޒީ ބޭންކުގައި ޑޮލަރު މަދުވުމަކީ ރިސޯޓް އޯނަރުން ޒިންމާވާން ޖެހޭކަމެއް ނޫނެވެ. މަނިޓަރީގައި ޑޮލަރު ފައްލައު ކުރަން ބޭނުންވުމުން ރިސޯޓްތަކާއި ހޮޓާތަކާއި ގެސްޓް ހައުސްގެ ތިޖޫރީ ތަޅުދަނޑި ގަވަރުނަރެއް ކަމަކު އަތެއް ނުލެވޭނެއެވެ. 

މުއިއްޒޫ ބުނަން ހެއްޔެވެ. ވެރިކަން ލިބޭއިރަށް ފަޔަށް ހިނިއަރައިގެން އުޑުގައި ޖެހިފައި ބިމުގައި ޖެހުނަކަސް ކަމަކު ނުދާނެއެވެ. މާބޮޑަށް ފުއްޕީމާ ފަޅައިގެން ދާލެއް އަވަސް ވާނެއެވެ. ތެޅިގެންފައި ކުރާކަންކަމުން އަނބުރާ އުނބަށް ޖަހަން ޖެހޭލެއް ގިނަވާނެއެވެ.

އައްޑޫ މީދޫ ދާއިރާގެ މެންބަރު ވިދާޅުވާ ގޮތުން ހަރަދު ކުޑަކުރުމަށާއި އާމްދަނީ ހޯދުމަށް ސަރުކާރުން އަޅަންއުޅޭ ފިޔަވަޅުތަކުން ރައްޔިތުންނާއި ސަރުކާރު ކަރުބުޑުގައި ހިތިރަހަލާނެއެވެ. އައްދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ރާއްޖެ އޮތީ އިގްތިސޯދީ އަނދަވަޅެއްގައިކަމަށް އޭނާވެސް ގަބޫލު ކުރައްވައެވެ. އައްދު ވިދާޅުވީ އެކަމަކީ ކުރީ ސަރުކާރޭ ކިޔައިގެން ފުއްދާލެވެން އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ. އެހާލަތަށް ރާއްޖެ ދިޔައީ ފާއިތުވި ހުރިހާ ސަރުކާރުން އެޅި ފަރުވާކުޑަ ފިޔަވަޅުތަކެއްގެ ނަތީޖާއިން ކަމަށް އައްދު ވިދާޅުވިއެވެ. 

ވޭތުވެދިޔަ ދައުރުގެ އަހަރު ތަކަކީ ދައުލަތުގެ މާލިއްޔާއަށް ބުރަބޮޑު އަހަރުތަކެއް ކަމަށް މި ސަރުކާރުން މިހާރު ގަބޫލު ކުރާކަން އައްދުގެ ވާހަކަތަކަުން ރައްޔިތުންނަށް ކަށަވަރުކޮށް ދެއްވިއެވެ. ބަޖެޓްގެ ފިސިކަލް ޕޮލިސީގެ ތައާރަފްގައި މި ސަރުކާރުން ބަޔާންކޮށްފައި ވާކަމަށް އައްދު ވިދާޅުވީ ކޮވިޑް19 ބަލިމަޑުކަމާއި ކުރިމަތިވި އިގްތިސޯދީ ހީނަރުކަމާއި ރަޝިޔާ ޔޫކްރޭން ހަނގުރާމައިގެ ތެލުގެ އަގު ބޮޑުވުމާއި ދައުލަތުގެ ބަޖެޓާއި ބޭރުފައިސާގެ ރިޒާވަށް ކުރި ނޭދެވޭ އަސަރުން ފާއިތުވި އަހަރުތައް ވެެގެން ދިޔައީ ދައުލަތުގެ މާލިއްޔާއަށް ބުރަބޮޑު އަހަރުތަކެއް ކަމަށެވެ. 

ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި ތަކެތީގެ އަގުބޮޑުވެ ގިނަ ގައުމު ތަކުގެ އިންފްލޭޝަން ރޭޓް މަތިވުން ކުޑަކުރުމައްޓަކާ މަރުކަޒީ ބޭންކް ތަކުން އިންޓްރެސްޓް ރޭޓްތައް މަތިކުރުމުން ދައުލަތުގެ ބަޖެޓް ފައިނޭންސް ކުރުމަށް ގޮންޖެހުންތަކެއް ކުރީ ސަރުކާރަށް ކުރިމަތި ވިކަން މިސަރުކާރުން ގަބޫލުކޮށްފައިވާކަން އައްދުގެ ވާހަކަފުޅުން ސާފުވިއެވެ.  

ދައުލަތަށް ލިބޭނެކަމަށް 2025ގެ ބަޖެޓްގައި ލަފާކޮށްފައިވާ ޓެކްސްތައް ލިބޭނެ ކަމަށް އައްޑޫ މީދޫ މެންބަރު ގަބޫލެއް ނުކުރައްވައެވެ. ޓެކްސް ޕޭޔަރުން ރުހުމުގައި ޓެކްސް ދައްކާނެ ކަމަކަށް ވެސް އައްދު ގަބޫލެއް ނުކުރައްވައެވެ. އެހެން ކަމުން ދައުލަތައް ލިބެންޖެހޭ އާމްދަނީ ފުރޭނިގެން ގޮސް ބޮޑުބައެއް ގެއްލިގެން ދާނެކަމަށް މެންބަރ އަބްދުއްރަހުމާން ދެކެވަޑައި ގަންނަވައެވެ.  

މަސްތުވާ ތަކެއްޗަކީ އެތެރެކުރުމާއި އުފެއްދުމާއި ގެންގުޅުމާއި ބޭނުންކުރުން މަނާއެއް ޗެކެވެ. ބާޒާރުގައި އާއްމުކޮށް ވިއްކާކަށްވެސް ނުހުރެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މަސްތުވާތަކެތި ލިބުމަކަށް ބޭނުން ކުރުމަކަށް ހުރަހެއް ނެތެވެ. އެކި ގޮތް ގޮތަށް ސްމަގުލްކޮށްގެން މަސްތުވާތަކެތީގެ ވިޔަފާރި ފަތުއަޑުކިޔާފާ އެބަކުރެއެވެ. ހުޅުހުޅުން ދޫވެ ވާނުވާ ނޭނގުމުގައި އެތައް ހާސް ބަޔަކު އެބައުޅެއެވެ. އެކަން ހުއްޓުވަން ސަރުކާރަށް ކުރެވޭ ކަމެއް ނުއޮވެއެވެ. ގާނޫނާއި ގަވައިދާ ހިލާފަށް ޑްރަގް އެތެރެކޮށް ވިއްކާ ބޭނުން ކުރުމަކީ އަދަބު ކަނޑައެޅިފައިވާ ގާނޫނީ ބޮޑުކުށެކެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުން ކުރުމަކީ ކުށަކަށްނުވެ ބައްޔަކަށް ވަނީ ބަދަލު ކޮށްފައެވެ. މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުން ކުރާ މީހުންނަކީ ބަލި މީހުންކަމަށް ވަނީ ގަބޫލު ކުރުވާފައެވެ.   

ޑްރަގްގެ ހާލަތު ގޯހުން ގޯހަށް ގޮސްފައިވާ ގައުމެއްގައި އާއްމު ސިއްހަތުގެ ނަން ބޯޑުއަޅުވައިގެން ވޭޕް މަނާކޮށް ސިނގިރެޓަކުން -/8ރ ސަރުކާރަށް ނަގަން ހަމަ ޖެއްސުމަކީ ދައުލަތަށް ފައިސާ ހޯދަން ޖެހި މަޅިއެކެވެ. އާއްމު ސިއްހަތަށް ހެވެއް އެދިގެން ކުރި ކަމެއްނޫނެވެ. ސިނގިރެޓްގެ އަގު ބޮޑުކުރުމުން ކޮންމެވެސް ބަޔަކު ދުންފަތާ ދުރަށް ދާނެއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ސިއްހީ ނަޒަރިއްޔާގައި ދުންފަތާ މީހުން ދުރުކުރަން އުޅޭ މީހުން ހީކުރާވަރުގެ ނަތީޖާއެއް ނުފެންނާނެއެވެ. މަނާކޮށްގެން ލިބުން ދަތިކޮށްގެން ކަމެއް ހުއްޓުވޭނަމަ ޑްރަގް ހުއްޓުވޭނެއެވެ. 

ސަރުކާރުގެ ހަރަދުތައް ބޮޑުވެ ލިބޭ އާމްދަނީން ދެކޮޅު ނުޖެހިގެން ފައިސާ ހޯދަން ސިނގިރެޓާއި ދުންފަތުގެ ބާވަތްތަކުގެ ޓެކްސް ބޮޑުކުރި ކުރުމަކީ ހެޔޮ ނިޔަތެއްގައި ކުރިކަމެއް ނޫނެވެ. -/2ރ. އަށް ވިއްކި ސިނގިރޭޓް -/6ރ. އަށް ބޮޑުކޮށް -/110ރ އަށް ސިނގިރެޓް ފޮއްޓެއް ބޮޑު ވުމަކުންވެސް ބޯ މީހުނެއް މަދެއް ނުވެއެވެ. އެތެރެކުރާ ސިނގިރެޓް މަދެއް ނުވެއެވެ. ސަރުކާރަށް ލިބޭ ޢާމްދަނީ އިތުރުވުން ނޫންކަމެއް އެކަމަކުން ހަގީގަތުގައި ނުވެއެވެ. ކަސްޓަމްގެ ހިސާބުތަކުން އެހަގީގަތް އެހުރީ ފެންނާށެވެ.

ސަރުކާރުން ނަގާ ޓެކްހާއި ހެދި ކުރިންވެސް އެހާ އަގުބޮޑުކޮށް ގަނެގެން ބޭނުން ކުރަމުން އައި ސިނގިރެޓްގެ އަނެއްްކާވެސް ދެގުނަ ކޮށްލުމަކީ އަލިފާނާ ކުޅުން ފަދަ ކަމެކެވެ. އެތައް ހާސް ބަޔަކު ދެވި ހިފާފައިވާ ކަމަކަށްވާތީ އާއްމު ސިއްހަތުގެ ނަންބޯޑު އަޅުވައިގެން ސިނގިރެޓާއި ދުންފަތުގެ ބާވަތްތަކުގެ ޓެކްސް އިންތިހާ ދަރަޖައަށް ބޮޑުކޮށްލުމަކީ އެތައް ހާސް ނުރައްކަލަކަށް ގައުމު ވައްޓާލުމެވެ. މަދު މީހަކު ދުންފަތާ ދުރަށް ދިޔަނަމަވެސް ރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރެވޭ ސިނގިރެޓެއް ބޭނުންކުރާ މީހުނެއް މަދެއް ނުވާނެއެވެ.

އަނބި ދަރިން ނުކައިނުބޮއި ތިއްބަސް ގަންނަން ލިބެންޏާ ސިނގިރޭޓް ގަނެގެން ބޯނެ މީހުން މަދެއް ނުވާނެއެވެ. ލިބޭ ކުޑަ އާމްދަނީ އެންމެ ފުރަތަމަ ހަރަދު ކުރާނެ ކަމަކަށް ވާނީ ސިނގިރެޓް ގަތުމަށެވެ. ދަރައިގެންނާއި ދަމާ ވީދައިގެންވެސް ބޯމީހުން ސިނގިރެޓް ބޯނެއެވެ. ސިނގިރެޓްގެ އަގު އިންތިހާއަށް ބޮޑުކޮށްލުމުން މަރާމާރީއާއި ވައްކަން ކުރުން ގިނަވާނެއެވެ. ލޫޓުވުމާ ފޭރުން އިތުރުވާނެއެވެ. އެތައް އާއިލާ ތަކަކުން ކާބޯތަކެތި ހުސްވެ ސަލާންޖަހަން ނިކުންނާނެއެވެ. ކަރަންޓް ބިލާ ފެންބިލު ނުދެއްކޭ އާއިލާތައް އެތައް ގުނައަކަށް އިތުރުވެގެން ދާނެއެވެ. ސްމަގުލް ކުރެވޭ އެއްޗަކަށް ސިނގިރެޓް ނުވެއެއް ނުދާނެއެވެ.

ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަމަން ބެލެހެއްޓުމަށް އިތުރު ވަސީލަތާ މީހުން ބޭނުންވެ ދައުލަތުން އެކަމަށް ބޮޑު ހޭދައެއް ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. ކަރަންޓާއި ފެނަށް ފައިސާ ދެއްކުން މަދުވެ އެ ހިދުމަތްތައް ދިނުމަށް ބުރޫއަރާ ހިސާބަށް ދާނެއެވެ. ޖުމްލަކޮށް ސިނގިރެޓްގެ އަގު ބޮޑުކޮށްގެން ލިބޭ ލާރިކޮޅަށްވުރެ މުޅި ދައުލަތަށް އެކަމުން އުފުލަންޖެހޭނެ ތަކުލީފާއި ގެއްލުން ބޮޑުވާނެއެވެ. ވެރިންނާއި ކަސްޓަމް އޮފިސަރުންނަށް މިލިޔަނުން ބައިއަޅައިގެން ޓިސޫޕެކެޓާއި ނެޕީ ފަދަ ނަންނަމުގައި ސިނގިރެޓް ކޮންޓޭނަރުތައް ސުމަގްލްކޮށްގެން ބަޔަކު މަހުޖަނުންނަށް ވާނެއެވެ. އާހިރުގައި ފުރިބާރުވާނީ މުއިއްޒުގެ ޖީބެވެ.

• ބަޖެޓުން އާންމު ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު މަތި ނުވާނެ. އޭގެ ބަދަލުގައި ރައްޔިތުންނާއި ވިޔަފާރިތަކުގެ ފައިސާ ސަރުކާރަށް ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި އިތުރަށް ނަގައި، އެ ފައިސާ ސަރުކާރުން ހަރަދުކުރަނީ ރައްޔިތުންނަށް ފައިދާހުރި ކަންކަމަކަށް ނޫން. އެ ފައިސާ ގެއްލި ދަނީ ސަރުކާރުގެ އިސްރާފަށް.
• ކޮވިޑް-19އަށް ފަހު ބޭނުންވާ އިޤްތިސާދީ އިސްލާހީ އެޖެންޑާ މި ބަޖެޓުގައި ބޭނުންވާ މިންވަރަށް ހިމެނިފައިނެތް.
• މި ބަޖެޓަކީ ދަރަނި ބޮޑު ކުރާނެ ބަޖެޓެއް. 16.9 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ އިތުރު ދަރަނި މި ބަޖެޓު ފޫބައްދަން ހޯދަން ޖެހޭ. ފައިސާ ހޯދަން ސަރުކާރު މިހާރުވެސް ފޭލިވަމުން ދާއިރު މި ފައިސާ ހޯދޭނެ ގޮތުގެ ރަނގަޅު ޕްލޭނެއް ނެތް. މި ފައިސާގެ ބޮޑުބައި ހޯދުމަށް ބަޖެޓުގައި ޖަހާފައިވަނީ ބޭރުގެ ކޮމާޝަލް ބޭންކުތަކުން ބަޖެޓް ސަޕޯޓް ލޯނު ނަގައިގެން. މިއީ ކަންބޮޑުވާ ފައިނޭންސިންގ ސްޓްރެޓެޖީއެއް.

މިހާރުވެސް ލޯނު ނުހޯދިގެން އުޅޭއިރު، ކޮމާޝަލް ބޭންކްތަކުން ފައިސާ ދޭނެކަމަށް ނިންމީ ކިހިނެއްތޯ ސުވާލު އުފައްދަވަމުން ފައްޔާޒު ވިދާޅުވީ ސަރުކާރަށް ބަޖެޓަށް ބޭރުން ފައިސާ ނުހޯދިގެން ދައުލަތުގެ ކޭޝްފްލޯ އާއި ރިޒާވް ވަނީ ދުވަހަކު އަޑިނާޅާ މިންވަރަކަށް ހީނަރުވެފައިކަމަށެވެ. މި ބަޖެޓުން މި ހީނަރުކަން ފިލުވައިދޭނެ ހައްލެއް ނުފެންނަ ކަމަށައި ފޫބައްދަންޖެހޭ މިންވަރު ބޮޑުކަމުން ނަގަން ޖެހޭ ދަރަނި ބޮޑު ފާހަގަ ކުރައްވައެވެ.

• ޓެކްސްތައް ބޮޑު ކުރުމާއި، ބަޖެޓު ފައިނޭންސް ކުރުމަށް ބެންކުގައި ހުރި ފައިސާ ސަރުކާރަށް ނެގުމުން ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރަށް ވަރަށް ދަތިވެފައިވާ ކަމަށާއި އަދި ނުވިތާކަށް ސަރުކާރުން ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރަށް ގަވާއިދުން ފައިސާވެސް ނުދައްކާކަން ފާހަގަކުރައްވާއެވެ.
• މި ބަޖެޓުން ފެންނަނީ ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރ އިތުރަށް ހީނަރު ކުރާނެ ތަން.
• މިއީ ސިޔާސީ ބޭނުމަށް ކައުންސިލްތަކަކީ ނުކުޅެދޭ ތަންތަން ގޮތުގައި ރައްޔިތުންނަށް ވިސްނައިދިނުމަށް ކައުންސިލްތަކަށް އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރެވޭ ގޮތަށް އޮތް ބަޖެޓެއް. ކައުންސިލްތަކުގެ ބަޖެޓު ލާމަރުކަޒީ ގާނޫނާ ހިލާފަށް އުނިކޮށް، ލޯކަލް ކައުންސިލްތަކުގެ ބާރު ކަނޑުވާލައި، ބާރުތައް މަރުކަޒުކުރާނެ.

ދައުރުގެ ކުރީކޮޅުގައި ރައީސް މުޢިއްޒު އިތުރު ބަޖެޓް ކައުންސިލުތަކަށް ދެއްވާނެ ކަމަށް ވައުދުވި ނަމަވެސް، އެކަން ބޮލާލައި ޖަހައި، ކުރީގެ ހައުސިން މިނިސްޓަރުގެ ގޮތުގައި ހުންނެވި އިރުވެސް ކައުންސިލުތަކުގެ ބާރު ކަނޑުވާލީ ރައްޔިތުންނަށް ބާރު ނުދީ، ބަޖެޓުން ސަރުކާރުން ހިންގާ ޖަރީމާތައް އިތުރުކުރާން ވެގެންކަން ހަންދާން އައުކޮށްދެއްވިއެވެ.

• ބަޖެޓުގެ މުހިއްމު ތަފްސީލުތައް ވަނީ ނުހިމަނައި ފޮރުވާފައި:

1. މުސާރައިގެ ތަފްސީލު އަންގައިދޭ ތާވަލެއް، މަޝްރޫޢުތަކުގެ ލިސްޓެއް ބަޖެޓުގައި ހިމަނާފައި ނެތް.
2. ސަރުކާރުގެ ސިއްރުވެރި ސިޔާސަތު ބަޖެޓުންވެސް ފެނޭ.
3. މަޝްރޫޢުތަކުގެ ލިސްޓް ފޮރުވުމުން ރައްޔިތުންގެ ފަރާތުން މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށް ސަރުކާރު ޖަވާބުދާރީ ކުރެވޭނެ ގޮތެއްވެސް ނެތް.

• ރައްޔިތުންގެ އުއްމީދުތަކުގައި ކެރިގެން ކުލަޖައްސައިދެވޭނެ ޕްލޭނެއް ނެތް. ސަރުކާރު ދަނީ ރައްޔިތުންނާ ދުރަށް. ރައީސް މުޢިއްޒު ވީ ބޮޑެތި ވަޢުދުތައްވެސް މި ބަޖެޓުގައި ނުހިމެނޭ. އެކަން ބަޖެޓުގެ ތަފްސީލަކުން ނަންބަރަކުން ފެންނާނަކަށް ނެތް.

2025ގެ ބަޖެޓަކީ ރައީސް މުޢިއްޒު އުނބަށް ޖަހައި ވައުދާ ހިލާފުވި ބަޖެޓެއްކަމަށާއި ރައްޔިތުންގެ އުއްމީދުތަކުގައި ކޮޅުފައިން ޖަހާ ބަޖެޓެއްކަމަށް ފައްޔާޒު ވިދާޅުވެއެވެ. މި ބަޖެޓުން މި ފެންނަނީ އިގްތިސާދީ މާލީ ކަންކަން މެނޭޖް ނުކުރެވި، ތިމާމެންނަށް ނުވާ ވަރުގެ ކަމަކާ ބޮލުގައި އެޅިގެން ނުކުރެވިގެން އުޅޭތަންކަމަށްވެސް އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވެއެވެ. މިއީ ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ހައްގު މިންވަރެއް ނޫން ކަމަށް އެމްޑީޕީގެ ޗެއަރޕާސަން ވިދާލުވެއެވެ.

ހަގީގަތުގައި ސަރުކާރަކީ އުސޫލުތަކާއި ހަމަތަކެއްގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންނަށް ހިދުމަތް ކުރުމަށް އޮންނަ އެއްޗެކެވެ. ދައުލަތުގެ ވަސީލަތްތައް ބޭނުން ކޮށްގެން އާމްދަނީ ހޯދައިގެން ރައްޔިތުނަށް ހެވާއި ލާބައާއި ރައްކާތެރިކަމާއި އަމާންކަން ހޯދާދިނުން ނޫން ކަމެއް ސަރުކާރަކަށް ނުއޮންނާނެއެވެ. ސަރުކާރެއްގެ ފުރަތަމަ ޒިންމާއަކީ އާއްމުކޮށް ހުރިހާ ރައްޔިތުންނަށް އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ކަށަވަރު ކޮށްދީ ލިބިދިނުމެވެ. 

ބޭސް ފަރުވާ ކުރުމަށާއި އަސާސީ ހިދުމަތް އަގުހެޔޮކުރުމަށް ސަރުކާރުން ސަބްސިޑީ ދިނުން ބޮޑު ބުރައަކަށް ވެގެން ވާހަކަ ދައްކާއަޑު ނިކަން ގަދައެވެ. ދައުލަތް ހިންގުމުގެ އޮނިގަނޑު އިންތިހާއަށް ބޮޑުކޮށްގެން ތިބެ ހިންގުމުގެ ހަރަދު އިންތިހާއަށް ކުރަމުން ރައްޔިތުންނަށްދޭ ހިދުމަތް އަތްފޯރާ ފަށަށް ގެންނަންދޭ ސަބްސިޑީ ބުރައަކަށް ވެގެން އުޅޭތީ ހައިރާންވެއެވެ.

އަތްފޯރާފަށުގައި ރައްޔިތުންނަށް ކަންކަން ކޮށްދިނުމަށް މަގުފަހިކޮށް ދިނުމަކީ ސަރުކާރެއް އޮތުމުގެ ބޭނުމެވެ. ކާޑާއި ތެލާއި ޒަރޫރީ އާއްމު މުދާ އަގުހެޔޮކޮށް ރައްޔިތުންނަށް ލިބޭނެ ގޮތަށް ސަރުކާރުން އިންތިޒާމް ކުރަންޖެހެއެވެ. އެސްޓީއޯ ފަދަ ކުންފުނިތައް ހަދައިގެން ސަރުކާރުން ވިޔަފާރި ކުރަން ޖެހެނީ އެހެންވެގެންނެވެ. ބޭސްފަރުވާ ރައްޔިތުންނަށް ސަރުކާރުން ކަށަވަރު ކޮށްދޭންޖެހެއެވެ. ސަރުކާރުން ހޮސްޕިޓަލާއި ސިއްހީ މަރުކަޒުތައް ހިންގަން ޖެހެނީ އެހެންވެއެވެ. ކަރަންޓާއި ފެނާއި ހެޔޮއަގުގައި ރައްޔިތުންނަށް ކަށަވަރުކޮށްދޭން ސަރުކާރަށް ޖެހެއެވެ. ސްޓެލްކޯއާއި ފެނަކަ ފަދަ ކުންފުނިތައް ހުންނަން ޖެހެނީ އެހެންވެއެވެ. މަގާއި ބަނދަރާއި ދަތުރު ފަތުރާއި އެނޫންވެސް ޕަބްލިކް އިންފްރާންސްޓްރަކްޗަރތައް ސަރުކާރުން ގާއިމު ކޮށްދޭން ޖެހެއެވެ. އެމްޓީސީސީ ފަދަ ކުންފުނިތައް އޮންނަން ޖެހެނީ އެހެންވެއެވެ. އެއްގަމާއި ކަނޑާއި ވައިގެ އަގުހެޔޮ ފަސޭހަ އަވަސް ދަތުރު ފަތުރު ރައްޔިތުންނަށް ކަށަވަރުކޮށް ކޮށްދޭން ޖެހެއެވެ. ދަތުރު ފަތުރާއި ގުޅޭ ކުންފުނިތައް ސަރުކާރުން ހިންގަން ޖެހެނީ އެހެންވެއެވެ. ހަމައެކަނި ކޮށްލަން ޖެހޭހާވެސް ކަމަކީ ބޮޑު ފައިދާ ނެރެން ގެންގުޅޭ ވިސްނުން ބަދަލުކޮށްލުމެވެ. 

ސަރުކާރުގެ ވިޔަފާރި ކުންފުނިތަކާއި ސަރުކާރު ބައިވެރިވާ ޕަބްލިކް ކުންފުނިތަކުގެ ފުރަތަމަ ޒިންމާއަކީ އެބަޔަކާ ގުޅިފައިވާ ހިދުމަތެއްގެ އަސާސީ މިންވަރު އަގުހެޔޮކޮށް ލުއިފަސޭހަކޮށް ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްވެސް ލިބިދިނުމެވެ. ސަރުކާރުން ސަބްސިޑީ ދީގެންވެސް ކުރަންޖެހެނީ އެކަމެވެ. ވިޔަފާރީގެ ފައިދާ ހޯދަން ޖެހޭނީ އަސާސީ މިންވަރު ރައްޔިތުންނަށް ކަށަވަރުކޮށް ދިނުމަށްފަހުގައެވެ. މުއްސަންޖަކަސް ފަގީރަކަސް ރައްޔިތަކަށް ވީތީ އޮންނަ އަސާސީ މިންވަރު ފޯރުކޮށް ދިނުމުގައި ތަފާތު ވެގެން ނުވާނެއެވެ. މުއްސަދި މީހާ އަތުން ބޮޑު އަގު ނެގެންވާނީ އަސާސީ މިންވަރަށްވުރެ އިތުރަށް ހޯދާ އެއްޗަކުންނެވެ.  

ވަކި ރައްޔިތަކު ތަފާތުނުކޮށް އެންމެންނަށް ކާނާއާއި ބޯފެނާއި ބޭސްފަރުވާއާއި ހިޔާވަހިކަމާއި އުނުއަންނައުނާއި ލުއި ފައިސޭހަކަމާއެކު ހޯދާ ނުދެވެންޏާ ސަރުކާރެއް އޮތުމުގެ ބޭނުމެއްނެތެވެ. ކަރަންޓާއި ލަފާފުރުމާއި ތައުލީމާއި އަޅުކަން ކުރެވޭނެ ގޮތް ހޯދާނުދެވޭ ސަރުކާރެއް އޮތުމުގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ. ރައްކާތެރި އަމާން ވެއްޓެއް ހޯދާނުދެވޭ ސަރުކާރެއްގެ ބޭނުމެއްނެތެވެ. ރައްޔިތުންގެ ފުދުންތެރިކަން އިތުރުކޮށްދީ މަސައްކަތްކޮށްގެން ކުރިއަރާ ދިޔުމަށް ޖާގަނުދެވޭ ސަރުކާރެއްގެ ބޭނުމެއްނެތެވެ. ހަށިހެޔޮ ދުޅަހެޔޮ މުޖުތަމައެއް ބިނާކޮށްނުދެވޭ ސަރުކާރެއްގެ ބޭނުމެއްނެތެވެ.  

ސަން ޝީޔާމް ވިދާޅުވާ ގޮތުން ސަރުކާރުން ޓެކްސް ބޮޑު ކުރި ނަމަވެސް ވައްކަމާއި އިސްރާފު ކުރާނަމަ ރައްޔިތުންނަށް ކުރާނެ ފައިދާއެއް ނޯންނާނެއެވެ. ޓެކްސް ނަގަމުން ގޮސް ރާއްޖެ ދުނިޔޭގެ އެންމެ މަތީ ފެންވަރުގައި ޓެކްސް ނަގާ ގައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި މިއަދު ހިމެނޭ ކަމަށް  ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދ. މީދޫ ދާއިރާގެ މެމްބަރު އޮނަރަބަލް ޝިޔާމް ވިދާޅުވިއެވެ. 

އެމްޑީއޭގެ ރައީސް އަހުމަދު ސިޔާމް މުހައްމަދު ދެކިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި މިހާރު ވެސް ސަރުކާރުން ދަނީ ރާއްޖެއަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ޓެކްސް ނަގަމުންނެވެ. ރައްޔިތުންގެ އަތުން ނަގާ ޓެކްސް ގެންދަނީ އެއް ދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް ބޮޑުކުރަމުންނެވެ. ބޮލަކަށް ޖެހޭ މިންވަރު ބަލާނަމަ ރާއްޖެއަށް ޓެކުހުން ލާރި ވެސް ލިބެއެވެ. ރާއްޖެއަކީ އިރުދެކުނު އޭޝިއާގައި އޮތް އެންމެ މުއްސަނދި އެއް ގައުމުކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ. 

"މި ވަގުތު ކުރަންވީ އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ ހަރަދުތައް ކުޑަކުރުން" ކަމަށް ޝިޔާމް ވިދާޅުވިއެވެ. ޓެކްސް އިތުރަށް 10 ގުނަ ދެއްކިޔަސް 100 ގުނަ ޖެއްސިޔަސް، 1000 ގުނަ ޖެއްސިޔަސް ކުރާނެ ރާހަތެއް ނޯންނާނެ ކަމަށް ަން ޝީޔާމް ދެކެވަޑައި ގަނެއެވެ. 

ޝިޔާމް ވިދާޅުވީ އަވައްޓެރި ސްރީލަންކާ ބަނގުރޫޓުވީ އިސްރާފުތަކުގެ ސަބަބުން ކަމަށެވެ. ލަންކާ ބަނގުރޫޓު ވީއިރު ލަންކާ ސަރުކާރުގެ 1000 ކުންފުނި އޮތް ކަމަށާއި ރާއްޖެ ވެސް މިހާރު ފެންނަނީ އެ މިސްރާބުން އިސްރާފުކުރާތަން ކަމަށް ޝިޔާމް ވިދާޅުވިއެވެ. ސަރުކާރުން ގިނަ އަދަދެއްގެ އެސްސޯއީތައް އުފައްދައި ބޭކާރު ހަރަދުކޮށް އިސްރާފު ކުރަމުން ދާކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.

ފަސް ބިލިއަން ޑޮލަރު ލިބޭ ކަމަށްވަންޏާ ދެ ބިލިއަން ޑޮލަރު ކަނޑަށް އަޅައިގެން ކުރާނެ ރާހަތެއް ނޯންނާނެ ކަމަށް އެޑީއޭގެ ރައީސް ވިދާޅުވިއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ކުރަންވީ އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ހަރަދުތައް ކުޑަކުރުން." ސިޔާމް ވިދާޅުވިއެވެ.

ސަރުކާރުން ޖަރީމާ ހިންގާ ކުންފުނިތައް ވަގުތުން ވަގުތަށް ހުއްޓައިގެން ނޫނީ މައްސަލަ ހައްލު ނުވާނެ ކަމަށް ސަން ޝިޔާމް ވިދާޅުވިއެވެ. ފައިސާ ރަނގަޅު ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަން ޖެހޭނެ ކަމަށާއި ވައްކަންކޮށްގެން ނުވާނެ ކަމަށް މަޖިލީހުގައި ޓެކްސް ބިލަށް ބަހުސް ކުރައްވަމުން މަހުޖަނު ޝިޔާމް ވިދާޅުވިއެވެ.

އާޖެންޓީނާ ބަނގުރޫޓް ވުމުގެކުރިން އެ ގައުމާއި ބެހޭގޮތުން ވޯލްޑް ބޭންކުން ނެރުނު ޒާތުގެ ރިޕޯޓެއް ރާއްޖެއާ ބެހޭގޮތުންވެސް ވޯލްޑް ބޭންކުން އެއޮތީ ނެރެފިއެވެ. މުއިއްޒު ސަރުކާރުން އެކަމަށް މާބޮޑު އިސްކަމެއް ދެތަނެއް ނުފެނެއެވެ. ވޯލްޑް ބޭންކުން ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓް ވެދާނެ ކަމަށްބަލާ ކަންތައް ތަކެއް ވަނީ ފާހަގަ ކޮށްފައެވެ. އެކަންކަން ހަމަ މަގަށް ނޭޅުވެއްޖެނަމަ ރާއްޖެއެއް ކަމަކު ބަނގުރޫޓްވުމަކީ ވަރަށް ގާތްކަމެކެވެ. 

ވޯލްޑް ބޭންކުން ރާއްޖޭގެ ހާލަތާގުޅޭގޮތުން ފާހަގަ ކުރާކަންތައް ތަކަކީ: 

•  އިގްތިސޯދު ކުރިއެރުން: 2024 ގެ ކުރީކޮޅު ފަތުރުވެރިކަން ކުރިއަރާ އިގްތިސާދަށް ކުރިއެރުން ލިބުނު ނަމަވެސް ތަކެތީގެ އަގު މައްޗަށް ދިއުމާއި ފަތުރުވެރިން ރިސޯޓްތަކަށް ކުރާ ހޭދަ ކުޑަވުމުން ލިބެންޖެހޭ ނަފާ ނުލިބުން.
• ފިސްކަލް ޑެފިސިޓް އާއި ދަރަނި: 2024 ގެ ކުރީކޮޅު ޕްރޮޖެކްޓްތައް ހުއްޓާލުމުން ސަރުކާރުގެ ފިސްކަލް ޑެފިސިޓް ކުޑަވިނަމަވެސް ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ކޮންޓްރެކްޓަރުންނަށާއި މަސްވެރިކަމާއި ސިއްހީ ދާއިރާއަށް ދޭން ހުރި ފައިސާ ނުދެވި އެތެރޭގެ ދަރަނި އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެފައިވާކަން.
• ބޭރުގެ ދަރަންޏާއި ފައިނޭންސިންގ: 2024 ގައި ބޭރުގެ ދަރަނީގެ ހިދުމަތުގެ އަގު ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވެ، ސަރުކާރަށް ބޭރުން ފައިސާ ހޯދުމުގެ ފުރުސަތުތައް ހަނިވެ ދަރަނި އަދާކުރުމުގައި ގޮންޖެހުންތަކާއި ވަނީ ކުރިމަތިލާންޖެހުމާއި ކްރެޑިޓް ރޭޓިންގ ދަށްކޮށްފައިވާތީ ފައިސާ ހޯދުމަށް އިތުރު ދަތިތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައިވުން.
• ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒަރވް: ގައުމުގެ ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒަރވް ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށްވެ އެންމެ މަހެއްގެ އިމްޕޯޓަށް ފުދޭ މިންވަރަށް ފައިސާގެ ދަތިކަން އިތުރުވެފައިވުން
• ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު: ތެލާއި، ކަރަންޓާއި، ކާބޯތަކެތީގެ ސަބްސިޑީ ކަނޑާލުށް ރޭވިފައިވާތީ، އާއިލާތަކުގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު ދަށްވުމުގެ ބިރު އެބައޮތުމާއި ފަގީރުކަން އިތުރުވުން.
• ބޭރުގެ ފިއްތުންތައް އިތުރުވުން: ވިޔަފާރީގެ ޑެފިސިޓް ބޮޑުވެ، މަސް އެކްސްޕޯޓްކުރުން ދަށްވެފައިވާތީ ކަރަންޓް އެކައުންޓް ޑެފިސިޓްގައި ހުރުން. ފަތުރުވެރިކަމުން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ލުޔެއް ލިބުނު ނަމަވެސް މުޢަމަލާތުތަކާ ގުޅިގެން ދައްކަންޖެހޭ " ބޭރުގެ ބެލެންސް" ނާޒުކު ހާލަތެއްގައި އޮތުން. 
• އިސްލާހުތަކުގެ މުހިންމުކަން: ފިސްކަލް އަދި ދަރަނީގެ ދެމެހެއްޓެނިވިކަން އަލުން ހޯދުމަށް ބޮޑެތި ފިސްކަލް އިސްލާހުތަކެއް ގެންނަން ޖެހޭ. އެގޮތުން ސިއްހީ އިންޝުއަރެންސް ނިޒާމު ހަރުދަނާ ކުރުމާއި، ސަރުކާރުގެ ކުންފުނިތަކަށް އިސްލާހީ ބަދަލުތަކެއް ގެނައުމާއި، ސަރުކާރުގެ ހޭދަތައް ކުޑަކުރުން.
• ޓްރާންސްޕޭރަންސީގެ މައްސަލަ: މާލީ ހިސާބުތައް ހާމަކުރުމުގެ މުހިންމު ކަން ފާހަގަކޮށް ސަރުކާރުން މާލީ ތަފާސްހިސާބުތައް ޝާއިއުކުރުން ހުއްޓާލާފައި އޮތްއޮތުން ނިމުމަކަށް ގެނައުން. 
• ބޭންކިންގގެ ހާލަތު: ބޭންކިންގ ދާއިރާއިން ސަރުކާރަށާއި ސަރުކާރުގެ ކުންފުނިތަކަށް ދޫކޮށްފައިވާ ދަރަނި އިތުރުވެފައިވާތީ، އިތުރު ރިސްކުތަކެއް މާލީ ނިޒާމަށް ކުރިމަތިވެފައިވޭ.
• ފިސްކަލް ހަރުދަނާކުރުމުގެ މުހިންމުކަން: އިގްތިސާދީ ހަމަޖެހުން އަލުން ހޯދުމަށްޓަކައި ފިސްކަލް ޕޮލިސީ ހަރުދަނާކުރުން ވަރަށް މުހިންމު ކަމާއިސަރުކާރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ރަނގަޅަށް ބެލެހެއްޓުމާއި، ސަރުކާރުގެ ކުންފުނިތަކުގެ ހިންގުން ހަރުދަނާކުރުން ފަދަ އިސްލާހުތަކެއް ނުގެނެވިއްޖެނަމަ، ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުތަކުގައި ދަރަނީގެ ހިދުމަތުގެ އަގު ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވާނެކަމަށް ލަފާކުރުން.

ރާއްޖޭގެ ހާލަތަށް ރިއާޔަތްކޮށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ދީފައިވާ އިރުޝާދުތަކާއި ކަންބޮޑުވުންތަކަށް އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކެއް ނާޅައިފިނަމަ ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓް ވުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑެވެ. އެއްވެސް ގައުމެއް ބަނގުރޫޓް ވަނިއްޔެކޭ ވޯލްޑް ބޭންކުން ސާފުބަހުން ނުބުނާނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ހާލަތު ވޯލްޑް ބޭންކުން ސިފަކޮށްފައިވަނީ އާޖެންޓީނާ ބޭންކުރަޕްޓް ވުމުގެ ކުރިން ދިން އިންޒާރުގެ ރިޕޯޓާއި ދާދިއެއް ގޮތަށެވެ. އެހެނަސް އާޖެންޓީނާއަށް ވީގޮތެއް ރާއްޖެއަށް ނުވާނެކަމަށް ބަލައިގެން މުއިއްޒު ދުވެލީގައި އުނބަށް ޖަހަމުން ގައުމު ބަނގުރޫޓް ވާން ދޫކޮށްލައިގެން ތިބެވޭކަށް ނެތެވެ.

ކުރީގެ ފޮރިން މިނިސްޓަރ އަބްދުއްލާ ޝާހިދު ވިދާޅުވާގޮތުގައި މިކަމުގެ ސީދާ އަސަރު ކުރާނީ ރާއްޖޭގެ އެންމެބޮޑު ސިނާޢަތު ކަމުގައިވާ ފަތުރުވެރިކަމަށެވެ. އެހެން ކަމަށް ވާއިރު، ރިސޯޓުތަކާއި ގެސްޓްހައުސްތަކާއި އަދި ލިވަބޯޑުގެ މަޝްވަރާ ހޯދާ އަދި އެފަރާތްތަކުގެ ކަންބޮޑުވުން ތަކަށް ސަރުކާރުން ރިޢާޔަތް ކުރުމަކީ މުހިންމުކަމެއް ކަމަށް އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ބޭރުފައިސާ ލިބުމުގައި ދިމާވެފައިވާ ދަތިކަމުގެ މައްސަލައަށް ހައްލު ހޯދުމަށް އަޅާ ފިޔަވަޅެއްގެ ސަބަބުން އެންމެ ބޮޑު ސިނާއަތަށް ގެއްލުމެއް ލިބުމަކީ މައްސަލަ ހައްލުވުމުގެ ބަދަލުގައި މުޅި އިގްތިސޯދަށް އިތުރު ގެއްލުން ލިބިދާނެކަމެެއް ކަމަށް އދ މަޖިލީހުގެ ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގެ ރައީސްކަން ކުރައްވާފައިވާ ތަޖުރިބާކާރު ޝާހިދު ވިދާޅުވިއެވެ. 

އޮނަރަބަލް އަބްދުއްލާ ޝާހިދު ފަދަ ބޭބޭފުޅުން ގައުމީ މަސްލަހަތުގައި ފާޅުކުރައްވާ އިހުލާސްތެރި ހިޔާލުފުޅުތަކަށް އެއްވެސް އިހުތިރާމެއްނެތި ޖަޒްބާތުގައި ރައީސް މުއިއްޒުގެ ދެބާނދީން ނިކުމެ ސޯޝަލް މީޑިއާގައި ވައްވައް ޖަހައިގަތަކަސް ހަގީގަތް ބަދަލެއް ނުވާނެއެވެ. ރޯނު އެދުރު ހެދިގެން މަލްޝާއާއި ޝިއުނާ އުޅެގަތް ގޮތަކުން ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމަށް އެތައް މިލިޔަން ޑޮލަރެއްގެ ގެއްލުންވެ ރައީސް މުއިއްޒު އެއުޅުއްވަނީ އެކަމުން އަރައި ނުގަނެވިގެންނެވެ. 

ރައީސް މުއިއްޒު ދެއްވާ މަދު ފައިސާ ކޮޅެއްގެ ބޭނުމުގައި ބާނދީ ހެދިގެން އުޅޭ މި ދެއަންހެނުންގެ މުސިބާތާ ހެދި ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބޮޑު އާބާދީގެ ހަތުރަކަށް ރާއްޖެ ބަދަލުކޮށް އެކަމުން ދިފާއުވުމަށް މަތިމައްޗަށް ދޮގު ހައްދަވަންޖެހި ވަޑައިގެން ރައީސް މުއިއްޒު އެއުޅުއްވަނީ ބޮލާފޮށާ އެޅުއްވިގެންނެވެ. 

ލިބޭ އާމްދަނީގެ ވަކި އިންސައްތައެއް ވިއްކަން މަޖުބޫރުކުރުމަށް 2022 ހިސާބުގައި އޭރުގެ ކެބިނެޓުން ނިންމިއެވެ. އަދި ބޭރު ފައިސާ ލިބޭ ފަރާތްތަކަށް އެފަރާތްތަކުގެ މުހިންމު ބޭނުންތައް ފުއްދައިދޭނެކަމުގެ ޔަގީންކަން ދިނެވެ. ނަމަވެސް، ޓީޖީއެސްޓީ އިތުރުކުރުމާއި ކޮވިޑް-19 އިން އަރައިގަތުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށްދާތީ، މި ބަދަލަށް ވިޔަފާރިތައް ތައްޔާރުވެފައި ނެތުން ފަދަ އެކި ސަބަބުތަކާ ހުރެ އެމްއެމްއޭ އިން މި ނިންމުން ތަންފީޒެއް ނުކުރެވުނުކަމަށް ކުރީގެ އިގްތިސޯދީ ވަޒީރު ވިދާޅުވިއެވެ.

ފައްޔާޒު ވިދާޅުވާގޮތުން  މި ފިޔަވަޅު އެކަނި އަޅައިގެން ޑޮލަރުގެ މާރުކޭޓުގެ މައްސަލަތައް ހައްލެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ ސަރުކާރުގެ ބޭކާރު ހަރަދުތައް މަދުކޮށް، ފައިސާގެ ސިޔާސަތު ހަރުދަނާކޮށް، ފައިސާ ބަދަލުކުރާ މުއައްސަސާތަކުގެ މޮނިޓަރިންގ ރަނގަޅުކުރުން ފަދަ އެހެނިހެން ފިޔަވަޅުތައް އަޅައިގެން މެކްރޯ އިކޮނޮމިކް ހަމަޖެހުން އަނބުރާ ގެނައުމަށް މަސައްކަތްކުރުން މުހިންމު ކަމަށެވެ.

ސަރުކާރުން މި ނިންމުން އަލުން މުރާޖައާކޮށް، ކޮންމެ ފަތުރުވެރިއަކަށް ޑޮލަރުގެ ވަކި ރޭޓެއް ކަނޑައެޅުމުގެ ބަދަލުގައި، ބޭރު ފައިސާއިން ލިބޭ އާމްދަނީގެ އިންސައްތައަކަށް ބަދަލުކުރަން ޖެހޭ ކަމަށް ފައްޔާޒު ދެކިވަޑައިގަންނަވައެވެ.

ފައްޔާޒު ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި މިހާރު މި ސިޔާސަތު އޮތްގޮތުން، ގެސްޓްހައުސްތަކާއި ދަށް ފަންތީގެ ރިސޯޓުތަކަށް ވަރަށް ބޮޑު ގެއްލުމެއް ލިބޭނެއެވެ. އެއީ މިފަދަ ތަންތަނަށް ދިވެހި ރުފިޔާއިން ފައިސާ ދައްކާ ފަތުރުވެރިން އިތުރުވަމުން އަންނާތީއެވެ. ގެސްޓްހައުސްތަކާއި ސަފާރީ އުޅަނދުތަކުގެ މެދުގައި ކުރެވޭ ތަފާތުކުރުމުން، ލައިވްއަބޯޑް އިންޑަސްޓްރީއާއި މެދު ފަންތީގެ ރިސޯޓުތަކަށް ވަރަށް ބޮޑު އަސަރެއް ކުރާނެއެވެ.

ސަރުކާރަށާއި އެމް.އެމް.އޭ އަށް އެމްޑީޕީގެ ޗެއަރޕާސަން އޮނަރަބަލް ފައްޔާޒު އިސްމާއީލު ގޮވާލައްވަނީ، މަސްލަހަތު އޮތް އެންމެންގެ މެދުގައި ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި މަޝްވަރާކޮށް މިހާރުގެ ގަވާއިދު މުރާޖައާކޮށް، ކުރިއަށް ދާނެ ގޮތަކާމެދު ވަރުގަދަ އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވޭތޯ މަސައްކަތްކުރުމަށެވެ. އެހެންނޫނީ މި ގަވާއިދުގެ ސަބަބުން ނުރަނގަޅު ނަތީޖާތަކެއް ނުކުމެ، ކުދި އަދި މެދު ފަންތީގެ ވިޔަފާރިތަކުގެ ދެމިއޮތުމަށާއި، ކުރިމަގުގައި ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓް އައުމަށް އަސަރު ކޮށްފާނެ ކަމަށް ފައްޔާޒު ދެކިވަޑައިގަންނަވައެވެ.    

23 މިލިޔަނަށް ވުރެ ބޮޑު އާބާދީއެއް އޮންނަ އަވަށްޓެރި ސްރީލަންކާގައި ވެސް ކެބިނެޓްގައި ތިއްބަވަނީ އެންމެ 25 ވަޒީރުންނެވެ. އަބާދީގައި ހަލައްކަ ހަމަ ނުވާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މުއިއްޒު ކެބިނެޓްގައި 22 ވަޒީރުން ތިބެއެވެ. މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމަށް އަހަރުވެސް ނުވަނީސް އެންމެ މުހިންމު ދެ މިނިސްޓްރީގެ މިނިސްޓަރުން ބަދަލު ކުރުމަކީ އާދައިގެ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. 

ރާއްޖޭގެ މާލީ ހާލަތު ގޯހުން ގޯހަށް ގޮސްފައިވަނިކޮށް މާލީ ވަޒީރު ވަކިކުރުމަކީ ލިބުނު ނުރައްކާތެރި ސިގްނަލެކެވެ. މާލީ ގޮތުން ހައްސާސް މި ދަނޑިވަޅުގައި ކަން ކަން ކުރަމުން އައި މާލީ ވަޒީރު ޝަފީގު އެއްފަރާތްކޮށް ހާރިޖީ ވަޒީރު ކަމުގައި ހުރި ޒަމީރަށް މާލީވަޒީރުކަން ދޭނީ ލައްކަ ގޮތް ހުސްވީމައެވެ. މުއިއްޒުގެ ބިޔަ ބޮޑު ކެބިނެޓްގައި ހާރަކަސް ތަރަވީހަކަސް ހުރި މީހަކީ ޒަމީރެވެ. 

މުއިއްޒު ވެރިކަމުގައި ވޭތުވެދިޔަ ދިހަމަހު ހާރިޖީ ގުޅުންތައް ދަމަހައްޓާ ނަގަހައްޓަން ހުރީވެސް ޒަމީރެވެ. ދުނިޔޭގެ އެތަން މިތަނަށް ނާށިގަނޑު ހިފައިގެން ދުވީވެސް ޒަމީރެވެ. ގުޅުން ގޯސްވެފައިވާ އިންޑިއާގެ ވެރިންނާ ބަދަހި ގުޅުމެއް އުފެއްދޭތޯ ކުރިހާ މަސައްކަތެއް ކުރީ ޒަމީރެވެ. އިންޑިއާ އައުޓް މޭމަތީގައި ޖަހައިގެން ނުދުވާ މީހަކަށް ވެސް ހުރީ ޒަމީރެވެ. އިންޑިއާ- ރާއްޖެ ގުޅުމަށް ބުރޫ އެރިވަރާ ބަލާފައި އިންޑިއާ އާއި އެކު މަޝްވަރާ މޭޒަށް ދެވޭ ވަރަށް މަޝްރަހު ފިނި ކުރީ ވެސް ޒަމީރެވެ. އަންނަމަހު އިންޑިއާއަށް މުއިއްޒު ކުރުމަށް ރާވާފައިވާ ރަސްމީ ދަތުރުގެ މޭސްތިރިއަކީވެސް ޒަމީރެވެ. އިންޑިއާ ދަތުރު ބޯމަތިވެފައި ވަނިކޮށް ހާރިޖީވަޒީރު ކަމުން ވަކިކޮށް މާލީވަޒީރުކަމަށް ޒަމީރު ލާނީ އާދައިގެ ކަމަކާ ކަމަށް ބެލޭކަށް ނެތެވެ. 

އެއްގޮތަކީ ރާއްޖޭގެ މާލީކަންކަން ބޮއްސުންލާ ނުހިފެހެއްޓިގެން މާލީ ވަޒީރު މަގާމުން ވަކިވުމެވެ. އަނެއްގޮތަކީ ރައީސް ބޭނުންވާހާ ގޮތަކަށް މާލީކަންކަން ނުކޮށްގެން މާލީ ވަޒީރު މަގާމުން ވަކިކުރުމެވެ. ދެ ގޮތުންކުރެ ކޮންމެ ގޮތެއް ދިމާވެގެން މާލީވަޒީރު މަގާމުން ދުރުކުރިޔަސް އެއްޔަކީ ފެހި ސިގްނަލެއް ނޫނެވެ. ދުނިޔެއަށް ވެސް އެ މަންޒަރު ފެންނާނީ މާކަ ތާހިރުކޮށެއް ނޫނެވެ. 

ވިސްނާ ބަޔަކަށް މިހުރިއްޔަކީ ނުވީސްނޭ ވަރުގެ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. ސަރުކާރަށް ބޭނުންވީ ވަރަށް ބޮންޑަކަށް ފައިސާ ނުލިބުމުން ކުރީ ފަހަރު އުސޫލާއި ހިލާފަށް ބީއެމްއެލްގެ ބޯޑަށް ގެނައި ކުއްލި ބަދަލުގެ ހަނދާން ހުންނާނެއެވެ. ދައުރު ހަމަނުވަނީސް ކުއްލިއަކަށް މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީގެ ގަވަރުނަރު އަލީ ހާޝިމް ބަދަލުކޮށް މާލީ ވަޒީރުގެ އެޑްވައިޒަރަށް ހުރި މުނައްވަރަށް ގަވަރުނަރުކަން ދިންތަންވެސް ފެންނާނެއެވެ.

ޑޮލަރު ތާށިވެ ގޮތް ހުސްވުމުން ބީއެމްއެލްގެ މުގޫކަމަށް ޒަމާނުއްސުރެ ގަބޫލު ކުރެވުނު އެތާނގެ ޑެޕިއުޓީ ސީއީއޯ ކުއްލިއަކަށް މަގާމުން ވަކިކޮށްލުމާއިއެކު ވެދާނެ ގޮތަކަށް ބެލުމެއް ނެތި ބީއެމްއެލް މާލީ ބަގަވާތެއް ކުރިކަމަށް ތުހުމަތުކުރީ ރޯމާދުވާލު އެންމެންގެ ކުރިމަތީގައެވެ. އިސާހިތަކު ބީއެމްއެލްގެ ސީއީއޯ ފުރައިގެން ގޮސް މަގާމުން އިސްތުއުފާ ދިންދިނުމާއި ބީއެމްއެލްގެ ބޯޑް ބަދަލު ކޮށްލުމަކީ ކުދިކުދި ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. އެންމެ ފަހުން މިއަދު މާލީ ވަޒީރު މަގާމުން ވަކިކުރި ކުރުމަކީ އެއް ރޮއްޖަކަށް އަމުނާލެވިފައިވާ ގިލަ ފައްޗެއްކަން ދުނިޔޭގެ މާލީ އިދާރާތަކާއި ގައުމުތަކުގެ ވެރިންނަށް ވެސް ސާފުވާނެއެވެ. ހައްތަހާވެސް ޖަހަމުންދާ ނުރައްކަލުގެ ރަނގަބީލެވެ.     

ދެނަކާ ދެނެއްނުހުރެއެވެ. ދަރަނިވެރި ވެގެން ވެސް އެއަރޕޯޓާ ކައިރި ކައިރީގައި ވިޔާފާރިވެރިން ރިސޯޓްތައް ހުޅުވައެވެ. ބޭރުން އިންވެސްޓަރުން ހޯދައިގެންވެސް ރިސޯޓެއް ހުޅުވޭތޯބަލައެވެ. ދަރަންޏަށް ފައިސާ ހޯދައިގެން ގެސްޓް ހައުސްތައް އަޅައެވެ. އެއަރޕޯޓުން ލުއިފަށެހަ ކަމާއެކު ގެސްޓުން ގެނެވޭނެ ކަމުގެ އުންމީދުގައެވެ. ޔަގީން ކަމުގައެވެ. އިންވެސްޓް ކަވަރުކޮށް ދަރަނިތައް އަދާކޮށް ބޮޑު ނަފާ ލިބޭނެތީއެވެ. 

ސަހަރޯއެވެ. ކިތަންމެ ކައިރީގައި އެއަރޕޯޓެއް އޮތަކަސް އުންމީދުކުރި ވަރުގެ ނަފާވެރި ކަމަކަށްނުވެ ދަރާވިކި ބަނގުރޫޓްވުން ނޫންކަމެއް އެއަރޕޯޓާ ގުޅުވައިގެން ކުރި އުންމީދާއި ކުރި ބޮޑުހޭދައަކުން ނުވެއެވެ. އެއަރޕޯޓެއް އޮތަކަސް އެތެރޭގެ އުދުހުމުގެ އަގު އަތްގުޅިނުކާވަރު ވީމާ އެއަރޕޯޓެއް އޮތުމުގެ އުފަލެއްނެތެވެ. ގެސްޓުން ލޯންޗްގައި ގެންދެވޭވަރު ތާކަށްފިޔަވާ ގެސްޓަކު ގެންދަން އުޅުމަކީ އޮބި އޮންނަވަރުގެ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ.

ޑޮމެސްޓިކް ފްލައޓްޓިކެޓެއްގައި މާލޭން ފުރައގެން އަތޮޅުތެރޭ ރަށަކަށް ދިޔުމެކޭ މާލޭން ޑުބާއީއަށް ދިޔުމެކޭ އަގުގައި މާބޮޑު ތަފާތެއް ނުހުރެއެވެ. ބޯޑު އަގުގައި ޓިކެޓް ނެގުމަކުންވެސް ދާންބޭނުންވާ މަންޒިލަށް ވަގުތަށް ދެވޭނެ ކަމުގެ ކުޑަވެސް ޔަގީން ކަމެއް ނޯވެއެވެ. ފްލައިޓް ކެންސަލް ވުމުގައިވެސް ހައްދެއް ނޯވެއެވެ. ޔޫރަޕުން 22 ގަޑިއިރު ދަތުރުކޮށްފައި އަންނަ ފަރުވެރިޔާ ޑޮމެސްޓިކް ފްލައިޓް ނުލިބިގެން އެތައް ގަޑިއެއް ހޭދަކުރަން ޖެހެނީ މާގިނައިންނެވެ. އެތައް އިރަކު މާލޭ އެއަރޕޯޓުގައި އިނދެފައި މާލެއާއި ދުރު އަތޮޅުތަކައް 7 ދުވަހުގެ ޗުއްޓީއަށްދާ ފަތުރުވެރިޔާ 5 ދުވަސް ވާއިރަށް ފުރައގެން މާލެއައިސް ޔޫރަޕް ފްލައޓްގެ ރިޓާން ހޯދަން ހުޅުމާލޭ ގެސްޓް ހައުސްއެއްގައި ހުންނަންޖެހޭ ހިސާބަށް ޑޮމެސްޓިކް ފްލައިޓް އޮޕަރޭޝަން ފެއިލްވެފާ އޮތް ތަނެއްގައި ކިއްކުރަން އަޅާ އެއަރޕޯޓް ތަކެއް ހެއްޔެވެ.

ހަމަތެދެކެވެ. އެއަރލައިން ޓިކެޓްގެ އަގު ދުވަހަކުވެސް ހެޔޮ ކުރެވޭ ތަނެއް ރާއްޖޭގައި އަންނަ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ވާނީ އެހެންތާއެވެ. މިސަރަޙައްދުގަ ޖެޓްފިއުލް އެއްމެ އަގުބޮޑު ގައުމަކީ ރާއްޖެއެވެ. ލަންކާ އެ އޮތް ހާލުގައި އޮތްއިރުވެސް މި ރާއްޖެއަށްވުރެ ޖެޓްފިއުލް ލިޓަރަކުން ފަސް ރުފިޔާ އަގުހެވެވެ. ރާއްޖޭގައި ވިއްކާ ތެލުގެއަގަށް ބޮޑު ފައިދާއާއި ކަޓުލައިގެން ތެޔޮ ވިއްކާހާ އިރަކު ޓިކެޓަކަށް އަގެއް ހެވެއް ނުވެވޭނެއެވެ. ބައިނަލްއަގުވާމީ މާކެޓްގައި ފެންނަން ހުންނަ އަގުތަކުން މިކަން މިވަނީ ކިހިނެއްކަން އެނގޭނެއެވެ. 

ރާއްޖޭގައި އެއަރލައން ހިންގަން ފެށުނީއްސުރެ ގްރައުނޑްހެންޑްލިން އަކީ ރާއްޖޭގެ ގައުމީ އެއަރލައނުން ދެމުންއައި ހިދުމަތެކެވެ. އެ ހިދުމަތުން ލިބޭ އެއްޗަކުން އެއަރލައންގެ ގެއްލުން ފޫބައްދާ ޓިކެޓް އަގުހެޔޮކޮށް ވިއްކައިގެން ޑޮމެސްޓިކް ދެ އެއަރޕޯޓް ހިންގާ ޑޯނިޔާ ދުއްވިއިރުވެސް ދެކޮޅު ޖެހުނެވެ. މިހާރު އެތައް އެއަރ ކްރާފްޓަކާއި 15އަށް ވުރެ ގިނަ އެއަރޕޯޓް އޮންނައިރު ގައުމީ އެއަރލައިނަށް ދެކޮޅުޖެހޭ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. އަނެއްކޮޅުން އެތައް ބައިވަރު ގެސްޓް ހައުސްއާއި ރިސޯޓާއި ދަތުރުކުރާނެ ފަސިންޖަރުންނާ ގިނަވެފައި ދުނިޔޭގެ މާކެޓްގައި  ތެޔޮ އަގުހެޔޮވީމަވެސް ނިސްބަތުން އެތެރޭގެ އުދުހުމުގެ އަގު އެންމެ ބޮޑީ މި ރައްޖޭގައެވެ. ރީކޯ މޫސާ މަނިކު ބުނަނީ ދޮގު ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އެތެރޭގެ އުދުހުމުގެ އަގު ތިރިނުކޮށް ރާއްޖެތެރެއަށް ފަތުރުވެރިކަން ގެންދާ ވާހަކަ ހުއްޓާލުމަށްވުރެ މޮޅު ގޮތެއް ނެތެވެ. 

ސިޔާސީ މުވައްޒަފުން ގިނަ ކުރުމެއް ނުހުއްޓައެވެ. ސަރުކާރު ކުންފުނިތައް އެއްކުރިޔަސް ހާހުން ނަގާފައިވާ ސިޔާސީ ވަޒީފާތަކެއް މަދެއް ނުވެއެވެ. ސަރުކާރު ކުންފުނިތަކުގެ ކޮރަޕްޝަން އިންތިހާއެވެ. ސަރުކާރުގެ ވުޒާރާތައް މަދެއް ނުކުރެއެވެ. އިސްރާފު ކުޑަ ކުރަނީ އަނގައިންނެވެ.

މާލީ ނިޒާމު އެއްކޮށް ގަޑުބަޑުކޮށް އިތުބާރު ގެއްލުވާލައިފިއެވެ. ޕަބްލިކް ފައިނޭންޝަލް މެނޭޖްމަންޓް (ޕީއެފްއެމް) ހަރުދަނާ ކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ މަސައްކަތެއް ނުކުރެއެވެ. ސަރުކާރުން ރާވައިގެން ހިންގާ މާލީ ޖަރީމާތައް ހުއްޓުމެއްނެތި ދަނީ ބާރަށް ކުރިއަށެވެ.

ވިޔަފާރިތައް އެއްކޮށް އިނދަޖެހެނީއެވެ. ކުދި އަދި މެދު ފަންތީގެ ވިޔަފާރިތައް ހުއްޓިއްޖެއެވެ. އިންފްލޭޝަން މަތިވެގެން ގޮސް ބާޒާރުގައި ހުރި މުދަލަށް އަތެއް ނުފޯރައެވެ. މަސްވެރިންނަށް މަހުގެ ހަމަ އަގު ނުލިބި ދޯނި ފަހަރުގައި މަހަށް ފުރުމަކީ ދެކޮޅު ނުޖެހޭ ކަމަކަށްވެ މަސްވެރިކަން ފުޑިއްޖެއެވެ.

ޓޫރިޒަމުން ލިބޭ އާމްދަނީގެ މިންވަރު ކުރިއަށް ވުރެ މައްޗެވެ. އެހެނަސް ޑޮލަރު ކަޅުބާޒާރުގައި ހުރީ ވިހީގެ މަތީގައެވެ. އެހެން ދިމާވަނީ މާލީ ޑިސިޕްލިން ގާއިމު ކުރުމުގައި ނުކުޅެދުންތެރި ކަމުންނެވެ. އިންވެސްޓަރުންގެ އިތުބާރު އަލުން ހޯދުމަށް މުއައްސަސާތައް ވަރުގަދަ ކުރުމަށް އަވަސް ފިޔަވަޅު ތަކެއް ނާޅާތީއެވެ. ދައްކަނީ ހުސް ވާހަކައެވެ. ކުޅެނީ ސިޔާސީ ޗަރުކޭހެވެ. 

އެންމެ ފަހުން ރާއްޖޭގެ މާލީ ހާލަތަށް ރިއާޔަތްކޮށް ރޭޓިން ދަށްކުރީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ރޭޓިން އެޖެންސީއެއް ކަމުގައިވާ މޫޑީސް އިންނެވެ. މޫޑީސް އިން ރާއްޖެ ސީއޭއޭ2 އަށް އޮތީ ދަށްކޮށްފައެވެ. މޫޑީސްއިން ހަމަ އެކަނި ރޭޓިންގ ދަށްކުރީއެއް ނޫނެވެ. އިތުރަށް ޑައުންގްރޭޑް ކުރުމަށް ރިވިއުގެ ހާލަތަށް ވެސް އޮތީ ގެނެސްފައެވެ. ރާއްޖޭގެ މުއައްސަސާތަކުގެ ގާބިލުކަން ދަށްވެ ސަރުކާރު ހިންގުން ދޯދިޔާ ވުމުން ބައިނަލްއަގުވާމީ މާލީގުޅުންތައް ނުރައްކާތެރި ހާލަތަކަށް ވެއްޓި އުންމީދު ވަނީ ކެނޑިފައެވެ. މާލީ ނުތަނަވަސް ހާލަތުން އަރައިގަތުމަށް އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމުގެ ގާބިލުކަން ސަރުކާރުގައި ހުރިކަމަކަށް މާލީ އިދާރާތަކާއި ރޭޓިން އެޖެންސީ ތަކުން ނުދެކެއެވެ. 

މޫޑީސް ގެ އެސެސްމަންޓުން ދުނިޔެއަށް ދައްކުވައިދޭ ހަގީގަތެއް އެބައޮތެވެ. ފަތުރުވެރިން އަންނަ މިންވަރު އިތުރުވުމާއެކު ފަތުރުވެރިކަމާ ގުޅުންހުރި ޓެކްސްތައް ބޮޑުތަނުން އިތުރުވި އިރުވެސް ރާއްޖޭގެ ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒާވް ދަށްވުމެވެ. ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒާވް ދަށްވުމުން ދަރަނި އަދާ ނުކުރެވުމުގެ ބިރު (ޑިފޯލްޓް ރިސްކް) ބޮޑުކަމެވެ. "ފިސްކަލް ޓްރާންސްޕޭރަންސީ" ނެތުމަކީ ނުރައްކަލުން އަރައި ގަތުމަށް ސަރުކާރުގެ އިހުލާސްތެރި ނިޔަތް ނެތްކަމަށް މުޅި ދުނިޔެ ގަބޫލުކުރާ އެއް ސަބަބެވެ. މައުރޫފް ޒާކިރު ބުނާހެން ފިނިފެން މަލެއް ހިފައިގެން ގޮސް ބަންކަރިން ފެއްޓިޔަސް ރާއްޖެއަށްވާނެ މޮޅެއް އަދިނެތެވެ. 

ދުނިޔޭގެ މާލީކަންކަމާއި އިގްތިސޯދީ ކަންކަމާބެހޭ ދިރާސާތަކާއި ހާލަތު އަންގާދޭ ނޫސް މަޖައްލާ ތަކުގެ ފަލަސުރުހީއަށް އަރަނީ ހިޔާލީ ވާހަކަ ތަކެއް ޒާތީ ތައައްސުބެއް ނޫނެވެ. ހަގީގީ ތެދު މައުލޫމާތެވެ. އެހިނދަކަށް އެންމެ ހާއްސާސް ކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވޭ މައްސަލަ ތަކެއްގެ ވާހަކަ އެފަދަ ޖާނަލް ތަކުގެ ސުރުހީ ތަކަށް ވަނީ ބައެއްގެ ޕްރޮޕަގެންޑާއެއް ނުވަތަ މަސްލަހަތެއް ކުރިއަރުވާކަށް ނޫނެވެ. 

ރާއްޖެއަކީ ދުނިޔޭގެ މާލީ ނިޒާމުގައި މާބޮޑު ބުރަދަނެއް އޮތް ގައުމެއްނޫނެވެ. ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދާއި މާލީ ނިޒާމަށް އަންނަ ލޮޅުމަކުން ދުނިޔެއަށް އެނގުމެއް ނުވާނެއެވެ. އެކަމަކު ދުނިޔޭގެ މާލީނިޒާމާއި އިގްތިސޯދަށް އަންނަ ކިތަންމެ ކުޑަލޮޅުމެއްގެ އަސަރުވެސް ރާއްޖެއަށް ނައިހެއް ނުދެއެވެ. ދުނިޔޭގެ ނިސްބަތުގައި ރާއްޖެ ކިތަންމެ ކުޑަޔަސް ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ގިންތިކުރެވިފައި އޮތުމުން ރާއްޖެ އޮންނަނީ ދުނިޔޭގެ ތަރާދުން ބޭރަކުނޫނެވެ. 

ކިތަންމެ ކުޑަޔަސް ރާއްޖޭގެ އެންމެ އާދައިގެ ކަންކަންވެސް ރާއްޖޭން ފުއްދާލެވޭވަރު ނުވުމުގެ ނަތީޖާއަކީ ކުދިކުދި ކަންކަމުގައިވެސް ދުނިޔޭގެ ގައުމުތަކާއި މާލީ އިދާރާ ތަކާއެކު މުއާމަލާތު ކުރަން ޖެހުމެވެ. އެހެން ގައުމުތަކުގެ އިގްތިސާދާއި މާލީ ނިޒާމާ ހައްދެއް ނެތް މިންވަރަށް ގުޅި ލާމެހިފައި އޮތުމެވެ. އެހެންކަމުން ރާއްޖޭގެ ހާލަތަށް އަންނަ ބަދަލުތައް މެދުނުކެނޑި ބަލަމުން ދެއެވެ. އަމްދުން ލޯނާއި ބޮންޑާއި ސްކޫކުގައި ބެދެވިގެން އޮތުމުން ދުނިޔޭގެ ރޭޓިންގ އެޖެންސީތަކާއި މާލީ އިދާރާތަކާއި ގައުމުތަކުން ރާއްޖެއަށް ވާނުވާ ބަލައެވެ.

ދުނިޔޭގެ އިގްތިސޯދީ ޖާރނަލް ތަކުގެ ފަލަ ސުރުހީއަށް މިދުވަސްވަރު ރާއްޖެ އަރައިގެން އުޅެނިއްޔަކީ ކަމެއް ނުވެއެއް ނޫނެވެ. ދުނިޔޭގެ މާލީކަންކަން ވިލަރެސް ކުރާ ފަރާތްތަކުން ދިވެހި ރާއްޖެ ތަދުމަޑު ކަމަކާ ދިމާއަށް ދާކަމަށް ބުނަމުން ދާއިރު ސަރުކާރަށް އެއަޑު އިވޭހެނެއް ހިޔެއްނުވެއެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ތަކުލީފާއި ބަނޑުހައި ހޫނުކަން ނުޖައްސާ ރާއްޖޭގެ އިގުތިސޯދު ކޮޅަށް ޖަހާނެކަމަށް ސަރުކާރުން އެބަބުނެއެވެ. އައިއެމްއެފްގެ އެހީތެރިކަމަށް އަތްދިއްކުރާ ވަރުނުވާ ކަމަށްވެސް އެބަ ބުނެއެވެ. ރާއްޖެއަށް ލިބޭ ފައިސާ އިހުނަށްވުރެ އެތައް ތާކުން އިތުރުވާކަމަށް ވެސް އެބަބުނެއެވެ. 

ރާއްޖޭގެ ހާލަތު ރަނގަޅުނަމަ ދުނިޔޭގެ އެންމެން އެދައްކަނީ ކޮން ހޮޅިވާހަކައެއް ހެއްޔެވެ. އިންފްލޭޝަން ބޮޑުވެ ބާޒާރުގެ އަގުތައް މައްޗަށް އަރާ އަތްނުފޯރާވަރު މި ވަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ކަރަންޓް ބިލްތަކައި ފެންބިލު އެތައް ގުނައަކަށް އަރާއިގެން އެންމެން މިއުޅެނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ. ވަކި މީހެއް ނުބަލާ މުޅި ރައްޔިތަށް އާސަންދަ ނުދީ ވަކި ބަޔަކަށް ވަކިވަރަކަށް އާސަންދަ ދޭން މިއުޅެނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ. ރާއްޖޭގެ ވިޔާފާރި ކުންފުނިތަކަށް ސަރުކާރުން ބޮންޑު ވިއްކަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ސަރުކާރު ކުންފުނިތައް މާޖްކޮށް މުއައްޒަފުން ކަނޑާ މުއައްޒަފުންނަށް ބޯނަސް ނުދެވިގެން އުޅެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ވަކި އެއްގައުމަކަށް ބަރޯސާނުވާނަމޭ ބުނެ ބޭރު ކުރަން އުޅުނު އިންޑިއާގެ ފައިބުޑަށްވެއްޓި ދެފައިތަޅާ ސަލާން ޖަހަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ. 

ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ކަންކަމާއި މާލީ ކަންކަމަށް އަވަސް އިސްލާހީ ބަދަލުތަކެއް ނުގެނެސްފިނަމަ ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓް ވެދާނެ ކަމުގެ ބިރުވެރި ރަނގަބީލު ދުނިޔޭން އަޅަނީ އެހެންވެގެންނެވެ. ދުނިޔޭގެ ކަންބޮޑުވުން ރާއްޖެއާއި މެދު އޮތީ ވަކި ބަޔަކު ވެރިކަމުގައި އޮތުމަކުން ނުވަތަ ވަކިބަޔަކު ވެރިކަމުގައި ނެތުމަކުން ނޫނެވެ. 

މުޅި ދުނިޔޭގައިވެސް އެންމެ އަވަހަށް ޑިފޯލްޓް ވުމުގެ ބިރު އޮތީ އިސްލާމީ މާލީ ނިޒާމްގެ ތެރެއިން ރާއްޖެއަށް ލިބިފައިވާ ސްކޫކެވެ. ދުނިޔޭގެ ތާރީހުގައި އަދި އެއްވެސް ބައެއްގެ ސްކޫކެއް ޑީފޯލްޓެއް ނުވެއެވެ. އެކަމަކު ރާއްޖޭގެ ސްކޫކް އަންނަ މަހު ޑިފޯލްޓް ވުމުގެ ބިރު މުޅިދުނިޔެ އެބަގަނެއެވެ. ރާއްޖޭން ދައްކަން ޖެހި ގަވައިދުން ނުދެއްކިފައިވާ 500 މިލިޔަން ޑޮލަރު އެބަ އޮތެވެ. އޭގެތެރެއިން މަދުވެގެން 25 މިލިޔަން ޑޮލަރ އަންނަ އޮކްޓޫބަރ 08 ވަނަ ދުވަހުގެ ކުރިން ދައްކަން ޖެހެއެވެ. ކުރިއަށް އޮތް 24 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި 25 މިލިޔަން ޑޮލަރ ނުދެއްކިއްޖެނަމަ ރާއްޖެ ޑީފޯލްޓް ވާނެއެވެ.   

ދުނިޔޭގެ މާލީ ޖާނަލްތައް ބުނާ ގޮތުން ސްކޫކް ޑިފޯލްޓް ވެއްޖެނަމަ ވެދާނެ ގޮތެއް އަންދާޒާ ކޮށްލުމަށް ފަސޭހައެއް ނޫނެވެ. އެހެނީ ދުނިޔޭގައި ސްކޫކެއް ޑީފޯލްޓްވާ މިއީ ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ. ދުނިޔޭގެ މާލީ ކަންކަން ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތްތަކުން ބުނާ ގޮތުގައި ރާއްޖެއަށް މިކަމުން އަރައިގަތުމުގެ ފުރުސަތު ވަރަށް ހަންޏެވެ. ޑރ. މުއިއްޒު ސަރުކާރުގެ އަމަލުތައް ހުރިގޮތުން ރާއްޖެ މިދަތިކަމުން އަރައިގަތުމަށް ޗައިނާއާއި އިންޑިއާ އާއި ސައޫދީއަރަބިޔާ ފަދަ ގައުމުތަކުން އެހީތެރި ވެދޭނެ ކަމުގެ ކޮޅުމަތި ފެންނަކަމަކަށް ނުވެއެވެ. 

ދުނިޔޭގައި ސްކޫކެއް ޑީފޯލްޓްވާ މިއީ ފުރަތަމަ ފަހަރު ކަމުން ކަމާބެހޭ އިދާރާތަކުން ކުރަނީ އަންދާޒާ ތަކެކެވެ. ޔަގީނުން ވެސް އެނގޭކަމަކީ ސްކޫކެއް ޑީފޯލްޓް ވެއްޖެނަމަ ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމަށް ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގެ އިތުބާރު ގެއްލޭނެކަމެވެ. ރާއްޖޭގެ މަލީ ނިޒާމަށް އިތުބާރު ގެއްލި އެކި ގައުމުތަކުގެ ވިޔާފަރިތަކުން ކްރެޑިޓަށް ގެންނަމުން އައި މުދާ ގެނައުމަށް ނިމުން އަންނާނެއެވެ. ވިޔަފާރިތަކުން މުދާ ހުސްވުމާއި ތެޔޮ ގަންނަން ނުލިބުމާއި ކާބޯތަކެއްޗަށް ޖެހުމާއި ތެޔޮ ނުލިބިގެން ކަރަންޓް ކެނޑުން ފަދަ އެތައް ކަމެއް ކުރިމަތިވާނެ ކަމަށް ކަމާބެހޭ މާހިރުން އަންދާޒާ ކުރެއެވެ. 

ދިވެހި ސަރުކާރުން އަމިއްލަ ގައުމުގެ ތެރޭގައި ދަރަނީގެ ވާޖިބުތައް އަދާނުކޮށްއޮވެ ދިވެހި ފައިސާއިން ދައްކަންޖެހޭ ބޮންޑްތަކާއި ލޯނުތައް ނުދެއްކި އެތެރޭގެ ދަރަނި ވަނީ ޑިފޯލްޓް ވެފައެވެ. އެތެރޭގެ ބޭންކްތަކާއި އަމިއްލަ ބޮޑެތި ވިޔަފާރިވެރިންގެ މުށުތެރެއް ގައުމުވަނީ ވެއްޓި އެމީހުން ނުބުނާ ގޮތަކަށް ކަންކަން ނުކުރެވޭ ވަރަށް ސަރުކާރުވަނީ ކުޑަކަކޫ ޖެހިފައެވެ. ވިޔަފާރިވެރިންގެ މުށުތެރެއަށް ގައުމު ވެއްޓި އިނދަ ޖެހިފައި އޮންނައިރު އިންފްލޭޝަން ބޮޑުވެ މުދަލުގެއަގު ބާޒާރުގައި އަތްނުފޯރާ ވަރަށް އުފުލެއެވެ. ކުދި އަދި މެދުފަންތީގެ ވިޔާފާރިތައް ހުލިވެ ބަނގުރޫޓްވެއެވެ.

ސަރުކާރެއް ޑޮމެސްޓިކް ޑިފޯލްޓްއަށް ދިޔުމުން ގައުމުގެ މާލީ ނިޒާމަށް އިތުބާރު ގެއްލެއެވެ. އިންވެސްޓަރުންގެ އިތިބާރުގެއްލި އިންވެސްޓްމަންޓް ދަށްވެއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އާދައިގައި އުފައްދާ އުފެންދުން ތަކަށް ކުރަންޖެހޭ ހަރަދު ބޮޑުވެ ޑޯމެސްޓިކް އުފެއްދުންތައް އުފެއްދުން ހުއްޓެއެވެ. ފެހުމާ ހެދިކާ ހެދުންފަދަ ލުއި ކަންކަމަށް ކުރެވޭ ހޭދައަށްވެސް ލިބޭ މިންވަރަށްވުރެ ކުރަންޖެހޭ ހަރަދު ބޮޑުވެ ނުކުރެވިގެން ހުއްޓާލަން ޖެހެއެވެ.

ވަޒީފާތަކުން މީހުން ވަކިކުރުމާއި، ވަޒިފާނެތި މަގުމަތިވާ މީހުންގެ އަދަދު އޮބި ނޯންނަ ވަރަށް މައްޗަށް އަރައިގެން ދެއެވެ. ލިބުނު ގޮތަކުން ފައިސާ ހޯދުމާއި ބަނޑު ފުރާނަ މުއްތިކުރުމުގެ ބޭނުމުގައި ވައްކަމާއި ފޭރުމާއި ހަށިވިއްކުން ފަދަ ކުށުގެ އަމަލުތައް ހައްދު ފަހަނައަޅާ ދެއެވެ. ބޮޑުވެގެންވާ އިގްތިސާދީ ކާރިސާއަކަށް މުޅި ގައުމު ވެއްޓުމުގެ ސަބަބަކަށް ސަރުކާރު ޑޮމެސްޓިކް ޑިފޯލްޓަކަށް ދިޔުން ވެގެން ދެއެވެ.

ގިނަ ފަހަރަށް ޑޮމެސްޓިކް ޑިފޯލްޓް އުފެދެނީ:

1. ބަޖެޓް ގޯސްކޮށް ބެލެހެއްޓުން
2. އިގްތިސާދީ ދަތިތަކަން.
3. ދަރަނި އަނބުރާ ދެއްކުމަށް އެކަށީގެންވާ އާމްދަނީއެއް ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ނުކުރެވުން.
4. ކުއްލި ކަރިސާއެއް ކުރިމަތިވުން.
5. ކޮރަޕްޝަނާއި އިސްރާފް ބޮޑުވުން.

ބޭރުގެ ޑިފޯލްޓާ ހިލާފަށް ގައުމުގެ އެތެރޭގެ ދަރަންޏަކީ އާއްމު ރައްޔިތުންނަށް އެކަމުގެ ނުބައި އަސަރު މާއަވަހަށް ފެންނަ ކަމެކެވެ. ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތު ބަލަބަލާ ތިއްބާ ދަށްވެގެން ދާން މެދުވެރިވާ ކަމެކެވެ. ބޭރުގެ ދަރަނި އަދާކުރުމަށް ހުރަސް އެޅޭ އެއް ބަހާއަކަށް ޑޮމެސްޓިކް ޑީފޯލްޓް ވެއެވެ.

ދަތްކޮއްޓާ އިލޮށިކޮޅެއްހާ ހިސާބުވެސް އުފެއްދުންތެރިކަމެއް ނެތް ރާއްޖެ ހާލުގައި ޖެހެމުން ދާތަން ނުފެންނަނީ ހެއްޔެވެ. ބައިހަރަމަށް އަތްނަގައިގެން ދިދައަށް ބަލަހައްޓައިގެން ހުރެ ގައުމީ ސަލާން ކިޔަކަސް ގައުމު އޮތް ހާލަތުން އަރައިގަނެވޭކަށް ނެތެވެ. ތިންއިރު ކާބޭހެއްހެން ކުރީސަރުކާރޭ ކިޔާލަ ކިޔާލާ ހުރެގެން އޮތް ހާލަތު ނެތް ހާލަތަކަށް ބަދަލެއް ނުވާނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ހާލަތު އޮތްގޮތް ރަނގަޅަށް އެގޭކަމަށާއި އަތުގައި ހައްލު އޮތް ކަމަށް ބުނެ ވެރިކަން ހޯދައިގެން ހަވާނީ ކޮން ހަޑިއެއް ހެއްޔެވެ. 

މީގެކުރިންވެސް ރާއްޖޭން ރައްޔިތުންގެ ޑީމާންޑްތަކަށް ކޭޓަރކުރުމަށް ލޯނު ނެގުމާއި ލޯނު ދެއްކުމާއި ލޯނު ރިސްޓްރަކްޗަރ ކުރުމާއި ރިފައިނޭންސް ކުރުމަކީ ކުރަމުން އައި ކަންކަމެވެ. ބަޖެޓް ސަޕޯޓަކީވެސް ހޯދާއެއްޗެކެވެ. އެކަންކަން ކުރެވުނީ ނުފޫޒު ގަދަ ގައުމުތަކާއެކު ބާއްވަމުން އައި އިތުބާރުކުރެވޭ ގުޅުމުގެ ތެރެއިންނެވެ.

ރަނގަޅަށް ހިނގަ ހިނގާ އޮތް ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތު ވެރިކަމަށް އެރިގޮތަށް އަރާ ފުޑާލައިފިއެވެ. އެންމެ ގިނަ ފަތުރުވެރިން އަންނަމުންދިޔަ ގައުމާ ދިމާކޮށް އެމީހުން ރާއްޖޭ ބޮއިކޮޓްކުރާ ވަރަށް ގޯހުން ގޯހަށް ދުއްވާލީ ގައިމުވެސް ކުރީ ސަރުކާރަކުން ނޫނެވެ. ފަތުރުވެރި ކަމުގެ އާޖުފާޖު ނުދަންނަ ވަޒީރަކު ލައިގެން ދުނިޔޭގެ އެންމެ ވަރުގަދަ ފަތުރުވެރި ކަމުގެ މަންޒިލުގެ އަގުވައްޓާލީ ކުރީ ސަރުކާރަކުން ނޫނެވެ. 

އިންޑިއާ އާއި ޖެހިގެން ވަރުން ކުރި އިތުބާރަށް ލޮޅުންއަރާ ކަންކަން ގޯހުން ގޯހަށް ދިޔައީއެވެ. ގޮތް ހުސްވެ ފައިބުޑަށް ވެއްޓި ސަލާން ޖެހުމުން ކޮށްދޭ ކަންކަން ހިތުލޯބިން ކޮށްދޭ ކަންކަމާ ތަފާތުވާނެއެވެ. އުންމީދު ކުރިގޮތާ ހިލާފަށް ޗައިނާވެސް އޮތީ ވާގޮތް ބަލާށެވެ. 

ފަލަސްތީނުގެ އަހުންނާއި އުހުތުންނަށް ޖެހިފައިވާ ހާލަކީ އަބަދުވެސް ދިވެހިން ހަމްދަރުދީ ވާކަމެކެވެ. ވެވުނު ގޮތަކުން ވެދެވެން އޮތްހާ އެހީތެރިކަމެއް ފަލަސްތީނަށް ދިވެހިންވެއެވެ. އެހެނެކޭ ކިޔާފާ އާރާ ބާރުހުރި ބޮޑެތި އިސްލާމީ ގައުމުތަކުންވެސް ނުކުރެވިގެން އުޅޭ ކަންކަން އިޒްރޭލާއި ދެކޮޅަށް ރާއްޖޭން ކުރަން ދިމާކުރުމުން އެކަމުގެ ދަތިތައް ކުރިމަނުވެ ނުދާނެކަމީ ދުނިޔެ ދައްކާ ހަގީގަތެވެ. އިޒްރޭލު ޕާސްޕޯޓް މަނާކުރި ނަން އެޅި އެކަންނުވެ ފުޅަނގީގެ ހާލަށް ރާއްޖެ ވައްޓާލުމުން އެކަމުގެ އުގޫބާތް ދުނިޔޭން ދެމުން ދަނީ އިގްތިސާދީ ގޮތުންނާއި މާލީ ގޮތުންނެވެ.

މުޅި ދުނިޔޭގެ މާލީ ނިޒާމާއި އިންފޮމޭޝަން ޓެކްނޮލޮޖީގެ މައިގަނޑު ކޮންޓްރޯލު އޮތީ މިއަދު ޒަޔަނިސްޓުންގެ އަތްމަތީގައެވެ. އދ މަޖިލީހުގެ ބާރުތައް ވެސް ކޮންޓްރޯލް ކުރަނީ އެމީހުންނެވެ. ފުދުންތެރި ބާރުވެރި މުސްލިމް ގައުމުތައްވެސް ހިތާދެކޮޅަށް ހަނު ތިބެނީ ފަލަސްތީނުގެ ހާލަތަށް އެގައުމުތަކުގެ ރައްޔިތުން ވައްޓާލާ މުޅި ދުނިޔެ ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނަކަށް ބަދަލުކުރަން ބޭނުން ނުވާތީއެވެ. އޭރުން ހާލުގައިޖެހޭ މުސްލިމުންގެ އަދަދު މާ ގިނަވާނެތީއެވެ. ބޭނުން ނުވިޔަސް މީއީވެސް ގަބޫލުކުރަން ޖެހިފައިވާ ހިތި ހަގީގަތެކެވެ. 

ވެރިކަން ލިބިގެން ވަގުތުގެ ޖަޒްބާތުގައި ޖެހި މުއިއްޒުގެ ދުނިޔެ ރަންވުމުން ބަނޑުހައި ހޫނުކަމަށް ވެއްޓެން މިދަނީ ދިވެހި ރައްޔިތުންނެވެ. ކަންކަން ހަމަޔަކަށް އަޅުވާން އުޅޭގޮތް ދެއްކިޔަސް އެއްވެސް ކަމެއް ކުރަނީ އެއްވެސް އިހުލާތެރިކަމަކާ ހަމައަކުން ނޫނެވެ.

ވިސްނާ ފިކުރު ކުރާށެވެ. ދުނިޔޭގައި އެންމެ އަގެއް ނެތް ސްކޫކަކީ ރާއްޖޭގެ ސްކޫކް ކަމަށްވެ އަންނަ އޮކްޓޯބަރ އަށަކަށް ސްކޫކް ނުދެއްކިއްޖެނަމަ ރާއްޖޭ ޖެހޭނެ ހާލެއްވެސް ނޭގެއެވެ. ފެނިގެން ނަގާ ބޮޑުވަމުން އަންނަ ރާޅުން ސަލާމަތްވުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ބަދަލުގައި މުއިއްޒު އުޅެނީ ނެތް ހާލަތެއް ކަމަށް ދައްކާށެވެ. ކުލީ ގަލަންތައް މެދުވެރިކޮށްގެންވެސް ކުރާކަމަކީ ދުނިޔޭގެ ރޭޓިންގ އެޖޭސީތަކަކީ ބުރަދަނެއް ނެތް އިތުބާރު ނުހިފޭ ތަންތަންކަމަށް ރައްޔިތުންނަށް ދައްކައިގެން އޮޅުވާލުމެވެ. 

ފަރުވާކުޑަ ހާރިޖީ ސިޔާސަތަކާއި ދޫމަޅި އިގްތިސާދީ ސިޔާސަތުގެ ސަބަބުން ވަރަށް ބޮޑަށް މާލީ ދަތިކަމުގެ ތެރެއަށް ވަދެއްޖެ ކަމަށް އދގެ ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގެ ރައީސްކަން ވެސް ކުރައްވާފައިވާ ކުރީގެ ހާރިޖީ ވަޒީރު އޮނަރަބަލް ޝާހިދު ފާހަގަ ކުރައްވައެވެ. 

ބީއެމްއެލް އިން ޔޫއެސް ޑޮލަރުގެ ލިމިޓް ކަނޑާލުމުން ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ތިބި ދިވެހި ދަރިވަރުންނަށް ވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް އަސަރުކުރާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވެ ޝާހިދު ވަނީ ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރައްވާފައެވެ. ބޭރުގައި ތިބި ދިވެހި ދަރިވަރުންގެ ތައުލީމާއި ދިރިއުޅުމުގެ ހަރަދުތައް ބަރޯސާވެފައި އޮންނަނީ އޭގެ މައްޗަށެވެ. 

ސްޓޫޑެންޓް ލޯނާއި ސްކޮލަޝިޕްތައް އިތުރުކޮށް، އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި ފައިސާ ނުދީ، ބޭނުންވާ ޑޮލަރުގެ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށް ނުދިނުމަކީ ގައުމު ރައްކާތެރި އިގްތިސާދީ ހާލަތަކަށް ގެންދިއުމަށް ސާފު ޕްލޭނެއް ނެތުމުގެ އަނެއް މިސާލު ކަމަށް ޝާހިދު ވިދާޅުވެއެވެ. 

ބޭރުގައި ތިބި ރާއްޖޭގެ ދަރިވަރުންނަށް އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ބޭރު ފައިސާ ލިބޭނެގޮތް ކަށަވަރުކޮށްދިނުމަށާއި އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން އެންމެ ނާޒުކު ފަރާތްތައް ރައްކާތެރި ކޮށްދެވޭ ގޮތަށް ކަންކަން އިސްލާހު ކުރުމާ ދިމާލަށް އަވަސް ފިޔަވަޅު ތަކެއް އެޅުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރަށް އެމްޑީޕީގެ ރައީސް ގޮވާލައްވައެވެ.

އެމްޑީޕީގެ ރައީސް ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރައްވާ ސަރުކާރަށް އިސްލާހުވުމަށް ގޮވާލެއްވީ އެކްސްގައި ކުރެއްވި ޕޯސްޓެއްގައެވެ. 

ދަކޮށްގެން އެއްވެސް އައު ޕްރޮޖެކްޓެއް ނުފަށައެވެ. ކުރީ ސަރުކާރުން ހިންގަމުން އައި ގިނަ ޕްރޮޖެކްޓްތައް ވެސް ހުރީ ހުއްޓިފައެވެ. ބޭރުގެ ދަރަނި އަދާކުރުމަށް ފައިސާތަކެއް ހަރަދެއް ނުކުރެއެވެ. އެހެން ކަމުން ބޭރުފައިސާއިން އިސްރާފު ނުކުރާނަމަ ދައުލަތަށް ލިބޭ ބޭރު ފައިސާ އާދަޔާ ހިލާފަށް ހަރަދުވެ ހުސްވާން ޖެހޭ ސަބަބެއް އަދި ނެތެވެ.

މަރުކަޒީ ބޭންކް އެމްއެމްއޭއިން ޑޮލަރު ހުސްވާ ސަބަބެއް ކަމަށް ބުނެ ސަރުކާރުން މިހާރު ދައްކާ ބަހަނާއަކީ ބޭރުގެ ދަރަނި ދެއްކުމާއި ރާއްޖެއަށް ބޭނުންވާ ތެލާއި ކާޑާއި ބޭސް ގަތުމާއި ބޭންކު ތަކަށް ޑޮލަރު ދޫކުރުމެވެ. އެކަން ކަމަށް ހުރިހާ ސަރުކާރަކުން އަބަދުވެސް ހަރަދު ކުރެއެވެ. ކޮވިޑްގެ ދެ އަހަރު އާމްދަނީ ހުއްޓިފައި އޮތް އިރުވެސް އެކަން ކަމަށް ހަރަދު ކުރިއެވެ. އެކަމަކު ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސްގައި އޮންނަ ރުފިޔާ އެކައުންޓުން ޑޮލަރުގެ ޓްރާންސެކްޝަން ނުހެދޭ ވަރަކަށް ނުދެއެވެ. 

ތެދެކެވެ. ބޭރުގެ ދަރަނި އޮތީ އިންތިހާގައެވެ. އެހެނެއްކަމަކު މުއިއްޒު ސަރުކާރަށް މިވީ މުއްދަތުގައި ބޭރުފައިސާ ހުސްވެ ގޮތް ހުސްވާ ވަރަކަށް އެބުނާ ދަރަންޏެއް ދެއްކީއެއް ނޫނެވެ. ދެއްކުން ލަސްކޮށްލެވެން އޮތް 50 މިލިޔަން ޑޮލަރު އިންޑިއާއަށް ދެރަނުވާން ދެއްކި ދެއްކުމަށް ނޫނީ އަދިއެއް ބޭރުގެ ދަރަންޏަކަށް ބައިސެންޓް  ވެސް ދެއްކީއެއް ނޫނެވެ. 

ހެޔޮވަރު ވަރަކަށް ބޭރު ފައިސާ ވަންނަމުން ދިޔަނަމަވެސް ބޭނުން ކުރެވެން ހުރި ރިޒާވް ހުސްވަނީ މުއިއްޒު ސަރުކާރުގެ އިސްރާފް ބޮޑުވެގެންނެވެ. ތިމާމެން ވަރެއް ނެތިގެން އިންޑިއާއަށް ބަރޯސާ ނުވާކަން ދެއްކުމަށް ކުރި އެތައް ކަމަކުން ހަރަދުވާން ނުޖެހޭ އެތައް ފައިސާއެއް ހަރަދުވެގެން ދިޔައީއެވެ. އެތައް މިލިޔަން ޑޮލަރެއް ހޭދަކޮށްގެން ތުރުކީން ގަނެފައިވާ ޑްރޯނަކީ އޭގެ އެއްމިސާލެވެ. ބޭންކޮކާ ދުބާއީން އާސަންދަ ދިނުމަކީ އޭގެ އަނެއް މިސާލެވެ. ފައިސާ ދެއްކުން ފަސްކޮށްލެވެން އޮތް ދަރަންޏެއްގެ ބައެއް ދެރަނުވާން އިންޑިއާއަށް ދެއްކި ދެއްކުމަކީވެސް މަރުކަޒީ ބޭންކުން ޑޮލަރު މަދުވި ސަބަބެކެވެ. 

އައު ކުޅަކަށް ގައުބިހެން އެޅުނީމާ ވާހެން ވެރިކަން ލިބުމާއެކު ދުނިޔެ ބަލައިލަން ސަރުކާރުގެ ވެރިން ބައިހަދާފާ އެތައް މިތަނަށް ކުރި ހޮޅި ދަތުރުތަކަށް ޑޮލަރު ހަރަދު ކޮށްފައި ވަނީ މަދެއް ސުމާރެއްކޮށް ނޫނެވެ. ރައީސް މުއިއްޒު ޗައިނާއާއި ދުބައީއާއި ތުރުކީ ފަދަ ތަންތަނަށް ކުރި ދަތުރުތަކުގައި ބައިވެރިވި މީހުންގެ އަދަދުތަކަށް ބަލާލިޔަސް ތަލިން ކުޅު ހިކެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުން ހިމެނޭ މަތީފެންވަރުގެ ބިޔަ ވަފްދެއް ދެ ވަފުދު ބޭރުގައި ނެތް އިރެއްނުދެއެވެ. އެހެން އުޅެގެން އެއްޗެއް ލިބޭނަމަވެސް ރަނގަޅެވެ. 

ސަރުކާރުގެ ވެރިންގެ ބޭރު ދަތުރުތަކަށް ހޭދަވި ޑޮލަރުގެ އަދަދު ބަލާލުމުން ފިއްކަޑައިގެން ދެއެވެ. ނައިބު ރައީސާއި ވަޒީރުންނާއި މަޖިލިސް ގެ ރައީސްގެ ދަތުރު ތަކުގައި ބައިވެރިވީ މީހުންގެ އަދަދާއި ހޭދަވި ޑޮލަރުގެ އަދަދަށް ބެއްޔަސް ރާއްޖޭގައި ޑޮލަރުގެ ހާލަތު ގޯސްވާ ގޮތް ފެންނާނެއެވެ.   

ބީއެމްއެލްއަށް ހިދުމަތް ކުރައްވާތާ 42 އަހަރުވެފައިވާ ބީއެމްއެލްގެ ޑެޕިއުޓީ ސީއީއޯ އާއިޝަތު ނޫރައްދީން މަގާމުން ވަކިކުރީ ޕްރައިވެޓައިޒޭޝަން އެންޑް ކޯޕަރަޓައިޒޭޝަން ބޯޑް (ޕީސީބީ)ން ފޮނުވި ސިޓީއަކުންނެވެ.

އާއިޝަތު ނޫރުދީން ފަދަ ތަޖުރިބާކާރު ބޭންކަރަކު ބޭންކުގެ ބޯޑުން ވަކިކުރުމަކީ ގައުމު އިގްތިސާދީ ދަތިކަމުގެ މަގުމަތީގައި އޮތްއިރު މޮޔަކަމަށާއި ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމުގެ ނަޒާހަތްތެރިކަމަށްޓަކައި ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސްއަށް ސަރުކާރުން ފޯރުވާ ނާޖާއިޒު ނުފޫޒު ވަގުތުން ހުއްޓުވަންޖެހޭ ކަމަށް ފައްޔާޒު ދެކިވަޑައިގަންނަވައެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ބައިނަލްއަގުވާމީ މުޖުތަމަޢުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމާމެދު ނޭދެވޭ ތަސައްވުރެއް އުފެދިގެންދާނެކަން އެމަނިކުފާނު ޔަގީން ކުރައްވައެވެ.

ބީއެމްއެލް އަކީ ނިޒާމީ ބޭންކަކަށް ވުމާއި، އިޤްތިޞާދުގެ މުހިންމު ބައެއްގެ ގޮތުގައި އޮތުމުން، މިނިވަންކަމާއެކު ބޭންކް ހިންގޭނެ ފަރާތަކަށް އެ ބޭންކް ވުމަކީ މުހިންމު ކަމެއްކަމަށް ކުރީގެ އިގްތިސޯދީ ވަޒީރު ފައްޔާޒު ވިދާޅުވެއެވެ. ރާއްޖޭގައި ހުރި ހަމައެކަނި ކޮރަސްޕޮންޑެންސް ބޭންކް ނުރައްކަލުގެ ތެރެއަށް ވެއްޓިދާނެ ކަމަށް ފައްޔާޒު ގަބޫލު ކުރައްވައެވެ.

އެމްޑީޕީގެ ޗެއަރޕާސަން އަލްއުސްތާޒާ ފައްޔާޒު އިސްމާއީލް ވިދާޅުވީ މިހާތަނަށް އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން މި ގޮތަށް މިކަން ނުކުރީ މާލީ ނިޒާމުގެ އިންޓެގްރިޓީ ހިފެހެއްޓުމަށެވެ. މި ސަރުކާރުން މިފެންނަނީ މާލީ ނިޒާމު އެތައް އަހަރުތަކެއް ފަހަތަށް ޖައްސާލާ މަންޒަރުކަމަށް ފައްޔާޒު ވިދާޅުވެއެވެ.

ދައުލަތުގެ ހިސާބުތަކާއި މާލީ ހާލަތުގެ ރިޕޯޓުތައް ހާމަކުރަން އިންކާރުކޮށް ސިއްރުވެރި ދައުލަތެއް ޤާއިމު ކުރުމަށް މިސްރާބު ޖަހާފައި ހުރިކަމަށް ފައްޔާޒު ތުހުމަތު ކުރައްވައެވެ.

ސަރުކާރުގެ މި އަމަލަކީ އެތެރެއާއި ބޭރުގެ ލެންޑަރުންނާއި އިންވެސްޓަރުންގެ ކޮންފިޑެންސަށް އަނެއްކާވެސް ނޭދެވޭ އަސަރު ކުރާނެ ސިޔާސަތު ތަކެއް ކަމަށް ފާހަގަ ކުރައްވާ އެމްޑީޕީގެ ޗެއަރޕާސަން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރެއްވިއެވެ.

ދުޅެހެޔޮ އިގުތިސާދެއް ބިނާކުރުމަށް ކަންކަން ހާމަކުރަން ކެރެން ޖެހޭނެ ކަމަށާއި އަދި އެ ގޮތަށް ހާމަކުރާ ހާމަކުރުމުން އަންނަ ފާޑުކިޔުންތައް އަޑު އެހުމުގެ ޤާބިލުކަން ސަރުކާރުގައި ހުރުން ވަރަށް މުހިންމު ކަމަށް ފައްޔާޒު އެކްސްގައި ކުރެއްވި ޕޯސްޓްގައިވެއެވެ. 

• ނިމިދިޔަ ސަރުކާރުން ބޭނުންވެގެން އެމްއެމްއޭ އިން ފައިސާ ޗާޕް ކުރީ ދުނިޔެއަށް ދިމާވި ކޮވިޑްގެ ވަބާއިން ދުނިޔޭގެ އިގްތިސާދަށް އައި ތޫފާނުގައި ރާއްޖެއަށް ކުރާއަސަރު ކުޑަކުރުމަށެވެ. ބޯޑަރު 2 ފަހަރު ބަންދު ކުރަންޖެހުމާއި ރާއްޖެއަށް ލިބެމުންދިޔަ އާމްދަނީ އެތައް ގުނައެއް ދަށްވެ އިގްތިސާދީ ގޮތުންނާއި މާލީ ގޮތުން ރާއްޖެ އާއްމު ރައްޔިތުންނަަށް އުފުލަންޖެހުނު އިގްތިސާދީ ތަކްލީފް ވީހާވެސް ކުޑަ ކުރުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ.
• ފައިސާ ޗާޕް ކުރީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށް އެމްއޭއިން ވަކި މިންވަރެއްގައި ހިފަހައްޓާ އަދި ވަކި މުއްދަތެއްގައި ހުއްޓާލުމަށް ޝަރުތުކޮށްގެނެވެ. ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދު ރަނގަޅު ވަމުން ދިޔަ ވަރަކަށް އެމްއެމްއިން ނަގާފައިވާ ފައިސާ އެމްއެމްއޭއަށް ހަވާލު ކުރަމުން އޭރު ގޮސްފައިވެއެވެ.
• އިހަށްދުވަހު ގަވަރު ނަރުކަމުން ވަކިކުރި އަލީ ހާޝިމް މަޖިލީހަށް މައުލޫމާތު ދެއްވި ގޮތުގައި ނިމިދިޔަ ސަރުކާރުން ޗާޕްކުރުވި ފައިސާގެ %80 ވަނީ ހިފަހައްޓާފައެވެ. އިގްތިސާދުގައި ދައުރުކުރުމަށް ނެރުނީ އެންމެ %20 އެވެ.
• ރާއްޖެއަށް ލިބެމުންދިޔަ އާމްދަނީ އެތައް ގުނައެއް ދަށަށް ދަށްވެގެން ދިޔަސް އެމްއެމްއޭއިން ޗަޕްކޮށް އިގްތިސާދަށް ނެރުނު %20 ގެ ސަބަބުން ދައުލަތުން ދިން އެއްވެސް ހިދުމަތަކަށް މާބޮޑު ބުރެލެއް ހުއްޓުމެއް ނާދެއެވެ.
• ކައުންސިލްތަކާއި ކުންފުނިތައް ހިމެނޭގޮތަށް އާއްމު ފަރާތަތަކާއި ދައުލަތުން މުސާރަދޭ ހުރިހާ ދާއިރާއަށް އުނިކަމެއް ނެތި މުސާރަ ދެވުނެވެ. ހަމައެއާއިއެކު ވަކި އަދަދަކުން މަތިން ބޭސިކް މުސާރަ ލިބޭ މީހުންގެ މުސާރައިން ކުޑަ މިންވަރެއް އުނިކޮށް އިގްތިސޯދު އެއް ހަމައެއްގައި ހިފެހެއްޓިއެވެ.
• ސަރުކާރާއި ސަރުކާރުގެ އެއްވެސް ކުންފުންޏަކުން މުވައްޒަފުން ކަނޑާފައެއްނުވެއެވެ. ބޭނުންވާ ތަންތަނަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަށް މުވައްޒަފުން އިތުރު ކުރަމުން ގޮސްފައިވެއެވެ. މިހާރުގެ ސަރުކާރުގެ ވަރަށް ގިނަ ސިޔާސީ މުވައްޒަފުންނަކީ އޭރުގައި ކޮންމެވެސް ނަމެއްގައި ދައުލަތުން މުސާރަ ލިބުނު ބައެކެވެ.
• ރައްޔިތުންނަށް ދެމުން އައި އެއްވެސް ސަބްސިޑީއެއް އުންޏެއް ނުކުރެއެވެ. ހިދުމަތުގެ އަގެއް ބޮޑެއް ނުކުރެއެވެ.
• ދައުލަތުގެ ފަރާތުން އާއްމުންނަށް މާލީ ގޮތުން އެހީތެރިކަން ފޯރު ކޮށްދީފައިވެއެވެ. ކުދި އަދި މެދުފަންތީގެ ލޯނު ފޯރުކޮށްދީފައިވެއެވެ.
• ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި އުމްރާނީ ތަރައްގީ އާއި އަސާސީ ހިދުމަތް ދިނުމުގެ އެތައްސަތޭކަ ޕްރޮޖެކްޓްތައް ހިންގަމުން ގެންގޮސްފައިވެއެވެ.

ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ދުނިޔޭގެ ގިނަ ގައުމުތަކާއި ހިލާފަށް އާއްމު ރައްޔިތުން ބިކާރީ ވެގެނެއް ނުދެއެވެ. އަތްފޯރާ ފަށުގައި ދަތިކަމެއްނެތި ބޭނުން އެއްޗެއް ގަންނަން ލިބެން ހުއްޓެވެ. ކާބޯތަކެއްޗަކަށް ބޭސް ފަރުވާއަކަށް ހުރަހެއް ނޭޅެއެވެ. އެހެން ކަމުން މުޅި ދުނިޔޭން އެންމެ ރަގަޅަށް ކޮވިޑް19 މެނޭޖްކުރި މަދު ގައުމުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖެ ހިމެނުނެވެ. އެހެނެކޭ ކިޔާ މިސަރުކާރުން ފައިސާ ޗާޕް ކުރާނީ ކޮން ހަމައެއް އަޅުވައިގެން ހެއްޔެވެ.  

25 ޖެނުއަރީ 2024 ގައި ރާއްޖޭގައި އޮތް ކަޅުބާޒާރުން ޑޮލަރު ގަންނަން ލިބެނީ 18 ރުފިޔާ ލާރި ކޮޅަކަށެވެ. މިއަދުވެސް ކަޅު ބާޒާރުގައި ޑޮލަރު ހުރީ 18 ރުފިޔާއިން މަތީގައެވެ. ތުރާކުނު ސައީދަކަށް އެކަމެއް ނުވިއެވެ. 

ޑޮލަރުގެ އަގު ދަށްކުރުމުގައި ރައީސް މުހައްމަދުގެ ހާލު ވަކީން ކުޑައެއް ނޫނެވެ. ރައީސް މުހައްމަދަކަށް ވާނުވާ ނޭނގެއެވެ. ޕޯޑިއަމެއް ލިބިއްޖެއްޔާ ރައީސް މުހައްމަދަކީ ކިޔޭ ނުކިޔޭއެއް އެނގޭ މީހެއްނޫނެވެ. ޑޮލަރުގެ އަގުވެސް ރައީސް މުހައްމަދު ބުނާ ގޮތުން ނިކަން ތިރިއެވެ. 

މީގެ ހަތަރު މަސްކުރިން ދ. އަތޮޅު މީދުއަށް ކުރި ދަތުރެއްގައި އެރަށު ރައްޔިތުންނާ މުހާތަބުކޮށް ރައީސް މޮހަނދު ބުނީ ޑޮލަރުގެ އަގު ތިރިވާން ފަށައިފި ކަމަށެވެ. ދެން ޑޮލަރުގެ އަގު ބޮޑު ނުވާނެ ކަމަށް މީދޫ ރައްޔިތުން ކައިރީގައި ބުންޏެވެ. މަލާމާތުގެ ވަގު ހިންޏެއް، ހޭން އެމީހުން ތިބިކަމެއް ރައީސް މޮހަނދަކަށް ނޭނގެއެވެ. ރައީސް މޮހަނދު އެ ވާހަކަ ދެއްކި ވަގުތުވެސް ކަޅުބާޒާރުން ޑޮލަރު ގަންނަން ލިބެނީ 18 ރުފިޔާ 70 ލަރިއަށްކަން އެ މީހުނަށް އެނގެއެވެ. 

" ޑޮލަރުގެ އަގު ދެން ނުވާނެ މައްޗެއް. ނުވާނެ މައްޗެއް. ދަނީ ދަށަށް" ކަމަށް ރައީސް މުހަންދު ނިކަން ރުޅި ގަދަވެ ގަދަވެފައި އެެހެން ޕޯޑިއަމެއްގައި ބުންޏެވެ. އޭރުވެސް ޑޮލަރުގެ އަގު ބާޒާރުގައި ހުރީ 18 ރުފިޔާއިން މަތީގައެވެ. 

ވެރިކަމަށް އެރީއްސުރެ މިޒާތުގެ އެތައް އަޅިއެއް މި ބައިގަނޑު ދަނީ ބުރުވަމުންނެވެ. އެގޮތުން ރާއްޖޭގެ ޑިޖިޓަލް އީ-ކޮމާސްގެ ވިޔަފާރީގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތަކަށް ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތައް ހުރުމުން އެކަން ނައްތާލަން ތެޅެތެޅެ ހުޅުނބު ފައިބައިފިކަމަށް ތުރާކުނު ސައީދަށް އެއްބަސް ވެވިއްޖެއެވެ. ރޮއެ އާދޭސްކޮށް ސިޓީ ފޮނުވާ ފޮނުވާ ވަރުބަލި ވީއިރުވެސް ޕޭޕާލުން އަޅާކަހާ ވެސް ނުލިޔެވެ. މަހެއްގެ އެއްކޮޅު އެމެރިކާގައި ގޮސްހުރެ ރޮއި އަދޭސް ކުރުމުން ތުރާކުނު ސައީދަށް ވީވަރަކީ އެމެރިކާގެ ފަތުރުވެރިން އައިސް އުޅެން ރައްކާތެރި ތަނެއް ނޫންކަމުގެ ޓްރެވަލް އެޑްވައިޒަރީ ރާއްޖެއާ ދެކޮޅަށް އައުކުރުމެވެ.     

120 ބިލިޔަން ޑޮލަރުން ދަރާފައޭ ކިޔައިގެން މިހުރިހާ ދުވަހު މުހައްމަދު ހެދީ ދޮގުތާއެވެ. ކުރީ ސަރުކާރޭ ކަހަރުވަކޭ ކިޔައިގެން މުހައްދު އުޅުނީ ނަފްރަތު އުފައްދައިގެން ރައްޔިތުންގެ ރުހުން ހޯދަންކަން ތިޔަ ދެއްކި ވާހަކައިން އެކަނިވެސް އެގިއްޖެއެވެ.    

ދައުލަތަށް ލިބެންޖެހޭ 13 ބިލިޔަން ރުފިޔާ ހުރެ، އެފައިސާ ދައުލަތަށް ނުހޯދިފައި އެހުރީ ކީއްވެކަން ވަށަފަރު މުހައްމަދަށް ނޭނގި އޮތުމަކީ ކުރީ ސަރުކާރުން އެފައިސާ ހޯދަން ނޫޅުން ކަމަށް ވާންޖެހޭ ސަބަބެއް ނޫނެވެ.  ބިން ކުއްޔަށް ދީގެން އެކަނިވެސް 513 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ދައުލަތަށް ލިބެންޖެހި ނުލިބި އޮތްކަން އެނގިހުރެ ހަތް މަހަށްވުރެ ގިނަ ދުވަސްވީއިރު ނުހޯދާ މުހައްމަދު ތިޔަހުރީ ކީއްވެފައި ހެއްޔެވެ. އެ ފައިސާ އެކަނި ހޯދިޔަސް ދަރަނީގެ މައްސަލަ ހައްލުވީ ކަން އެނގުނީ ރޭ ޖަލްސާއަށް އަންނަނިކޮށް ހެއްޔެވެ.

ޓީޖީއެސްޓީގެ ގޮތުގައި 102 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ދައުލަތަށް ނުލިބި ހުރި ކަމަށް އަނގަފުރާފައި ބުނާއިރު ޓެކްސް ފައިސާ ހޯދުމަކީ ސަރުކާރުން ކުރާކަމެއް ނޫންކަން ވެސް ވަށަފަރު މޮހަނދަކަށް ނޭނގެއެވެ. ކޯޕަރޭޓިވް އިންކަމް ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި އެއް ބިލިއަން ރުފިޔާ އާއި ޖީއެސްޓީގެ ގޮތުގައި 3.3 ބިލިއަން ރުފިޔާ ކުރީ ސަރުކާރު ތަކުން ދައުލަތަށް ނުހޯދާ ހުރި ވާހަކަ ދައްކާއިރު މީރާގެ އިހުތިސާސްގެ ތެރެއަށް ސަރުކާރު ތަކަށް ނުވަދެވޭ ކަމެއް މި ކަލޭގެއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 

އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ހިޔާނާތާއި އެހެނިހެން ވައްކަންތަކުން ދައުލަތަށް ލިބެން ޖެހޭ ފައިސާގެ ތެރެއިން ގިނަ އަދަދެއްގެ ފައިސާ ހުސްވި ހަފްތާގެ ތެރޭގައި ލިބިއްޖެއޭ ކިޔައިގެން ބައިސާ ކަނޑަން މިހާ އަވަހަށް ތިޔަ ފެށީއެވެ. ކުޑަކުޑަ ލާރިކޮޅެއް ދައުލަތަށް ލިބިގެން ނެގިނެގިފާ މިޖެހެނީ ގުއިނުދެކޭ ކާޅަށް ގުއިފެނިގެންތާއެވެ. މި ސަރުކާރުން ސިޓީއެއް ފޮނުވާލާއިރަށް ނުދައްކާ ހުރި ފައިސާތައް ދައްކަން ވެއްޓި ފޮރޮޅެމުން މީހުންގަނޑު ގޮސް އެތިބީ މީރާގެ ކުރިމަތީގައި ފަތީލެވިގެން ވިއްޔާއެވެ. ވަނީ އެހެންތާއެވެ. ވަށަފަރު މުހައްމަދު ވެރިކަމަށް އެރީއްސުރެ ރައްޔިތުންގެ ޖީބުތައް އެހުންނަނީ ފައިސާއިން ފުރާ ބާރުކޮށްފައެވެ.  

މި ސަރުކާރުގެ މާލީ ހާލަތު ދަށްކަން އެއީ އެންމެންނަށް އެނގޭ ހަގީގަތެކެވެ. ބޭކާރު ހަރަދުތައް އިންތިހާއެވެ. ގައުމުގެ މާލީ ހާލަތު މިހާރު އޮތް ހިސާބަށް ވެއްޓުނީ ދެމުންދިޔަ ނަސޭހަތްތަކަށާއި އިރުޝާދުތައް ސަރުކާރުން ބޮލާލައި ޖެހުމުން ކަމަށް ގަވަރުނަރު އަލީ ހާޝިމްވެސް ވަނީ ވިދާޅުވެފައެވެ. މާލީ ހާލަތު ދަށްވުމުން މި ހުރިހާ ދުވަހު އައުޓް ކުރި އިންޑިއާވެސް ކުއްލިއަކަށް އިން ވެއްޖެއެވެ.

ކުޑަ އިރުއްސުރެ އަޑުއިވެމުންދިޔަ ވާހަކަ "އަޑު ނޭހުމުގެ ނަތީޖާ ހިތިވާނޭ" މި ސަރުކާރުގެ ވެރިންނަށް އަޑު އިވިފައި އޮތް ކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ. ހަރަދު ކުރުމަށް އެމްއެމްއޭއާއި މާލީ އިދާރާތަކުން ދިން ލަފައަށް ބޯނުލެނބުމުން މާލީ ކާރިސާއެއް ކުރިމަތިވުމުގެ ބިރު އޮތް ކަމަށް އެންގުނު އަދަދެއްވެސް ނޭނގޭ ކަމަށް ގަވަރުނަރުވެސް ވަނީ ވިދާޅުވެފައެވެ. އަމިއްލައަށް ފޭހި އިލޮށި ހެރޭނީ އަމިއްލަ ލޮލަށޭ ބުނާ އަޑު އަހަމެވެ. ސަރުކާރުން ހަދާ ދޮގުތައް ފޮރުވަން ވީކްލީ ފިސްކަލް ރިޕޯޓް ނެރުންވެސް ހުއްޓާލީއެވެ. 

ސަރުކާރުން ކުރާ އިސްރާފާއި ލިބޭ މިންވަރަށް ނުބަލާ ކުރާ ހަރަދުން އިގްތިސޯދު ފާލުން ނައްޓާލީމާ އެހެން ބައެއްގެ ބޮލުގައި އަޅުވައިގެން ކަމުން ރެކެވޭކަށް ނޯވެއެވެ. ހިނގަ ހިނގާ އޮންނަ ސަރުކާރަކާ ހަވަލުވާއިރު އަރަންޏާ ދަރަނި އޮންނާނެކަން އެގެންވާނެއެވެ. ހުއްޓާނުލާ ދަރނީގެ ވާހަކަ ދައްކާއިރު ހުރިހާ ދަރަންޏަކީ އެއްފަހަރާ ދައްކާ ހަލާސް ކުރަން ޖެހިގެން އުޅެ އެއްޗެއް ހެންނެވެ. ކަނޑައެޅިފައި އޮންނަގޮތަށް ގަވައިދުން ދަރަނި އަދާކުރަމުން ދަންޏާ ދަރަނީގެ ބުރައަކީ ބުރައަކަށް ނުވާނެއެވެ. ދައްކަންޖެހޭ ދަރަނި މެނޭޖުކުރުމަށް ކުރަންޖެހޭ ކަމަކީ ހަރަދު ކުޑަކޮށް އިސްރާފު ނައްތާލުމެވެ. އޭރަކުން ދަރަނި އަދަކުރަން ދަރަނި ނެގުމަކީވެސް މައްސަލައަކަށް ނުވާނެއެވެ. ދަރަނި ނަގައިގެން ފަށާފައި ހުންނަ އިގްތިސޯދަށް މަންފާހުރި ކަންކަން ހުއްޓާނުލާ ކުރިއަށް ގެންގޮސް ނިންމުމަކީވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ. 

ރަށްރަށުގެ ބަނދަރުތައް ހެދި ކަރަންޓާއި ފެނުގެ ނިޒާމް ވަރުގަދަ ކުރެވުމުން ކޮންމެ ރަށަކީވެސް އިްތިސާދަށް ފައިސާ ވައްދަދޭ އިންޖީނަކަށް ބަދަލުވާނެއެވެ. ގެސްޓް ހައުސް ވިޔަފާރި ފުޅާވެ ކޮންމެ ރަށެއްގައިވެސް އެރަށެއްގައި ކުރެވެން އޮތް އިގްތިސާދީ މަސައްކަތެއް ފެށޭނެއެވެ. ވަޑާންގެތަކާއި ވޯކްޝޮޕްތައް ހިގައިގަންނާނެއެވެ. މަސްކައްކާ މަސްހިއްކާ މަސްވިއްކާ ހަދަން ޒަމާނީ ވަސީލަތް ބޭނުންކޮށްގެން ކުރިއަރާދާނެއެވެ. މީސްމަދު ބިންއޮތް ރަށްރަށުގައި އިގްތިސާދީ މަސައްކަތްތައް ފެށި ރަށުތޮށިން ބޭރަށް ރަށްރަށުގެ އިގްތިސާދީ ހަރަކަތް ނިކުމެ ހިނގައިގަންނާނެއެވެ. އެއްރަށުން ލިބެންނެތް ހިދުމަތް އަނެއް ރަށުން ހޯދަން މީހުންގަނޑު ފެތުރިގަންނާނެއެވެ. ކުރީ ސަރުކާރުން ރަށްރަށުގައި ޒަމާނީ ފެންވަރަށް ކަރަންޓާ ފެނުގެ ހިދުމަތްދީ ބަނދަރުތައް ހަދާ އާރުޓީއެލްގެ މަސައްކަތްކުރީ އެވިސްނުމުގައެވެ. އޭރުން ރަށުގައި ތިބެ ކުރާނެ މަސައްކަތް ލިބި މީހުން ފޯރުންތެރިވެ ދައުލަތަށް ފައިސާ ވަންނާނެއެވެ.       

ވެރިކަން ލިބުމުން ކަންކަން ކުރަންނޭނގި މަސް ނުބޭވުނީމާ ކަނޑު ނުބައިކުރާ ގޮތަށް މަނިޓަރީ ގަވަރުނަރު ބަދަލު ކުރުމަކުން އިގްތިސޯދު އެޅުވޭނެ ހަމައެއް ނުއޮންނަނާނެއެވެ. ގަވަރުނަރު އޮތީ އޭނާގެ ޒިންމާ ފުރިހަމައަށް އަދާކޮށްފައެވެ. ސަރުކާރުން ބަސް ނޭހުމުގެ އަދަބު ދޭންޖެހޭނީ ގަވަރުނަރަކަށް ނޫނެވެ.    

ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއް ބައްވާ އިޒްރޭލުގެ ޕާސްޕޯޓް މަނާ ކުރުމާގުޅޭ ކަންކަން ކުރަން ވަޒީރުންގެ ކޮމެޓީއެއް ހެދިއެވެ. ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ އެ ޖަލްސާއަށް ފަހު ރައީސް އޮފީހުން މީޑިއާތަކަށް މައުލޫމަތު ދިނީ ރާއްޖޭން އިޒްރޭލު ޕާސްޕޯޓް ބޭންކުރަން ނިންމިކަމަށެވެ.

ދެނަކާ ދެނެއްނެތެވެ. މުޅި ދުނިޔޭގައި މީޑިއާގެ ފަލަސުރުހީއަށް ރާއްޖޭން އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް ބޭންކުރިކަމަށް އަޑުފެތުރި ނިމިއްޖެއެވެ. އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް ބޭން ނުކުރާކަން ރައްޔިތުންނަށް އެނގެއެވެ. މުޅި ދުނިޔެއަށް އޮތީ ރާއްޖޭން އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް ބޭން ކުރިކަމަށް އަޑުއަރުވާފައެވެ. ގެރި ވެވަށް ވެއްޓި ނިމުނީއެވެ. އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް ބޭން ނުކޮށް ބޭންކުރި ނަން އެޅި އަވަދިވީއެވެ. 

ދިވެހިރާއްޖެއިން އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް މަނާކުރި ކަމުގެ އަޑު މުޅި ދުނިޔެއަށް އަރުވާ އިންތިހާ ދަރަޖައިގެ މުނާފިގުކަން ދެއްކިއިރު ކަމުގެ ނާޒުކުކަން ކުޑަކޮށްވެސް ވަޒަން ކޮށެއްނުލައެވެ. ހަގީގަތް ފޮރުވައިގެން ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލައިގެން އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް ބޭން ކުރުމަކީ ގައުމީ ސަލާމަތަށް އޮތް ނުރައްކަލަކަށް ހަދައިފިއެވެ.  

އިޒްރޭލް މަނާކުރަން އުޅޭގޮތް ރައްޔިތުންނަށް ދެއްކުމުގެ ގޮތުން އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް މަނާކުރުމަށް ހުރި ގާނޫނީ ހުރަސްތައް ނައްތާލުމަށް ސަރުކާރުގެ ސްޕަރމެޖޯރިޓީ އޮތް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އެއޮތީ ފޮނުވާފައެވެ. ރައްޔިތުން އިންތިހާ ދަރަޖައަށް ބޭނުންވެގެން އުޅޭތީ އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް މަނާކުރުމަށްޓަކާ އެ މައްސަލަ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅިތާ މަހަކަށްވުރެ ގިނަވީއެވެ. ކުރަން އުޅޭ ކަމެއްނަމަ ސަރުކާރުގެ ފުރިހަމަ ކޮންޓްރޯލު އޮތް މަޖިލީހަކުން އެކަން ނުކޮށް 24 ގަޑިއިރުވެސް ނުބޭއްވީހެވެ. ނުނިންމާ ލަސްކޮށް ފަސްކުރަނީ ކުރަން ބޭނުން ނެތިގެންނެވެ. ކުރަން ބޭނުންވިޔަސް ކުރެވެން ނެތިގެންނެވެ. 

އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް ބޭން ނުކޮށް އޮތުމުން ވާނެ މޮޅެއް މިހާރަކު ނެތެވެ. މުޅި ދުނިޔޭގެ މާލީ ނިޒާމާއި އިގްތިސޯދު ކޮންޓްރޯލު ކުރަނީ ޔަހޫދީންނެވެ. ޔަހޫދީންގެ ނުފޫޒުނެތް ވިޔާފާރިއެއް ސިނާއަތެއް ދުނިޔޭގައި މަދެވެ. މުޅި ޔޫރަޕާއި އެމެރިކާއާއި އިންޑިއާ އާއި މުޅި އަރަބި ދުނިޔޭގެ މައްޗަށް ޔަހޫންދީންގެ ބާރާއި ނުފޫޒު އޮތްވަރު ނޭނގޭ ކުޑަ ކުއްޖަކުވެސް މަދުވާނެއެވެ. އިޒްރޭލުގެ ބްލެކްލިސްޓުގެ ލައްކަ މަތިން މުއިއްޒު ރާއްޖެއަށް ޖާގަ ހޯދައިދީފިއެވެ.   

ރަނާއި ރިއްސާއި ތެލާއި ޖަވާހިރާއި ގޭހާއި ފައިސާއާއި މީހުން އޮތް ބިޔަ ބޮޑެތި އިސްލާމީ ގައުމުތަކަށް ކުރަން ނުކެރިގެން އުޅޭއިރު އަތެއްފައެއް ނުހެލޭ ދަރަނިން ބޯހިކެންނެތް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކުރެވޭނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ. ކަންދައްކަންވެސް ހުސްއަތާ އަލިފާނުގައި ހިފީމާ އަތްފިހުން ނޫންކަމެއް ނުވާނެއެވެ.

އިޒްރޭލް ޕާސްޕޯޓް މަނާކުރިކަމަށް މުޅި ދުނިޔެއަށް އަޑުއަރުވާފައި ނިކުމެ ބައިހަދާފައި ގޮސް އެމެރިކާއާއެކު އިގްތިސާދީ އެހީތެރިކަން ހޯދާ ވާހަކަ ދެއްކުމަކީ ރުނބާ މުށިން ބާލަން އުޅުން ކަހަލަ ކަމެކެވެ. މުނާފިގުކަން ނުދައްކާ ރައްޔިތުންނަށް ކަންކަން ސާފުކޮށްދީގެން ހަގީގަތާ ކުރިމަތިލާން ގަންނަނީ ހާދަހާ ބިރެކެވެ.     

މާލިއްޔަތު ރަނގަޅު ކަމަށް ވަޒީރުން ވިދާޅުވަމުން އާންމު ރައްޔިތުން ހިތި ބޭސް ބޯންޖެހޭ ވާހަކަ ދެއްކީމާ ވާގޮތް ފައްޔާޒު ސިފަކޮށްދެއްވަނީ ވަރަށް ސާފުކޮށެވެ. މާލިއްޔަތު އަދި އިގްތިސާދު ރަނގަޅަށް އޮތަސް ރައްޔިތުން އަދި އިންވެސްޓަރުންނާއި ފައިނޭންސަރުންގެ އިތުބާރު ގެއްލި ނުބައި ދިމާލަކަށް ހިނގައިދާނެ ކަމުގެ ކަންބޮޑުވެ ވަޑައިގަތުމާއެކުގައެވެ. ފައްޔާޒު ވިދާޅުވާގިތުގައި މުއިއްޒު ގެންނަށް ހުށަހަޅާފައި ހުރި ބަދަލުތަކުގައި އިހްލާސްތެރިކަމެއް ހުރިކަމަކަށް ފެނިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ.

އެމްޑީޕީގެ ޗެއަރޕާސަން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ވިޔަފާރިތަކާއި ކިޔަވަން ބޭރުގައި ތިބި ދަރިވަރުންނަށް ދޭން ޖެހޭ ފައިސާ ދޭނެ ގޮތެއްގެ ވާހަކަ ސަރުކާރުން ހާމަކުރަން ޖެހެއެވެ. މިކަންކަން ހަމަ ގައިމުވެސް ހުރީ ނުވެކަމަށް ފައްޔާޒު ވިދާޅުވެއެވެ. މިމޭރުމުން ފައްޔާޒު ވާހަކަ ދައްކަވާފައިވަނީ މިއަދު އެކްސްގައި ކުރެއްވި ޕޯސްޓެއް ގައެވެ.  

އިތުބާރު ހޯދުމަށް ވައުދުވެފައިވާ ގޮތަށް ކަންކަން އަދި ހާލަތު އޮތްގޮތް މުޅިން ސާފުވާ ގޮތަށް ހާމަކުރަން ޖެހޭކަމަށްވެސް ފައްޔާޒު ދެކިވަޑައިގަންނަވައެވެ. ފައްޔާޒު ސުވާލު ކުރައްވަނީ ސިޔާސީ މުވައްޒަފުން ކިހާވަރެއްތޯއެވެ. ރައްރަށުގެ ކައުންސިލަރުން މަދުކުރުމުގެކުރިން ސިޔާސީ މުވައްޒަފުން ވައުދާއެއްގޮތަށް މަދުކުރޭތޯއެވެ.  މިކަންކަން ހާމަކުރުމަކީ އެއްވެސް ވަރަކަށް އުނދަގޫކަމެއް ނޫންކަމަށް ވިދާޅުވަމުން ފައްޔާޒު ވިދާޅުވީ އެ މައުލޫމާތަކީ މިވަގުތުވެސް ސަރުކާރަށް އެނގެންޖެހޭ މައުލޫމާތު ކަމަށެވެ. ސިޔާސީ މުއައްޒަފުން ތިބިވަރާއި ސިޔާސީ މުއައްޒަފުން މަދުކުރެވޭ ވަރު ނޭނގޭނަމަ އެއީ އަދި މާ ކަންބޮޑުވާންޖެހޭ ކަމެއްކަމަށް ފައްޔާޒު ވިދާޅުވިއެވެ.

އެމްޑީޕީގެ ޗެއަރޕާސަން ފައްޔާޒު އިސްމާއީލު ޔަގީންކަން ދެއްވަނީ އެމްޑީޕީ އިން ރައްޔިތުން ބަލއިގަންނާނެ ހަރުދަނާ ބަދަލުތަކަކަށް މަރުހަބާ ކިޔާނެ ކަމަށެވެ. އެކަމަކު މާލީ ހާލަތު "ވާނުވާ"ގައި ބާއްވައިގެން ގައުމަށް ލިބޭނެ އެއްވެސް ކުރިއެރުމެއް ނެތްކަމަށް ފައްޔާޒު ވިދާޅުވިއެވެ. 

މި ދުވަސްވަރަކީ އިސްލާހުކުރުމުގެ ނަމުގައި ރާއްޖޭގެ މުޅި ނިޒާމަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެނައުމަށް މުއިއްޒު ސަރުކާރުން މަސައްކަތް ކުރާކަމަށް ބުނަމުން އަންނަ ދުވަސްވަރެކެވެ. ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓްގެ މަގަށް ފޮރެޅެމުން ދިޔުމުގެ ބިރު ހީވެފައިވާ މި ދަނޑިވަޅުގައި ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ ނަމުގައި ހިތިބޭސް ބޯން ދިނުމުގެ މަސައްކަތް މުއިއްޒު ސަރުކާރުން މިހާރު ވަނީ ފަށާފައެވެ. 

ރާއްޖެ މިހާލަތަށް ވައްޓާލީ އެމްޑީޕީ ސަރުކާރުން ކަމަށްބުނެ މުއިއްޒު ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ވިސްނާދޭން ހޭނުބަހައްޓާ މަސައްކަތް ކުރަމުން ދަނީއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ހަގީގަތަކީ ކޮބައިކަން އެމްޑީޕީ ސަރުކާރުގެ މާލީ ވަޒީރު ވަރަށްވެސް ތަފްސީލްކޮށް ދެއްވައިފިއެވެ. އެމްޑީޕީ ސަރުކާރުން ލޯނު ނަގަން ޖެހުނީ އެނޫން ގޮތެއް ނެތިގެންނެވެ. ރާއްޖެއަށް ލޯނު ނަގައިގެން ކުރީ ކީއްކަން ވަރަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ސާފުކޮށް ދެއްވައިފިއެވެ. 

އެމްޑީޕީން ރާއްޖޭގެ ކްރެޑިޓް ރޭޓިން ބޭރުގެ އިދާރާތައް ގަބޫލުކުރާ ފެންވަރުގައި ދެމެހެއްޓިއެވެ. ކޮވިޑަށް ފަހު އެންމެ އަވަހަށް އިގުތިސޯދު ކުރިއެރި ދިހަ ގައުމުން އެއް ގައުމަށް ރާއްޖެ ވެގެންދިޔައެވެ. 

އެމްޑީޕީ ވެރިކަށް އައި އިރު ރައީސް ޔާމީންގެ ވެރިކަމުން ވާރުތަކުރި ދަރަނީގެ ތެރެއިން ގާތްގަނޑަކަށް 13 ބިލިއަން ރުފިޔާ ދަރަނި ދެއްކިއެވެ. ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމަށް އެމްޑީޕީ އައި އިރު ރާއްޖޭގެ ދަރަންޏަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ދަރަނީގެ ހިރާހަކީ ސަނީ ސައިޑް ބޮންޑެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރު ދައްކަން ޖެހުނު ސަނީ ސައިޑް ބޮންޑު ރީފައިނޭންސް ކުރިއެވެ.

ހަގީގަތަކީ ކޮވިޑްގެ ބަލިމަޑު ކަމާއެކު އެމްޑީޕީ ވެރިކަމުގެ ފަސް އަހަރު ތެރޭ 24 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ދަރަނި އަދާކުރިއެވެ. 

ސަރުކާރުން ނެގިލޯނުތައް މެނޭޖުކުރިގޮތް: 

• ކޮވިޑު މެނޭޖު ކުރުމަށް - 19 ބިލިއަން ރުފިޔާ
• ޕީއެސްއައިޕީ ޕްރޮޖެކްޓުތަކަށް - 13.2 ބިލިއަން ރުފިޔާ
• ވެލާނާ އިންޓަނޭޝަނަލް އެއާޕޯޓު ތަރައްގީ ކުރުމަށް - 6.9 ބިލިއަން ރުފިޔާ
• ފެނާއި ނަރުދަމާގެ ޕްރޮޖެކްޓުތައް - 5.7 ބިލިއަން ރުފިޔާ
• ޔާމީން ސަރުކާރުން ނެގި 250 މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ބޮންޑު ދެއްކުމަށް - 3.9 ބިލިއަން ރުފިޔާ
• ތިލަމާލެ ބްރިޖު, ވޭސްޓް މެނޭޖުމަންޓު އަދި ގުޅީފަޅު ހިއްކަން - 2.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ
• ފަހި ދިރިއުޅުން ކޯޕަރޭޝަންގެ 4,000 ހައުސިން ޔުނިޓު - 1.9 ބިލިއަން ރުފިޔާ
• ހަނިމާދޫ އިންޓަނޭޝަނަލް އެއާޕޯޓުގެ ޕްރޮޖެކްޓު - 1.7 ބިލިއަން ރުފިޔާ

އެހެންކަމަށް ވާނަމަ ސަރުކާރުން މިހާރު މިދައްކަނީ ކޮންވާހަކައެއް ހެއްޔެވެ. ހުރިހާ ކަމެއް ބަރާބަރަށް ހަމަޖެހެންހުރެ ރައްޔިތުންނަށް ހިތިބޭސް ބޯން ޖައްސަން މިއުޅެނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ. ޓެކްސް ބޮޑުކޮށް ސަބްސިޑީ ކަނޑާލާ މުއައްޒަފުން މަދުކޮށް މުނާސަބަތުތައް ފާހަގަ ކުރުން ހުއްޓާލުމަށް އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަން މިއުޅެނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ. ރައްޔިތުންގެ ޖީބުތައް ފުރެބާރުވެ ދައުލަތުން ކަމެއް ކޮށްދޭން ނުޖެހޭ ވަރަށް މުއްސަނދިވީހެއްޔެވެ. 

އެނގޭ ކަމަކީ ކޮންމެސް ކަމެއްވެއްޖެ ކަމެވެ. ވެރިކަން ލިބުމުން ލިބޭނެ ކަމަށް ހީކުރި އެކައްޗެއްވެސް ނުލިބުނީއެވެ. ބޭނުން ވަރަކަށް އެހީއާއި ހިލޭ ޕްރޮޖެކްޓްތައް އޮއްސާލާނެ ކަމަށް ހީކޮށް ދައުލަތުގައި ހުރި ފައިސާ ކޮޅުވެސް ހަނީމޫނު ޕީރިއަޑްގައި ތަޅާ ބުރުއްސާލެވުނީއެވެ. 

ތުރުކީން ކާޑެއް ނުލިބުނެވެ. ޕަކިސްތާނުން އަލުއްވާއި ބިހާއި ފިޔާ ނުލިބުނެވެ. ޗައިނާއިން ފައިސާ ކޮންޓޭނަރުތަކެއް ނުފޮނުވިއެވެ. ކުރީގެ މެގަ ޕްރޮޖެކްޓް ތަކުގެ ލޯނު ރިސްޓްރަކްޗަރކޮށެއް ނުދިނެވެ. އަރަބިން ކައިގެން ތިއްބަސް ދިވެހިންނަކަށް ކާކަށް ނުދިނެވެ. އިންޑިއާގެ ބޮއިކޮޓާއި އިޒްރޭލް ބޭނާއި ގުޅިގެން ޓޫރިޒަމް ބަނޑު ބިންމަތީ ޖަހައިފިއެވެ. އިސްތިގުލާލުގެ ފަލަރޮނގުން އިންޑިއާގެ ބެކްޔާޑް ވަކިކޮށްގެން އެރުވި ފޮނުން އިންޑިއާއިން އަޅާކަހާވެސް ނުލިއެވެ. ދިވެހިންނަށް ގެރިގޮރު ދޭކަށް އެމީހުންވެސް ބޭނުމެއް ނުވާނެތާއެވެ. 

އެކަމަކު ބުނަން ހެއްޔެވެ. ކޮންމެ ކަމެއްގައި ރައީސް މުއިއްޒު އުނބަށް ޖައްސަވާތަން ބަލަން އަބަދަކު އެންމެނަކު ނުތިބޭނެއެވެ. ބައެއް ފަހަރު އެންމެންވެސް މޮޔަހެއްދެއެވެ. އެކަމަކު އަބަދަކު އެންމެނަކު މޮޔައެއް ނުހެއްދޭނެއެވެ. އަނގަޔާ އަތާ ދިމާނުވީމާ އިންސާނުންނެއް ކަމަކު ބުއްދިފަސްވެއެވެ. މުހައްމަދު އަމީނާއި މުހައްމަދު ނަޝީދުގެ ފަހަށް މުހައްމަދު މުއިއްޒު ލިޔަން ދިވެހިންނަށް ނުޖައްސާށެވެ. 

ރައީސް މައުމޫނުގެ ވެރިކަން ބަދަލުކުރަން އުޅުނު އިރު އެންމެ ބާރަށް ދެއްކި އެއް ވާހަކައަކީވެސް ދަރަނީގެ ވާހަކައެވެ. ރައީސް ނަޝީދު ވެރިކަން ވައްޓާލުމުގެ އެއް ސަބަބަކަށް ދަރަނިވުމެވެ. ރައީސް ޑރ. ވަހީދުގެ ވެރިކަމުގައިވެސް ގައުމުގެ ދަރަނީ ވީ އިތުރެވެ. ރައީސް ޔާމީނު ވެރިކަން ކުރެއްވީ ދުނިޔޭގެ އިގްތިސާދު ފަހުގެ ތާރީހުގައި އެންމެ ފަހި ދުވަސްވަރުއެވެ. ރައީސް ޔާމީނު ވެރިކަން ނިމުނު އިރުވެސް އަތްގުޅި ނުކާވަރުގެ ބޮޑު ދަރަންޏެއް އޮތެވެ.

ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަމަށް ވާރުތަކުރި ދައުލަތުގެ ދަރަނިތައް އޮއްވާ ދުނިޔެއާ ކުރިމަތިލީ ކޮވިޑް19ގެ އާލަމީ ވަބާއެވެ. މުޅި ދުނިޔޭގެ އިގްތިސާދު ހުއްޓި ރައްޔިތުންގެ ފުރަނަ ސަލާމަތް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނޫނީ މުޅިދުނިޔޭގައި އެއްވެސް ބަޔަކު ނުކުރެއެވެ. ދެއަހަރު ވަންދެން ދުނިޠެގެ އެކްސްޕޯޓް އިންޕޯޓް ހުއްޓިފައެވެ. އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް މީހުން ދަތުރު ފަތުރުކޮށެއް ނޫޅެއެވެ. 

ރާއްޖޭގެ މައިގަނޑަ އިގްތިސާދަކީ ފަތުރުވެރިކަމެވެ. ދެން އޮތީ މަސްވެރި ކަމެވެ. ފަތުރުވެރިންނަކަށް ނާދެވެއެވެ. ބާނާ މަހެއް ބޭރެއް ނުކުރެވެއެވެ. ކޮވިޑްގެ ވަބާގައި އާމްދަނީ ނުލިބެ ރައްޔިތުން ބަނޑަށް ނުޖައްސާ އާއްމު ހާލަތުގައި ރާއްޖޭ ބޭއްވޭތޯ ގަދައަޅާ ކުރި މަސައްކަތުން ރައްޔިތުންނަށް ބަނޑުހައި ހޫނުކަމެއް ތަހައްމަލު ކުރާކަށް ނުޖެހުނެވެ. ސަރުކާރު މުއައްޒަފުން ގޭގައި ބައިތއްބައިގެން މުސާރަދިނެވެ. ސަރުކާރުގެ އެއްވެސް މުއައްޒަފަކު ވަޒީފާއިން ވަތްކެއް ނުކުރެއެވެ. އާއްމުންގެ އެތައް ބަޔަކު ދިރިއުޅުމަށް ކުރަމުން އައި މަސައްކަތް ހުއްޓުމުން އެމީހުނަށް ފައިސާގެ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނެވެ. 

ކޮވިޑްގައި މަރުވަ މީހުންގެ އަދަދު މަދުކުރުމަށް ސިއްހީ ދައިރާއަށް އެތައް މިލިޔަން ރުފިޔާއެއް ހޭދަކުރިއެވެ. ސިއްހީ އެހީތެރިންނާއި ބަލިމީހުން އެކަހެރިކޮށް ހިދުމަތް ދިނުމަށް އެތައް މިލިޔަން ހޭދަން ކުރުން ޖެހުނެވެ. އެއްވެސް އާމްދަނީއެއް ނުލިބި ރައްޔިތުން ކޮވިޑްގެ ވަބާއިން އަރައިގަތުމަށް ކުރެވުނު ކަންކަމަކީ ނުކުރާ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. ނުހިނގާ ހަރަދެއް ނޫނެވެ. ގިނަބަޔަކަށް ކޮވިޑްގެ ދަތިކަން އިހުސާސް ނުވީ ރޭވުންތެރިކަމާއި އެކު ތަރުތީބަކުން ސަރުކާރަކުން ރަނގަޅަށް ކަންތައް ތަކެއް ކުރުމުގެ ނަތީޖާއެވެ. މުޅި ދުނިޔޭގައި އެންމެ ރަނގަޅަށް ކޮވިޑް މެނޭޖްކުރި ފަސް ގައުމުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖެ ހިމެނިގެން ދިޔައީ ވެރިއެއްގެ ހުޝިޔާރު ކަމުންނެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ޝުކުރުވެރި ނުވަތާ އެކަން ހަނދާން ހުރި ކަމަކަށްވެސް މިހަރަކު ނުވެއެވެ. 

ނުލިބޭ ލާރީގައި ދެއަހަރު ވަންދެން ދައުލަތެއް ހިންގަން ޖެހުމުން ދަރަނި ނުނަގާ ދައުލަތް މެނޭޖުކުރެވޭ ވަރުގެ އުފެއްދުންތެރިކަމެއް އޮތް ގައުމަކަށް ރާއްޖެނުވެއެވެ. ކޮވިޑާއެކު ރައްޔިތުންގެ ޑީމާންޑްތަކަށް ކޭޓަރ ކުރުމަށް ދަރނި ނުނަގާ ހިންގޭވަރުގެ ދައުލަތަކަށް ދިވެހި ދައުލަތް ނުވެއެވެ. ގައުމު ބަނގުރޫޓުނުކޮށް ދަރަނި މެނޭޖްކޮށް ދަރަނި އަދާކުރުމުގެ ގާބިލުކަން އެމްޑީޕީ ސަރުކާރުގައި އޮތެވެ. ގައުމު މެނޭޖު ނުކުރެވިގެން މުއިއްޒު ބޮލަށް ދައުލަތް ޖަހާފައި އެމްޑީޕީއެއް ނުދެއެވެ. 

މާކަންވާމީހަކަށް ހެދިގެން ރޮއި އާދޭސްކޮށް ދެފައިތަޅާ ދެއްކި ދޮގު ހުވަފެންތަކުގައި ރައްޔިތުންގެ ބަޔަކު ޖެހި މުއިއްޒަށް ވެރިކަން ދިނީއެވެ. ވެރިކަން ލިބުމުން ދުނިޔެ ރަންވެގެން ތެޅެގަތީ ދޮން ހަސަނަށް އަމާފެނިގެން އުޅުނު ހެންނެވެ. ގައުމު އޮތް ހާލަތެއް ބޯމަތީގައި އޮތް ދަރަންޏެއްގެ މަތިން ހަނދާނެއް ނެތެވެ. އެންމެ އެހީތެރި ގައުމާ ޖެހިފިތި ބާރުވެގަތީއެވެ. ބަޔަކު އެއްޗެއް ދޭނަމޭ ބުނާއިރަށް އެއީ ޖީުގައި އޮތް އެއްޗެއް ކަމަށް ބަލައިގެން ހުރިއްޔާ ހުރި އެއްޗެއް ތަޅާ ބުރުއްސާލީއެވެ. އެންމެ ފަހުން މާ ކަނޑުގައި ދިޔަތައް ހަލާ ދެކޮޅުން ރާޅު އަރުވަން ފެށީއެވެ. ރޯމާދުވާލު މުއިއްޒު ބޮލާފޮށާއެޅި ބަރަހަނަވަނީއެވެ. މަތްކަލާކޯއެވެ. ކުރީ ސަރުކާރޭ ނުކިޔާ ދެންވެސް އަވަަހަށް ފައިބާށެވެ.  

މަސައްކަތެއް ކުރުވާފައި ފައިސާއެއް ދެނީއެއް ނޫނެވެ. ހޯދާ ހިދުމަތަކަށް އަގުދައްކަނީއެއް ނޫނެވެ. ސިވިލްސާވިސް މުއައްޒަފުން މުޅި ދުވަހު މަސައްކަތުގައި ގާނުވާފައި އިތުރުގަޑިއެއް ދެނީއެއް ނޫނެވެ. މުއިއްޒުގެ އައުވާނުން ބައިއަޅައިގެން ދައުލަތް ދަވާލާ ނޮޅާކާއިރު ސަރުކާރުން މީހަކަށް ދޭންޖެހޭ އެއްޗެއް މުއިއްޒަށް ބައިނޭޅޭ ގޮތަށް ދިނުމަކީ އޮންނަކަމެއް ނޫންނެވެ.

މަސްވެރިން ނިކުމެ މުޒާހަރާ ކުރާހެން އެހެން މީހުންވެސް މުޒާހަރާ ކުރާ ހިސާބަށް ވަނީ ގޮސްފައެވެ. މާކަންކަން ވާކަމަށް ހެދެން ވެގެން ސަރުކާރުން ހިލޭ ބޭސްފަރުވާ ކޮށްދިނުމުގެ ނަމުގައި އެހެން ބައެއްގެ ޖީބު ކަނޑާ ހުސްކޮށްފިއެވެ. އެ މީހުންނަށް ހަމަ ނޭވާލެވެން ނެތެވެ. އިންޑިއާ ލަންކާ ހޮސްޕިޓަލްތަކާއި ލެބޯޓަރީތަކަށް ދައްކަން ޖެހި ނުދައްކާ ހުރި ފައިސާގެ ވާހަކަ ބާއްވާފައި ރާއްޖޭގެ ކަންމަތީ ބޭސް ފިހާރަތަކަށް އެކަނި ބަލާލިޔަސް ފިތް ކަނޑައިގެން ދާހާވެއެވެ. 

އާސަންދަ ހިދުމަތްދޭ އަމިއްލަ ބޭސް ފިހާރަތަކަށް އާސަންދައިން ދައްކަންޖެހި ނުދައްކާ އެތައް ސަތޭކަ މިލިޔަން ރުފިޔާއެއް އެބައޮތެވެ. އާސަންދަ ލިބޭ ހޮސްޕިޓަލްތަކާއި ކުލިނިކްތަކާއި ލެބޯޓަރީތަކުން އާސަންދަ ހަދާދީފައި އޮންނަނީ ފަހަށް ރައްކާކުރެވޭ އިންވެސްޓްމަންޓަކަށެވެ. ބަލިމީހާގެ އަތުން އާސަންދައާއި އެއްވަރުގެ އަގެއް ދޭ ހިދުމަތަށް ވަގުތުން ނަގާތީ ދުވަހުން ދުވަހަށް ކުރަންޖެހޭ ހަރަދުތައް ކިތަންމެ ރަނގަޅަކަށްވެސް އެމީހުން ހަމަޖައްސައެވެ. ކިތަންމެ ލަހުން ފައިސާ ލިބުނަސް ހޮސްޕީޓަލްތަކާއި ކުލިނިކްތަކަށް މާބޮޑު މައްސަލައަކަށް ނުވެއެވެ.

އާސަންދަ ލިބޭ ހޮސްޕިޓަލްތަކާއި ކުލިނިކްތަކާއި ލެބޯޓަރީތަކަށް މާބޮޑު މައްސަލައަކަށް ނުވިޔަސް ހޮސްޕިޓަލަކާއި ކުލިނިކަކާ ގުޅުމެއްނެތް ފާމަސީތަކަށް އެކަމަކީ ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. ވަރަށް ބޮޑު އަނިޔާއެކެވެ.

ހަމަތެދެކެވެ. އާސަންދައިން އެންމެ ލާރިއެއް ނުދޭތާ ހަމަސް ދުވަސްވީ އެތައް ފާމަސީއެއް އެބަހުއްޓެވެ. ދަރަންޏަށް އާސަންދައަށް ބޭސް ދޫކޮށްކޮށް ކުދި ބޭސް ފިހާރަތަކުގެ ވަތްގަނޑު ހުސްވެ އަލުން ބޭސް ގަނެވޭނެ ފަދަ ނެތިފައި އެތިބީ އެތައް ބޭސް ފިހާރައެކެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ސަރުކާރުން އަޅާކަހާނުލައެވެ. 

ކްލިނިކެއް ނުވަތަ ހޮސްޕީޓަލަކާ ގުޅިފައިނެތް އެއްވެސް ބޭސް ފިހާރައެއްގެ މުއައްޒަފުންނަށް މަހުން މަހަށް މުސާރައެއް މިހާރު ނުދެވެއެވެ. ހުސްވާ ބޭހަށް ބޭހެއް ނުގަނެވެއެވެ. ތަނުގެ ކުއްޔެއް ނުދެއްކެއެވެ. އެންމެ ފަހުން ދަރާ ބޯހިކެން ނެތިގެން ބޭސް ފިހާރައިގައި ތަޅުއަޅުވަން ޖެހިފައިވަނީ އެއް ތަނެއް ދެ ތަނެއް ނޫނެވެ. ސަރުކާރުން ކުދި ވިޔަފާރިތައް ދަރަނިވެރި ކުރުވާ ބަނގުރޫޓްކޮށް އިނދަޖައްސާލަނީއެވެ.

ބަނގުރޫޓް ވެގެން ބޭސް ފިހާރައިގައި ތަޅުއަޅުވާލުމަކުން ނިމެނީއެއް ނޫނެވެ. އާސަންދައިން ލިބެންޖެހޭ ފައިސާއިން ހަތަރުއަނާއެއްހާ ހިސާބުވެސް ނުދޭތާ މީރާގެ ޒާތްޒާތުގެ ޓެކްސްތަކާއި ޖުރިމަނާތައް ފަހާ ދުވަންފަށައެވެ. އާސަންދައިން ފައިސާ ނުދީގެން ދަރަނިވެރިވެ ކޯޓަށް ދަމަން ފަށައެވެ. އެންމެ ފަހުން ގޭންގްތަކުގެ ޝިކާރައަކަށް ބޭސްފިހާރަ ހިންގި ރައްޔިތުމީހާ ވެގެންދެއެވެ. ސަރުކާރަށް ވަރިހަމަތާއެވެ. 

ވެރިކަން ބަދަލުކުރާ ލަވައިގެ ބުން ހަމަވަނީ ދަރަނި ދަންތުރައިގެ ވާހަކަ ދައްކައިގެންނެވެ. ތަކެތީގެ އަގު ބޮޑުވުމާއި ސަރުކާރު މުއައްޒަފުން ގިނަވުމާއި އިސްރާފު ބޮޑުވުމުގެ ވާހަކަ އަކީ އެއިރަކު އޮންނަ ސަރުކާރަކާ ދެކޮޅަށް އެންމެ ގަދަޔަށް ދައްކާ ވާހަކައެވެ. ސިޔާސީ ޕޯޑިއމްތަކުގައި ވާދަވެރިން ގައުމުގެ ހާލަތާ ގުޅުވާ ދައްކާ ވާހަކައިން ފިތްކަނޑައިގެން ދާވަރުވެއެވެ. ދެންމެ ދެންމެ މުޅި ގައުމުއެކީކަށް ބަނޑަށްޖެހި އަމިއްލައަތުން ކަށްވަޅު ކޮނެގެން އެރި ތިބޭވަރު ކޮށްލައެވެ.

ވާދަވެރިން ކޮންމެ ވާހަކައެއް ދެއްކިޔަސް ދަރާވިކި ގޮތް ހުސްވެގެން އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން އުޅޭތީއެއް ނުފެނެއެވެ. ސަރުކާރުތަކުން އެކަންކަން އަބަދުވެސ ދޮގުކުރެއެވެ. ރައްޔިތުންނަށް އުންމީދުދެއެވެ. ޔަގީންކަން ދެއެވެ. ގައުމު ހަމަ މަގުގައި އޮތްކަމަށް ބުނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދަށް އަރާކޮންމެ ލޮޅުމެއް ގުޅުވާލަނީ އެއިރަކު ދުނިޔޭގެ އިގްތިސާދަށް އަރާލޮޅުންތަކާއެވެ.

އެއްވެރިކަމުން އަނެއް ވެރިކަމަށް ބަދަލުވާ ދުވަސްކޮޅު ކުރީ ސަރުކާރު ބޮލަށް ކަންކަން ކަނޑަމުން ބައެއް ކަހަލަ އުދަގޫ ފިޔަވަޅުތައް ސަރުކާރުތަކުން އަޅަމުންއައެވެ. ދަރަނި ދައްކަމުން ދަރަނި ނަގަމުން ދަރަނި އަދާކުރުން ފަސްކުރުވަމުން އެކިޒާތުގެ ލުއިތައް ސަރުކާރު ތަކުން ހޯދައެވެ. ވާދަވެރިން ބުނާކަހަލަ ހިތި ބޭހެއްބޯކަށް ނުޖައްސައެވެ. ގައުމު ބަނޑަކަށް ނުޖައްސައެވެ. ރައްޔިތުންގެ ހެވާލާބައަށް ކުރަމުން އައި އެއްވެސް ކަމެއް ނުހުއްޓައެވެ. 

ރައީސް ނަޝީދުވެރިކަމުގައި ސިވިލް ސަރވިސް މުސާރައިން ކުޑަ މިންވަރެއް ހިފަހައްޓާލުން ފިޔަވާ އެނގުންވާވަރު އެއްވެސް ކަމެއް ކުރީގެ ސަރުކާރަކުން ނުކުރެއެވެ. ކޮވިޑްގެ އާލަމީ ވަބާގައިވެސް ސަރުކާރު މުއައްޒަފުން ގޭގައި ތިބީ ހަމަ މުސާރައިގައެވެ. ސަރުކާރުން ފަށާފައިވާ އެއްވެސް ކަމެއް ނުނިންމާ ހުއްޓައެއް ނުލައެވެ. ދަރާވިކިގެން ކަމެއް ވާކަށްނެތޭ ކިޔައިގެން ކުރީގެ ސަރުކާރުތަކުން ނޫޅެއެވެ. އިގްތިސާދީ ލޮޅުންތައް ހައްލުކުރަނީ ރައްޔިތުންނަށް އުންމީދާ ޔަގީންކަން ދެމުންނެވެ. 

އިގުތިސާދު ފުންވަޅުގަޑެއްގަައި އޮތްކަމުގެ ރަނގަބީލު ޖަހަމުން ވެރިކަމަށް އެރި މުއިއްޒު ވެސް އެކަމަށް ފަރުވާލެއްނެތެވެ. ކުރަނީ ކުރާނެ ކަމެކެވެ. ދައުލަތުގެ އާމްދަނީ އިތުރު ކުރުމަށް އެއްްވެސް ކަމެއް ނުކުރެއެވެ. ކޮރަޕްޝަނާއި އިސްރާފު އިންތިހާއެވެ. ސަރުކާރުގެ މަތިބަރުކަން ހައްދު ފަހަނައަޅާފައެވެ. ދެއްކުންތެރިކަމާއި ހައިބަތު ބޮޑުކުރުމަށް ކުރެވޭ ހޭދަ ބޮޑުތަނުން ކުރީ އިތުރެވެ. އާއްމުން ހިދުމަތްތަކުން ނަގާ އަގު ކުރަނީ ބޮޑެވެ. ކުރީސަރުކާރުން ބޮޑުކުރި ޖީއެސްޓީއެއް ކޮތަޅު ޓެކްހެއް ކަނޑައެއް ނުލެވުނެ. ކުރިން ފަށާފައިވާ އަސާސީ ހިދުމަތް ގާއިމުކުރުމުގެ ގިނަ މަޝްރޫއުތައް ހުއްތާލާ ދައުލަތަތުން އެކަންކަމަށް ކޮށްފައިވާ ހޭދަ ކޮށްލަނީ ބޭކާރެވެ. ބުނެ އިންޒާރު ކުރަމުން ދަނީ އާއްމު ރައްޔިތުން ހިތިބޭސް ބޯންޖެހޭކަމަށެވެ. އެކަމަކު ވެރިން އާސްމާނުގައެވެ. އާއްމުން ދަރަނި ދަންތުރާގައެވެ.

ނާޒިމު އެދެއްކީ ހައްގު ވާހަކައެއް ކަމަށް ބަޔަކަށް ވެގެން އުޅެފާނެއެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ނާޒިމުގެ މަގާމާއި ހިމެނޭ ޕާޓީއާއި ރައީސް މުއިއްޒާ އޮތް ލޭގެ ގުޅުމާ ގާތްކަމަށް ބަލާލުމުން ނާޒިމް އެ ދެއްކި ވާހަކައިގެ ނިޔަތް ސާފެވެ. ގައުމުގެ ހަގީގީ މައްސަލައަށް ފޯކަސްކޮށް ދެއްކެވި އިހުލާސްތެރި ވާހަކައެއް ނަމަ އެ ވާހަކަ އެ ދެއްކީ ދައްކަންޖެހޭ މަގާމެއް ގައެއް ނޫނެވެ. 

ނާޒިމުގެ ވާހަކައަކީ އިހުލާސްތެރި ވާހަކައެއް ނަމަ އެކަން ރައީސް މުއިއްޒުގެ އަމަލުން ފެންނާނެއެވެ. އެ ވާހަކަ މަޖިލީހުގެ ކޮމެޓީއާއި ހަމައަށް ދާނީ މާފަހުންނެވެ. ވެރިކަމުގައި ތިބެ މަޖިލީހުގެ ބޮޑު ބިޔަ މެޖޯރިޓީ ލިބުނު ދުވަހު ނޫން އަނެއް ދުވަހު ނިކުމެ ގައުމު އިނދަޖެހިއްޖެއޭ ކިޔައިގެން ނާޒިމު ވަރުގެ މީހަކު އެ ފާޑު ވާހަކައެއް ދައްކާނީ ހީލަތްތެރި ވިސްނުމެއްގައެވެ.   

އުނދަގޫ ތަކާއެކު ވެސް ކުރީގެ އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން ރައްޔިތުން މާޔޫހެއް ނުކުރެއެވެ. އެހީއެއް ނުލިބެއެކޭ ލޯނެއް ނުލިބެއެކޭ ނުކިޔައެވެ. ދަރަނި ދަންމާ ނުލެވިގެން އުޅޭ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ކުރީގެ ސަރުކާރުން ފަށާފައިވާ މަޝްރޫއުތައް ހުއްޓައެއް ނުލައެވެ. މުއައްޒަފުން ވަތްކެއް ނުކުރެއެވެ. އާއްމު ދިރިއުޅުމަށް ބޮޑު ލޮޅުމެއް އަންނަވަރުގެ އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރެއެވެ.

ރައީސް މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް އެރިގޮތަށް އަރާ ދިން އިފްތިތާހީ ތަގުރީރުގައި ވެސް ދެއްކީ ރައްޔިތުންނަށް ކަންކަން ނުކުރެވޭ ވަރަށް ރާއްޖޭ ފުން ވަޅުގަނޑަކަށް ވެއްޓިފައި އޮތް ވާހަކައެވެ. ކަންކަން ނުކޮށްދެވޭނެ ވާހަކައެވެ. މުއިއްޒުގެ މުޅި ވިސްނުން ހުރީ އިގްތިސާދީ ދަތިކަން ދައްކައިގެން ރައްޔިތުންނަށް ކަމެއްކޮށް ނުދިނުމެވެ. ރާއްޖޭގެ އެތަން މިތަން ވިއްކައިގެން ޖީބު ފުރާލުމެވެ. މުއިއްޒާއި ސާޖިދާގެ ވަންހަ ދިލަކޮޅަށް އާރާ ބާރާ ފައިސާ ހޯދާދިނުމެވެ. ވެރިކަން ދަމަހައްޓަން އެހީތެރިވާ މީހުނަށް ގޮތް ހޯދާ ދިނުމެވެ. ރައްޔިތުން ބަނޑަށް ޖެއްސުމެވެ.

ދެބެންގެ ދެދަރި ބޭބެ ނަމިރާ ނާޒިމު ލައްވާ މަޖިލީހުގައި އެ ދެއްކުވީ އެ ވާހަކައެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ކަމެއް ނުކޮށްދޭނެ ވާހަކައެވެ. ރަށްރަށުގައި ފަށާފައިވާ މަޝްރޫއުތައް ނުހިންގާނެ ވާހަކައެވެ. ޓެކްސް ބޮޑުކުރާނެ ވާހަކައެވެ. ސިވިލްސާރވިސްއިން މުއައްޒަފުން ތަކެއް ކަނޑާލާ ކުންފުނި ތަކުން އެތައް ބަޔަކު ކަނޑާ އުކާލާނެ ވާހަކައެވެ. ނާޒިމު ލައްވާ އެބުނުވީ ރައްޔިތުނަށް ހިތިބޭސް ބޯން ދިނުން ނޫން ގޮތެއް ނުހަދާނެ ވާހަކައެވެ. 

ނޫވިލު ސީޕްލޭން ޓާރމިނަލުން ދުވާލަކު ފަސްހާހަށް ވުރެ ގިނަ ފަތުރުވެރިން ހިދުމަތް ހޯދައެވެ. 500 އަށް ވުރެ ގިނަ ސީޕްލައިން ދަތުރު އެ ޓާރމިނަލުން ކޮންމެ ދުވަހަކު ހިންގައެވެ. ވެލާނާ އިންޓަރނޭޝަނަލް އެއާރޕޯޓަށް އަންނަ ފަތުރުވެރިންގެ ގިނަ ބަޔަކު ސިޕްލައިންގައި އެ މީހުންގެ މަންޒިލަށް ދަތުރުރު ފަށަނީ ވެލާނާ އިންޓަރނޭޝަނަލް އެއާރޕޯޓާ އެއްގަމު މަގުން ގުޅިފައި އޮންނަ ނޫވިލު ސީޕްލޭން ޓާރމިނަލުންނެވެ. އެނބުރި ދިއުމަށްވެސް ބޭނުން ކުރަނީ އެ މަގެވެ. 

ވެލާނާ އިންޓަރނޭޝަނަލް އެއާރޕޯޓާ އެއްގަމު މަގުން ގުޅިފައި އޮތް ނޫވިލު ސީޕްލޭން ޓާރމިނަލްގެ ބަދަލުގައި ފުލް މޫން ރިސޯޓަށް ސީޕްލޭން ބަދަލު ކުރުމަކީ ފަތުރުވެރިންނަށް ޖެއްސޭނެ އިތުރު ތަކުލީފެކެވެ. ކިތަންމެ ގާތް ނަމަވެސް ލޯންޗު ފަހަރުގައި އެއާރޕޯޓުން ސީޕްލޭން ޓާމިނަލަށް ދާން ޖެހިއްޖެނަމަ އެއީ ފަތުރުވެރިންނަށް ކުރެވޭ ގޯނާއެކެވެ. ދިގު ދަތުރަކަށް ފަހު މަންޒިލަށް ދިޔުމަށްޓަކާ ސީޕްލޭން ޓާރމިނަލަށް ދިޔުމަށް ކަނޑު އުޅަދެއް ބޭނުންކުރަން ޖެހުމަކީ ތަކުލީފަކަށް ނޫނީ ފަތުރުވެރިންނަށް ނުވާނެއެވެ. އަމްދުން ކުޑަކޮށްވެސް މޫސުން ގޯސްނަމަ އެކަމަކީ ވާނީ އަނިޔާއަކަށެވެ. 

އެއްގަމު މަގުން ދެޓާރމިނަލް ގުޅާލުމަކީވެސް ހަރަދު ބޮޑު އުނދަގޫ ކަމަކަށް ނޫނީ ނުވާނެއެވެ. ބޮޑު ހަރަދެއް ކޮށްގެން ހަދާނިންމާ ރަގަޅަށް އޮޕަރޭޝަނުގައި އޮތް ސީޕްލޭން ޓާރމިނަލެއް އެހެންތާކަށް ބަދަލު ކުރުމުގެ ކުރީން ކުރަންހުރި ކަންކަން ވެލާނާ އިންޓަރނޭޝަނަލް އެއާރޕޯޓްގައިވެސް މާގިނައެވެ. 

ހިނގަ ހިނގާ އޮތް ރިސޯޓެއް ހުއްޓުވާލާ އެތަނަށް ސީޕްލޭން ޓާރމިނަލް ބަދަލު ކުރުމަކީ ވަކީން ބޮޑު ގެއްލުމެކެވެ. ރިސޯޓް ހުއްޓުވާނުލާ އެމީހުންގެ އިހުތިސާސުން ބައެއް ދަމައިގަތުމަކީ ވެސް ގަބޫލު ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. އިންތިހާ ދަރަޖައިގެ ގެއްލުން ބޮޑު ކަމަކަށް ނޫނީ އެކަންވެސް ނުވާނެއެވެ. 

ވަކީ ޖެޓް ޓާރމިނަލެއް ނެތުމަކީ ސީޕްލޭން ޓާރމިނަލް އުފުރާލަން ޖެހޭކަމެއް ނޫނެވެ. ހުޅުލޭ ފަޅަކީ ހިއްކައިގެން ޖެޓް ޓާރމިނަލެއް ނޭޅޭވަރުގެ ތަނެއް ނޫނެވެ. ޖެޓްތައް ޕާކްކުރާނެ ޖާގަ ނުހޯދޭ ވަރުގެ ތަނެއްވެސް ނޫނެވެ. ރާއްޖޭގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި އިންޓަރނޭޝަނަލް އެއަރޕޯޓްތައް ހެދުމަށް އަމާޒު ހިފާފައި ހުރި ވަރަށް ބަލާއިރު ރާއްޖެއަންނަހާ ޖެޓެއް ހުޅުލޭގައި ޕާކްކުރުވުމަށް ފޫގަޅާކަށްވެސް ނުޖެހެއެވެ. އެ ތަންތާނގައި ޖެޓްތައް ޕާކްކުރަން ޖާގަ ނުއުފެއްދޭނީ ހެއްޔެވެ.   

ތަރައްގީވެ ކުރިއަރަމުން އަންނަ ގައުމުތަކުގައި އެއަރޕޯޓު ތަރައްގީ ކުރުމުގެ މަޝްރޫއުތައް ނުހުއްޓޭނެކަމަށް ބުނެ ކުރެވިފައި ހުންނަ ރަނގަޅު ކަންކަން ތަޅާ ބިމާ ހަމަކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. މާސްޓަރ ޕްލޭނެއް 100 އަހަރަށް ހެދިޔަސް ކޮށްނިމިފައި ހުންނަ ކަންކަން ވުޖޫދުން ފުހެނުލާ އެއާއެކުގައި ތަރައްގީގެ ޕްލޭނު ރާވަން ނޭނގެންޏާ ޕްލޭން ކުރުމުގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ. ތުރާކުނު ސައީދު އިސްވެހުރެ ދައުލަތުން ބޮޑެތި އިސްރާފުތައް ކުރަން އުޅޭނެކަމެއް ނެތެވެ.

ގައުމު އޮތް ހިސާބުން އިސްލާހީ ފިޔަވަޅުތައް އަޅަން ޖެހޭކަން ނޭނގިގެން އުޅެނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ. ނެތިގެން އުޅެނީ އިސްލާހު ކުރުމުގެ ނިޔަތެވެ. ކެރުމެވެ. ހިތްވަރެވެ. ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާތަކަށް ގެންނަންޖެހޭ ރިފޯމްތައް ގެނެސް ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ އަޒުމުގައި ހުރި ވާހަކަ ދައްކަނީ އަނގައިންނެވެ. ހަބަރު ސުރުހީ ހެދުމަށެވެ. އަމަލު ހުރީ ދިމާ ދެކޮޅަށެވެ. 

އިޖުތިމާއީ ގޮތުންނާއި ސިޔާސީ ގޮތުން ކުރިމަތިވާނެ ކަންކަމާއެކު ޕީއެސްއައިޕީގެ މަޝްރޫއުތައް ކުރިއަށް ގެންދާނެ ކަމަށް މާލީ ވަޒީރު ބުނުމުން ހަރަދު ކުޑަކުރަން ކަމެއް ކުރުމުގެ ނިޔަތް ނެތްކަން ވަރަށް ސާފެވެ. ޕީއެސްއައިޕީގެ މަޝްރޫއުތައް ހިންގުމުގެ ވާހަކައިގެ ކުރިއަށް ސިޔާސީ ގޮތުން ކުރިމަތިވާނެ ކަންކަމަށް ހަރަދު ކުރާނެ ކަމުގެ ވާހަކަ ބުނުމުން ދައުލަތުގެ ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ ވިސްނުން ނެތްކަން މާ ރަނގަޅަށްވެސް އެނގިގެން ދެއެވެ. އެހެން އެކަން އޮވެގެން ކުޑަކުރެވޭނެ ރިކަރަންޓް ހަރަދަކާ ކެޕިޓަލް ހަރަދެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. 

ސިޔާސީ ގޮތުން ހިތުހުރި ކަމެއް ހިތުހުރި ގޮތަކަށް ކުރާ ބަޔަކަށް ކުޑަކުރެވޭނީ ކޮން ހަރަދެއް ހެއްޔެވެ. އާމްދަނީ ހޯދަން ބިނާކުރަނިވި ކަމެއް ނުކުރެއެވެ. ބާޓާ އުސޫލުން ފަޅުތަކާ ބިންތަކާ ބަހާ ނަގަނީއެވެ. ދައުލަތަށް އާމްދަނީ ހޯދުމަށްވުރެ އިސްކަންދެނީ ސިޔާސީންގެ ޖީބުތައް ފުރާލުމަށެވެ.

އަނެއްކޮޅުން ސިޔާސީ މަގާމުތައް ދިނުން އެންމެ ތަންފުކެއްވެސް މަދެއް ނުކުރެއެވެ. ދެތިން ހާހަށްވުރެ މިހާރުވެސް ދީގެން އުޅޭ ސިޔާސީ މަގާމު މަދެއް ނޫނެވެ. ޑުބްލިކޭޓް ކުންފުނިތައް އުފެއްދުމުގައިވެސް ހައްދެއް ނެތެވެ. އެކަމަކު ދައްކަނީ މުއައްސަސާތައް ރިފޯމް ކުރުމުގެ ވާހަކައެވެ. 

ދައުލަތަށް އާމްދަނީ ހޯދަން ކަނޑަނީ ރައްޔިތުންގެ ޖީބެވެ. ކިރާ މަހަށް މަސްވެރިންނަށް އަގެއް ނުދެއެވެ. ވަޒީފާއިން ވަކިކުރަނީ ރަށްފުށު ދެރަވަރު ނުއައްޒަފުންނެވެ. އެކަމަކު ބިލިޔަނުން ހޭދަކޮށްގެން ހޯދަނީ ޑްރޯނެވެ. ކަނޑާލަން ރާވަނީ ފެނާ ކަރަންޓާ ކާޑުގެ ސަބްސިޑީއެވެ. އުނިކޮށްލަން އުޅެނީ ރައްޔިތުންނަށްދޭ ބޭސްފަރުވާ ކުރާ އާސަންދައިންނެވެ. ވަކިކުރަން ރާވަނީ ސިވިލް ސާރވިސް މުއައްޒަފުންނެވެ. ބޮޑުކުރަން ހިފަނީ މުދަލާއި ހިދުމަތުގެ ޓެކްސްއެވެ. ހުރިހާ ދެރައެއް ނިކަމެތި ރައްޔިތުންނަށެވެ. ފުފެނީ ސިޔާސީވެރިންގެ ޖީބެވެ.

ޑރ. ޖަމީލު ފާހަގަ ކުރެއްވި ގޮތުގައި މަސްވެރިންނަށް މަހުގެ އަގު ނުލިބި އެ ޞިނާޢަތް ދަނީ ހީނަރުވަމުންނެވެ. އަނެއްކޮޅުން ކިޔަވައިގެން ތިބި ސިވިލް ސަރވެންޓުންގެ މުސާރަ ސިޔާސީ އެކްޓިވިސްޓުންގެ ނިސްބަތުން ކަންބޮޑުވާ ދަރަޖަޔަށް ދަށްކަމަށް ފާހަގަ ކުރެއްވިއެވެ.

ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި ބޮޑަތި މަގާމްތަކުގައި ތިބެނީ ބޭރު މީހުންކަމާއި އެފަދަ މަގާމްތަކުގައި ތިބޭ މަދު ދިވެހިންނާ މުސާރައިގެ ބޮޑަތި ފަރަގު ހުންނަކަމަށް ފާގަކުރެއްވީ ރާއްޖޭގެ ބްރޭންޑް އަގުބޮޑުކަން ފާހަގަ ކުރައްވަމުންނެވެ. 

ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ވަޒީރުގެ ނާގާބިލުކަން ދޭހަވާ މޭރުމަކުން ޖަމީލު ވިދާޅުވީ މިއަދު އެދާއިރާގެ މޫނުބަލާ ލޯގަނޑުކަމަށްވަނީ ވަޒީރު ކަމަށެވެ. ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތުގެ ވަޒީރުކަމުގައި ނާގާބިލު ވަޒީރަކު ހުންނަ ހުރުމުން ދޭހަވަނީ ސަރުކާރު ސީރިއަސް ނޫންކަން ކަމަށް ޖަމީލު ނުސީދާކޮށް ފާހަގަ ކުރައްވައެވެ. އިތުރު ތަފްސީލް ދެއްވަމުން ޖަމީލު ވިދާޅުވީ ސަރުކާރަށް މުހިއްމީ ވަރުގަދަ ބްރޭންޑްތައް ތަމްސީލުކޮށް މާރކެޓް ކުރުމަށް ފެންވަރާއި ހުނަރު ދެއްކުމަށް ވުރެ ސިޔާސީ ސްކޯރ ކުރެވޭތޯ ބެލުން ކަމަށެވެ.

ނަތީޖާއަކީ ގައުމަށް އެންމެ މުހިއްމު ސިނާޢަތުގެ ވެރިންނާ، މަސައްކަތްކުރާ އެންމެންގެ ޙައްގު ކުރިއަރުވާނެ ސިކުނޑިއެއް ނެތުން ކަމަށް ބައިނަލްއަގުވާމީ މަސައްކަތްތެރިންގެ ދުވަހުގެ ހެޔޮއެދުން ފޮނުވުމަށް ޑރ. ޖަމީލު މިއަދު އެކްސްގައި ކުރި ޕޯސްޓެއް ގައި ވެއެވެ.

އެމްޑީޕީގެ މެމްބަރުންނަށް ލާ ވޯޓަކީ މުސްތަގުބަލާ ގުޅިފައިވާ ވޯޓެއް ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެން ބަޔަކަށް މަޖިލީހުގެ އަގުލަބިއްޔަތު ލިބުމަކީ މުސްތަގުބަލު ގެއްލިގެންދާނެ ކަމެއް ކަމަށްވެސް މާލޭ މޭޔަރ ވިދާޅުވިއެވެ. 

އާޒިމް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެމްޑީޕީގެ ފިކުރާއި ސިޔާސަތަކީ ރައްޔިތުންނަށް ހެޔޮ ގޮތް ހޯދައި ދިނުމެވެ. ހެޔޮ ހިތަކާއިގެން މާލޭގެ ރައްޔިތުންނާއި ދަފުތަރުގެ ރައްޔިތުންނަށް ބިން ޔަގީންކޮށް ދެއްވީ ރައީސް އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހު ކަމަށް އާޒިމް ވިދާޅުވިއެވެ. ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަމުގައި އެންމެ މުހިންމުކަން ދެއްވި އެއް ކަމަކީ މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ގެދޮރު ހޯދައި ދިނުން ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ. 

މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ދޫކޮށްފައިވާ ގޯތި ކަށަވަރުކުރުމަށްޓަކައި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އަގުލަބިއްޔަތު އެމްޑީޕީގެ މެމްބަރުންނަށް ދޭންޖެހޭ ކަމަށް މާލޭ މޭޔަރު އާދަމް އާޒިމް ދެކިވަޑައި ގަންނަވައެވެ. މިއަދު އެއްވެސް ބަޔަކަށް ގައުމު އޮތް ހާލަތު ނޯޅޭ ކަމަށާއި ވެރިކަން ހޯދުމަށް ޕީއެންސީން ހެދި ދޮގުތައް ހުރިހާ އެންމެންނަށް މިއަދު އެނގިއްޖެ ކަމަށްވެސް އާޒިމް މިރޭ ވިދާޅުވިއެވެ.

ކޮވިޑު 19 ގެ ބަލިމަޑުކަމުގައި އިގުތިސޯދު ފުލުގައި ޖެހި ދެ އަހަރު ގެއްލިގެން ދިޔަ ނަމަވެސް، ކުރީ ސަރުކާރުން އެ ދަތިކަން ފޫބައްދަން ރޭވުންތެރިކަމާއެކު މަސައްކަތް ކުރެވުނުކަން އޭނާ ފާހަގަ ކުރެއްވިއެވެ. އެ އުނދަގޫ ހާލަތުގައި އެއްވެސް މީހެއްގެ ވަޒީފާ އޭރު ނުގެއްލި ގައުމު ހަމަ މަގަށް އެޅުވުނެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު ގައުމުގެ މާލީ ހާލަތު އޮތީ ވަރަށް ދަށުގައި ކަމަށް ވެސް މޭޔަރ އާޒިމް ވިދާޅުވިއެވެ. 

ކޮވިޑްގެ އާލަމީ ވަބާގައި މުޅި ދުނިޔެ ހުއްޓި އެއްވެސް އާމްދަނީއެއް ނުލިބި ރައްޔިތުން ބަޑަށް ނުޖައްސާ ދައުލަތް މިހާ ހިސާބަށް ވާރުތަކޮށް ދިނީތީ ޝުކުރުވެރި ވުމުގެ ބަދަލުގައި އުފައްދަން މުއިއްޒަށް އެނގެނީ ނަފްރަތެވެ. ދަތި އުދަގޫ ހާލުގައި ވެސް ކުކުރާނުލާ ރައްޔިތުންގެ ޑިމާންޑްތައް ފުރިހަމަކޮށް ދެއްވުމުގައި މަތިވެރި ގުރުބަނީއެއް ވެވަޑައިގެން ރައީސް ސޯލިހާމެދު ނަފްރަތު އުފައްދައިގެން ރައްޔިތުން އެދޭކަންކަން ނުކޮށް ދައުލަތް ލޫޓުވާލަން މުއިއްޒު މޮޅެތި ވާހަކަ ދައްކާނެ ކަމެއް ނެތެވެ.

މާކަންވާ މީހަކަށް ހެދިގެން ދޮގު ވައުދުތައް ވެގެން ދައުލަތް ހިންގުމާ ހަވާލުވެދޭށޭ މުއިއްޒު ގާތުގައި މީހަކު ނުބުނެއެވެ. ދަރަނިވެރި ދައުލަތެއް ނަގާ ކޮނޑަށް ލައިގެން ހުރެ އިސްކަމޭ ތަރުތީބޭ ވައުދޭ ދަރަންޏޭ ނުކިޔާށެވެ. ޖެހޭނީ ރައްޔިތުން ބޭނުންވާ ކަންކަން ކޮށްދޭށެވެ. ވެރިކަން ހޯދީ މަވަރެއް ނެތްކަމަށް ދެއްކިގެންނެވެ.

ކޮންމެ މަހަކު ސިޔާސީ މީހުންގެ މުސާރައަށް ބިލިޔަނުން ހަރަދު ކުރަން މުއިއްޒު ސަރުކާރުގައި ފައިސާ ހުރެއެވެ. ރިޔާސީ ގަނޑުވަރު އާބަތުރަ ފިލުވަން މިލިޔަނުން ހަރަދުކުރަން ސަރުކާރުގާ ފައިސާ ހުރެއެވެ. ހުވާކުރަން 22 މިލިޔަން ހަރަދުކުރުމަށް އޯކޭވީއެވެ.  22 ވުޒާރާއާއި އެތައް އައު ކުންފުންޏާއި އިދާރާތައް އުފައްދައިގެން ހަރަދު ކުރާނެ ފައިސާ މުއިއްޒު ސަރުކާރުގައި އެބަ އޮތެވެ. ބޮދުގެރި ބޭރަށް ހިންގާހެން މުއިއްޒާއި ސެންބެ ރާއްޖޭން ބޭރަށް ދަތުރު ކުރާނެ ފައިސާ ފުނިޖަހާފައި އެބަހުއްޓެވެ.

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ގަންނަން ބޯކޮށް ލާރި އެބައޮތެވެ. ފުށިދިއްގަރުފަޅު ހިއްކާނެ ގޮތް މުއިއްޒަށް އެބައޮތެވެ. ޓްރިލިއަން ޑޮލަރު ހަރަދުކޮށްގެން ރަސްޓަނަލް އަޅާނެ ގޮތްވެސް މުއިއްޒަށް އެބައޮތެވެ. ލަންކާއަށް އެއަރ އެންބިއުލާންސް ދަތުރު ކުރާނެ ފައިސާ އެބަހުއްޓެވެ. ޑުބާއީއާއި ބެންކޮކުން އާސަންދަ ދޭނެ ފައިސާ އެބަހުއްޓެވެ. އިންޑިއާ ސިފައިންނާ ވާދަކޮށްލެވޭ ވަރަށް ވައިގެ އުޅަނދު ދުއްވޭވަރުގެ އަސްކަރީ ގާބިލުކަން އުފެއްދޭނެ ފައިސާ އެބަހުއްޓެވެ. 

މުއިއްޒަށް ނެތީ ރަށްރަށުގައި ފަށާފައިހުރި އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ނިންމާނެ ފައިސާއެވެ. ރަށްރަށުގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ އާއްމު ރައްޔިތުންނަށް ދޭކުޑަ މުސާރަކޮޅު ދޭނެ ފައިސާއެވެ. 

އަޖައިބެއް ނުވާނެހެއްޔެވެ. ނިމިދިޔަ ފަސް އަހަރުތެރޭގައި ކަރަންޓް ކެނޑިގެންނާއި ބޭނުންވާ ވަރަށް ކަރަންޓް ނުލިބިގެން ރައްޔިތުން ރަށްރަށުގައި އުޅޭ އަޑެއް ނީވެއެވެ. އައްޑޫއާއި ނައިފަރު ފަދަ އެއްވެސް ތާކުން ފެނުގެ ހިދުމަތް ކެނޑިގެން އުޅޭ އަޑެއް ނީވެއެވެ. މިވެރިކަމަށް އައިފަހުން އެ ހުރިހާ އަޑެއް އެބަ އިވެއެވެ. މިސް މެނޭޖުގެ ވާހަކަ ދައްކަން މުއިއްޒު ލަދުގެން ބަލާށެވެ. 

އަތްގުޅި ނުކާވަރު ވައުދުވަމުން ދަރަންޏޭ އާމްދަނީއޭ ކިޔައިގެން ރައްޔިތުންގެ ބޮލަށް ޗިޕް ޖަހަން ނުހިނގާށެވެ. ކަންކަން ނުކުރުމުގެ ބަހަނާއަކަށް ކުރީ ސަރުކާރޭ ކިޔަކަސް އެވާހަކައެއް މިހާރަކު ނުހިނގާނެއެވެ. ފޮޓޯ ގަނޑަކާ ހުސް ގޮނޑިއެއް ވިއްކައިގެން ވެރިކަން ހޯދާ ހުސްގޮނޑި ތަކަކާ މުހާތަބުކޮށް ރިޔާސީ ބަޔާން އިއްވުނީމާ ލައްކައެކޭ ހީވަނީތާއެވެ. ތިޔަހެން ހޮޅި ހޮއްލަ ހޮއްލާ ހުއްޓާ ހޮޅިލާ ނަގަމުންދާ ރާޅުގެވަރު އެނގޭނީ ބިންދާލީމައެވެ.   

ބޭނި ހުރިހާ މަސް ވިއްކައިގެން ލިބުނު ފައިސާއަށް ހައްދަވައިގެން ތިޔަ އުޅުއްވަނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ މުޅި ރައްޔިތުން ރަހުނުކޮށް ލޯނު ނަގައިގެން މަސްވެރިންނަށް ފައިސާ ދެއްވަން ވިދާޅުވާ އިރު ބޭނިހާ މަސް ވިއްކައިގެން ސަރުކާރަށް ލިބުނުހާ ފައިސާއަށް ވީގޮތެއްވެސް އަޅެ ރައީސް ވިދާޅުވެ ދެއްވަ ބައްލަވާށެވެ. މިފްކޯއިން މަސް އެކްސްޕޯރޓް ކުރި ބޯޓް ފަހަރު ކަނޑުފޭރޭ މީހުން ހައިޖެކް ކުރީ ހެއްޔެވެ؟ 

ސަރުކާރާ ވެރިޔަކު ހަވާލު ވަނީ ސަރުކާރު ހިންގޭނެތީއެވެ. ވަތްގަނޑުގައި ހުރި އެއްޗަކާ ދޭން އޮތް އެއްޗަކާ އަންނަން އޮތް އެއްޗެއް ރަނގަޅަށް ބަލާ ހިސާބު ކުރަން އިންތިގާލީ މަރުހަލާ މަނިކުފާނަށް ލިބިވަޑައިގަތެވެ.  

ހުރިހާ ހިސާބު ކިތާބު ރަނުން ރަނަށް އަކުރުން އަކުރަށް ބައްލަވާ ރަނގަޅަށް ވެރިކަން ކުރެއްވޭނެތީ ތިޔަ ހުންނެވީ ވެރިކަމުގެ ހުވާ ކުރައްވައިގެންނެވެ. 

ސުލައިމާންގެފާނު ޖިންނީން ލައްވާ ކަނޑުގައި ބިނާ ކުރެއްވި ބިއްލޫރި ގަނޑުވަރަށް ވުރެ ބޮޑު މެގަ ޕްރޮޖެކްޓެއް ހިންގާ ވާދޫކަނޑު އަޑީގައި ދަމާލާ ސަރާސަރު ބިއްލޫރި ޓަނަލަކުން މާލެއާ ބިޔާދޫ އަތޮޅު ގުޅާލެވޭނީ ބިލިޔަން ބިލިޔަނުން ޑޮލަރު އޮތީމައެވެ. އެކަމަކު މަސްވެރިން ބޭނި މަހަށް ލާރި ނުދީ އެމަސް ވިއްކައިގެން ލިބުނުހާ ފައިސާ ވީތަނެއްގައި ވެއްޖެއެވެ. މަސްވެރިންނަށް ފައިސާ ދެއްވަން ތިޔަ ވިދާޅުވަނީ އެހެން ތާކުން ދަރަންޏަށް ފައިސާ ނަންގަވައިގެންނެވެ. ރައީސެވެ. މިވަރުވީމާ ކަމަކު ނުދެއެވެ.

ރިޔާސީ ކެމްޕޭނުގައި ހެއްދެވިހާ ދޮގު އެހުރީ ފެންނުހިކި ތެތަށެވެ. ރައީސް ޔާމީން މިނިވަން ނުވެ ހުސްގޮނޑި ގެއްލުނީ އެވެ. ތިބި ކަމަށް ވިދާޅުވި 2 ހާހަށްވުރެ ގިނަ ބޭރުގެ ސިފައިން އެރީ މައްޗަށް ކަމެއް ނޫނީ ބިންފަޅާ އަޑިއަށް ދިޔައީ ކަމެއް ނޭނގެއެވެ. ތިބިކަމަށް ބުނާ މަދު ސިފައިގެ ބަލުއްވަން ތިޔަ އުޅުއްވަނީ އެމީހުންގެ ޔުނީފޯމެވެ. ހިޔާ ފްލެޓް ފިނިޝިންގ އަށް ދެއްވަން ވިދާޅުވި 2 ލައްކަ އަށް ވެފައި އެއޮތީ ހީވެސް ނުކުރާ ގޮތެކެވެ. ކިޔަވާ ކުދިންގެ ޑޮލަރ ލިމިޓް ބޮޑެއް ނުވިއެވެ. ބޮޑު ކުރައްވަން ވައުދުވި ސިފައިންނާ ފުލުހުންގެ މުސާރަ ބޮޑުނުވިތާ އެމީހުނަށް ބޮޑުވީ އުނދަގުލެވެ. ތިރިކުރައްވަން ވިދާޅުވި ޑޮލަރުގެ އަގާއި ތަކެތީގެ އަގު އެހެރަދަނީ ހައްތަހާ ބޮޑުވަމުންނެވެ. ކިޔަންޏާ ކިޔަން ހުރި ކަންކަން ކޮޅުންލާކަށް ނެތެވެ. 

މިހުރިހާ ކަމެއް މިހެން ހުއްޓާ ކުރިމަތީ އޮތް މަޖިލިސް އިންތިޚާބަށް ދައްކާ ޗަރުކޭހާ ކުޅޭ ޑްރާމާތަކުގައި ޖެހިގެން މަނިކުފާނު ޕާޓީއަށް މަޖިލިސް މެޖޯރިޓީ ދޭން ހެޔޮ ނުވާނެކަން ރައްޔިތުންނަށް ވިސްނޭ ވަރު އެބަވެއެވެ. ވޯޓްދެވުނު މޮޔަ ހީނުވާ މީހަކު ދިމައެއް ނުވެއެވެ. 

ރައީސެވެ. ކެމްޕޭނުގައި ދައްކަވާ ވާހަކަ ދިމާނުވެ އަނެއް ކެމްޕޭނަށް ކުރިމަތިލީމާ ނަތީޖާ ރަނގަޅެއް ނުވާނެއެވެ.

މަނިކުފާނު ހެއްދެވި ވަރަށް ބޮޑު ތެދެއް ވެއެވެ. އެއީ ދޮގުމައްޗަށް ދޮގުހެދީމާ ބުހުތާނު ކަމުގައިވާ ވާހަކައެވެ.

މީގެ ކުރިންވެސް އިންޑިއާއިން ފިޔާ ލިބުން ދަތިވެލާ އިރަށް ރާއްޖޭގެ ބާޒާރުގައި ފިޔާ އަގު ބޮޑުވަނީ ރާއްޖެއަށް ފިޔާ އެތެރެ ކުރުމަށް ދައްޗެއް އޮވެގެނެއް ނޫނެވެ. ބާޒާރުގައި ފިޔާ އަގު ބޮޑުވަނީ އިންޑިއާއިން ފިޔާ ލިބުން ދަތިވެގެންނެވެ. އެކަމަކު މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވަނީ ދަތިނުވާނެ ކަމަށެވެ. ރާއްޖެއަށް ފިޔާ، އަލުވި، ބިސް ފަދަ އަސާސީ ބާވަތްތައް އެތެރެކޮށް އުޅެނީ އިންޑިއާއިންނެވެ. އިންޑިއާއިން އެތަކެތި ގެންނަނީ ދުނިޔޭގެ އެހެން ތަންތާ އެތަކެތި ނެތިގެނެއް ނޫނެވެ. 

އިންޑިއާ ނޫން އަވައްޓެރި އެހެން ގައުމަކުން ރާއްޖެއަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް އެތަކެތި މެދުނުކެނޑި ލިބެން ނެތުމަކީ އިންޑިއާއިން އެފަދަ ތަކެތި އެތެރެކުރަން ޖެހޭ މައިގަނޑު އެއް ސަބަބެވެ. ބިހާއި ފިޔައާއި އަލުއްވަކީ އުމުރުކުރު ހަލާކުވުން އަވަސް ގުދަންކޮށްގެން ބަލަހައްޓަން އުނދަގޫ ބާވަތް ތަކެވެ. ދުރު ކަރަކަރައިން އެތަކެތި ހޯދާ ބަރުކޮށްގެން ގެނެސް ރާއްޖޭގެ ބާޒާރަށް ނެރެވިއްކުމަކީ ހަރަދު ބޮޑު ގެއްލުން ބޮޑު ކަމެކެވެ. 

އާއްމުންނަށް އަތްފޯރާ އަގެއްގައި ފިޔައާއި އަލުއްވާއި ބިސް ވިއްކެނީ ދަތިކަމެއްނެތި އިންޑިއާއިން ލިބޭތީއެވެ. އިންޑިއާއިން ފިޔާ ބޭރުކުރުން ހުއްޓާލުމަކީ ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންނަށް އުފުލަން ޖެހުނު ބޮޑުތަކުލީފެކެވެ. އިގްތިސާދީ މިނިސްޓަރު ކިތަންމެ އޮމާންކޮށް ވިދާޅުވިޔަސް އިންޑިއާއިން ފިޔާ ނުލިބުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ވޭނެއް ތަހައްމަލު ކުރަން ޖެހޭ އެއްބަޔަކަށް ދިވެހިން ނުވެ ނުދާނެއެވެ. 

އެކުވެރި ގައުމުތަކުން ރާއްޖެއަށް ކިތަންމެ ބޮޑު އިސްކަމެއް ދިނަސް ރާއްޖޭގެ ބާޒާރުން ފިޔާ ލިބުން ފަސޭހައެއް ނުވާނެއެވެ. ލިބެން ހުއްޓަސް އަތްފޯރާފަށުގައި އަގުތަކެއް ނުހުންނާނެއެވެ.

އިންޑިއާއިން ފިޔާ އެކްސްޕޯޓު ކުރުން މަނާ ކުރިޔަސް ރާއްޖެއަށް އެކަމުން ދަތިނުވާނެ ކަމަށް އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓަރު މުހައްމަދު ސައީދު ވިދާޅުވެ ކުރައްވާ "އެކްސް" އަކުން ފިޔާ ލިބުމަށް އޮތް ހުރަހެއް ނައްތައެއް ނުލެވޭނެއެވެ. އަތްފޯރާ އަގުގައި ދަތިނުވެ ރާއްޖޭގެ ބާޒާރުން ފިޔާ ލިބެން ހުންނާނެ ގޮތެއް މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވެ ދެއްވާ އެގޮތަކަށް އެކަމެއް ހަމަޖައްސާ ދެއްވަން ޖެހެއެވެ. 

އިންޑިއާ އައުޓު ކުރަން ނިކުމެ އިންޑިއާ އާއި ދެކޮޅަށް މަސައްކަތްކުރި މީހުންނަށް ފުރަތަމަވެސް މިޖެހުނީ ފިޔާ އާވީގައެވެ. ރަނގަޅު ބަދަހި ގުޅުމެއް އޮތްނަމަ ކިތަންމެ ވަރުގަދަ އެކްސްޕޯޓް ސިޔާސަތެއް އިންޑިއާއިން ތަންފީޒު ކުރިޔަސް ރާއްޖެއަށް ހާއްސަ އިސްތިސްނާއެއް ދޭނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ދަތިކަމެއް ނެތި ފިޔާ ލިބޭނެ ގޮތް ހަދާދޭނެއެވެ. 

އިންޑިއާ އާއި ދެކޮޅަށް ފުއްޕާ ރަތްރޮނގު ދަމަން އުޅުނު މީހުނަށް ފިޔާކިލޯއަކަށްޓަކާ މޯދީގެ ފައިތިލައިގައި ދޫލާން ނުޖެހިއްޖެއްޔާ ގައިނަސީބެވެ. ސިފައިން ބޭލުމާއި ލޯންތައް ރިސްޓްރަކްޗަރ ކުރުމުގެ މަޝްވަރާތަކުގެ އެޖެންޑާއަށް ފިޔާ އިތުރު ކުރަން މިއޮތީ ޖެހިފައެވެ. ދަތިކަމެއްވާ ނެތެވެ.

އަމުދުން ރައީސް ޔާމީން ސިޔާސީ ޕާޓީ އެއް އުފައްދަވާ އޭގެ ފަސްމުގޫ ޑރ. ޖަމީލާއި  މަލީހް ޖަމާލަށް ދެއްވީމާ ކޮށްފަ ނުކުރާނެ ކަމެއް ނޯންނާނެ ކަމެވެ. 

މީހެއްގެ ޕްރޮފައިލް ޕިކްޗަރ ސޭވްކޮށް އެމީހާގެ ނަމުގައި ކޮންމެ ނަމްބަރެއް ސޭވް ކޮށްގެން ވެސް ފޭކް ޗެޓް ލޮގެއް އުފައްދާ އޭގެ ސްކްރީން ޝޮޓް ސޯޝަލް މީޑިއާގައި ދައުރު ކުރީމާ ބަލާމީހުންނަށް އެއީ އަސްލު މީހާ ނޫން ކަމެއް ނޭނގޭނެއެވެ.

މިގޮތުން މިހާރު ހިނގާ އެންމެ ބޮޑު ރޭވުމަކީ މި ސަރުކާރުގެ އޯނަރު ފޮނަދޫ ޢަބްދުއްރަހީމް ޢަބްދުއްލާ އާ މިހާރުގެ އެސްޓީއޯގެ ސީއެފްއޯ ނިޒާމާ ދެމެދު ނުތަނަވަސް ކުރުވައިގެން ނިޒާމްގެ މަގާމް ގެއްލުވާލުމުގެ ޖަރީމާ އެކެވެ.

އެސްޓީއޯގެ ސީއެފްއޯ ނިޒާމަކީ ފާއިތުވި 15 ވަަރަކަށް އަހަރު އޭނާގެ ޕްރޮފެނަލިޒަމް އާއި  ޕާރފޯރމެންސް އިން ދެއްކި ރަނގަޅު ނަތީޖައިން އެހިސާބަށް ދަތުރުކުރި ޓެކްނިކަލް ބޭފުޅެކެވެ.  

ސަރުކާރު ތަކާއި އެމްޑީން ބަދަލު ވިޔަސް އެއްވެސް ސިޔާސީ ކުލައެއް ނެތި ކުންފުނީގެ ކުރިއެރުމަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވި ފަރާތެކެވެ. މިކަމަށް ހެކިވާނެ އެންމެ ބޮޑު ހެއްކަކީ އެސްޓީއޯގެ މިހާރުގެ ވެރިޔާ ސިމާދެވެ. ދެން އޭގެ ކުރިން އިއްޔެއާ ހަމައަށް ހުންނެވި މއ. ކޮށީގޭ ކެޕްޓަން އަބްދުއްލާ ސައީދެވެ. ނޫނީ ރައީސް ޔާމީންގެ ވެރިކަމުގައި ހުންނެވި އެސްޓީއޯގެ ވެރިޔާ އެވެ. ނުވަތަ އަންނަން ހުރި މާލޭގެ މޭޔަރު އާދަމް ޢާޒިމެވެ. 

ސާފުކޮށް ބުނަމެެވެ. މި ނޫހަކީ ނޫހެކެވެ. އޮންނަ ސަރުކާރުގެ އަޅެއް ވެސް ނޫނެވެ. އަދި ހަތުރެއް ވެސް ނޫނެވެ.

ކޮންމެ ބައެއްގެ ރޭވުމުގައި އަދުރޭ އާއި ރައީސް މުޢިއްޒު ވާވަދެގެން މިސަރުކާރު ކޮސް ހެދި ވަރަކަށް އުފާކުރާނެ ބަޔަކު ބަޔަކު އުޅުނަސް ދައުލަތަށް ދެރަވުމަކީ އެންމެނަކު އަބަދަކު އުފާވާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ.

އަމްދުން ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރު ލިބިފައިވާ ދައުލަތުގެ އެންމެ ބޮޑެތި ކުންފުނި ތަކުގައި ހަމަ ހިފަހައްޓަން ތިބޭ ތަޖުރިބާކާރު ހިދުމަތްތެރި ފަންނީ ގާބިލު ބޭފުޅުން ދުއްވާލަން އުޅޭނީ ކުންފުނިން ނާޖާއިޒު ފައިދާއެއް ނަގާ ބޮޑު ވައްކަމެއް ހިންގާލަން އުޅޭ ބައެކެވެ. 

ތިޔަ ޖަހަން އުޅެނީ ކޮން ސަކަރާތެއްކަން އޮޅިގެން މީހުންނަކަށް ނޫޅެއެވެ. ގޭ ބިސީތަކުން ކަރަންޓަށް ކުރާ ހޭދަކުޑަކުރުމުގެ ވިސްނުމެއް ހުރިނަމަ ހުޅުމާލޭ ހައިވޭގެ އަރިމަތީގައި އެތައް މިލިޔަނެއް ހަރަދުކޮށްގެން ވޯލްޑް ބޭންކުން އެ އަޅަމުންދާ ސޯލަރ ޕެނަލްތައް އެތަނުން ނަގާ އެހެން ރަށަކަށް ބަދަލު ކުރާނެ ވާހަކައެއް ޑރ. މުޢިއްޒު ނުދެއްކެވީހެވެ. މާލެސަރަހައްދުގެ ކަރަންޓަށް ބޮޑު ލުޔެއް ލިބޭގޮތަށް ތަރުތީބު ވެގެން ކޮށްފައިވާ ސޯލަރ ހަކަތަ އުފެއްދުމުގެ ބިޔަ މަޝްރޫއެއްގެ މަސައްކަތް ނިމިނިމި ހުއްޓާ ވިއު ގެއްލޭތީއޭ ކިޔާފައި އެހެން ތާކަށް ބަދަލު ކުރާނެ ވާހަކައެއް ނުދެއްކެވީހެވެ. ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި ކިތަންމެ ރަނގަޅަށް ކޮށްފައި އޮތްކަމެއް ވެސް މުއިޒުނުވެ ކަމުނުދަނީތާއެވެ. 

ވާނީ އެހެން ނޫން ހެއްޔެވެ. މާލޭން ހުޅުމާލެއަށް މީހުން ބާރު ސްޕީޑްގައި ދަތުރު އެކުރަނީ އެހިސާބު ގަނޑުގެ ވިއު ބަލަން ވިއްޔާއެވެ. އަމްދަކުން ހަލިމަގުގެ އަރިމަތީ އެހުރި ސޯލަރ ޕެނަލްގެ ދާއިމީ ހަރުތަކުގެ ސަބަބުން ނުފެންނަ ވިއުއެއް އެ ހަރުތައް ނެގުމަކުން ވެސް އެތާކުން ނުފެންނާނެއެވެ. 

ދައްކަން މިއުޅެނީ ހަލިމަގުގެ ވިއުގެ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. މިއަދު އިފްތިތާޙުކުރި މާވަރުގަދަ " މަގޭ ސޯލާ" އެއްގެ ވާހަކައެވެ. ފާޑުފާޑުގެ ނަންނަމުގައި ކަންކަން ތިޔަ ފަށަނީ ކިހާވަރެއްގެ ދިރާސާއެއްކޮށް ފައިހެއްޔެވެ. ކުރިން އެބާވަތުގެ ކަމެއް ބަޔަކު ކުރިތޯއާއި އެކަން ވެގެން ދިޔައީ ކިހިނެއްކަން ކުޑައިކޮށްވެސް ބަލާލީމު ހެއްޔެވެ. 

ވެރިކަމަށް ދެހަފްތާ ނުވަނީސް " ހަފްތާ14" އޭކިޔައިގެން ތިޔަ ޖަހަން ފެށި ސަކަރާތަކީ ދުނިޔޭގެ ޖަމްއިއްޔާ ތަކުން އެންމެ ފަސޭހައިން ހިލޭ ފައިސާ ލިބެނީ ތިމާވެއްޓާ ގުޅުންހުރި ތިޔަ ބާވަތުގެ ކަންކަމުންކަން ކުޑަކުދިންނަށް ވެސް މިހާރު އެނގޭނެއެވެ. އަވަސް މަގަކުން ފައިކޭޓަށް ލާރިކޮޅެއް އަޅާލެވެން އޮތް މަގަކީ ތިޔައީއެވެ. ބާރަށް ކުރިއަށް ދާށެވެ. 

އެކަމަކު ބުނަން ހެއްޔެވެ. ދިވެހީންގެ ރާއްޖެއަކީ ދުނިޔެ ހޫނުވުމާ ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އުފުލުން ފަދަ ތިމާވެށީގެ އެއްވެސް ބިރުވެރިކަމެއް ނެތް ތަނެއްކަމަށް ރައީސް އޮތީ ދުނިޔޭގެ މީޑިއާގައި ވަރަށް ސާބިތުކަމާއެކު ވިދާޅުވެފައެވެ. އެކަން މުޅި ދުނިޔޭގެ ތިމާވެއްޓާ ބެހޭ ޖަމްއިއްޔާ ތަކަށާއި ސަރުކާރުތަކަށް އެނގެއެވެ.

ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އުފުލި ރާއްޖެ އަޑިއަށް ދިޔުމުގެ ފުރުސަތު ނެތްކަމަށް ގައުމުގެ ވެރިމީހާ ބުނީމާ އެކަމުން ގައުމު ސަލާމަތް ކުރުމަށް އެއްޗެއް ދިކޮށްލާނެ ބަޔަކު ނެތެވެ. ގޮސް ރޮއެ އާދޭސް ކުރީމާ ސަލާން ޖަހާ ކުދިންނަށް ހަތަރު އަނާއެއް ދޭހެން ބަޔަކު ފަހަރެއްގައި އެއްޗެއް ދިއްކޮށްލަފާނެއެވެ. ކަމަކަށްވާ ކަހަލަ ކަމެއް ނުކޮށްދޭނެއެވެ. 

" މަގޭ ސޯލަރ" ނަމުގައި އަމިއްލަ ގެތަކުގެ ފުރާޅުގައި ސޯލާ ޕެނަލް ހަރުކޮށްގެން ހަކަތަ އުފެއްދުމަށް މަޝްރޫއެއް ފެށި އިރު އަވިހަކަތަ ޕްރޮގްރާމެއް ހިންގަން ސްޓެލްކޯއިން ފަށަފައިވާ ވާކަން އެނގޭ ބާއެވެ. ގޭގޭގެ ފުރާޅު ކުއްޔަށް ހިފައިގެން ފުރާޅުގައި ސޯލަރ ޕެނަލް ހަރުކޮށްގެން ކަރަންޓް އުފެއްދުމަށް އެ ކުންފުނިން ހިންގި ޕްރޮގްރާމަށް ލިބުނު ތަރުހީބަކާއި އެކަމުން ނިކުތް ނަތީޖާއަށް އެއްވެސް ވަރަކަށް ރިއާޔަތް ކުރެވުނު ހެއްޔެވެ. ހަމަ ތިބެފައި ހަކަތައޭ ހަފްތާ ސާދައޭ މަގޭ ސޯލާއޭ ކިޔާ ތެޅިގަތަކަސް ކަމަކުނުދާނެއެވެ. 

ރައްޔިތުންގެ އުންމީދުތަކާ އުފެދުނު އައު ސަރުކާރާ ދެމެދުގައި އޮތްކަމަށް ވަނީ އަޑިނޭގޭ ފުންވަޅުގަނޑެކެވެ. އިގްތިސާދު އޮތީ އަޑިނޭގޭ އެ ފުންވަޅުގަޑުގައި ކަމަށް އަޑަށް ބާރުލާފާ ފުރަތަމަ ދުވަހު ބުންޏެވެ. ރީތިކޮށް އެބުނީ ރައްޔިތުން އުންމީދުތައް ފުރިހަމަކޮށް ނުދޭނެ ވާހަކަ ނޫން ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންގެ އުންމީދުތައް އޮތްތާކު ބާއްވާފާ ކުރާނީ ކުރާނެކަމެކޭ ބުނެވޭނީ އެހާކަށް ވަރަށެވެ. 

އަޑިނޭނގޭ ވަޅުގަޑުގެ ތުންފަތް މަތީގައި ހުރެ ފެށިވެރިކަމުން ރައްޔިތުން ހާސިލުކުރަން ކުރި އުންމީދުތައް މަތިކުރީ ބޮޑު ދިދައަށެވެ. ބޮޑު ދިދައިގެ މަސައްކަތަކީ ރައްޔިތުންގެ އުންމީދުތަކާއެކު ވައިގެ ތެރޭގައި ރެއާއި ދުވާލު ވިހުރިލަ ވިހުރިލާ ހުރުމެވެ. ދިދަ އޭގެ ވާޖިބު ބަރާބަރަށް އަދާކުރާނެއެވެ. ސަރުކާރަށް ފުން ވަޅުގަނޑުން އަރައިގަނެގެން ރައްޔިތުންގެ އުންމީދެއް ހާސިލުކޮށްދެވޭ ކަމަކަށް ނުހަދާނެއެވެ. 

އެހެނެއް ކަމަކު ސަރުކާރަކީ ސަމަންތަރު ހެޔޮ ހައިބަވެތި ސަރުކާރަކަށް ހެދުމަށް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކުރާކަށް ހުރަސް ކުރަންޖެހޭ ފުންވަޅުގަނޑެއް ނެތެވެ. 22 ވުޒާރާއެވެ. ކޮންމެ ވުޒާރާއެއްގައި ވަޒިރަކާއި ވަޒީރުން ފެންވަރުގެ އެތައް ވަޒީރެކެވެ. ކޮންމެ ވުޒާރާއެއްގައި ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރުންގެ އައިނެކެވެ. ވަޒީރުންގެ ނައިބުންނާއި އެކި ނަންނަމުގެ ސިޔާސީވެރިން އަންނަން އޮތް ވަރެއް ނޭނގެއެވެ. 

ރައީސް އޮފީހުގައި ހާއްސަ މުޝީރާއި ވިއްސަކަށް މިނިސްޓަރުންނެވެ. ނަން ހުސްކޮށް ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރުންނާއި ނައިބުން ފެންވަރުގެ އެތައް ސިޔާސީ ވެރިންނެވެ. ޔުނިވަރސިޓީތަކާއި އިސްލާމީ މަރުކަޒަށް ވެސް މިނިސްޓަރުންނެވެ. މިނިސްޓަރ ފެންވަރުގެ އެމްބެސެޑަރ ލާޖުންނެވެ. ބޭރުގައުމުތަކުގައި އެންބެސެޑަރުން ތިބޭނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ފެންވަރުގައި ނޫންކަމެއް ނޭނގެއެވެ. 

ސަރުކާރުގެ ސައިޒްގެ ބޮޑުކަމާއި ވަޒީރުންނާއި ވަޒީރުން ފެންވަރުގެ ބޭފުޅުންގެ ގިނަކަމާއި ސިޔާސީވެރިންގެ ހައިބަތާއި އެންމެހާ ބޭފުޅުންގެ މުސާރަފުޅާއި އިނާޔަތްތަކަށް މަހުންމަހަށް ހިނގާނެ ހަރަދު ހިތަށް އެރިޔަސް ހީބިހި ނަގައެވެ. އެކަމަކު ގައުމު ދަރާވިކި ބޯހިކޭކަށް ނެތޯލައެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި ތިބި މުއައްޒަފުންނަށް ކުރިއަށް އޮތްމަހު މުސާރަ ދޭނެ ފަދަވެސް އޮތް ކަމަކަށް ނުވެއެވެ.  

އައު ރައީސަށް ހުވާކޮށްލެވުނީވެސް 22.9 މިލިޔަން ރުފިޔާ ހަރަދު ކޮށްގެނެވެ. ރިޔާސީގަނޑުވަރަށް ސަތޭކައެތައް މިލިޔަން ރުފިޔާގެ ބޮޑު ހޭދައެއްކޮށް އާބާތުރަފިލުވައިގެން ނޫނީ ދިރިއުޅުން ގަނޑުވަރަށް ބަދަލު ކުރެވޭ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ސަރުކާރުން ކުރުވުމުން ކޮށް ނިމި އަގު ނުދައްކާ އެތައް މަސައްކަތަކަށް އަގުދައްކަން އޮތަސް ވަރިހަމަތާއެވެ. ފަށައިގެން ކުރިއަށްދާ ނުނިމިހުރި ބޮޑެތި އެތައް މަސައްކަތެއް ހުއްޓަސް ފަރުވާލެއް ނެތެވެ. އިސްކަން ދެނީ ސަރުކާރު ބޮޑުކޮށް ވެރިކަމުގެ ހައިބަތު ބޮޑުކުރަން ބޮޑެތި ހަރަދުތައް ކުރާށެވެ. އެކަމަކު ހުއްޓާނުލާ ދައްކަނީ ރިކަރަންޓް ހަރަދާއި ލިބޭ އާމްދަނީއާ ބައްދަލު ނޫން ވާހަކައެވެ.

ރައްޔިތުންނަށްޓަކައި ކުރިން ފަށާ ނުނިމިހުރި މަޝްރޫއުތައް ޖެހެނީ ހުއްޓާލާށޯލައެވެ. ފަށަން ރާވާ ބަޖެޓްކޮށް އެވޯޑްކޮށް މަސައްކަތް ނުފެށި ހުރި ކަންކަން ވެސް ހުއްޓާލުން ނޫން ގޮތެއް އޮތްކަމަކަށް ނުވެއެވެ. އެއިން ކަމެއް ނުކޮށް ހުއްޓާލައިފިނަމަ އިޔާދަ ނުކުރެވޭވަރު ބޮޑު ގެއްލުމަކަށްވިޔަސް ވަރިހަމައޭ ބުނާ ކަހަލައެވެ. މާލެ ސަރަހައްދުން ގޯތިދޭން ހިއްކަމުންދާ ހުޅުމާލޭފަޅާއި ގުޅީފަޅާއި ގިރާވަރުފަޅާއި އުތުރުތިލަފަޅު ހިއްކުން ހުއްޓާފައިވެސް ފަސޭހަ ރަހުމަތެއްގައި މާލެއާ ގުޅުވާލެވެންނެތް ފުށިދިއްގަރު ފަޅު ހިއްކުން ނޫން ގޮތެއް މި ސަރުކާރަށް އޮތްކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ފުކެއް ބޮޑުވަރެވެ.   

ނޮވެމްބަރ 17 ގައި ހުވާ ކުރެއްވި ނަމަވެސް ނޮވެމްބަރ މަހުގެ މުސާރަ ހަމަޖެހިފައި އޮންނާނީ ރައީސް ޞޯލިޙްގެ ވެރިކަމުގެ ތެރެއިންނެވެ. ނަމަވެސް ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ޑރ. މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމުގެ ދައުލަތުގެ ޚަރަދު ތަކާއި ފުލް މަހެއްގެ މުސާރަ ހަމަ ޖައްސަން ޖެހޭނީ އަންނަ ޑިސެމްބަރ މަހުން ފެށިގެންނެވެ.

ދިރާސާ ކުރާ ފަރާާތްތަކުން ބުރަވާ ގޮތުގައި ޑރ. މުއިއްޒު ހުވާ ކުރެެއްވުމުގެ ކުރިން ސިންގަޕޯރއަށް މިރޭ ފުރާވަޑައިގަންނަވަނީ ބަޖެޓް  ސަޕޯރޓްގެ ގޮތުގައާއި އަދި އެހެނިހެންކަންކަމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ޗައިނާ އިން ހޯއްދެވުމުގެ ވާހަކަތައް ޗައިނާގެ މަންދޫބުންނާ އެކު ނުރަސްމީކޮށް ބާއްވަން ކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވެއެވެ.

ބަޖެޓް ސަޕޯރޓްގެ ގޮތުގައި އެއް ގައުމުން އަނެއް ގައުމަށް ފައިސާ ދިނުމަކީ ޢާންމުކޮށް ހިނގާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެންމެ ފަސޭހައިން ބަޖެޓް ސަޕޯރޓްގެ ގޮތުގައި މިހާތަނަށް ރާއްޖެއަށް ފައިސާ ދިން ގައުމަކީ އިންޑިއާއެވެ.

މާލީ ގޮތުން އަތްމަތި ދަތި އަލަށް އަންނަ ކޮންމެ ވެރިޔަކަށް އެހީތެރި ވަނީ އިންޑިއާ ބޭނުންވާ ކަންކަމަށް އައު ސަރުކާރުން ވެސް އެއްބަސްނވާނަމަ ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

އިންޑިއާގެ ފައިބުޑަށް ނުވެއްޓި ސަރުކާރު މެނޭޖް ކުރާނެ މާލީ އެހީތެރިކަން ރާއްޖެއަށް ދިނުމަށް އެންމެ އަވަސްވާނެ ގައުމަކީ  ޗައިނާއެވެ. ނަމަވެސް މީގެ ކޮންމެ ގައުމަކުން ވެސް އެއްޗެއް ދެންޏާ ދޭނީ ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ރާއްޖެ މަޅިއަކަށް ފެތޭ ގޮތަކަށެވެ. އެއީ ޚާއްޞަކޮށް ކުދިގައުމު ތަކާމެދު ދުނިޔޭގެ އިންސާފު އޮންނަ ގޮތެވެ. މިސާލަކަށް ފަލަސްތީނު އެއޮތީ ފެންނާށެވެ. 

އިގްތިޞޯދީ ގޮތުން އަމިއްލަ ފައިމައްޗަށް ރާއްޖެ ހިންދެމި ލެވޭނެ އެންމެ އަވަސް މަގަކީ އިހަވަންދިއްޕޮޅުގައި ޓްރާންޝިޕްމަންޓް ބަނދަރު ހެދުން ކަމަށް ވިޔަސް އެއީ އިންޑިއާއިން ރުހޭ ކަމެއް ކަމުގައެއް ނުވެއެވެ.

ދުވާލަކު އެތައް ސަތޭކަ އާގުބޯޓް ފަހަރު އެސަރަހައްދު ހުރަސްކޮށް ދަތުރު ކުރިޔަސް އެކަމުން އިންޑިއާއަށް ނުރައްކަލެއް އޮތް ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ގޯހަކަށް ވަނީ އިހަވަންދިއްޕޮޅުގައި އެބޯޓް ފަހަރަށް ޚިދުމަތް ދީގެން ރާއްޖެއަށް ތަނަވަސް ކަމެއް ލިބި އެހެން ގައުމުތަކަށް ސަލާން ނުޖަހާ އުޅެވޭވަރުގެ ގައުމަކަށް ރާއްޖެވުމެވެ. 

ގަތަރުގެ ކުންފުންޏަކާ އެކު އެމަޝްރޫޢު ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ނިންމި ނަމަވެސް ރައީސް ޞޯލިޙްގެ ވެރިކަން ނިމިއްޖެއެވެ. ދެން އޮތީ ޑރ. މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމުގައި އެކަން ކުރިއަށްދޭތޯ ބަލަން ތިބުމެވެ.

މަސައްކަތްތެރިންގެ ހައްގުތައް ކަށަވަރުކޮށް ދިނުމަށް އެމްޑީޕީ ސަރުކާރުން ލޭބަރ ގާނޫނު ފާސްކޮށް ސަރވިސްޗާޖާއި މިނިވަން ވޭޖު ނޫނަސް އެތައް ހައްގުތަކެއް މަސައްކަތް ތެރިންނަށް އެމްޑީޕީ ކަށަވަރު ކޮށާދިނެވެ. ރާއްޖެ އައިއެލްއޯގައި ބައިވެރިވެ ބައިނަލްއަގުވާމީ ހަމަތަކާ އުސޫލުތަކަށް މަސައްކަތްތެރިންގެ ކަންކަން ތަރުތީބު ކުރިއެވެ. 

މަސައްކަތްތެރިންގެ އަޑުއަހައިގެން ބައިނަލްއަގުވާމީ މިންގަޑުން ދުނިޔެ ގަބޫލުކުރާ ހުރިހާ ހައްގެއް ކަށަވަރުކޮށް ދިނުމުގެ މަސައްކަތް މިސަރުކާރުން ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ދަނީ ކުރަމުންނެވެ. 

މިނިމަމް ވޭޖު ދެއަހަރުން އެއް އަހަރު ރިވައިޒްކޮށް ގެންނަން ޖެހޭ ހެޔޮ ބަދަލުތައް ގެންނާން ލާޒިމް ކުރެއެވެ. އެމްޑީޕީ ސަރުކާރަކުން އެކަން ކުރާނެއެވެ. ރިވައިސް ކުރާއިރު ބޮޑެތި ހެޔޮބަދަލުތަށް އައި ނިސްބަތުން އެންމެންގެ މުސާރަ ވެސް ބަދަލު ވާނެއެވެ. 

އެހެނަސް މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމެއްގައި މަސައްކަތްޠެރިންނަކީ އެއްވެސް ބަޔަކަށް ނުބަލާނެކަން ކަށަވަރެވެ. ސްކޫލުތަކުގެ ބޮޑު ޗުއްޓީ ކުރިން އޮތްގޮތަށް ބަދަލުކުރާނީ ކަމަށް ބުނި ިބުނުން އޭގެ ހެއްކަކަށް ފުދެއެވެ. އަދި ޕީޕީއެމްގެ ސަރުކާރުން މަސައްކަތްތެރިންގެ ޖަމުއްްޔާތައް އުވާލާނެއެވެ. އައިއެލްއޯގެ އުސޫލުތަކަށް ބޯލެބުމަކި ޕީޕީއެމް ބައިވެރިވާ މުއިއްޒުގެ ސަރުކާރަކުން ކުރާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ.

މުއައްޒަށް މުހިންމުވަނީ ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހުނަށް ވުރެ ވަޒީފާދޭ ވިޔަފާރި ވެރިންނެވެ. އަނިޔާވެރިކަމާއެކު މޭޑޭ މުޒާހަރާ ހުއްޓުވަން އުސްކޮށް އުޅުނު މީހުން ނަގާ ކިޔާ ސަރުކާރެއްގައި އައިއެލްއޯއިން ވަކި ވުމަކީ ކުރުން އެންމެ ގާތް އެއްކަންތަކެވެ.

އެނގޭ ކަމަކީ މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމެއްގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހުން ވަނީ ދެވަނަ ދަރަޖައިގެ ރައްޔިތުންނަށެވެ. ވިކޭނީ ބޮޑެތި މަހުޖަނުންނާ ރިސޯޓް އޯނަރުން ގެ ބަހެވެ. މިނިމަމް ވޭޖު ރިވައިޒް ކުރުމެއް ދެވޭ އެންމެކުޑަ މުސާރަ ކަށަވަރު ކުރުމެއް ނުއޮންނަނެއެވެ. ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހުންގެ އަޑު ކަނޑުވާލާ މިހާރު ލިބި އޮތް މިންވަރުވެސް ނުދީ ގެއްލުވާލާނެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެއެވެ.

ވީ ވައުދު ފުއްދަން މިހާރު ފުރުސަތު ރައްޔިތުން ދޭނީ ޑރ. މުއިއްޒާއި ރައީސް ސޯލިހާ ދެ ބޭފުޅުން ކުރެ ކޮންމެވެސް އެއް ބޭފުޅަކަށެވެ. ރައީސް ސޯލިހަށް އެ ފުރުސަތު ދެވަނަ ފަހަރަށް ލިބި ވަޑައިގެންފި ނަމަ ރައީސް ސޯލިހު އެކަންކަން ކުރައްވާނެ ކަމާމެދަކު އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތެވެ. ރައީސް ސޯލިހު ވަނީ އެކަން ސާބިތުކޮށް ދެއްވާފައެވެ. 

ކޮވިޑްގެ އާލަމީ ވަބާއާއި ގުޅިގެން މުޅި ދުނިޔެ ބަންދުވެ ގައުމުތަކަށް އާމްދަނީ ލިބުން ހުއްޓުނެވެ. ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ ދެ އަހަރު ދިޔައީ ގައުމަށް އެއްވެސް އާމްދަނީއެއް ނުލިބިއެވެ. އޭރު އިސްކަންދެއްވީ ރައްޔިތުން ގެ ފުރާނަ ސަލާމަތްކޮށް ބަނޑުފުރާނަ މުއްތިކޮށް ރައްޔިތުން މިންޖު ކުރެއްވުމަށެވެ. ރައީސްގެ ދުރު ވިސްނުންފުޅާ ހިކްމަތްތެރި ކަމުން ރައްޔިތުންގެ އާއްމު ހާލަތު ގޯހުން ގޯހަށް ނުގޮސް ހިފެހެއްޓުނެވެ. ކޮވިޑްގެ ދަތި ހާލަތުގައި ވެސް ބައެއް މަޝްރޫއުތައް ހުއްޓާ ނުލައްވާ ކުރިއަށް ގެންދެވިއެވެ. އާމްދަނީގެ ގޮތުގައި އެންމެ ފައިސާ ފޮއްޗެއް ދައުލަތަށް ނުވަންނައިރުު ވެސް ފައިސާ ނެތް ކަމަށް ވިދާޅުވެ ރައްޔިތުންނަށް ހިދުމަތް ދިނުން ހުއްޓަވައެއް ނުލައްވައެވެ. ސަރުކާރު މުއައްޒަފުން ގޭގައި ބައިތިއްބަވައިގެން ވެސް މުސާރަ ދެއްވިއެވެ. 

ކޮވިޑްގެ ހާލަތު ހަމަޔަކަށް އަޅުވާ އެންމެ ފުރަތަމަ ބޯޑަރ ހުލުވާލެވުނު އެއް ގައުމަކީ ރާއްޖެއެވެ. ބޯޑަރ ހުޅުވުމާއެކު ދުނިޔޭގެ އެންމެ މަގުބޫލު ފަތުރުވެރި މަންޒިލަކަށް ޖެހިޖެހިގެން ތިން އަހަރު ރާއްޖެ ހައްދަވާ ކޮވިޑްގެ ކުރީން އޮތް ހާލަތަށް އާމްދަނީ އިޔާދަ ކުރެއްވީ ޔުކްރޭން ހަނގުރާމައާއި ގުޅިގެން ދުނިޔެ ވަރަށް ބޮޑަށް ނުތަނަވަސް ވެފައި އޮއްވައެވެ. ދަތި އުދަގޫ ތަހައްމަލު ކުރައްވަމުން ވެސް އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ރަށްރަށުގައި ގާއިމުކޮށްދެއްވާ ބިޔަ ބޮޑެތި މަޝްރޫއުތައް ހިންގެވީ ސުމާރެއް ނެތް ވަރަށެވެ. ފައިސާ ނެތިގެން ކުކުރާ ވެސް ނުލައްވައެވެ. ފައިސާ ނުލިބުމުގެ ބަހަނާގައި ކުރައްވަން ޖެހުނު ކަމެއް ނުކުރައްވާ ދުލެއް ނުކުރައްވައެވެ. 

ފައިސާ ހޯއްދަވާނެ ގޮތް އެނގިވަޑައިނުގެން މަޔޫސްވެ ވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. މުއައްޒަފުންގެ މުސާރަ ބޮޑުކޮށް ބިޔަ ބޮޑެތި ޕްރޮޖެކްޓްތައް ހިންގާ ރައްޔިތުންނަށް ލޯނުތައް ދެއްވާ ދަތުރު ފަތުރުގެ ނިޒާމުން ހައި ސްޕީޑްގައި ރަށްތައް ގުޅާލައްވާ ރާއްޖެ ބޮޑުތަނުން ބަދަލުކޮށް ލެއްވިއެވެ. ދަރަނި އަދާކުރާނެ ގޮތް އެނގިވަޑައިނުގެން ގޮސް ހުސްވެގެން ނޫޅުއްވައެވެ. ދަރަނި މެނޭޖު ކުރައްވާ ގައުމީ ރިޒާވް އެއްދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް ގެންދެވީ ބޮޑު ކުރައްވަމުންނެވެ. 

އެހެންނަމަވެސް ޑރ. މުއިއްޒާ އޭނާގެ ޓީމް ތަފާތެވެ. ރާއްޖޭގެ ދަރަނި ބޮޑުވެގެން އެ ތިބެނީ ފިއްކަޑައިގެން ގޮސް ގޮހެވެ. ދަރަނި މެނޭޖް ކުރެވިދާނެ ކަމާމެދުވެސް އެތިއްބަވަނީ ޝައްކު ކޮށްކޮށެވެ. ހުއްޓާނުލާ ދަރަނީގެ ވާހަކައިން ރައްޔިތުން ގަންނަވަނީ ބިރެވެ. ގައުމު ހަމަ މަގުގައި ނެގެހެއްޓޭނެ ކަމުގެ އުންމީދެއް އެ ބޭފުޅުންގެ ނެތެވެ. ގައުމީ ރިޒާވްގައި ހުރިކަމަށް ބުނަނީވެސް ލައްޑޫއެވެ. އެވަރަށް އެތިއްބެވީ މާޔޫސް ވެފައެވެ. އެކަމަކުވެސް އެއުޅުއްވަނީ ވެރިކަން ހޯއްދަވާށެވެ.

ފުލުފުލުގައި އެތައް ވައުދެއްވެ ވަޑައިގަތަސް ވެރިކަމަށް ޑރ. މުއިއްޒަށް ވަޑައިގެންނެވި ވިއްޖެ ނަމަ ވެވަޑައިގެންނެވި ވައުދުތައް ފުއްދުމަށްވުރެ ނުފުއްދެވުން ގާތެވެ. ދައުލަތުގައި ފައިސާ ނެތްކަމުގެ ބަހަނާ ދައްކަވައިގެން ބައްލަވާނީ ކަމެއްވިއްޔާ ނުކޮށް ވޭތޯއެވެ. މި ސަރުކާރުން ފަށާފައި ހުރިކަންކަން ހުއްޓާލުމާ ފަސްކޮށް ލަސްކޮށް ބަދަލުތައް ގެނައުން ނޫން ކަމެއް ނުކުރައްވާނެއެވެ. ހަރަދު ކުޑަ ކުރުމުގެ ނަމުގައި މުއައްޒަފުން ވަޒީފައިން ވަކިކޮށް މަގުމަތިކޮށް ބިކަ ކުރުން ނޫން ކަމެއް ނުކުރައްވާނެއެވެ. އެކި އެކި މަގާމުގައި އެބޭފުޅުން ދައްކަވާ ވާހަކަފުޅުތަކުންނާ ކުރައްވާ ޓްވީޓްތަކުން ވެވަޑައިގަންނަވާ ވައުދުތައް ނުފުއްދަވާނެ ކަމުގެ ސިގްނަލްތައް އެހުރެ ދަނީ ފެންނަމުންނެވެ.  

އަޖައިބެއް ނުވާނެ ހެއްޔެވެ. ރާއްޖޭގެ އާއްމު ހާލަތު ނުފެންނަނީ ހެއްޔެވެ. އަނގަޔާ އަތާ ދިމާ ނުވާ ވާހަކަ ސިޔާސީ ގޮތުން ދެވޭ ހަމަލައެއްގެ ގޮތުގައި ދެއްކިޔަސް ހަގީގަތަކީ އެއް ނޫނެވެ. މާލޭގެ ކެފޭ ހޮޓާ ރެސްޓޯރެންޓް ތަކަށް ބަލާ ބަލާށެވެ. ފުރި ބާރުވެފައެވެ. 24 ގަޑިއިރު ސޯބުގައެވެ. މަގުމަތީގައި ދުއްވާ އުޅަނދު ފަހަރަށް ބެއްޔަސް އެފަދައެވެ. ތެޔޮ ނޭޅިގެން އެންމެ ސައިކަލެއް ކާރެއް ބާއްވާފައެއް ނެތެވެ. ފްލައިޓް ތަކުން ޖާގައެއް ނުލިބެއެވެ. އަގަކަށް ނުބަލައެވެ. 

ދުވަހު ކުލީ ކޮޓަރިތައް ފުރި ބާރުވެފައެވެ. އޮންލައިން ވިޔާފާރި ތަކާއި ޑެލިވަރީ އަތުފަތު ނޭޅެއެވެ. ސްމާޓް ފޯނާއި އެންމެ ޒަމާނީ އާލާތްތައް އިންތިހާއެވެ. ބެންކޮކާ މެލެސިޔާ ސިންގަޕޯރއަށް ކޮންމެ ދުވަހަކު އުދުހޭ ދިވެހިންގެ އަދަދަށް ބެލިޔަސް ފެންނަނީ އަނގަޔާ އަތާ ދިމާނުވެގެން އުޅޭ މަންޒަރެއް ނޫނެވެ. މިހެން ކިޔާފައި ނުކިޔާނެ ވަކިކަމެއް ނެތެވެ. 

އިގުތިސާދުގައި ވަރު ނެތްނަމަ ކިތަންމެ ބޭނުންވިޔަސް ބޭނުންހާ ކަންކަމެއް ނުވާނެއެވެ. ފަތުއަޑު ކިޔާފައި ފައިސާ ނޭނބުރޭ ނަމަ ހިދުމަތާ ތަކެތީގެ އަގު އަދާކުރަން ފައިސާއެއް ނުހުންނާނެއެވެ. ބާޒާރު ފިހާރަތަކުން ބޭނުން ވަރަކަށް ބޭނުން މުދަލެއް ލިބުމަކަށް ހުރަހެއް ނެތެވެ. ދުވަހުގެ ފުރާގުން ފެށިގެން ބޮޑެތި އިންވެސްޓްތަކަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާއެއްޗެއް ދުވަހުން ދުވަހަށް ލިބުމުގައި އެއްވެސް ހުރަހެއް ނެތެވެ. 

އިދިކީލި ނަޒަރިއްޔާތަކުން ކަންކަން ދިރާސާކޮށް ބިރު ގަންނަވަން އުޅޭ ބަޔަކަށް އެކަން ކުރުމަކީ މާއުދަގޫ ކަމެއް ނޫނެވެ. އިގުތިސާދު ފުޅާވެ ރޫފަ ޖެހެމުން އަންނަތަން ދެކެން ބޭނުން ނުވާ ބަޔަކަށް އެތަނެއް ނުފެންނާނެއެވެ. ފެނުނަސް ނުވެސް ދައްކާނެއެވެ. 

ސްރީލަންކާއަށް ޖެހުނު ހާލު ރާއްޖެއަށް ނުޖެހިގެންވެސް ބަޔަކު ހީވަނި އެހެން ކަމެއް ވެގެން އުޅޭހެންނެވެ. ރާއްޖޭގައި މަދު ބަޔަކު މީހުން މަގުމަތީގައި ހުޅުހުޅުން ދޫވެ ބިއްޖެހިފައި ތިބީކީ ރާއްޖޭގައި ޢަމްދަނީ ހޯދާނެ ގޮތް ނެތިގެނެއް ނޫނެވެ. ހޯދެން ނެތިގެނެއްވެސް ނޫނެވެ. މަސްތުވުމަކީ ހަމަ އެކަނި އޮތްގޮތް ކަމަށް ދެކޭ ބަޔަކު ވާނުވާގައި ތިބުމަކީ އިގްތިސާދު ހިންގުމުގެ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. ސްރީލަންކާއަށް ވާގޮތް ރާއްޖެއަށް ވުމަކީ ދެ ގައުމުގެ ތަބީއަތަށް ބެއްޔަސް ވާން އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ.

އިގުތިސާދުގައި ވަރުނެތް ނަމަ އެއްވެސް ތަނެއްގައި ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގެ ވަގު ވިޔާފާރިތައް ހިންގާކަށް ބަޔަކު ނޫޅޭނެއެވެ. ޑްރަގާއި ހަތިޔާރާއި ހަށިވިއްކުން ފަދަ ބޮޑެތި ބޮޑެތި ވަގު ވިޔަފާރިތައް ހިންގާ މީހުންގެ ނާރެހަކަށް ވަކި ވަކި ގައުމުތައް ވެގެން ދަނީ އެގައުމެއްގައި އިގްތިސާދީ ފުދުންތެރިކަން އޮތުމުންނެވެ. ފަހި ވިޔަފާރި ފުރުސަތުތައްް ބޮޑުވީމައެވެ. ކަމެއް ނެތްތަނެއްގައި ބަޔަކު ކުރާނެ ކަމެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. 

ރައީސް ނަޝީދަކީ މާލެއާއި ރާއްޖެތެރޭގެ ތަފާތު ކުރުން އެންމެ ބޮޑު މީހާއެވެ. ރާއްޖޭން މުޅިން ނެތިގޮސްފައިވާ ބޭފުޅިޒަމާއި ރަސްވަންތަކަން އެ އެންމެ ބޮޑަށް ކަށީގައި ހިފާފައި ހުރި މީހަކީ ރައީސް ނަޝީދެވެ. 

ވިލިނގިއްޔާއި ހެރެތެރެ އާއި ހަންކެޑެ ރަނގަޅަށް ހިނގައިގަތަ ނުދޭން އޭނާ ކުރިހާ ކަންކަމުގެ ވާހަކަ ދެއްކުމެއް ނެތެވެ. އައްޑޫ ބިން ހިއްކާ ރިސޯޓް ހޮޓާ ހަދަން އިތުރު ފުރުސަތު ސަރުކާރުން ހޯދާ ދިނުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުމުން ދައްކަން ފެށި ވާހަކަ ނިކަން ދެކެބަލާށެވެ. އައްޑޫ ސިޓީގެ ފަތުރުވެރިކަން ތަރައްގީ ނުވެ އުޅެނީ ރަށް ނެތިގެން ނޫން ކަމަށް ބުނެ އައްޑޫއަށް ބިން އިތުރު ކުރުމާ ދެކޮޅަށް ފިތުނަވެރި ވާހަކަ މިހާރު ދައްކަން ފެށީއެވެ. ރައީސް ނަޝީދަށް ވެގެން އައްޑޫ ބިން ހިއްކާ އައްޑޫ ރައްޔިތުން ބާރުވެރި ވިޔަކަ ނުދޭނެއެވެ.

ރައީސް ނަޝީދު އައްޑޫ ރައްޔިތުންނަށް ދެނީ ދޯކާއެވެ. ކުރީގެ ރައީސް ނަޝީދުގެ އޮފީހެއް ވެސް އައްޑޫގައި ހުޅުވި ނޫން ހެއްޔެވެ. އެ އޮފީހަކުން އައްޑޫ ރައްޔިތުންގެ ތަރައްގީއަށް ކުރިކަމެއް ނެތެވެ. އައްޑޫ ރައްޔިތުންގެ ތަކުލީފު ތަކަށް ހޯދާދިން ލުޔެއް ނެތެވެ. ލޯމައްޗަށް ފެންނަ ގޮތަށް ނަންބޯޑެއް ބެހެއްޓުން ނޫނީ އެ އޮފީހަކުން ކުރީ ކީއްޔެވެ. ކަމެއް ނުކުރެއެވެ. 

އައްޑޫއަށް ނިސްބަތް ވިހާ ސިޔާސީ ވެރިންގެ އަބުރު ނަގާލާ ދައުލަތުގެ އިސް މަގާމަކަށް އައްޑޫގެ ތައުލީމީ މީހަކު އަޔަނުދީ އެ އެންމެންގެ ދުވަސް ސިޔާސީ ގޮތުން ދުއްވާލީ ރައީސް ނަޝީދު ނޫން ދެވަނަ މީހެއް ނޫނެވެ. ނަމެއްގައި ކަމެއްކޮށް ސިޔާސީ ގޮތުން ވޯޓު ހޯދުމުގެ އައްޑާއަކަށް އައްޑޫ ބަދަލުކޮށްގެން ތުނބުން ވެއްޓޭ ބަތްފުށް ކާން އައްޑޫ ރައްޔިތުންނަށް ޖެއްސި މީހަކީ ރައީސް ނަޝީދެވެ.

ސަރުކާރުގެ އިހްލާސްތެރި މަސައްކަތް އައްޑޫގެ ފަތުރުވެރިކަމަށް ނެތްކަމަށް ބުނަން އެންމެ ތާހިރީ ރައީސް ނަޝީދެވެ. އެމްޑީޕީ އިސްވެ އޮވެ ހިންގާ ސަރުކާރެއްގައި އެމްޑީޕީގެ ރައީސަށް ނުދޭ އިމްތިޔާޒެއް އިނާޔަތެއް އިހުތިޔާރެއް އެހެން މީހަކަށް ދީފައެއް ނެތެވެ. އެމްޑީޕީގެ ރައީސް ނަޝީދު ބޭނުންވިހާ ކަމެއް މިސަރުކާރުން ވަނީ ކޮށްފައެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ކަމާއި އަތްގުޅި ނުކާ އިނާޔަތާއި އެންމެ މަތީ ފެންވަރުގެ ރައްކާތެރި ކަމެވެ. ބޭނުން ވީހާ ބަޔަކަށް ސިޔާސީ ވަޒީފާއެވެ. އެކަމަކު ބާރުވެރި ސިޔާސީ މަގާމް ގަޑެއްވެސް ރައީސް ނަޝީދު އައްޑޫ މަދު މީހަކަށް ނޫނީ ހޯދާ ދީފައި ނުވެއެވެ. އެމްޑީޕީގެ ނައިބު ރައީސްކަން އައްޑޫ މީހަކަށް ލިބުނަ ނުދިނީ ވެސް ރައީސް ނަޝީދެވެ. މަޖިލިސްގެ ރައީސް ކަން ހޯދަން ވެސް ގުރުބާން ކުރީ އައްޑޫގެ އެ ލޮބުވެތި ދަރިއެވެ. 

ސަރުކާރުގައި ރައީސް ނަޝީދުގެ ބާރު އޮތްހާ ދުވަހަކު އައްޑޫގައި ކަންކަން ކުރިޔަ ނުދޭން ބޮޑެތި ހުރަސްތައް ކުރިމަތި ކުރިއެވެ. ރައީސް ނަޝީދުގެ ބާރު ވެރިކަން ސަރުކާރުން ކެނޑުމާއެކު އައްޑުއަށް ކަންކަން ކޮށްދޭތަން އެބަ ފެނޭ ނޫން ހެއްޔެވެ. ދެން ރައީސް ނަޝީދަކަށް އައްޑޫގެ ތަރައްގީއެއް ނުހުއްޓުވޭނެއެވެ. ރައީސް ނަޝީދު އައްޑޫ ރައްޔިތުން ގަން ހިންގަން އުޅުނު ދުވަސް ހިގައްޖެއެވެ. ސަރުކާރުން އާވިސްނުމާއެކު ހިންގަން އުޅެނީ އައްޑޫ ސިޓީ ގަމެވެ. ހެރެތެރެއެވެ. ވިލިގިއްޔެވެ. ހަންކެޑެއެވެ. މުޅި އައްޑޫ ސިޓީއެވެ. ރައީސް ސޯލިހު އުޅުއްވަނީ އައްޑޫ ރައްޔިތުން ގަން ހިންގާކަށް ނޫނެވެ. 

ރައީސް މިހާރު އެ ވަނީ ބިން ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއު ފައްޓަވައި ދެއްވާފައެވެ. ހިއްކުމަށް ހަމަޖެހިފައި ވަނީ ހިތަދޫއާއި މަރަދޫ އާއި މަރަދޫ - ފޭދޫ ގެ އިތުރުން ހުޅުމީދޫއެވެ. ހިތަދޫ 90 ހެކްޓަރާއި މަރަދޫ އާއި މަރަދޫފޭދޫން 76 ހެކްޓަރު ހިއްކާނެއެވެ. ހުޅުމީދޫން 23.3 ހެކްޓަރުގެ ބިން ހިއްކާނެއެވެ. އައްޑޫ ސިޓީގެ ރަށްރަށުގެ ފަޅުތައް ހިއްކައިގެން 8.3 ހެކްޓަރުގެ ތިން ރަށާއި 3.3 ހެކްޓަރުގެ ދެ ރަށް ވެސް ހިއްކާނެއެވެ. ބަޖެޓް ކުރެވި ބަޔަކާ ހަވާލުކޮށް މަސައްކަތް އެ އޮތީ ފެށިފައެވެ. ދެން ނުހުއްޓުވޭނެއެވެ.

އެއްވެސް އިރެއްގައި ގާނޫނީ ފަންނުގައި ދިޔާނާއާއި އާޒިމާއާއި މުނައްވަރަކީ އެއްވެސް ކަމެއްގައި އެއް ނަޒަރިއްޔާއަކުން ވާހަކަ ދައްކަވާ އުޅުއްވި ބޭފުޅުންނެއް ނޫނެވެ. ސިޔާސީ ހިޔާލު ތަފާތުވުމާހުރެ ކޮންމެ ކަމެއް ސިޔާސީ ކުރައްވައިގެން ސިޔާސީ ނަޒަރުން ތަފާތު މަފްހޫމެއްގައި ނޫނީ މި ބޭބޭފުޅުން ވާހަކަ ދައްކަވާފައި ވާތީ ނުފެނެއެވެ. އާދޭހެވެ. އަނގައެއް އޮތީމާ ވާހަކަ ދެއްކި ދާނެއެވެ. މުޅި ވާހަކައިގެ ރާގު ބަދަލުކޮށްގެން ވެސް ދިޔާނާ ސައީދުމެން ތިޔަ ދައްކަވަނީ ކޮން ވާހަކައެއް ކަން ގިނަ މީހުނަށް އެބަ އެނގެއެވެ.  

މި ބޭބޭފުޅުން ޗާގޮސް މައްސަލައިގާ އެއްގަލަށް އަރުއްވައިގެން އެކައްޗެއް މިކިޔުއްވަނީ ކޮންމެހެން ގައުމީ މަސްލަހަތަށް އިސްކަން ދީގެނެއް ނޫނެވެ. ޗާގޯސް މައްސަލައަކީ ސިޔާސީ ކަމަކަށް ނުހައްދަވާކަށްވެސް ނޫނެވެ. ރައީސް ކަމަށް ކުރިމަތި ލައްވަނެ ކަން އިއުލާނު ކުރައްވައިގެން ހުންނަވާ އިދިކޮޅު ސިޔަސީ ވާދަވެރިން އެއްކުރައްވައިގެން ކުރެވޭ ކަމެއް ސިޔާސީ ނުވަންޏާ ސިޔަސީ ވާނެ ކަމެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. އެ އުޅުއްވަނިކީ ސަރަހައްދީ އިމުގެ މައްސަލައަކަށް ވެގެން ގައުމީ މަސްލަހަތު އިސްކޮށް ގެނެއްވެސް ނޫނެވެ. އަބަދުވެސް ސިޔާސީ ގޮތުން ގަދަބަސް ވިދަޅުވާ ދެކަނބަލުން ކަމުގައިވާ ދިޔާނާއާއި އާޒިމާއާއި ޑރ. މުނައްވަރު ސިޔާސީ ކަމެއް ނޫނޭ ވިދާޅުވެ ސިޔާސީ ގޮތުން ޕްރެޝަރ އުފައްދާ މަގުސަދު ސާފެވެ. އާއްމުންނަށް އޮޅުވާލަވަނި ކީއްވެގެން ކަން އެންމެނަށް ވެސް އެނގެއެވެ. 

ވިސްނާލުން ރަނގަޅެވެ. ޗާގޯސް މައްސަލައިގައި ޑރ. މުނައްވަރާއި އާޒިމާ ޝަކޫރާއި ދިޔާނާ ސައީދު އެއް ވިސްނުމެއްގައި އެއްގަލަކަށް އަރުއްވައިގެން އެކަޗެއް ވިދާޅުވަނީ ރައްޔިތުންނާއި ގައުމަށް ހެވެއް އެދިވަޑައިގެނެއް ނޫނެވެ. ތިން ބޭފުޅުން އެކައްޗެއް ވިދާޅުވެ ދިފާއު ކުރައްވަން ޖެހޭ ވަރަށް ބޮޑު އަމިއްލަފުޅު އެއް މަސްލަހަތެއް ތިން ބޭފުޅުންނަށްމެ އެބައޮތެވެ. ރާއްޖޭގެ ބަންޑާރަ ނައިބު ކަމުގައި ތިއްބަވައިގެން އިމުގެ މައްސަލައިގައި ހައްދަވާފައި ހުރި ގޯސްތަކާއި ވެވަޑައިގެންފައިވާ އިހުމާލުތައް ދިފާއު ކުރެއްވުމެވެ.

އީއީޒެޑް އިން ފުށުއަރާ ސަރަހައްދެއް ފުށުއަރާ ބަޔަކާއެެކު އެއްބަސްވާ ގޮތަކަށް ބަހައިގެން އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުން ދޫކޮށްލަން ގާނޫނުގައި ލިޔެގެން ތިބި ތިބުމެވެ. އެ ގާނޫނަށް އިސްލާހެއް ނުގެނަސް ތިބި ތިބުމެވެ. ޗަގޯސްގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ހޯދުމަށް އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ނުކޮށް ތިބި ތިބުމެވެ. ކޮންޓިނެންޓަލް ޝެލްފް ބައުންޑަރީގެ މައްސަލައަށް ހައްލެއް ހޯދާ ނުދީ އޮތް އޮތުމެވެ. ޗާގޯހަކީ ދުވަހަކުވެސް މިނިވަން ވެދާނެ ތަނެއްކަމަށް ނުވަތަ އެތާނގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ސަރަހައްދީ ގައުމަކަށް ލިބިދާނެ ކަމަށް ގަބޫލުނުކޮށް ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދު ޗާގޯސްގެ ވެލިރާޅުފަށް ދަމަލައިގެން ތިބެވިދާނެ ކަމުގެ ކޮށި ވިސްނުމުގައި ކަމެއް ނުކޮށް ތިބި ތިބުމެވެ.

ކިތަންމެ ފުންނާބު އުސްވެގެން ގަބޫލު ނުކުރިޔަސް ޗާގޯސްގެ ސިޔާދަތީ ބާރު މިހާރު އޮތީ މޮރިޝަސް އަށެވެ. އެކަން ބަދަލުކުރަން ލިބުނު ހުރިހާ ފުރުސަތެއް ނަގާލުމުގައި އެންމެ އިސް ދައުރު ކުޅުއްވި ތިން ބޭފުޅުން މި މައްސަލާގައި އެއްގަލަށް ނާރާ ވާކަށް ނެތެވެ. އަދިވެސް ޗާގޯސްއަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއް ނޫނޭ ވިދާޅުވެގެން ކުރެއްވި ކަންކަމުގައި މަތި އަޅުއްވަން މިޑިއާ ސްޓަންޓް ޖެއްސެވިޔަސް އެ ގެއްލުން ފުލެއް ނުބެއްދޭނެއެވެ. 

ރާއްޖޭގެ އުތުރުން އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދާ ސިޔާސީ ސަރަހައްދުން ބަޔަކާ މަލިކުއާއި ކޮންޓިނެންޓަލް ޝެލްފް ބައެއް ދޫކޮށްލީ ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތަކާ ބެހޭ ގާނޫންގެ 7 ވަނަ މާއްދާ ލިޔެ ތަސްދީގުކޮށް ދަމަހައްޓައިގެންނެވެ. އެއިރަކު އެއްޗެއް ގެއްލުނު ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. އަޖައިބު ކުރުވަނިވި ކަމަކީ ޗާގޯސްއާއި ޖެހުމުން ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތަކާ ބެހޭ ގާނޫންގެ 7 ވަނަ މާއްދާއާއި އެއްގޮތަށް މި ސަރުކާރުން އަމަލު ކުރުމުން އެބޭފުޅުންނަށް އެކަން ގައިރު ގާނޫނީ ކަމަކަށްވެ ސަރަހައްދުން ބައެއް ދޫކޮށްލި ކަމަށް ވުމެވެ. ހަމަތެދެކެވެ. ތިޔަ އުޅުއްވަނީކީ މިސަރުކާރުން ގޯހެއް ހަދައިގެނެއް ނޫނެވެ. ކުރިން ހެއްދެވުނު ގޯހުގައި މަތި އަޅުއްވާށެވެ.  

އެހެން ނުވާނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ. ދުނިޔެ ހެއްދެވީއްސުރެ ރަށްރަށުގެ ރައްޔިތުންނަށް ސަރުކާރަކުން ނުކޮށްދޭ ކަންކަން ކުރު މުއްދަތެއްގައި މި ސަރުކާރުން އެބަކުރެއެވެ. މީހުން ދިރިއުޅޭ 180 ރަށުގެ ތެރެއިން 150އަށް ވުރެ ގިނަ ރަށުގައި ފެނަކައިން އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ފަތުއަޑު ކިޔާފާ އެބަދެއެވެ. ސަތޭކަ އެތައް ރަށެއްގެ ރައްޔިތުންގެ ގެދޮރު ގެނދަބުޅިން ސަލާމަތް ކޮށްދީފިއެވެ. އިންޖީނުގެ އަޑުން ކަންފަތު ތޫރި ފަޅައިގެން ދިޔުމުން މިންޖުކޮށް ދީފިއެވެ. ތެލުން ތަގައްޔަރުވި ވަޅުތައް ތޯހިރުކޮށް ދީފިއެވެ. ހަމަޔަށް ކަރަންޓް ނުލިބިގެން ހަލާކުވަމުން ދިޔަ ފުރިޖުތަކާ ފަންކަތަކާ ދޮންނަ މެޝީންތައް ހަލާކުވުން ހުއްޓުވާ އެތަކެތި ގަތުމަށް ކުރަން ޖެހުނު ބޮޑު ހޭދަ ކުރަން ނުޖެހޭ ވަރަށް ހަމައަށް ކަރަންޓް ލިއްބައި ދީފިއެވެ. ކޮންމެ ރަށެއްގެ އިންޖީނުގެއަކީ ގެނދަބުޅީގެ ބާވެ ހަސްނެތިފައިވާ ތަނަކުން ޒަމާނީ ފެންވަރުގެ ބޮޑު ރައްކާތެރި ރީތި ފަހުރުވެރި ތަނަކަށް ހަދާ ދީފިއެވެ. ފެނަކަ ސައީދު ކިހާ ގޯސް ހެއްޔެވެ. 

ޑރ. ޖަމީލުގެ ފިތުނައިގެ ޓްވީޓެއް

ރަށްރަށުގައި ފަހާނާގެ ނިޒާމެއް ނެތި ޖެހުނުތާކު ޖެހުނު ގޮތަކަށް ގޯތި ގޯތީގައާއި މަގުމަތީގައި ހެދި ޖަންގްޝަން ވަޅުގަނޑުތައް ފަޅަފަޅައިގެން ގޮސް މަގުތަކާ ގޯތިތައް ނަޖިސްވެ އަޑީފެން ނަޖިހުން ތަގައްޔަރުވުން އެތައް ރަށެއްގައި ހުއްޓުވައިފިއެވެ. އަދިވެސް ބައެއް ރަށްރަށުން އަންނަނީ ހުއްޓުވަމުންނެވެ. ފާހާނާތަކާ ގުޅިފައިވާ ސެޕްޓިކް ޓޭންކުތައް ސާފުކޮށް ނަޖިސްތައް އުކާލަން ރަށްރަށު މީހުން ކުރި ބޮޑު ހޭދަ ނިމުމަކަށް ގެނެސްދީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށަކީ ވަރުގަދަ ރައްކާތެރި ނަރުދަމާ ނިޒާމެއް އޮތް ރަށަކަށް އިހުތިސާސްގައިވާ ކޮންމެ ރަށެއް ފެނަކައިން އެއަންނަނީ ބަދަލު ކުރަމުންނެވެ. ފެނަކަ ސައީދު ކިހާ ގޯސް ހެއްޔެވެ.

ބޮއެ ފެންވަރާ ހަދަން ކަމުދާވަރުގެ ރައްކާތެރި ފެން އޮތް އެންމެ ރަށެއް އޮތީއެއް ނޫނެވެ. ވާރޭ ނުވެހި ދުވަސްކޮޅެއް ވިޔަސް ގިނަ ރަށްރަށުގައި ބޯފެނަށް ޖެހެއެވެ. ނަޖިސްފެން ވަރައިގެން ނުސާފުފެން ބޮއެގެން އުޅުނު ރަށްރަށު މީހުންނަށް ރައްކާތެރި ފެން ލިބުމަށްވުރެ ވަކީން ބޭނުން ކަމެއް އިންސާނުންނަށް އޮންނާނެހެއްޔެވެ. ފެނަކައިގެ އިހުތިސާސްގައި އޮތް ހުރިޙާ ރަށަކަށް މެދުނުކެނޑި ރައްކަތެރި ފެންލިބޭނެ އަގުބޮޑު ނިޒާމެއް ފެނަކައިން ގާއިމުކޮށްދީ އެހެރަ ނިމެނީއެވެ. ފެނަކަ ސައީދު ކިހާ ގޯސް ހެއްޔެވެ.

މަސްވެރިން ބާނަމަސް އައިސްކުރަން ބޭނުންވާ އައިސް ފަސޭހައިން ލިބެން ނެތުމުގެ އުދަގޫ ތަހައްމަލު ކުރަމުން ދަނިކޮށް ހުއްޓިފައި ހުރި އައިސް ޕްލާންޓްތައް އަލުން އޮޕަރޭޝަނަށް ގެނެސް ފެނަކައިން ހިދުމަތް ފޯރުކޮށްދޭން ފެށީއެވެ. ރާއްޖޭގެ ސާދަ ހިސާބެއްގައި މަސްވެރިންނަށް ފަސޭހައިން އައިސް ލިބޭ ގޮތަށް ފެނަކައިވަނީ ހަދާ ދީފައެވެ. ފެނަކަ ސައީދު ކިހާ ގޯސްހެއްޔެވެ.

ފެނާއި ނަރުދަމާއާއި ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތް ކޮންމެ ރަށެއްގައި ފޯރުކޮށް ދިނުމުގައި އަމަލީ ގޮތުން ހަރާކާތްތެރިވާނެ މުއައްޒަފުން ހޯދާ ވަޒީފާ އެތައް ބަޔަކަށް ފެނަކައިން ވަނީ ދީފައެވެ. ރަށުގައި ތިބެގެން ވަޒީފާ އަދާ ކުރާނެ ފުރުސަތު ކޮންމެ ރަށަކުން އެތައް ބަޔަކަށް ހޯދާދީ ރަށްފުށު މީހާގެ ޖީބަށް މުސާރައިގެ ގޮތުގައި މަހުން މަހަށް ފައިސާ ވަންނާނެ ގޮތް ފެނަކައިންވަނީ ފަހި ކޮށްދީފައެވެ. ފެނަކަ ސައީދު ކިހާ ގޯސް ހެއްޔެވެ.

މިސަރުކާރުގެ ކާމިޔާބީތަކާ ދެކޮޅުވެރިން ހަސަދަވާނެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުތައް ތަންފީޒު ކުރުމުގައި ނަތީޖާ ނެރެދޭ ކުންފުނިތަކާ އެ ތަންތާގެ ވެރިން ރޭރުކޮށް ފަހަތައް ޖެއްސޭތޯ ފިތުނަ ފަސާދަ އުފައްދާނެއެވެ. ކޮރަޕްޝަނޭ ދަރަންޏޭ ބަނގުރޫޓޭ ކިޔާނެއެވެ. ބޭނުމަކީ އެންމެ ކަމެކެވެ. ދެވަނަ ދައުރަކަށް ރައީސް ސޯލިހު ހޮވުނަނުދިނުމެވެ. ހައަނގަ ޖަމީލުމެން ކުރާ ޓްވީޓުން ވެސް އެކަން އެނގޭނެއެވެ. މާލީ ވަޒީރާއެކު ފެނަކަ ސައީދާއި ސްޓެލްކޯ ޝަރީފާއި އެމްޓީސީސީ އާޒިމް ޓާގެޓްގައި އެއޮތީ އެހެން ވެއެވެ. 

* 1.2 ބިލިޔަންގެ ދަރަނި އޮތް. 

* 115 ވަރަކަށް އިންޖީނުގެ ބައުވެ ހަސްނެތިފައި ހުރި

* މަސައްކަތުގެ އަގުނުދޭ އެތައް އިންޖީނުގެއެއް ހުރި

* އަގުނުދައްކާ އެތައްހާސް ޓަނެއްގެ ތެޔޮ އޮތް

އެސްޓީއޯގެ އެމްޑީއަކަށް ހުރި އަމުރު ވަޒީފާއިން ވަކިކުރުމުން 1.8 ބިލިޔަން ރުފިޔާއަށް ފެނަކަ ދަރާފައި އޮވެގެން އެސްޓީއޯ ބަނގުރޫޓް ވާކަމަށް މިހާރު ވެއްޖެއެވެ. އެ ބުނާ ދަރަންޏަކުން ފެނަކަ ދަރުވާލީ ހަތަރު އަހަރަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހު އެސްޓީއޯ ހިންގަން އަމްރު ހުރެގެންނެވެ. ބައެއް އަމިއްލަ ފަރާތްތަކުން ފެނަކައަށް ހިދުމަތް ހޯދާ އަގުނުދީ އޮތް ކަމަށް ވެގެން ހައެއްކަ މީހުން އަތަށް ބޯޑު ދީފައ ފެނަކަ ދޮރުމައްޗަށް މުޒާހަރާ ކުރަން ފޮނުވުމުގެ ބޭނުމާ އަޑި އޮތްގޮތް އެބަ އެނގެއެވެ. 

ބުނަން ހެއްޔެވެ. ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަމަށް ފެނަކަ ނަގުލު ވީއިރު ބޮޑެތި ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތައް ހުއްޓެވެ. 1.2 ބިލިޔަންގެ ދަރަނި އޮތެވެ. 115 ވަރަކަށް އިންޖީނުގެ ބައުވެ ހަސްނެތިފައި ހުއްޓެވެ.

ބަޔަކަން މަންފާ ތަކެއް ހޯދާ ދިނުމަށްޓަކާ ބޮޑު ހަރަދުކޮށްގެން ގަނެ ސްޓޮކްކޮށްފައި ބޭނުމެއް ނުހިފޭ ގިނަ އަދަދެއްގެ ސްޕެއަރޕާޓާއި އިކްވިޕްމަންޓްސްގެ ތިން ހަތަރު ގުދަން ބަރާކޮށް ހުއްޓެވެ. ސެކަންޑް ހޭންޑް ޖެންސެޓްތަކެއް ބްރޭންޑް ނިއު އެއްޗެތީގެ ގޮތުގައި ރާއްޖެއަށް ގެނެސްފައި ވެއެވެ. ބައެއް ރަށްރަށުގައި ބެހެއްޓުމަށް ޓްރަންސްފޯމަރ ގަތުމަށް މިލިޔަނުން ހަރަދުކޮށްފައި ވާއިރު އެއިން ރަށެއްގާ ޓްރާންސްފޯމަރު ބަހައްޓާފައެއް ނުވެއެވެ. މަދު ރަށެއްގައި އަލަށް އިންޖީނުގެ އަޅާފައި ވާއިރު އެއިގެތެރެއިން ގިނަ ރަށްރަށުގެ އިމާރާތްކުރި މީހުނަށް އަގުދީފައެއް ނުވެއެވެ.   

ރަށްރަށުގައި ކަރަންޓް ކެނޑެނީ ބޮޑުގެރި ބޭރަށް ހިންގާހެނެވެ. އިންޖީނުގެއާއި ދުރު ހިސާބު ހިސާބަށް ކަރަންޓް ލިބެނީ އައިވީއަކުން ތިކި ޖަހާހެނެވެ. އެހިސާބުގެ ތަންތާ ފަންކާ އެނބުރެނީ ވައިމަޑު ދުވަހެއްގައި އެނބުރޭ ބުރަފައްޗެއް ހެންނެވެ. ގިނަ ރަށްރަށުގައި އެކަށީގެންވާ ކޭބަލް ނެޓްވޯކެއް ޑިސްޓްރިބިއުޝަން ފޮއްޓެއް ނުހުރެއެވެ. ބިޔަބޮޑެތި ގިނަ ރަށްރަށުގައި ޓްރާންސް ފޯމަރެއް ނުހުރެއެވެ. ގިނަ ފަހަރަށް ރަގަޅަށް ހިނގާ ހުންނަނީ އެއް އިންޖީނު ދެ އިންޖީނެވެ. މަދު ރަށެއްގައި ނޫނީ ދެތިން މުއައްޒަފުން ނުތިބެއެވެ. ބޭނުންވާ ތެޔޮ ރައްކާ ކުރެވޭ ގޮތަށް ހުރީ މަދު ރަށެއްގައެވެ. 

ބުނެވެ ދިޔަ ހުރިހާ ގޮންޖެހުން ތަކާއެކު މިހިނގާ ފަސް އަހަރުގެ ތެރޭގައި  530އަށް ވުރެ ގިނަ ކެޕިޓަލް އިންވެސްޓްމަންޓް ފެނަކައިން ވަނީ ރަށްރަށުގައި ގާއިމުކޮށްފައެވެ. ރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ 180 ރަށުގެ ތެރެއިން 150 ރަށުގައި ފެނަކައިން މިހިނގާ ފަސް އަހަރު ކޮށްފައި އެވަނީ މީގެ ކުރިން އޮތްހާ ސަރުކާރު ތަކުން ނުކޮށް އިހުމާލުކޮށްލާފައިވާ ބަރު ބުރަ އުނދަގޫ މަސައްކަތެވެ.

އެތައް ޒަމާނެއް ވަންދެން އެތައް ބަޔަކު ނުކޮށް ދޫކޮށްލާފައިވާ ބޮޑެތި މަސައްކަތް ތަކެއް އެއްފަހަރާ މުޅި ރާއްޖޭގައި ކުރާއިރު ދަރަނިވެރި ވެސް ވާނެއެވެ. ދަރަނިވެރިކަމާ އެކުގައި ވިޔަސް އެއްފަހަރާ ހުރިހާ ކަމެއްކޮށް ނިންމާލުމުން ދެން އެގޮތައް އެހަރަދެއް އެތައް ޒަމާނެއް ވަންދެން ކުރާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. ފެންވަރު ހުރި ރައްކާތެރި އަސާސީ ހިދުމަތްތަކެއް އޭރުން ރައްޔިތުންނަށް އަތްފޯރާ ފަށުގައި ލިބިލިބި ހުންނާނެއެވެ. 

ކާމިޔާބަށް ވާސިލުވުމަށް ދަރަނިވެރިވެ ދަރަނި ރި-ސްޓްރަކްޗަރ ކޮށްގެން ކާމިޔާބީއަށް ވާސިލުވެ ނަފާވެރިވާތަން ދެކެން ބޭނުން ނޫން މީހުން އަތްގުޅި ނުކާވަރުގެ ބޮޑެތި ވާހަކަ ފަތުރަނީ ފެންނަ ކާމިޔަބީތައް ހަޖަމު ނުވާތީއެވެ. ފެނަކައިން ރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގެ ނިކަމެތި އާއިލާ ތަކުގެ ދަރިންނަށް ވަޒީފާ ލިބި ރަށުގައި ތިބެގެން ވަޒީފާ އަދަކުރެވޭގެ ގޮތް ހަދާ ދިނުމަކީ ވާދަވެރިން ދަތްވިކޭނެ ކަމެކެވެ. ވަޒީފާގެ ފުރުސަތު ރަށްރަށުން ނުލިބޭތީ ދަތްކެރުވި މީހުން ފެނަކައިން އެ ފުރުސަތު ހޯދާދޭތީ ވެސް ކަމަކު ނުދެއެވެ.

ރާއްޖޭގެ އެތަން މިތާ ބާރު ދުވެލީގައި ރަށްރަށުގައި ހިންގާ މަޝްރޫއު ތަކުގެ ސަބަބުން ރައްޔިތުންގެ ލޯތްބާއި އިތުބާރު ސަރުކާރަށް ލިބުމަކީ ވާދަވެރިނަށް ރޭނިދި ނިދޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. ރަށްރަށުގެ ކަރަންޓާއި ފެނާއި ނަރުދަމާގެ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ރަށްރަށު މީހުނަށް ފެނަކައިން ވަޒީފާ ދިނުމަކީވެސް ވާދަވެރިން ފެނަކައިގެ ނަން ހަރާބު ކުރާ ސަބަބެކެވެ. ފެނަކައާއި މެދު ފަތުރާ ދޮގު ބުހުތާން ވާހަކަ ތަކުގެ ހަގީގަތް ހަމަކޮށްދޭ ނޫސްވެރިންނާއި ނޫސްތަކަކީ ވިކިފައި ތިބި ބައެއްކަމަށް ހަދައިގެން ފިތުނަވެރި ވާހަކަ ފަތުރަނީ ވެސް އެހެން ވެގެންނެވެ.

ވޯލްޑް ބޭންކާއި އައިއެމްއެފް ފަދަ އިދާރާ ތަކުން ދިރާސާކޮށް އަބަދުވެސް ރެކަމަންޑޭޝަންތައް ދެއެވެ. އެހުރީ ރަނގަޅު ކަންކަމެވެ. އެ ރެކަމަންޑޭޝަން ތަކުން ހެޔޮފައިދާ ކުރެއެވެ. ދުރާލާ ތައްޔާރުވެ ކްރައިސަސް މެނޭޖުކުރަން ފަސޭހަވެއެވެ. ދުނިޔޭގެ މާލީ އިދާރާތަކުން ނެރޭ ރިޕޯޓްތަކަކީ ސިޔާސީ ގޮތުން ސަރުކާރުތައް ބަލިކޮށް ގައުމުތައް ބަނގުރޫޓް ކުރަން ނެރޭ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. 

ސިޔާސީ ވާދަވެރިން ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް ދަރަންޏޭ ދެކޮޅެއް ނުޖެހޭ ނުކިޔަނީ ކޮން އިރަކު ހެއްޔެވެ. އެއްކޮޅުން އެވެނިކަމެއް ނުވެޔޭ މިވެނި ކަމެއް ނުވެޔޭ ކިޔާ އަނގަދިޔާ ކުރަމުން ދަރަންޏޭ ހަރަދު ބޮޑޭ ގޮވާ ނަގާނެއެވެ. ސިޔާސީ ބޭނުމަށް އަނގަފުރާ ދައްކާ ވާހަކަތަކުން ހީވަނީ ރާއްޖޭގައި އޮތްހާ ނުބައިކަމަކާ ދަރަންޏަކާ ހަރަދަކާ ފިތުނަޔަކާ ފަސާދައަކީ މި ސަރުކާރު އައިފަހުން އަލަން އުފަން ކުރުވި ކަންކަން ހެންނެވެ. 

ޒަމާނުއްސުރެ ވާރުތަ ވަމުން އައި ދަރަނީގެ ދަންތުރައަކީ މި ސަރުކާރަށް ވެސް އޮތް ބޮޑު ބުރައެކެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން ކުރަންޖެހޭ ގިނަ ކަންކަން ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް އާމްދަނީއެއް ނުލިބެއެވެ. ދަރަނި އަދާކުރަން ވެސް ދަރަނި ނަގަން ޖެހެއެވެ. އެހެނެކޭ ކިޔާ ކާނާޔާ ބޭހާ ތެލާ އަތްފޯރާ އަގުގައި ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށް ނުދީ ހަދާނެ ގޮތެއް ބުނެބަލާށެވެ. ބޭސް ފަރުވާއާއި އާސަންދައަށް ހަރަދު ނުކޮށް ވާނެ ގޮތެއް ކިޔާބަލާށެވެ. 

ސަރުކާރު ކުންފުނި ތަކަށް ދައުލަތުން ފައިސާ ހަރަދު ކުރާތީ އެކަމާ މޭނުބައި ކޮށްގެން ވާހަކަ އެބަ ދައްކައެވެ. ހެއްދެވީއްސުރެ އަސާސީ ހައްގު ތަކުން މަހުރޫމް ކޮށްލާފައި އޮތްއޮތުން ނިމުމަކަށް ގެނައުމަށް މަސައްކަތް ކުރަނީ ސަރުކާރު ކުންފުނިތައް މެދުވެރިކޮށެވެ. އެހެން އެކަން އެކުރަނީ ހަރަދު ކުޑަ ކުރުމަށާއި ދަރަނި މެނޭޖް ކުރުމަށާއި އާއްމު ކުންފުނިތަކާއި ޖަމާއަތް ތަކުން އުފުލަން ޖެހޭ ތަކުލީފް ކުޑަކުރުމަށެވެ.

ނިކަން ވިސްނާލަ ބަލާށެވެ. ހެއްދެވީއްސުރެ ރާއްޖޭގައި ރަށްރަށް ހުއްޓެވެ. މީހުން ދިރިއުޅެންފެށި ވަކި ޒަމާނެއް ނޭނގުނަސް އެތައް ސަތޭކަ އަހަރެއް ވެއްޖެއެވެ. އެކި ނަންނަމުގައި އެކިފާޑުގެ ވެރިކަން ވެސް ކޮށްފިއެވެ. އެކަމަކު މަދު ރަށެއްގައި ނޫނީ ސާފު ތާހިރު ފެނެއް ނެތެވެ. ލަފާ ފުރޭނެ އެކަށީގެންވާ ބަނދަރެއް ނެތެވެ. ގިނަ ރަށްރަށުގައި ކަރަންޓް ދެނީ ނަމަކަށެވެ. އެރަށް ރަށުގައިވެސް އުޅެނީ ދިވެހިންނެވެ. ގާނޫނު އަސާސީން ހައްގު ކަށަވަރު ކޮށްދޭ ރައްޔިތުންނެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ބޭނުންވާ އަސާސީ ހައްގު ކަށަވަރުކޮށް ދޭން ނޫޅެ ސަރުކާރަކުން ކުރަން އޮންނާނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ. 

އެވެނެތާކު މިވެނެ ކަމެއް ނެތިގެން މިވެނި ތާކު އެވެނި ކަމެއް ނެތިގެން އިދިކީލިންގެ ދެފައި ކައިރި ނުވެއެވެ. ކަމެއް ފަށައިފިތަ އެނިމުނީއެވެ. އެކަމެއް ނުނިމިގެން ނިމުންލަސް ވެގެން ދަމާ ހާސަރު އެހާ ގިނައެވެ. ބަސްބުނާ ހިނދުން ޓިސްލާފައި ކަންކަން ވާންވެސް ޖެހެއެވެ. ކަންކަން ކުރާއިރު އެކަންކަން ކުރާނެ މީހުން ބޭނުންވެއެވެ. އެކަމަށްޓަކާ ރަށަކުން މީހަކަށް ވަޒީފާއެއް ދިނަސް ހީވާނީ ރޮލާކައިފާނެ ހެންނެވެ. އެހެނަސް މީހުންނަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ރާއްޖޭގައި ވަޒީފާ އުފައްދާފައި ނެތިގެންވެސް ވާދަވެރިން ހީވަނީ ރަލެއް ބޮވިގެން އުޅޭހެނެވެ.

އަޖައިބަކީ ދަރާވިކި ބަގުރޫޓް ވެފައިވާ ދައުލަތަކާ ހަވާލު ނުވެވިގެން ބައިހަދާފައި އުޅޭ އުޅުމެވެ. އެކަކު ޕާޓީ ޓިކެޓް ހިފައިގެން ޖަލުގައި ތެޅެފޮޅެނީއެވެ. އަނެކަކު އަމިއްލަ ޕާޓީގެ ޓިކެޓް ނުލިބުމުން ބޮލާފޮށާ އެޅެނީއެވެ. އެޅިހާ ބޯކިބަލުން ލިބުނު ބައި ކުޑަވެ ބޯކިބާ އެކީ ކާލަން ދަތްދިލެނީއެވެ. އެކަނިމާ އެކަނި މަރުފަލި ޖަހާ ބަޔަކުވެސް އެބައުޅެއެވެ.   

އައު ބަޔަކު އައުމުން ހުރި ދަރަނި ނެތްކަމަށް ވާނެ ހެއްޔެވެ. ރައްޔިތުންގެ ބޭނުންތައް ފުއްދާ ނުދީ ކުރަން ހުރި ކަންކަން ނުކޮށް ވާން އޮތީހެއްޔެވެ. ވޯލްޑް ބޭންކުން އެބުނާ ހާލަތާއި ވާދަވެރިންގެ ކަން ބޮޑުވުންތަކާ ކުއްލި ބަދަލަކުން ގައިމުވެސް ހައްލެއް ނުވާނެއެވެ. އިބޫއަށް އިތުރު ފަސް އަހަރު ދީގެން ހަމަޔަކަށް އަޅުވާލީމާ ވާދަވެރިން ދެން ވެރިކަން ހޯދިއްޔާ މާ ރަނގަޅުވާނެއެވެ. 

އެމްޑީޕީ ރަޖިސްޓްރީ ވުމުގެ ކުރިން އޮތް ފުރަތަމަ ވަލީ ކޮމެޓީ ހިނގީ ރައީސް މައުމޫނުގެ އަނިޔާއަށް ބިރުން އިންޓަރނެޓް މެދުވެރި ކޮށެވެ. އޭރުގެ ވަލީ ކޮމެޓީގެ ސެކްރެޓޭރިއޭޓް ބެލެހެއްޓީ އޭނާއެވެ. 

2008 ގައި ރައީސް މައުމޫންގެ ވެރިކަން ނިމި އެމްޑީޕީގެ ވެރިކަން ފެށުނެވެ. ރައީސް ނަޝީދުގެ ކެބިނެޓަކީ ވެރިކަން ބަދަލުވުމުގެ ރުޅިއާ ހަސަދައިގާ އިދިކޮޅުން އެންމެ ހޫނު ހަމަލާ ދިން ކެބިނެޓެވެ. މިހަލަބޮލިކަމުގެ ތެރޭގައި އޭރުގެ ކެބިނެޓާ ސިޔާސީ މަގާމު ތަކުން އަދާ ކުރި ދައުރަށް އެމްޑީޕީ މެމްބަރުން ފަޚްރުވެރި ވާނަމަ އެއީ އޭނާގެ ކުޅަދާނަ ކަމާ ހުނަރުވެރި ކަމެވެ. 

ކޮވިޑްގެ ބަނަ ވިލާތަކުން އުދަރެސް ބެއްދި ފަހުން، މާލޭ ބަނދަރު ބައްދާނެ ދިވެހިންގެ އަމިއްލަ އާގު ބޯޓް ކުންފުނި އުފައްދަވަން ރަައީސް ޞޯލިހް ނިންމެވި އެވެ. އެމްއެސްއެސްއަކީ ކުޑަދުވަސް ކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ފަައިދާވާ ކުންފުންޏަކަށް ބަދަލު ވެއްޖެއެވެ.  

އެ ކުންފުނިން އެންމެ ފަހުން ގަނެފައިވާ އާގު ބޯޓް ދަރުމަވަންތަ ހޮސްޕިޓާ ކަައިރީގައި ކޮޅަށް ބަހައްޓައިފި ނަމަ، ހޮސްޕިޓާ އަރާނީ ބޯޓުގެ މޭކަށިގަނޑާ ހަމައަށެވެ.

އަމްރުގެ ފަހުން އެސްޓީއޯގެ އެމްޑީގެ މަގާމަށް އެވަޑައިގަންނަވަނީ މިދެންނެވި ބޭފުޅާއެވެ.  ރަައީސް ނަޝީދުގެ ވަރަށް އަރިސް އެ މަނިކުފާނުގެ ކެބިނެޓް ސެކްރެޓަރީ ކޮށީގޭ ޢަބްދުﷲ ސަޢީދެވެ. އެމްޑީޕީ މީހުން ދަންނަ ކޮއްޓޭއެވެ. ކޮއްޓޭއަކީ ވަރަށް އުޞޫލީ ބޭފުޅެކެވެ. އެމްޑީޕީގެ ވެރިކަމެއް ނަމަ އޭނާ ހުންނާނީ  ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ވާގިވެރި ވުމުގައެވެ. ނިޔާމަ އަމާން ދަތުރަކަސް ނޫނީ ތޫފާނީ ރާޅުގެ މެދުގައި ވިޔަސް ހުންނަން ޖެހޭ ގޮތުގައެވެ.

އެސްއެމްއީ ބޭންކުން ކުދި އަދި މެދުފަންތީގެ ވިޔަފާރިއަށް އެހީތެރިވެދޭ ދިނުމަކީ އެޅުނު އެންމެ ހަރުދަނާ އެއް ފިޔަވަޅެވެ. އެސްއެމްއީ ބޭންކް ކަށަވަރުކޮށް ދެނީ އުންމީދީ މަންޒަރެކެވެ. ޒުވާނުންނާއި އަންހެނުން އުފެއްދުންތެރިކަމުގާ ކުރިއަށްދާ ދިޔުމެވެ. މަސައްކަތްތެރިކަމާއި ވިޔަފާރީގައި ކުރިއަރާ ދާން އެދޭ ފަރާތްތަކަށް ބޭނުންވާ މާލީ އެހީތެރިކަން އެ ބޭންކުން ދެމުން ދަނީ ކެނޑިނޭޅިއެވެ. 

ކުދި އަދި މެދުފަންތީގެ ވިޔާފާރިކުރާ 1100 ފަރާތަކަށް 1.16 ބިލިއަން ރުފިޔާ އެސްއެމްއީ ބޭންކުން މިހާތަނަށް ދޫކޮށްފައި ވުމުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދީ ދުވެއްޔަށް ލުއިލިބި އަންހެނުންނާއި ޒުވާނުން ފުދުންތެރިވެ ބާރުވެރި ވަމުން އެދަނީ ފަތުއަޑު ކިޔާފައެވެ.

އަނެއް ކޮޅުން އޯތެންޓިކް މޯލްޑިވްސްގެ ފިހާރަތައް ބައިނަލްއަގުވާމީ ވާން ފެށިފެށުމަކީ ހެޔޮފާލެކެވެ. ޖަޕާންގެ ނަރީޓާ އަދި ކަންސާއި އެއަރޕޯޓުން އޯތެންޓިކް މޯލްޑިވްސްގެ އުފެއްދުންތައް މިހާރު އެހުރީ ލިބޭށެވެ. މިފެށުން ފުޅަވެގެން ގޮސް ކުރިއަށް އޮތްތަނުގާ ދުނިޔޭގެ އެކި ގައުމުތަކުން އޯތެންޓިކް ދިވެހި އުފެއްދުންތައް ލިބޭކަށް ލަހެއް ނުވާނެއެވެ. އޯތެންޓިކް މޯލްޑިވްސް ފިހާރަތަކަކީ މިފަދަ އުފެއްދުންތައް މާކެޓްކޮށް އެވިޔަފާރިއަށް ފަހިކަން ގެނެސްދިނުމުގެ ޕްލެޓްފޯމެވެ. އޭގެ ޒަރީއާއިން 2000 އަށްވުރެ ގިނަ ދިވެހި އުފެއްދުން ދުނިޔޭގެ މާކެޓްގާ ޑިސްޕްލޭ ކުރެވޭނެ މަގު ފަހިވެއްޖެކަން ގައިމެވެ. ރައީސް ސާލިހު ވިދާޅުވާހެން މިހާތަނަށް 182 ދިވެހި ސަޕްލަޔަރުން އޯތެންޓިކް މޯލްޑިވްސް ވިޔަފާރީގާ ހަރަކާތްތެރިވެއެވެ.  އޭގެ 57 އިންސައްތައަކީ އަންހެނުން ކަމަށް ވުމަކީ އަންހެނުން ފުދުންތެރިވެ ބާރުވެރި ވަމުން ދާކަމުގެ ދަލީލެކެވެ. 

ރައީސް ސާލިހުގެ ހެޔޮވެރިކަން ފެނުނަސް ނުފެންނަ ކަމަށް ހަދާ އޮޅުވާލަން އުޅުނަސް އެ ދާއިރާގައި ހަރަކާތްތެރިވާ މީހުންނަކަށް އެކަމެއް އޮޅުވައެއް ނުލެވޭނެއެވެ. ވީކަމެއް ނުވާކަމަކަށް ނުހެދޭނެއެވެ. ސިޔާސީ ފިތުނައިގެ ހުޅުގައި އަދާ ހުލިވެދާނީ ހެޔޮވެރިކަމެއްގެ ހެޔޮކަން ލިބިގަންނަން ނޭނގޭ ހަސަދަ ވެރީންނެވެ.

ދައުލަތުގެ ރިޒާވް 827 މިލިއަން ޑޮލަރަށް

ސްރީލަންކާއަށް ޖެހުނު ހާލަށް ވުރެ ދެރަ ހާލެއްގައި ރާއްޖެ ޖެހެން އެދިއެދި ތިބި ސިޔާސީ ރަންޑީން ހީކުރި ގޮތެއް ރާއްޖޭގެ މަލިއްޔާއަކަށް ނުވިއެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރު ނިމޭއިރު ރާއްޖޭގެ ރިޒާވް ހުސްވެ ކާބޯތަކެތި ގަންނާނެ ފަދަވެސް ނޯންނާނެ ކަމަށް ބުނި މީހުން މިއަދު ދައްކާނީ ކޮން ވާހަކައެއް ހެއްޔެވެ. ކޮންމެ މީހަކީ މާ މޮޅު އެކޮނޮމިސްޓަކަށް ވެގެން ނަގޫ ނަގާ ދުވާއިރު ހީވަނީ މިވަރެއް ނެތް ހެންނެވެ.

ދައުލަތުގެ ރިޒާވް ބޮޑުތަނުން ބޮޑުވެ ރޫފަޖެހެމުން އަންނަކަން އެމްއެމްއޭގެ މާލީ ހިސާބުތަކުން އެހެރީ ފެންނާށެވެ. ރާއްޖޭގެ ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތް އަންދާޒާ ކުރި ވަރަށް ވުރެ ކުރިއަރައި ބޮޑު ތަނުން ރަނގަޅު ވެއްޖެއެވެ. އިގްތިސާދު ފުޅާވެ ދައުލަތުގެ ރަސްމީ ރިޒާވް އަންނަނީ ހަލުވިކޮށް ރަނގަޅުވެ ކުރިއަރަމުންނެވެ.
2022 ވަނަ އަހަރު ނިމުނުއިރު ދައުލަތުގެ ރަސްމީ ރިޒާވް ވަނީ 827 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރަށް އަރާފައެވެ. ހަމައެކަނި ހުސްވި ޑިސެމްބަރ މަހު އެކަނިވެސް ރަސްމީ ރިޒަރވްއަށް 223 މިލިއަން ޑޮލަރު އިތުރުވެފައިވެއެވެ.

ދައުލަތުގެ އާމްދަނީގެ ގޮތުގައި 2022 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެންބަރު މަހު 134 މިލިއަން ޑޮލަރު މީރާއަށް ލިބިފައިވެއެވެ. އެ މިންވަރަކީ ހުސްވި ނޮވެމްބަރ މަހަށްވުރެ 71 މިލިޔަން ޑޮލަރު އިތުރު އަދަދެކެވެ.

ރާއްޖޭގެ ރަސްމީ ރިޒާވް އެންމެ މަތީގައި ހިފެހެއްޓިފައި ވަނީ ފާއިތުވެ ދިޔަ 4 އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ. މި ގޮތުން 2018 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެންބަރު މަހުން ފެށިގެން 2022 ޑިސެންބަރު މަހުގެ ނިޔަލަށް އެވްރެޖް ގޮތެއްގައި ރަސްމީ ރިޒާވްގައި 817 މިލިއަން ޑޮލަރު ހުއްޓެވެ. މިއީ ކުރީ ރައީސް ޔާމިންގެ ވެރިކަމުގައި އެވްރެޖް ރިޒާވް ހުރި މިންވަރާ އަޅާބަލާއިރު 39 އިންސައްތަ އިތުރުވުމެކެވެ.

ރާއްޖޭގެ ރިޒާވް ފުރަތަމަ ފަހަރަށް 1 ބިލިއަން ޑޮލަރަށް އެރީ 2021 ސެޕްޓެންބަރު މަހުއެވެ. މި ސަރުކާރުގައި ރިޒާވް އެންމެ ދަށަށް ދިޔައިރު ވެސް ރިޒާވްގައި 499.63 މިލިއަން ޑޮލަރު ހުއްޓެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ރައީސް ޔާމީންގެ ވެރިކަމުގައި ރިޒާވް 343.5 މިލިއަން ޑޮލަރަށް ވެއްޓިފައި ވެއެވެ.

ދައުލަތުގެ ޔޫޒަބަލް ރިޒާވް (ބޭނުން ކުރެވޭ ރިޒާވް) އެންމެ މައްޗަށް ގޮސްފައި ވަނީ ވެސް މި ސަރުކާރުގެ 4 އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ. 2021 ޑިސެންބަރު މަހު ޔޫޒަބަލް ރިޒާވްގައި ހުރީ 419 މިލިއަން ޑޮލަރެވެ. މި މިންވަރަކީ ރައީސް ޔާމީންގެ ވެރިކަމުގައި އެންމެ މައްޗަށް ޔޫޒަބަލް ރިޒާވް ޖެހުނު އިރު ހުރި ވަރާ އަޅާބަލާއިރު %33 (104 މިލިއަން ޑޮލަރު) ގެ އިތުރުވުމެކެވެ.

ރާއްޖޭގެ ޔޫޒަބަލް ރިޒާވް އެންމެ ދަށަށް ވެއްޓިފައި ވަނީ ވެސް ރައީސް ޔާމީނުގެ ދައުރުގައެވެ. މޭ 2017 ގައި ޔޫޒަބަލް ރިޒާވް 52 މިލިއަން ޑޮލަރަށް ވެއްޓިގެން ގޮސްފައިވެއެވެ. އެއް މަސްދުވަހުގެ ތެލާއި ކާޑުގެ ބާވަތްތައް އެތެރެ ކުރަން ބޭނުންވާ ބޭރު ފައިސާގެ އަދަދަށް ވުރެވެސް އެ އަދަދަކީ ކުޑަ މިންވަރެކެވެ.

2023 އަހަރަށް ބަޖެޓް ފާސްކުރަން ހުށަހެޅިއިރު 2022 ވަނަ އަހަރު ނިމޭއިރު ރިޒާވް ހުންނާނެކަމަށް ލަފާކޮށްފައި އޮތީ 638 މިލިއަން ޑޮލަރެވެ. އެހެންނަމަވެސް 2022 ވަން އަހަރު ނިމުނުއިރު ރަސްމީ ރިޒާވް 827 މިލިއަން ޑޮލަރަށް ވަނީ އަރާފައެވެ. 

ރާއްޖޭގެ މަރުކަޒީ ބެންކުން މި ހުރިހާ ހަގީގަތެއް ފެންނަން އޮތްއިރު ޔާމީނާ ނަޝީދާ ސައީދާ ޖަމީލުމެން ރިޒާވޭ ކިޔައިގެން އަނގަ ދިޔާކުރީ ކުޑަވެސް އިހުލާސްތެރި ކަމެއް ނެތި ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތި ކަމުގައު ރައްޔިތުން ބިރުގަންނަވަން ކަން މިހުރީ ސާބިތުވާށެވެ. 

ރައީސް ސާލިހުގެ ވެރިކަމާއި ހަމައަށް އައިރުވެސް ވެރިރަށް މާލެފިޔަވާ ރާއްޖޭގެ އެންމެ ބޮޑު އާބާދީ އައްޑޫ ސިޓީގައި އެންމެ އަސާސީ ކަންކަން ވެސް ފުރިހަމަ ކޮށްދެވިފައެއް ނެތެވެ. ރައީސް ސާލިހަށް ވެސް ޖެހިވަޑައިގަތީ އައްޑޫ ސިޓީގައި އެންމެ ފުރަތަމަ އަސާސީ ކަންކަން ފުރިހަމަ ކޮށްދެއްވަން އުޅުއްވާށެވެ.

އެމްޑީޕީގެ ފުރަތަމަ ސަރުކާރުން އައްޑޫގެ ކުރިއެރުމަށް ހިފާފައިވާ އަމާޒު ޔާމީނު ސަރުކާރުން އަގަޑަ ބަގަޑަކޮށް އޮޅުން ބޮޅުން ކޮށްލީ އައްޑޫ ސިޓީގެ ރައްޔިތުންގެ ތަސައްވުރަށް ބެލުމެއް ނެތިއެވެ. ކުރިކަމެއް ކުރީ މުޅި ސިޓީގެ ރައްޔިތުންގެ ފަސޭހައާއި ލާބައަށް ވުރެ ބޮޑަށް ވަކިވަކި ނުފޫޒު ގަދަ މީހުންގެ ބޭނުމާ އެއްގޮތަށެވެ. ތަސައްވަރެއް ޕްލޭނެއް ނެތިއެވެ. އަމާކީތީ ފަރަށް ދާގޮތަށެވެ.

ހަލާކޮށްލާފައިވާ މަރަދޫ ބޮޑުމަގު

ރަނގަޅު ފެންވަރެއްގައި އަލަށް މަގެއް ހެދުމުގެ ބަދަލުގައި އެމްޑީޕީގެ ފުރަތަމަ ސަރުކާރުން ހެދި ބޮޑު މަގުވެސް ޔާމީނު ކޮށްލީ ހަލާކެވެ. ނަރުދަމައާއި ފެން އެޅުމަށް ހޮޅިވަޅުލުމުގެ ނަމުގައެވެ. ބޮޑު މަގު ހަލާކޮށްނުލާ ހޮޅިވަޅުލާނެ ގޮތެއް ޔާމީނު ސަރުކާރަކަށް ނުފެނުނެވެ. ވަނީ އެހެންތާއެވެ. މަގު ހެދި އިރު ނަރުދަމައާއި ފެން އެޅުމަށް މަގުހެދި ސަރުކާރުން ކޮށްފައި އޮތް ޕްލޭނަކަށް ބެލުމެއްނެތި އެކަން ކުރުމުން ޔާމީނުގެ ވެރިކަން ނިމުނު އިރުވެސް ބޮޑުމަގު އޮތީ ހަލާކުކޮށްލި ގޮތަށް ނުހެދިއެވެ.

ރައީސް ސާލިހަށް ޖެހިވަޑައިގަތީ ބޮޑުމަގު ވެސް އަލުން ހަދާށެވެ. ބަނދަރުތައް ވެސް އަލުން ހަދާށެވެ. ކުރިން ނުހަދާ އޮތް އެތައް މަގެއް އަލަށް ހަދާށެވެ. 

މަރަދޫ ބޮޑުމަގު އަލުން ހެދުމުގެ މަސައްކަތުގެ ތެރެއިން

އައްޑޫގެ މުޅި މަންޒަރު ބަދަލުކޮށްލާ ތަރައްގީގެ ނާރެހަކަށް ބިނާކުރި ކޮންވެންސަން ސެންޓަރ އެތަނާ ގުޅިފައި އޮތް އައްޑޫގެ ޓޫރިޒަމް ޕްލޭން ޔާމީނު އެފުށް މިފުށަށް ޖަހާލިއެވެ. ކޮންވެންޝަން ސެންޓަރ އުވާލާ އެތަނަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތައް ގެނެސް ޓާޝަރީ ހޮސްޕިޓަލަކަށް ބަދަލުކުރަން ޔާމީނު ފެށިއެވެ. ވެރިކަން ނިމުނުއިރު ހިދުމަތް ދެވޭ ފެންވަރަށް އެއްވެސް ކަމެއް ނުނިމި އޮތުމުން މި ސަރުކާރަށް ޖެހުނީ އެކަން ވެސް ކުރާށެވެ. މިހެން ގޮސް ހަމައެއް ލަމައެއް ޕްލޭނެއް އަމާޒެއްނެތި ހާވާފައި ހުރިހާ ހަޑި ސާފު ކުރަމުން އައްޑޫ ސިޓީއަކީ ރަށްވެހި ތަރައްގީގެ ނަމުނާ ސިޓީއަށް ހެދުމަށް މި ސަރުކާރުން ވަނީ އަމާޒު ހިފާފައިގެން ގިނަކަންތައް ތަކެއް ކޮށްފައެވެ. ބަޔަކަށް ނޭނގުނަސް އައްޑޫ ސިޓީގައި ދިރިއުޅޭ މީހުނަށް ކޮން އިރަކު ކުރީ ކީއްކަން ސާފުވާނެއެވެ.

ގުޅިފައިވާ ރަށްތަކާއި ހުޅުމީދޫ ގުޅާލުމުގެ ވަރުގަދަ ޕްލޭނެއް ރައީސް ސާލިހުގެ އެބައޮތެވެ. ބޭރު ދުނިޔެއާއި ވައިގެ މަގުން އައްޑޫ ގުޅުވާ ލެވޭނީ ހަމައެކަނި ލަންކާ އިންޑިއާ އަކާ ނޫނެވެ. ޔޫރަޕާއި ދުރު އިރުމައްޗާ އައްޑޫ ގުޅިގެން ދާކަށް މަގިނަ ދުވަހެއް ނެތެވެ. އެންމެ މިޒަމަނުގެ ވައިގެ ބަނދަރަކަށް ގަން އެއަރޕޯޓް ހަދާ އައްޑުއަށް 8000 ޓޫރިސްޓް ބެޑް އިތުރު ވެގެން ދާތަން ލަހެއް ނުވެ ފެންނާނެއެވެ. މުޅި ދެކުނު ސަރަހައްދުގެ މައި ޕޯޓަކަށް ހިތަދޫ ޕޯޓު ތަރައްގީ ކުރެވިގެންދާތަން ދާދި އަވަހަށް އައްޑޫ ރައްޔިތުންނަށް ފެންނާނެއެވެ. އެކަންކަން އެހެރަ ދަނީ ބާރަށް ކުރިއަށެވެ. 

ބޯހިޔާވަހިކަމުގައި ދެވަނައެއް ނެތް، ދަތުރުފަތުރުން ގުޅި ލާމެހެފައިވާ، ފުރުސަތުތައް ފަހި ކާރޫބާރޫ ބޮޑު އިގްތިސާދީ ހަބަކަށް އައްޑޫ ސިޓީ ހައްދަވާ ދެއްވަނީ ރައީސް ސާލިހެވެ. އައްޑޫ ސިޓީގެ ރައްޔިތުންގެ ތަސައްވަރު ހަގީގަތަކަށް ހެދުމަށް އައްޑޫ ރައްޔިތުން ރައީސް ސާލިހާއެކު ތިބުން ލާޒިމްކަމަށް ފޭދޫ ދާއިރާގެ މެމްބަރު މުހައްމަދު ނިހާދު ވިދާޅުވަނީ އެހެން ވެގެނެވެ. އައްޑޫ ސިޓީ ބާކީކޮށްފައި އޮތް އޮތުން ނިމުމަކަށް ގެނެސް މުޅި އައްޑޫ ބަދަލުކޮށްލުމަށް އެތައް ބިލިއަން ރުފިޔާއެއް ހަރަދު ކުރަމުން ދާކަން ނިހާދު ފާހަގަ ކުރައްވަނީ ހަގީގަތަށް ބުރަވެ ހުންނަވައެވެ. ނިހާދު ވިދާޅުވާހެން އައްޑޫ ދެކެ ލޯބިވާ ހެޔޮ ރައީސެއް ލިބުމަކީ އައްޑުއަށް ލިބުނު ނިއުމަތެކެވެ. ހަމަތެދެކެވެ. އައްޑޫއަށްޓަކައި ރައީސް ސާލިހާ އެކު މުޅި އައްޑޫ ތިބުމަށް ވުރެ ވަކީން މޮޅު ގޮތެއް މިހާރަކު ނެތެވެ.

އެސްޓީއޯ އުފެދުނީއްސުރެ ދިވެހިން ކާޑު ނުލިބިގެން ހައިހޫނުކަން ތަހައްމަލު ކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. ތެޔޮ ހުސްވެގެން ދަތުރު ފަތުރު ހުއްޓާލާ ކަނު އަނދިރީގައި ތިބޭކަށް ނުޖެހެވެ. ކާޑާ ތެލުގެ އިތުރަށް ރައްޔިތުންނަށް ބޭނުންވާ ޒަރޫރީ ހުރިހާ މުދަލެއް އެސްޓީއޯއިން ޔަގީން ކަމާއެކު ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށް ދޭތާ ބައި ގަރުނަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވެއްޖެއެވެ.

އިތުބަރާ ޔަގީން ކަމާއެކު ރައްޔިތުންނަށް ހިދުމަތް ކުރުމުގައި 58 އަހަރު އެސްޓީއޯއަށް ވީއެވެ. މި އަދަކީ އެސްޓީއޯއަށް 58 އަހަރު ފުރުނު ދުވަހެވެ. ދުވަހުގެ ހެޔޮ އެދުންތައް އެސްޓީއޯގެ އެހާރާއި މިހާރުގެ ހުރިހާ ހުރިހާ މުއައްޒަފުންނަށް ފޮނުވަމެވެ. ހާއްސަކޮށް އެސްޓީއޯގެ މިހާރުގެ ހީވާގި ހިންގުންތެރި އެމްޑީ ހުސައިން އަމްރު ރަޝާދަށް ސާބަހާ އައްސަރިބަސް ރައްދު ކުރަމެވެ.

އެސްޓީއޯއަކީ ދިވެހި ދައުލަތުގެ އެންމެ ދުވަސްވީ އެއް ކުންފުންޏެވެ. ޒިންމާދާރު އެސްޓީއޯ ގައުމުގައި އަދާ ކުރަމުންދާ ދައުރަށް މިއަދު މަތިމަތިން ނަމަވެސް ބަލާލުމަކީ ލިބޭ އުފަލެކެވެ. ދައުލަތުގެ ކުންފުންޏެއްގެ އުމުރުން 58 އަހަރު ފުރުމަކީ ކުޑަކަމެއް ނޫން ވީމައެވެ. ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް ބޮޑުވަމުން ކުރިއަރަމުން ބަނގުރޫޓްު ނުވެ ދެމި އޮތީމައެވެ. 

ދުނިޔޭގެ ބަޒާރުގައި ތެލުގެ އަގު ބޮޑުވެ ތެޔޮ ލިބުން ދަތިވެގެން ދިޔަ އެއްވެސް ދަނޑިވަޅެއްގައި ރާއްޖެ ތެލަށް ޖެހިގެން ކަނު އަނދިރީގައި ރައްޔިތުން ތިބޭކަށް އެސްޓީއޯ އުފެދުނީއްސުރެ ނުޖެހެއެވެ.

ތެޔޮ ނުލިބިގެން އޮޑި ދޯނި ފަހަރުގެ ދަތުރު ފަތުރު ހުއްޓާލާކަށް ނުޖެހެއެވެ. ކުރިމަތިވާ ގޮންޖެހުން ތަކާއެކު ވެސް ރައްޔިތުންގެ އަތް ފޯރާފަށުގައި ތެލުގެ އަގު ހިފަހައްޓައިގެން ތެޔޮ ފޯރުކޮށް ދިނުމުގައި އެސްޓީއޯ ފޭލް ވެފައެއް ނެތެވެ.

އެސްޓީއޯގެ ތާރީހުގައި ރާއްޖޭގެ ފުޑް ސެކިއުރިޓީ ކަށަވަރުކޮށް ދިނުމުގައި އެސްޓީއޯއިން ހިނދު ކޮޅަކަށް ވެސް ފަރުވާ ކުޑައެއް ނުކުރެއެވެ. ކާޑުގެ ބާވަތްތައް ފަސޭހަ ކަމާއެކު ހެޔޮ އަގުގައި ރައްޔިތު މީހާ ހުރި ހިސާބަކުން ލިބޭނެ އިންތިޒާމު ހަމަޖައްސައި ރައްޔިތުން ބަނޑުހައި ހޫނު ކަމުގައި ތިބެން ނުޖެހޭނެ ކަމުގެ ކަށަވަރުކަން އެސްޓީއޯއިން ރައްޔިތުންނަށް ލިބިދީފައި ވެއެވެ.

ކާޑުގެ ބާވަތްތައް ނޫން ނަމަވެސް އާއްމުކޮށް ކެއުންބުއިމަށް ބޭނުން ކުރާ ފިޔާ، އަލުވި، ބިސް ފަދަ މުހިންމު ބާވަތް ތަކުގެ ބާޒާރު އޮންނަ ގޮތް ދުވަހުން ދުވަހަށް ބަލާ ރައްޔިތުންނަށް ލުއިފަސޭހަކޮށް ލިބޭނެ ގޮތް އެސްޓީއޯއިން ހަދާދެއެވެ.

ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމަށް އަންނަ ހެޔޮ ބަދަލާއި އެއްވަރަށް ރައްޔިތުންނަށް ބޭނުންވާ ބާވަތް ތަކަށް ނުޖެހި އެ ތަކެތި ރާއްޖެއިން ލިބެން ހުންނާނެ ފަހި މަގު އެސްޓީއޯއިން އޮތީ ފަހިކޮށްފައެވެ. އިމާރާތް ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ދަގަނޑާއި ހިލަޔާއި ހިލަވެއްޔާއި ސިމެންތިއާއި ލަކުޑިއަށް ދާންދެން ލިބޭނެ އިންތިޒާމް އޮތީ ހަމަޖައްސާފައެވެ. ގެވެހި ސާމަނާއި ހާޑްވެއަރއާއި އިލެކްޓްރިކާއި އިލެކްޓްރޯނިކްސް އިން ފެށިގެން އެންމެނަށް އެސްޓީއޯގައި ޗޮއިސް އެބައޮތެވެ.

އެސްޓީއޯއިން ވިޔާފާރި ފުޅާކޮށް ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ ވިޔާފާރި ކުރުމަކީ އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ އަގު ބާޒާރުގައި އުފުލިގެން ދިޔަ ނުދިނުމަށް ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. ބާޒާރުގެ އަގު އަތްފޯރާފަށުގައި ބޭއްވުމަށް އާއްމު މުދާ ވިއްކުމުގެ ބާޒާރުގައި ލީޑް ކުރުމަކީ ބޮޑު ފައިދާ ހޯދުމަށް ވުރެ ބަޒާރުގެ އަގު ރައްޔިތުންގެ އަތްފޯރާ ފަށުގައި ހިފެހެއްޓުމަށް ކޮންމެހެން ލާޒިމުކަމެކެވެ. 

ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިންގެ ހިތުގާ ނަފުރަތު އުފައްދަންވެސް އިދޮޅުން ނެގި ނެގިފައި އެބަޖެހެއެވެ. ވެރިކަމުގައި 5 އަހަރު ހޭދަވުމުން ބޭރުކޮށްލި މީހުން މިއަދު ނިކުމެ މަސްވެރިންނޭ ކިޔައިގެން ކޯތަޅުވަން ލަދެއް ހަޔާތެއް ނެތެވެ. މަސްގަންނަ މައި ފެކްޓަރީ އޮތީ މައުމޫނު ވެރިކަމުގައި ކުރިކަމެއް ކުރި ގޮތަށެވެ. އާބަތުރަ ފިލުވުމެއް އައުވަސީލަތް ގާއިމުކޮށް ދިނުމެއް ނެތިއެވެ. ކެޕޭސިޓީ އިތުރު ކުރަން ކުރިކަމެއް ނެތެވެ. މަސްވެރިން ބާނާމަސް ފިނިކުރަން އައިސް ލިބޭނެ އިންތިޒާމެއް ނެތެވެ.

ރަށްރަށުގައި ހުއްޓިފައި ހުރި އައިސް ޕްލާންޓްތައް ހުރީ ވީރާނާވާން ދޫކޮށް ލެވިފައެވެ. ކޫއްޑޫގެ ހާލަތުވެސް އޮތީ ދޮޅިފުރާ ނޭވާލާން ތައްޔާރަށް އޮތް ބަލި މީހެއް ފަދައިންނެވެ. މައުމޫނަށް ފަހު ކުރީ ސަރުކާރުތަކުން ކުރިކަމެއް ކުރަންއުޅުނު ކަމެއް ހަރާމެވެ.

މި ސަރުކާރު ވެރިކަމަށް އައިތަނާ ކޮވިޑްގެ ވަބާގައި ގައުމުތައް ބަންދުވެއްޖެއެވެ. މަހެއް ބާނަން ބަޔަކަށް ފުރަ ނޫޅެވޭ ވަރަށް ބަލި މަޑުކަން ފެތުރި ގައުމު އޮތީ މަރުތަޅު އެޅިފައެވެ. ފުރަބަންދުން ވީއްލިފައި މަދު ރަށެއް އޮތަސް މުޅި ގައުމާ ދުނިޔެ އޮތީ ހުއްޓިފައެވެ. މަހެއް ބެނިޔަސް ބޭރުކުރެވޭނެ އެއްވެސް ގައުމެއް ދުނިޔެއަކު ނެތެވެ. ކޮވިޑާ ހުރެ ގައުމުތައް އޮތީ މަރުތަޅު އަޅުވާފައެވެ. ބޭރުން އެތެރެއެއް ނުވެވެއެވެ. އެތެރޭން ބޭރެއް ނުވެވެއެވެ. އެގޮތުގައި ދެއަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ހޭދަވެގެން ދިޔަކަން ނޭގޭ މީހަކު ނޫޅޭނެއެވެ.

ގައުމުގައި ކައިބޯ އުޅުނީ މާލިއްޔާގައި ޖަމާގައި ހުރި އެއްޗަކުންނެވެ. ފައިސާ ހޯދޭނެ ގޮތެއް އާއްމު މީހާއިން ފެށިގެން ސަރުކާރަށްވެސް ނެތެވެ. ބަލިމަޑުކަމުން އަރައިގަނެވި ރާއްޖެއާއި އެހެން ބައެއް ގައުމުތައް ހުޅުވި ދަތުރު ފަތުރުކޮށްލެވޭވަރު ވީފަހުން މިއުޅެނީ އަހަރެއްހާ ދުވަސް ނުވެއެވެ. އުދަނގުލާ ދަތީގައި ގައުމު ބަނޑަށް ޖެހުނަނުދީ ހިފަހައްޓާލެވުނީ ކިރިޔަ ކިރިޔާއެވެ. ދުރުވިސްނުމާއި ރޭވުން ތެރި ސިޔާސަތެއްގައި ކަންކަން ހަމަ މަގަށް އެޅުވުނީތީއެވެ. ހެޔޮއެދޭ ގައުމުތަކާ ޖަމާއަތްތަކާއެކު ދެމެހެއްޓީ އިތުބާރާއި ގާތްކަމަކީ ރައްޔިތުންގެ ނަސީބެވެ.

އިގުތިސާދު އަޑިއަޅާފައިވާ ޥާހަކައާއި ރިޒަރވް ދައްވެ ދަރަނީގެ ވާހަކަ ސިޔާސީ ބޭނުމުގައި ދައްކާ މީހުންގެ ކުޑަވެސް އިހުލާސްތެރިކަމެއް ނެތެވެ. އާލަމީ ވަބާގެ ސަބަބުން ގައުމަށް ދިމާވި ހިތްދަތި ހާލަތާއި ރަނގަޅު ހާލަތުގައި އޮވެ ކުރިއްސުރެ ގައުމު ދަރަނިވެރި ކުރުވާފައި އޮތް މިންވަރަށް ބެލުމެއްނެތި ފިތުނަ އުފެއްދުމުގައި ރޭނިދި ނުނިދާ ބަޔަކު އެބައުޅޭއެވެ. ދަތި އުނދަގޫ ހާލަތުގައިވެސް ރައްޔިތުންގެ އަސާސީ ހައްގުތައް ކަށަވަރުކޮށްދީ ކުރާނެ ކަމެއްނެތިފައި ތިބި އެތައް ބަޔަކަށް ވަޒީފާތައް ހޯދަދީ ރައްޔިތުންގެ އެތައް ބަޔަކަށް ނަފާވެރި ދިރިއުޅުމެއް ލިބެމުން ދާތަން މި ބާގާ މީހުންނަކަށް ނުފެނެއެވެ.

ދުނިޔެ ހުޅުވަމުން ދިޔަދިޔަހެން އަންނަ ފަތުރުވެރިން އިތުރުވެ ލިބޭ އާމްދަނީ ބޮޑުވެ ހަމަ މަގަށް އެޅެމުން މިހުރެ ދަނީ ފަތު އަޑު ކިޔާފައެވެ. ދަރަނި މެނޭޖުކޮށްގެން ހުއްޓުމަކަށް ނުގޮސް ގައުމު ބިނާކޮށް އިގުތިސާދު ފުޅާކޮށް އާމްދަނީ ގުނަވާކަން އިހުސާސް ކޮށްދިނުމަށް ވުރެ އެ ބަގައަށް މުހިންމީ ފިތުނަ އުފެއްދުމެވެ.

ރާއްޖޭގެ ސާދަ ރަށެއްގައި ހުއްޓި ހަސް ނެތިފައިވާ 14 އައިސް ޕްލާންޓް އޮޕަރޭޝަނަށް ގެނެސް މަސްވެރިންނަށް ބޭނުންވާ އައިސް ފަސޭހައިން ލިބޭނެ ގޮތް ހަދާދިންތަނެއް ކަނު މީހުންނަކަށް ނުފެންނާނެއެވެ. ކުރީގެ ސަރުކާރުން މަސްގަނެ މަސްވެރިންނަށް ނުދީ އޮތް އެތަކެއް މިލިޔަން ރުފިޔާދީ ނިންމިކަމެއް ހިއްސުތައް ހަމަނޫން ވީމާ ނޭގެނެއެވެ. ސަރުކާރުން ސްޓޯރޭޖު ބޮޑުކޮށް ގަންނަ މަސް އެތައް ގުނައަކަށް އިތުރުކަމަކަށްވެސް ނުވާނެއެވެ. ނުވެ އޮތް ކަމެއް ހޯދައިގެން ފިތުނަ އުފެއްދުންނޫން ކަމެއް ވެރިކަން ހޯދަން ކުރާކަށް ނޭގޭނެއެވެ.

ބަޔަކު މީހުން ހޭނުބަހައްޓާ ބަނގުރޫޓްގެ ވާހަކަ މި ދައްކަނީ ހަގީގަތުގައިވެސް ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓް ވެގެން ހެއްޔެވެ. ނޫނެކެވެ.

ބަނގުރޫޓް ވެފައި އޮންނަ ގައުމު ތަކުގައި މީހުން އުޅޭ ހާލު ގިނަ ބަޔަކު ދެކޭނެއެވެ. ބަނގުރޫޓް ވުމުން މީހުންގެ ހާލަތު ބަދަލުވެގެންދާ ގޮތްތަކެއް ލޮލަށް ފެންނަން އޮވެއެވެ. ބަނގުރޫޓް ވެފައި އޮންނަ ތަންތާ ބޭނުން ވިޔަސް ބޭނުންވާހާ ކަމެއް މީހުނަށް ކޮށެއް ނޫޅެވެއެވެ. ކުރެވޭކަށް ނުވެސް އޮވެއެވެ.

ގައުމެއް ބަނގުރޫޓު ވުމުން އެގައުމެއްގައި ބޮޑު އަގު ދީގެން ގަންނަން ވެސް ކާބޯތަކެތި ލިބޭކަށް ނުހުރެއެވެ. ތެލާ ކާޑާ ކިއުގައި ތިބެ ކޫޕަނަށް ވެސް ލިބެނީ އެތައް ހާލަކުންނެވެ. އެވެސް ކުޑަކުޑަ މިންވަރެކެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ ޒުރޫރީ ގިނަ ކަންކަން ކުރެވޭކަށް ނޯވެއެވެ. އާމްދަނީ ހޯދަން ކުރާނެ މަސައްކަތެއް ވަޒީފާއެއް ނޯވެއެވެ. ވަޒީފާ އެއް އޮތަސް މުސާރައެއް ނުލިބެއެވެ. އުނު އަންނައުނެއް ކަރަންޓެއް ފެނެއް ނުލިބެއެވެ. ދަތުރު ފަތުރެއް ނުކުރެވެއެވެ. ދުވާލު ހަތަރު ދަމުން އެއް އިރުވެސް ކާއެއްޗެއް ލިބޭނީ މަދު މީހަކަށެވެ.

ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓް ވެގެންދާ ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންގެ ލޮލުހާލާ މެދު ހަމްދަރުދީ ވެވެއެވެ. ސިނކުނޑިއަށް ހަލަލެއް އައިސް ފެންނަތަން ނުފެންނަ އިވޭއަޑު ނީވޭ ވާހަކަ ދެއްކޭ މަންމަނުންނާ މެދު ހިތާމަ ކުރަމެވެ. ތިޔަ ކިޔާ ބަނގުރޫޓެއް ރާއްޖެ ނުވެއެވެ. އިރާދަ ކުރެއްވިއްޔާ ނުވެސް ވާނެއެވެ.

ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓްވީ ވާހަކަ ދައްކާއިރު މުޅި މާލެއާއި ރާއްޖޭގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި ހުޅުވާފައި ހުރިހާ ކެފޭ ހޮޓާ ރެސްޓޯރެންޓް ތަކުގައި 24 ގަޑިއިރު ކައިބޮއެ އަތް އަނބުރާލާފައި ދުއިސައްތަ ތިންސަތޭކައިން ބިލް ކަނޑާލަ ކަނޑާލާ މީހުނަށް ތިބެވެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ދުނިޔޭގެ ބަޒާރަށް ނެރޭ އެންމެ ޒަމާނީ ތިން ހަތަރު ފޯނު ހިފައިގެން ހިތުހުރި ވަރަކަށް ޑާޓާ އަޅައިގެން ގިނަބަޔަކަށް އެ އުޅެވެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ސްޕަރމާޓްތަކާއި ކަންމަތީ ފިހާރަތަކުން ހިތުހުރި އެއްޗެއް ގަނެލަން ލިބެން އެހުންނަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ހުއްޓުމެއް ނެތި ކޮޅުކޮޅަށް ސައިކަލުތަކާ ކާރުތަކުގައި ދަތުރު ކޮށްލަ ކޮށްލާ އެ އުޅެވެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. 

މާލެ ސަރަހައްދުގައި ދިހަބާރަ ހާހަށް އެޕާޓްމަންޓެއް ކުއްޔަށް ހިފަން ނުލިބިގެން މީހުންގަނޑު ތެޅެފޮޅެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ކިތަންމެ އަގުބޮޑަސް ފުލައިޓްތަކުން ޖާގަ ނުލިބިގެން އެތައް ބަޔަކު ތެޅި މަރުވަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ. ޝޯތަކާއި މުބާރާތް ތަކާއި ސްޓާފް ނައިޓްތައް ބާއްވާ މަޖަލާ ސަކަރާތުގައި އެންމެން އަވަދި ނެތި އެއުޅެވެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ. ފަތުއަޑު ކިޔާފާއި އިމާރާތް ކުރުމާ މަސްވެރިކަމުގައި ހޭބޯނާރާ މީހުން އުޅެމުން ދަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ.

އެތައް ހާސް ބަންގާޅު މީހުންނާއި އެނޫން ވެސް ގައުމުތަކުގެ މީހުން އަތުފަތު ނުޖެހި ލައްކަ ލައްކައިން ޑޮލަރު ހޯދައިގެން ބޭރު އެކުރެވެނީ ނެތް ފައިސާ ކޮންތާކުން ހޯދައިގެން ހެއްޔެވެ. މަސާޖު ޕަލާތަކާއި ފިޓްނަސް ސެންޓަރ ތައް ނުހުއްޓި ހިނގަހިނގާ އެހުރީ ކީއްވެހެއްޔެވެ. ޖަވާބު ދީބަލާށެވެ. އެހުރިހާ ހަރަކާތް ކެނޑިނޭޅި ހިނގަމުން ދަނީ އިގްތިސާދުގައި ވަރު ހުރީމައެވެ. ބަނގުރޫޓްވެފައި އޮތްނަމަ ކިތަންމެ ބޭނުން ވިޔަސް އެއްކަމެއް އެއްތާކުވެސް އެ ގޮތަކަށް ނުހިނގާނެއެވެ.

ލޯނަކީ އިގްތިސާދު ދުޅަހެޔޮ ކުރުމަށް ނަގަން ޖެހޭ އެއްޗެކެވެ. ލޯނު އަދާކުރަން ލޯނު ނަގަން ޖެހޭ ހާލަތުވެސް އަންނާނެއެވެ. ރޭވުންތެރި ކަމާއެކު ރަގަޅަށް މެނޭޖު ކުރެވެންޏާ ލޯނު ނެގުން މައްސަލައަކަށް ވާނަމަ އެއްބަޔަކުވެސް ލޯނެއް ނުނަގާނެއެވެ. އާމްދަނި ނުލިބި ދެއަހަރެއްހާ ދުވަހު ހަރަދު ކުރަން ޖެހުނީމާ ޖަމާގައި ހުންނަ އެއްޗަކަށް ލޮޅުން އަރާނެއެވެ.

އެހެނެކޭ ކިޔާ ކުރަންޖެހޭ ހަރަދު ނުކޮށް ތިބީ ކޮންބައެއް ކޮންތާކު ހެއްޔެވެ. ވެވެން އޮތް ގޮތަކަށް ލޯނާއެހީ ހޯދައިގެން ކުރަންޖެހޭ ކަންކަން ކުރަމުން އާމްދަނީ ހޯދަމުން ލޯނު ދައްކަމުން ދާނަމަ ވާނީ ކޮން ބަނގުރޫޓެއް ހެއްޔެވެ.

ސިޔާސީ ގޮތުން ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި އުޅޭ ބަޔަކު ދައްކާފަ ނުދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން ބަޔަކު ބަނގުރޫޓުވެ ވެރިކަމާ ފޭވި ވަރަކަށް ރައްޔިތުންގެ ކަންބޮޑުވުން އިތުރު ކުރަން ބަނގުރޫޓް ލަވަ ނޫނީ މިހާރަކު ކިޔޭނެ އެހެން އެއްޗެއް ނެތުމުން ބަރުބާރަށް ބަނގުރޫޓޭ ބަނގުރޫޓޭ ގޮވޭނެއެވެ. ބަނގުރޫޓް ވިއްޔާ ވެގެން އުޅެނީ ޔާމީނާއި ނަޝީދެވެ. ރާއްޖެއެއް ނޫނެވެ.

އައްޑޫ ޝަރީފަކީ މެންބަރުންގެ މެދުގައި މަގުބޫލު ދޫފަސޭހަ ބޭފުޅެކެވެ. ޝަރީފްގެ ތަގުރީރަކާ ނުލާ ހަރުގެ ޖަލްސާއެއް ކަންމަތީ ބައްދަލުވުމެއް ނުބޭއްވެއެވެ. ރަށް ރަށަށް އެމްޑީޕީ ތައާރަފް ކުރަން ކުރިއެއްވެސް ދަތުރެއް މަވޯޓާ ނެތި ނުކުރެއެވެ. އިންތިހާ ދަރަޖައަށް ޕާޓީގެ ތެރޭގައި ޝަރީފްގެ މަގުބޫލު ކަން ބޮޑުވެ އަންނިއަށް ހުރި ނުރައްކަލަކަށް މަވޯޓާ ވާހެންހީވެ ޝަރީފްގެ ދުވަސް ދުއްވާލާނެ ދަނޑިވަޅަކަށް އަންނި ހުރީ ބަލަބަލައެވެ.

ބޭނުންވި ދަނޑިވަޅު ލިބުނީ ގާނޫނު އަސާސީ ތަސްދީގު ނުކޮށް ދިގުލާކަމަށް ބުނެ ރައީސް މައުމޫނާ ދެކޮޅަށް މުޒަހަރާ ކުރަން ރަށްރަށުން މީހުން ގެންނަން މަސައްކަތް ފެށި ހިސާބުންނެވެ. ގާނޫނު އަސާސީ ތަސްދީގު ކުރުމަށްވުރެ ބޮޑަށް ބޭނުންވީ ރަށްރަށުން މީހުންގެނުވައިގެން އެމީހުން ލައްވާ ނޭއްގާނި ހަރަކާތްތައް ހިންގާ ސިފައިންލައްވާ ބަޔަކަށް އަނިޔާކޮށް ގިނަ ބަޔަކު ޖަލަށް ފޮނުވުމެވެ. މުޒާހަރާގެ ތެރެއިން ބަޔަކު މަރާލާ މައުމޫނުގެ އަނިޔާވެރިކަމުގެ ސިފަ ބައިނަލްއަގުވަމީ ދުނިޔެއަށް ދެއްކުމެވެ.

ގާނޫނު އަސާސީ މަގުމަތިން ތަންފީޒު ކުރުވާނަމުގައި ރަށްރަށުން މީހުން ގެނަސް ގިނަބަޔަކު އެ ބަހަނާގައި ގުރުބާން ކުރަން ޕާލަމެންޓްރީ ގްރޫޕަކަށް އެއް ބަހެއް ނުވެވުނެވެ. ކަމާ ޖެހުނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. ޕާލަމެންޓްރީ ގްރޫޕް އޮފީހަށް ބަޔަކު ފޮނުވާ ހަމަ ނުޖެހުން ހިންގާ މަވޯޓާ ޝަރީފްގެ އަބުރު ކަތިލާ ނިންމާލީ ހަގީގަތެއް ނެތް ދޮގުތުހުމަތެއް އުފައްދައިގެންނެވެ.

މަވޯޓާ ޝަރީފްގެ އަބުރު ކަތިލާ ޕާޓީން ބޭރުކޮށްގެން ވެސް އަންނި ހާސިލުކުރަން އެ ދުވަހު ބޭނުންވި މަގުސަދެއް ހާސިލެއް ނުކުރެވުނެވެ. އައްޑު އަތޮޅު ފޭދޫން ފުރައިގެން އައި ނަމޫނާ ދޯނި ނޫން ބަޔަކު އެއްވުމަކަށް އަންނާކަށް ނުފުރައެވެ. ނަމޫނާ ދޯނީގައި އައްޑޫން ފުރައިގެން އައީ އޭރު އައްޑޫގާތިބި އަމީން ފައިސަލާއި އައްބާސް އާދިލު ރިޒާއާއި އައިސީ ގެ ރޭވުމަކުން ވިއްސަކަށް މީހުންނެވެ.

ޖިންސީ ގޯނާގެ ތުހުމަތު ޝަރީފް ބޮލުގައި އަޅުވާ ޕާޓީން ބޭރު ކޮށްލީ ކީއްވެކަން ދަންނަ މީހުން އަދި ތިބީ ދިރި ދުނިޔޭގައެވެ. ވާނުވާ އެމީހުނަށް އެނގެއެވެ. އެކަމަކު އަނެއްކާ ވެސް ހަސަނު ކުރުސީގެ ނަމުގައި އަންނި މީސް މީހުންގެ އަބުރު ނަގަލައިގެން ކުރަން ތިޔަ އުޅޭ ކަމެއް ދެނެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.

ޓެކްސް ބޮޑުކުރުމުން ޓުއާރ އޮޕަރޭޓަރުންނާއި ޓޫރިސްޓު އޮޕަރޭޓަރުންގެ ފައިދާއަށް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އަސަރު ކުރާނެ ކަމަށް ޓީމުން ލަފާކުރެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ޓެކްސް އިތުރު ކުރުމުން އެކި ސިނާއަތް ތަކުގައި މަސައްކަތް ކުރާ މުވައްޒަފުންގެ މުސާރައަށް ހެޔޮ ބަދަލެއް އަންނާނެ ކަމަށް ވެސް ޓީމުން ދެކެއެވެ. ސަރުކާރުގެ އެފަދަ ސިޔާތު ތަކަށް އެ ޖަމިއްޔާއިން މަރުހަބާ ކިޔައެވެ.

ޓޫރިޒަމް އިންޑަސްޓްރީގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މުއައްޒަފުންގެ ޖަމިއްޔާއިން ދެކެނީ " ދައުލަތުގެ އާމްދަނީ އިތުރުކޮށް އިގްތިސާދީ ހާލަތު ރަނގަޅުކޮށް މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އިތުރުކޮށް ރައްޔިތުންގެ އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ގާއިމުކުރުމަށް ވިޔަފާރިތަކުން ޓެކްސް އިތުރުކުރުމަކީ ނުހަނު މުހިންމު ކަމެއް" ކަމަށެވެ. އޭގެ އިތުރުން ޓޫރިސްޓުންގެ އަތުން ނެގޭ ޓެކްސް (ޓީޖީއެސްޓީ) އިތުރުކުރުމާއި ވިޔަފާރީގެ ފައިދާއިން ނެގޭ ޓެކްސް (ބީޕީޓީ) އަދި ހަމަ އެހެންމެ އާމްދަނީއިން ނެގޭ ޓެކްސް (އިންކަމް ޓެކްސް) ޕްރޮގްރެސިވްކޮށް ކޮންމެހެން އިތުރުކުރުމަކީ މުޅި ގައުމުގެ އިގްތިސާދު ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށްޓަކައި އަދި މާ މުހިންމު ކަމެއް ކަމަށް ވެސް އެ ޖަމިއްޔާއިން ދެކެއެވެ.

ޖީއެސްޓީއާއި ޓީޖީއެސްޓީ ބޮކުރުމުން އަންނަ އަހަރުގެ ފުރަތަމަ ކުއާޓާގައި އެކަނި ވެސް ފަތުރުވެރިކަމުގެ ވިޔަފާރިތަކަށް 50 މިލިއަން ޑޮލަރު (771 މިލިއަން ރުފިޔާ)ގެ ގެއްލުންވާނެ ކަމަށް މަޓާޓޯއިން ބުނާ ބުނުމާ ޓީމުން ދެކޮޅު ހަދައެވެ. ސަރުކާރުގެ އެ ނިންމުން ބަދަލުކުރުމަށައި މަޖިލީހުން އެކަން ބަލައި ފިޔަވަޅު އަޅައިދިނުމަށް މަޓާޓޯއިން ގޮވާލާ ގޮވަލުމާ ދެކޮޅު ހަދާ ކަމުގެ ހަގީގަތް އޮތްގޮތް ސާފުކޮށް ދިނުމަށް ޓީމުން ވަނީ ބަޔާނެއް ނެރެފައެވެ.

ރައީސް ސާލިހު ސަރުކާރުން މުޅިރާއްޖޭގައި ހިންގާ ބިޔަ މަޝްރޫއުތަކުން ރާއްޖެއަށް ގެނެވޭ ހެޔޮ ބަދަލު ބަޔަކަށް ހަޖަމު ނުވެގެން އެ ކަންކަން ހުއްޓުވަން ފަތުރާފިނަވެރި ވާހަކައެއް ކަމަށް އެ ދައްކާ ބަނގުރޫޓް ވުމުގެ ވާހަކަ ނިހާދު ސިފަކުރައްވައެވެ.

ނިހާދު ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި މި ސަރުކާރުން މުޅިރާއްޖޭގައި ހިންގާ ތަރައްގީގެ ބޮޑެތި ބިޔަ މަޝްރޫއު ތަކުގެ ތެރޭގައި އައްޑޫގައި ސަރުކާރުން ހިންގާ މަޝްރޫތައް ވެސް ހިމެނޭ ކަމަށް ފޭދޫ ދާއިރާގެ މެންބަރު ވިދާޅުވެއެވެ. 

ބަނގުރޫޓު ވާ ލަވައަކީ ސަރުކާރު ބަލިކޮށް މަޝްރޫއުތައް ހިންގުން ހުއްޓުވުމުގެ ބޭނުމުގައި ކިޔާ ލަވައެއް ކަމަށް ނިހާދު ވިދާޅުވެއެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ބަލިކަށިކޮށް މަޝްރޫއުތައް ހިންގުން ނުހުއްޓުވޭނެ ކަމަށް ނިހާދު ވިދާޅުވެއެވެ. 

ތިރީސް އަހަރު މުޅި ރާއްޖެއަކީ އަމިއްލަ މިލްކަކަށް ހަދައިގެން އުޅުނު ބައިގަނޑު ނިކުމެ ގެއްލުނު ފުރާވަރު ހޯދަން ދަތްދިލުވާތީ ދަތް ވިކެއެވެ. ދައުލަތުގެ ފައިސާކައިކައި ތިއްބާ އުފެދުނު ދަރިފަންޏަކުން ދަރިމައިވެ ދައުލަތުގެ ތަންމައްޗަށް ވިހާ ދައުލަތް ކައިގެން ބޮޑުވި މަސްގަނޑެއް ދައުލަތުގެ ފައިސާގެ ވާހަކަ ދައްކާތީ ދަތްކޮޅު ފައިބާހާ ވެއެވެ.

ކަށިނުޖެހޭ ގޮމައްޓެއްހެން ބާންދީންނާއި ގަހުރަމާނުން ކިހިލިން އުދުހުނު ހަނދާން އާވެ ލޮލަށް ފިޔާ ދިލަ ވިޔަސް ނާރުވާ ނުހުރެވޭނެތާއެވެ. ދައުލަތުގެ ބޭރު ފައިސާގެ ރަސްމީ ރިޒާވްގެ މައްޗަށް ކުޑަކަމު ދިޔަ ދުވަސް ހިތަކުން ނުފިލާނެއެވެ. އެރި އޮވެ ބޮޑުކޯމަހެއްހެން ބަކަތެޅި ޕޫލުމަތިން ހިތެއް ނުކެނޑޭނެއެވެ.

ހާޖަތަށް ދިޔަ ރަންތަށީގެ ވިދުވަރުން ލޮލުގެ ކޮއެ އަނދާ ވަރަށް ވިދުން ގަދަވެ ކަންނާޑިއެއްގެ ފަހަތަށް ލޯލައިގެން އުމުރު ހުސްކުރަން ޖެހުނު ތަށިމައްޗަށް ތިރި ނުވެވޭތީ އަސަރު ފަށެއް ކުރާނެއެވެ.

ކަލޯ ކުޑަ ސޮރާއެވެ. އުފެދި ވިހާ ބޮޑުވީ ވެސް ރައްޔިތުންގެ ފައިސާއިންނެވެ. މިހާރު ތިޔައިން ގޮނޑިއެއް ހޫނުކޮށްގެން ވެސް ތިޔަކައި ނަގަނީ ރައްޔިތުންގެ ފައިސާއެވެ.

އުފަންކުރުވާ ކާންދީ ބަލާ ބޮޑުކޮށް ޝާނާ ޝައުކަތު ހޯދާ ދިން ބަފާމިހާ ދޮޅިއަޅާލި ބޮޑުބޭބެގެ ކަފުގައި ތިޔަ ހުންނަނީ ދައުލަތުގެ ބޮޑު ތިޖޫރިއަށް އަތްދަރާ ލެވެން ދެން ކަން ނޭގެނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ.

ފޭބި ހަތަރު އަހަރުގެ ވާހަކަ ދައްކަން އެންމެ ތާހިރީ ގައްސާނެވެ. ގަމާރު ކަމުން ވާނުވާ ނޭގެނީ ހެއްޔެވެ. ނޫނީ ގަސްދުގައި ފިތުނަ އުފައްދަނީ ހެއްޔެވެ. ފޭބި ހަތަރު އަހަރުން ދެއަހަރު މުޅި ދުނިޔެ އޮތް ހާލު ނޭނގޭ ހާ ގަމާރީވިއްޔާ އިގްތިސާދީ ވާހަކަ ނުދައްކާށެވެ. ރާއްޖޭގެ ބޯޑަރ ހުޅުވުނަސް ދުނިޔޭގެ ތާކުން މީހުން އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް ދަތުރު ނުކުރާކަން އެނގޭ ވަރަށް ވުރެ ލޮލުހާލު ދެރައީތާއެވެ. ދުނިޔޭގެ ބޯޑަރުތައް ބަންދުވެ އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް ދަތުރުކޮށް މުދާ އުފުލާ ނުހެދުނުކަން ހަނދާނެއް ނެތް ދޯއެވެ. ބޭނި މަސްކޮޅު ވިއްކަން ބޯޓެއްގައި ގޮސް ވަދެވުނު ބަނދަރެއް އޮތް ހެއްޔެވެ. ކޮވިޑްގެ ވަބާގައި ދުނިޔޭގެ ގައުމުތައް ހުއްޓި ބަނގުރޫޓްވެ އިނދަ ޖެހުނުތައް ނުދެކެން ހެއްޔެވެ.

ޓޫރިޒަމާއި މަސްވެރިކަމަށް ބިނާވެފައި އޮތް މި ރާއްޖެ ބަނޑަށް ނުޖެހި ބޭރު ފައިސާގެ ރަސްމީ ރިޒާވު ހުސްނުވެ 491 މިލިއަން ޑޮލަރަށް ތިރިވެފައި އޮތްކަން ވެސް ނަސީބެވެ. ޓޫރިސްޓަކަށް އެތެރެއެއް ނުވެވެއެވެ. ބާނާ މަހެއް ބޭރެއް ނުކުރެވެއެވެ. ރާއްޖެއިން މަސް ބޭރުކުރާ މިންވަރު ހަތަރު ހާސް ޓަނު މަދުވެފައިވާ ވާހަކަ މިހާރު ދައްކަނީ ލަދު ހަޔާތް ކުޑަކަމުންނެވެ. އެހާލުގައި ގައުމުތައް އޮތް އިރު މަޖިލިސް ބަންދުކޮށް ގޭގައި ތިބެގެންވެސް ބޮޑު މުސާރަ ނަގައިގެން ކޭ އިރު ކައިރި ގެއަކަށް ރޯދަ ވީއްލުމެއްހާ ވަރުވެސް ދިއްކޮށް ނުލާ ތިބެ ހަތަރު އަހަރޭ ރައްޔިތުންނޭ ރިޒާވޭ ކިޔައިގެން ދަތް ދިލުވާކަށް ލަދެއް ހަޔާތެއް ނެތެވެ.

ކައިރީގަ އޮތް ލަންކާ ބަނގުރޫޓްވެ ހަސްނެތިގެން ދިޔަ ގޮތަށް ރާއްޖެ ބަނގުރޫޓޫ ނުވެ ސަލާމަތްވެފައި އޮތީ ވެރިއަކަށް ހުރި މީހެއްގެ ހިކުމަތްތެރިކަމުން ކަން ނޭގުމަކީ ޖާހިލުކަން ނޫން ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ. ތަންތާނގައި މިލިޔަނުން ލައްކައިން ހާހުން ސަތޭކައިން މީހުން މަރުވަމުން ދިޔަ ތަނެއް ނުފެނޭ ހެއްޔެވެ. ރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅުނު މަދު މީހަކު ނޫނީ މަރުން ސަލާމަތްވެ ބަނޑުފުރާނަ މުއްތިކޮށް ހެލިފެލިވެ އުޅެވޭވަރު ސަރުކާރަކުން ކުރިތަނެއް ނުދެކެން ހެއްޔެވެ. ދުނިޔޭގައި އެންމެ ރަނގަޅަށް އެންމެ އަވަހަށް ކޮވިޑް މެނޭޖުކުރި ގައުމަކަށް ރާއްޖެ ވީއިރު ގައްސާނު އޮތީ ކޯމާގަހެއްޔެވެ.

ގެއްލުނު އަރާމާ ލައްޒަތުގެ މަސްތުގައި މޮޔަ ނުގޮވާ 30 އަހަރު ދައުލަތް މިލްކު ކޮށްގެން އުޅުނީތީ ބަފާމީހާއަށް ކޮންމެ މަހަކު ދޭ ލާރިގަނޑާ ގޮނޑި ހޫނުކޮށްގެން ތިޔަ ހޯދާ ފައިސާ ގަނޑު ބައްކޮށްގެން މަޑުން ތިބެވޭތޯ ބަލާ ބަލާށެވެ.  

މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލަށް ސްޓެލްކޯއިން ދައްކަންޖެހޭ 68 މިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ފައިސާ އޮތް ކަމަށް ބުނެ ސިޓީ ކައުންސިލުން ހަދަނީ ބޮޑު ދޮގެކެވެ. ސިޓީ ކައުންސިލުން ސްޓެލްކޯއަށް ދައްކަން ޖެހޭ ކަރަންޓް ބިލްތަކަށް ފައިސާ ނުދައްކައިގެން ފައިސާ ނުދައްކާ ތަންތަނުން ކަރަންޓް ކަނޑާލެވޭނެ ކަމުގެ ނޯޓިސް ފޮނުވުމުން މިސްކިތް ތަކުން ކަރަންޓް ކަނޑަން އުޅޭ ކަމަށް ބުނެ ދޮގު ހަބަރު ސިޓީ ކައުންސިލުން ފަތުރަނީ ސިޔާސީ ބޭނުމެއްގައެވެ.

މުންދުއާއި ބޯފަން އަބްދުﷲ ކަހަލަ ސިޔާސީ މީހުން މާލޭ ސިޓީ ކައުންސިލަށް ވައްދައިގެން އެ މީހުނަށް ބޮޑު މުސާރައާއި އިނާޔަތް ދޭނެ ފައިސާ ސިޓީ ކައުންސިލްގައި ބޯކޮށް އޮވެއެވެ. ނެތީ މިސްކިތް ތަކުގެ ކަރަންޓް ބިލަށް ދައްކާނެ ފައިސާއެވެ. ސިޔާސީ ގޭސް ގަނޑަކަށް ހަދައިގެން މިސްކިތް ތަކުން ކަރަންޓް ކަނޑާލަން އުޅޭކަމަށް ފިތުނަވެރި ވާހަކަ ދައްކަން ކެރޭކަމެވެ.

ސްޓެލްކޯއަށް ކަރަންޓް ބިލްތަކަށް ދައްކަން ޖެހޭ ފައިސާ ދައްކާ ހަލާސް ކުރަން ސިޓީ ކައުންސިލުން އެއްބަސްވެ ސޮއިކޮށް މިވީހާތަނަށް އެއްވެސް ފައިސާއެއް ނުދައްކިޔަސް ސިޓީކައުންސިލުން ފައިސާ ހަރަދުކޮށްގެން ހިންގަނީ އިދިކޮޅު ސިޔާސީ ހަރަކާތެވެ. ދީނާ ގައުމައްޓަކާ ހިފި ނުހުރެގެން އުޅޭ އިރު މިސްކިތެއްގެ ކަރަންޓް ބިލް ދައްކާ ނުލައެވެ.

ކަރަންޓް ބިލަށް ފައިސާ ނުދައްކާތީ އެކަން ސިޓީ ކައުންސިލްގެ ސަމާލުކަމަށް ގެނައުމުން ދެން ދައްކަން ފެށީ ސްޓެލްކޯއިން ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ ތަކެއް އޮތް ވާހަކައެވެ. ސްޓެލްކޯއިން މާލެސިޓީ ކައުންސިލަށް ދައްކަން ޖެހޭ ފައިސާއެއް އޮތްނަމަ ނުދައްކާ ނުބާއްވާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލަށް ސްޓެލްކޯއިން އޮތީ ދީފައެވެ. ސްޓެލްކޯއިން ދައްކަންޖެހޭ ކަމަށް ބުނާ 68 މިލިޔަނަށް ވުރެ ގިނަ ފައިސާ ނުދައްކާ އޮތީ ސްޓެލްކޯއިން ދައްކަން ޖެހޭ އެއްޗަކަށް ނުވާތީއެވެ.

އަޖައިބެކެވެ. ސްޓެލްކޯއަކީ މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލަށް ވުރެ މާދޮށީ ކުންފުންޏެކެވެ. މާލޭގެ ބިމުން ސްޓެލްކޯއަށް ދައުލަތުން ދޫކޮށްފައި ހުރި ބިން ތަކަކީ މާލޭގެ ކަރަންޓް ހިދުމަތް ގާއިމު ކުރުމަށް ދައުލަތް ޖާމިނު ވެގެން ސްޓެލްކޯއަށް ދޫކޮށްފައި ހުރި ބިންބިމެވެ.

ސްޓެލްކޯގެ މެނޭޖިންގ ޑިރެކްޓަރ އަހުމަދު ޝަރީފް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލަށް ސްޓެލްކޯ އިން ދައްކަން ޖެހޭ އެއްވެސް ފައިސާއެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. ސިޓީ ކައުންސިލަށް އެ އުޅެނީ އޮޅިގެންނެވެ.

އެމްޓީސީސީ ބަނގުރޫޓުވުމާ ދިމާލަށް ދަތުރުކުރާ ކަމަަށް ބުނެ ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ޝައްކު އުފައްދާ އިތުބާރު ނަގާލުމަށް ކުރާ ބަޔަކު އެ ކުރަނީ ބޭކާރު މަސައްކަތެކެވެ. އެމްޓީސީސީގެ ސީއީއޯ އާދަމް އާޒިމުގެ މޭސްތިރި ކަމުގެ ދަށުގައި އެމްޓީސީސީ ހޯދަމުންދާ ކާމިޔާބީ ތަކަށް ހަސަދަ ވެރިވާ ބަޔަކު ހަސަދަ ވެރިވާ ސަބަބުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. އެމްޓީސީސީގެ ފައިދާ ކުޑަވަމުންދާ ވާހަކައާއި ބަގުރޫޓްވުމާ ދިމާލަށް ދަތުރު ކުރާ ކަމަށް ބުނެ ފިތުނަ އުފައްދަނީ އެ ސަބަބުތަކާ ހުރެއެވެ.

ރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ހުރިހާ ރަށް ރަށެއްގެ ބަނދަރުތައް ޒަމާނީ ފެންވަރަށް ތަރައްގީ ކުރުމަކީ ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި މި ސަރުކާރުން ކުރެވިދާނެ ކަމެއް ކަމަށް އެއްވެސް ބަޔަކު ކުރިއަކުން ގަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ. ދެކޮޅު ނުޖެހޭ ގެއްލުން ބޮޑުކަމެއް ކަމަށްދެކި މީގެ ކުރީގެ ސަރުކާރު ތަކުން ހުރިހާ ރަށެއްގައި ބަނދަރު ހެދުމަށް އޮތީ ފަސްޖެހި ނުކޮށެވެ.

ލަފާ ފުރަން ފަސޭހަ ވާނޭ ގޮތަށް ބަނދަރުތައް ފުންކޮށް ބޭރުތޮށި ހިލައިންޖަހާ އަތްދޮށުތޮށި މަތީ ފެންވަރުގައި ހުރިހާ ރަށެއްގައި ހެދުމަކީ ކުޅަދާނަ ކަމެއް ކަމަކަށް ކުރިއަކުން ނުދެކެއެވެ. ރައީސް ސާލިހުގެ ތަފާތު ނުކުރުމުގެ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން ކުރިން ހީވެފައި އޮތީ ކުށްހީއެއް ކަން ސާބިތުކޮށްދީ ރަށް ރަށަށް ޖަޒީރާ ވަންތަ ހަގީގީސިފަ ގެނެސް ދިނުމުގައި އެމްޓީސީސީގެ ދައުރު ވަރަށް ބޮޑެވެ.

ރަށް ގިރުމުގެ ނުރައްކާތެރިކަމާ ކުރިމަތިވެފައި އޮތް ރަށް ރަށުގެ ގޮނޑުދޮށްތައް ވެލިން މުއްސަދިކޮށްދީ ކޮންމެ ރަށަކީ ރައްކާތެރި ކަން ލިބިގެންވާ ރަށަކަށް އެ ހަދާދެނީއެވެ. އަޑިގުޑަންވެ ޗަކަހެދި ހިނގާ ބިނގާވެ އުޅެން ދަތި އެތައް ރަށެއްގެ މަގުތަކުގައި ތާރުއަޅާ ރައްޔިތުންނަށް އަމާން ވެއްޓެއް އެދަނީ ހޯދާ ދެމުންނެވެ. މިހިރަ މިހިރަ ކަންކަމަކީ ސިޔާސީ ވާދަވެރިންނަށް ހަޖަމު ވާނެ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ.

ދަތުރު ފަތުރުން މުޅިރާއްޖެ ވައިގެ މަގުންނާއި ކަނޑުގެ މަގުން ގުޅާލުމަށް ރައީސް ސާލިހު ހިންގަވަން ފައްޓަވާފައިވާ މެގަ ހަރަކާތުގެ އެންމެ އަމަލީ މަސައްކަތުގެ ބައިވެރިއަކީ އެމްޓީސީސީއެވެ. އެކުއެކުގައި އެތައް އެއަރޕޯޓެއްގެ މަސައްކަތް އެބަ ހިނގައެވެ. ބޮޑެތި ސިޓީ ތަކުގައި އާރޓީއެލް ބަހުގެ ހިދުމަތް ހެޔޮއަގުގައި އަރާމުކޮށް އެބަ ދެއެވެ. މުޅި ރާއްޖެ ކަނޑުމަގުން ގުޅާލުމަށް އާރޓީއެލް ފެރީގެ ހިދުމަތް ދޭންވަނީ ފަށާފައެވެ. އަގު ހެޔޮކޮށް އަރާމުގައި ހަލުވި ދުވެލީގައި ރައްޔިތުންނަށް ދަތުރު ފަތުރުކުރެވޭނެ ގޮތް ވެގެން ދާތަން ބަލަންތިބި ވާދަވެރިން އެތިބީ ތަލިން ކުޅު ހިކިފައެވެ.

ރައްޔިތުންގެ ކުންފުނި މެދުވެރިކަން ރައްޔިތުންނަށް އުފާވެރިކަން ހޯދާ ދިނުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތައް ހުއްޓުވޭނެ ހުރިހާ ގޮތެއް ވާދަވެރިން ދަނީ ހޯދަމުންނެވެ. ރައްޔިތުންނަށް މާ ހެޔޮ އެދޭކަމަށް ހެދިގެން ދައްކާނެ އެހެން ވާހަކައެއްް ނެތިގެން މި ދައްކަނީ އެމްޓީސިސީ ބަނގުރޫޓުވާނެ ވާހަކައެވެ. ވާނުވާ ރަނގަޅަށް އެނގިތިބެ ގަސްދުގައި ފިތުނަ އުފައްދަނީ ހިތުން ރައްޔިތުން ރުޅިއަރުވާށެވެ.

އާނއެކެވެ. އެމްޓީސީސީއަކީ ވެސް ފައިދާ ހޯދަން މަސައްކަތްކުރާ ރައްޔިތުންގެ ކުންފުންޏެކެވެ. އެމްޓީސީސީކުރާ ކޮންމެ ކަމެއް ކުރާނީ ގެއްލުމަކަށް ނުވާގޮތަށެވެ. މަސައްކަތުގެ އަގުނުދޭ ގޮތަކަށް ސަރުކާރުން އެއްވެސް ކަމެއް އެމްޓީސީސީ ލައްވައެއް ނުކުރުވައެވެ. ހަވާލު ކުރެވޭ މަސައްކަތް ނިމެމުން ދާވަރަކަށް މަސައްކަތުގެ އަގު ދެމުންނުދާ އެއްވެސް މަސައްކަތެއް އެމްޓީސީސީއަކުން ނުކުރެއެވެ. ނުވެސް ކުރާނެއެވެ. މަސައްކަތްތައް ހިނގަމުން ދާއިރު އެ ކަމަކަށް ކުރަންޖެހޭ ހޭދައެއް އެއްބަސްވެފައި އޮންނަ ގޮތަކަށް މަސައްކަތް ނަގާފަރާތުން ކުރުމަކީ ކޮންޓްރެކްޓްގެ އުސްލޫބެވެ. އެހަލަތުގައި އެކުންފުންޏެއްގެ މާލީ ހިސާބުތަކުން އަޑިގުޑަން ފެންނާނެއެވެ. މަސައްކަތް ނިމި ހަމަ އަގު ލިބުމުން އެއްކަލަ އަޑިގުޑުން ފިލާ ހަމަހަމަވެ އުފުލިފައިވާ ކުންނުގެ ފެންނާނެއެވެ.

ރައްޔިތުންގެ ކުންފުނިތަކަކީ ރައްޔިތުންނަށް އަގުހެޔޮ ފަސޭހަ ހިދުމަތްތައް ދިނުމާއެކު ފައިދާ ހޯދަން މަސައްކަތްކުރަން އުފެދިފައި ހުންނަ ތަންތަނެވެ. ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ރައްޔިތުންނަށް ދެވޭ އަސާސީ ހިދުމަތްތަކުން ފައިދާ ހޯދުމަކީ ރައްޔިތުން ކުންފުނިތަކުގެ އަމާޒެއް ނޫނެވެ. އަސާސީ ހިދުމަތަކީ ހިދުމަތް މެދުނުކެނޑި ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ކުންފުންޏަށް އުފުލަންޖެހޭ ބުރަޔަކަށް ނުވެ ދެވެން ޖެހޭ ހިދުމަތެކެވެ. ދެވޭ އަސާސީ ހިދުމަތަކުން ފައިދާ ހޯދާނީ އަސާސީ ހިދުމަތަކަށް ވުރެ އިތުރަށް އެހިދުމަތެއްގެ ބޭނުން ކުރާ ފަރާތް ތަކުންނެވެ. އަސާސީ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ކުރަންޖެހޭ ހޭދަ ދެވޭ ހިދުމަތުން ލިބޭ އެއްޗަކަށް ވުރެ ބޮޑުވާނަމަ އެބައި ފޫބައްދަނީ ސަރުކާރުންދޭ ސަބްސިޑީން ނުވަތަ އެހެން ހަރަކާތެއް ހިިންގައިގެން ފައިސާ ހޯދައިގެނެވެ. މިއުސޫލުން ބަލާއިރު ރާއްޖޭގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި އެމްޓީސީސީން ކުރާ އެއްވެސް މަސައްކަތަކީ އެމްޓީސީއަށް ވާގެއްލުމެއް ނޫނެވެ. އެކަންކަމުން އެމްޓީސީސީއަށާއި ރައްޔިތުންނަށް އޮތީ ފައިދާއެވެ. ފާގަތިކަމާ އުފާވެރިކަމެވެ.

އެއްބަހެވެ. ރާއްޖޭގެ ރައްތައް ފެތުރިފައިވާ ގޮތުން މުޅި ރާއްޖެ ގުޅުވާދޭ ފެރީ ނިޒާމަކަށް ހިގާނެ ހަރަދު ވަރަށް ބޮޑުވާނެއެވެ. ހައިސްޕީޑް ލޯންޗް ފަހަރު ހޯދުމާއި ބެލެހެއްޓުމަށް ފިސާރި ފައިސާ ހޭދަވާނެއެވެ. މުއައްޒަފުންނަށް ހިނގާ ހަރަދު ލައްކަ ބޮޑުވާނެއެވެ. ތެލާއި މަރާމާތާއި ހިދުމަތް ރާވާ ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ހިންގުމަށް މިލިއަން މިލިއަނުން ހަރަދު ވާނެއެވެ. ފަސިންޖަރުން އަތުން މަސް ދުވަހު ނަގާ ކުޑަކުޑަ އަގަކުން އެންމެ ދުވަހަކު ހިނގާ ހިންގުމުގެ ހަރަދު ވެސް ފޫ ނުބެއްދޭނެއެވެ.

ސަރުކާރުން ސަބްސިޑީ ދީގެން މިހާ އަގުބޮޑު ދަމަހައްޓަން އުނދަގޫ ހިދުމަތެއް ދޭން ފެށުމުން މާއްދީ ހަނި ވިސްނުމަކުން ވިސްނާ މީހަކަށް ކަމަކީ ކުރަން ހެޔޮނުވާ ވަރުގެ ކަމެއް ކަމަށް ދުށުމަކީ އެ މީހެއްގެ ވެސް އުނިކަމެއް ނޫނެވެ. ރައްޔިތެއްގެ މައްޗަށް ދައުލަތެއް ބިނާވެފައި އޮތުމުގެ އިހުސާސް ކުރާ އެއްވެސް މީހަކު އެޒާތުގެ ކަންކަމާ މެދު ނޭއްގާނި ވިސްނުމަކުން ނުވިސްނާނެއެވެ.

އާރުޓީއެލް ދަތުރު ފަތުރުގެ ނިޒާމުގެ ފައިދާ ހުރިހާ ދައިރާ އަކަށް ކުރިއެރުމާ މަންފާ ލިއްބައި ދޭނެކަން ހުޅުވިފައިވާ ސިކުނޑި އަކުން ވިސްނާލުމުން އެނގިގެން ދާނެއެވެ. ހިދުމަތް ލިބެން ހުރި ތަކާކަށް އަގު ހެޔޮކޮށް އަވަހަށް ގޮސް އެ ހިދުމަތެއް ލިބިގަތުމަށް އެ ނިޒާމު މަގު ފަހިކުރެއެވެ. އެއް ރަށެއްގައި އުފައްދާ އެތި ބޭނުންވާ އެހެން ރަށް ރަށުގައި ތިބޭ މީހުނަށް ފޯރުކޮށް ދެވެއެވެ. ކަމެއް ދިމާވުމުން ނުވަތަ އާއްމުކޮށް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކުރުމަށް އެހެން ރަށްރަށަށް ބޮޑުއަގު ދީގެން ކުރަން ޖެހުނު ދަތުރުތައް ކުރުމަށް ހޭދަކުރި ފައިސާ ފައިދާ ހުރި ކޮންމެވެސް އެހެން ކަމަކަށް ހަރަދު ކުރުމަށް މިހާރު ބެހެއްޓެއެވެ.

ސަރުކާރުން  އޭރުޓީއެލަށް ސަބްސިޑީ ދީގެން ދަތުރު ފަތުރުގެ ނިޒާމު ހިންގާ ދެމެހެއްޓުމަކީ އެތައް ގޮތަކުން ރައްޔިތުންނަށާއި ސަރުކާރަށް އެންމެ ފައިދާ ހުރި އެއްކަމެވެ. ކޮންމެ އަތޮޅެއްގައި ޓަރޝަރީ ހޮސްޕިޓަލް ނާޅާ ދަތުރު ފަތުރުން ގުޅުމުން ރައްޔިތުންނަށް ޓަރޝަރީ ފެންވަރުގައި ސިއްހީ ހިދުމަތް ފޯރުކޮށް ދެވެއެވެ. ތައުލީމު ހާސިލުކުރާ ދަރިވަރުންނަށް ރަށުގައި ތިބެ މަތީ ތައުލީމަށް ކިޔަވަން ދެވޭނެއެވެ. އެހެން ރަށްރަށުގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހާއަށް ރަށަށް ނިދަން އާދެވޭނެއެވެ. އިގުތިސާދީ ހަރަކާތްތައް ހުރިހާ ދިމާލެއްގައި ފެށި ގުޅުންތައް ބަދަހިވެ އެންމެން ރަށު ބަންދުން ވީއްލޭނެ ނިޒާމަކީ އާރޓީއެލްއެވެ. އާރުޓީއެލުން މުޅިރާއްޖެ ގުޅާލާ ސަބްސިޑީ ދީގެން ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ދަތުރު ފަތުރުގެ ހިދުމަތް މި ސަރުކާރުން ދިނުމަކީ ރައްޔިތުން އުފަލުން ފޮޅުނު ކަމެކެވެ. ހެޔޮވެރިކަމެއް ކުރެވޭ ކަމުގެ އިހުސާސް ރައްޔިތުން ކުރަނީ ރަށު ބަންދުން ވީއްލިގެންނެވެ.

ތެދެކެވެ. ވަޒީފާ އިތުރު ކުރުމުން މުސާރަ ދޭން ޖެހޭ މީހުން ގިނަވާނެއެވެ. މުސާރައަށް ކުރާ ހަރަދު ބޮޑުވާނެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ކުންފުނި ތަކުގެ އޯވަރހެޑް ބޮޑުވާނެއެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ރަނގަޅަށް މެނޭޖު ކޮށްގެން އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރު ކުރުމާއެކު މުއައްޒަފުންނަށް ލޯޑް ކުޑަކޮށް މަސައްކަތުގެ ވެއްޓަށް ދިރުން ގެނެވޭނެއެވެ. އެކަން ކަމަށް ވުރެ ބޮޑު އެހެން ކަމެއްވެސް މުއައްޒަފުން އިތުރު ވުމުން ވާނެއެވެ. 

ރައްރަށުގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހުން ދެ އަތުގެ އިނގިލި ތަކުން ގުނާ ލެވޭހާ މަދުވުމުން ރަށްރަށުގެ ދިރުން ކެނޑިފައި އޮތްކަން ދެނެ ހުރިން ހެއްޔެވެ. މުސާރަ ލިބުނު ވަކި ދެތިން މީހަކު ނޫނީ ދެން ތިބި އެންމެން އުޅުނު ހާލު އެނގޭ ހެއްޔެވެ. ވަޒީފާ ހޯދަން ރަށުން ބޭރަށް ގިނަ ބަޔަކު ގޮސް ރަށުގައި ތިބި އަނބި ދަރިން ބިކަވެ އާއިލާތައް ރޫޅި އުފުލަން ޖެހުނު ތަކުލީފީ ވޭންތައް އިހުސާސެއް ނުވޭ ހެއްޔެވެ.

ގިނަ ބަޔަކަށް އެމީހުން އުޅޭ ރަށުން ވަޒީފާ ދީގެން ދައުލަތުން އުފުލަންޖެހޭ މާލީ ގެއްލުމަށް ވުރެ ޖުމްލަ ގޮތެެއްގައި މާލީ ގޮތުންނާއި އިޖުތިމާއީ ގޮތުންނާއި އިގްތިސާދީ ގޮތުން އުފުލަންޖެހޭ ތަކުލީފާއި ވާ ގެއްލުން ސަރުކާރު ތަކަށް މާބޮޑެވެ. ލިބޭ ވަގުތީ މާލީ ގެއްލުން ހައްލު ކުރުމަށް ވިސްނުންތެރި ކަމާއެކު ސަރުކާރަށް ކުރެވޭނެ ކަންތައް ބައިވަރެވެ.

ގިނަ ބަޔަކަށް ވަޒީފާ ދީގެން ދައުލަތަށް އުފުލަން ޖެހޭ ބުރަޔަށް ވުރެ އާއްމު ރައްޔިތަށް ވަޒީފާ އިތުރުވުމުން ވާ ފައިދާ މާ ބޮޑެވެ. ރައްޔިތުންގެ އެތައް ގޭބިސީ އަކަށް އެކަށީގެންވާ އާމްދަނީއެއް މަހުން މަހަށް ގަވައިދުން ލިބިގެން ދެއެވެ. ކޮންމެ އާއިލާ އެއްގެ އެކަކަށް ނަމަވެސް މަހުން މަހަށް ކަނޑައެޅިފައި އޮންނަ އާމްދަނީއެއް ލިބޭނެ ކަމުގެ ކަށަވަރުކަން ލިބުމަކީ ރައްޔިތުން ހަމަޖެހިގެން ދިރިއުޅޭން ފަހިވާ ފަހިވުމެކެވެ. ކޮންމެ ރަށަކަށް މުސާރައިގެ ގޮތުގައި ގިނަ އަދަދެއްގެ ފައިސާ ވަނުމަކީ އެ ރަށެއްގައި ދައުރުވާ ފައިސާ އިތުރު ވާނެ ކަމެކެވެ.

ދައުރުވާ ފައިސާ އިތުރުވީ ވަރަކަށް ރައްޔިތު މީހާގެ އުފެއްދުން ތަކަށް އަގު ލިބެންފަށައެވެ. ވިޔާފާރިތައް ފުޅާވެއެވެ. ހިދުމަތްތައް އިތުރުވެ ދޭ ހިދުމަތަށް އަގު ލިބެއެވެ. ކުންފުތަކުގެ މުއައްޒަފުން ނޫން އެހެން މީހުންގެ ޖީބުތައް ވެސް ތަނަވަސް ވެއެވެ. 

ހަނދާން އައުކޮށްލާށެވެ. 65 ފަހަރުން މަތީގެ މީހުނަށް ޕެންސަން ފައިސާ ލިބެން ފެށުމުން ރަށްރަށުގެ އާއިލާ ތަކަށް އާރޯކަން ލިބިގެން ދިޔަ ނޫން ހެއްޔެވެ. ޕްރައިވެޓްސެކްޓަރ ވަރުގަދަ ވާނީ ވެސް ވަޒީފާއެއް އޮވެ އެ ވަޒީފާއިން ލިބޭއެއްޗެއް ރައްކާ ކޮށްގެން އާމްދަނީ ލިބޭނެ އެހެން މަސައްކަތްތައް އަމިއްލަ މީހުން ފަށައި ގަތުމުންނެވެ. ވަޒީފާގެ ގަރަންޓީއަށް ލޯނާއި އެހެން އިނާޔަތްތައް ހޯދައިގެން އަމިއްލަ މަސައްކަތެއް ފެށުމަށް ވެސް މީހުނަށް ވަޒީފާ ދިނުން މުހިންމެވެ.

އަމިއްލަ ބޮޑެތި ކުންފުނިތަކާއި ސަރުކާރުގެ ކުންފުނިތައް ތަފާތު ވަނީ އެހެން ވެގެންނެވެ. އަމިއްލަ އެއްވެސް ކުންފުންޏަކީ ރައްޔިތުމީހާއަށްޓަކާ މަސައްކަތްކުރާ ބައެއް ނޫނެވެ. އެކުންފުނި ތަކުން ސީދާ ފައިދާއެއް ނެތް އެއްވެސް ކަމަކަށް ހޭދައެއް ނުކުރާނެއެވެ. ސަރުކާރު ކުންފުނި ތަކުގެ އަމާޒަކަށް ވާނީ ދެވޭ ހިދުމަތްތައް ދެމެހެއްޓުމާއެކު ރައްޔިތުންނަށް ލުއިފަސޭހަކޮށްދީ ގޮތް ހޯދާ ދިނުމެވެ. އެހެންކަމުން ސަރުކާރު ކުންފުނި ތަކުން ކުރާ ހުރިހާ ކަމަކީ ވަގުތުން ވަގުތައް އެކަމުގެ ސިދާ ނަފާ ފެންނަށް ނުހުންނަ ކަންތައް ތަކަކަށް ވެދާނެއެވެ.

ބޮޑު ހިޔާނާތް ޔާމީނުގެ މައްޗަށް ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭ ކަމަށް އަނގަފުރާފައި ބުނާ މީހުން ބުނެ އުޅެއެވެ. ކަމެއް ސާބިތުވުމާ ނުވުމަކީ އެ ކަމެއް ނުހިނގުމެއް ނޫންކަން އެހެން ބުނާ މީހުންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. ޔަގީނުން ވެސް އެނގޭކަމަކީ 65.01 މިލިޔަން ޑޮލަރުގެ ހިޔަނާތް ހިންގީ ޔާމީނު ސަރުކާރުން ކަމެވެ. ނުދެނެ ހުރީމޭ ބުނެ ކަމުން ރެކެވޭނީ އެ ކަމެއް އެ ސަރުކާރުގައި ނުހިނގާ ނަމަތާއެވެ.

ޔާމީނު ދައުލަތުގެ މިލްކިއްޔާތުގައި އޮބި އަޅައި ނެތް ދިޔައަށް ދަންދެން ފެލާލިއެވެ. ހާލެއްގައި ޖެހިގެން ވެސް ފަހުން އަންނަ ބަޔަކު ކުއްޔަށްދީ ވިއްކާލަން ފަޅެއް ގިރިއެއް ފިނޮޅެއް ހާ ހިސާބު ވެސް ނުބާއްވައެވެ. ގައުމުގެ މުޅި މުސްތަގުބަލު ފެލާލައިގެން ފައިސާ އެއްކޮށް ކައި ހުސްކުރިއެވެ. އޭރު ރާއްޖޭގައި ކުރިއްޔާ ކުރިކަމެއް ކުރީ ބޮޑެތި ބިޔަ ލޯނުތައް ނަގައިގެނެވެ. ޔާމީނުގެ ވެރިކަމުގައި ގައުމު އެހާ ބޮޑު ދެރުމަކުން ދަރުވަލީ ދުނިޔޭގެ އިގްތިސާދުގައި ލޮޅުމެއްނެތް ފާގަތި ދުވަސް ވަރެއްގައެވެ. ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދު ނުލަހިކު ދުޅަހެޔޮކޮށް އޮއްވައެވެ. 

ޔާމީނުގެ ވެރިކަމުގައި ޓޫރިޒަމަށް ފަޅުތަކާ ފަރުތަކާ ގިރިތައް ވިއްކިޔަސް ސަނީސައިޑްގެ ނަމުގައި 250 މިލިޔަން ޑޮލަރު ބޮންޑްގެ ގޮތުގައި ނަގާފައި އޮތެވެ. 250 މިލިޔަން ޑޮލަރުގެ ސަނީ ސައިޑް ބޮންޑްގެ ދަރަނި ވެސް ވާރުތަވީ މި ސަރުކާރަށެވެ. ދައްކަން ޖެހުނީ މި ސަރުކާރަށެވެ. ދެއްކީ މި ސަރުކާރުންނެވެ.

ދަރުމަވަންތަ ހޮސްޕިޓަލް އެޅީ 140 މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ލޯނެއް ނަގައިގެންނެވެ. އެ ދަރަންޏަކީ ވެސް ދަރަނި އަދާ ކުރުމަށް އެންމެ ލޯލާރިއެއް ވެސް ޔާމީނު ސަރުކާރުން ދެއްކި ދަރަންޏެއް ނޫނެވެ. އެ ދަރަނި އަދާ ކުރަމުން އެ ދަނީ މި ސަރުކާރުންނެވެ.

ހިޔާ ފުލެޓު ވެސް ހަމަ އެހެންނެވެ. ހިޔާފްލެޓްގެ ލޯނާއި އިންޓަރެސްޓް ދައްކަން މިހާތަނަށް މި ސަރުކާރުން 2.9 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހަރަދު ކޮށްފިއެވެ. އިންޓަރެސްޓާއި އެކު 7.58 ބިލިއަން ރުފިޔާ ދައްކަން އަދިވެސް އެބައޮތެވެ.

އެމްއެމްޕީއާރުސީ ކާލާ، ބިލިޔަނުން ލޯނުނަގާ، އެތަން މިލިޔަނުގެ ބޮންޑް ދަރަނީގެ ގޮތުގައި އޮތީ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ރައްޖޭގެ މަސްވެރިންނަށް ދަރާފައި އޮތް 35.9 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ދަރަނި މި ސަރުކާރަށް ޔާމީނު ވާރުތަ ކޮށްދީފައި އޮތެވެ. މި ސަރުކާރުން ވަނީ މަސްވެރިންނަށް އޮތް އެ ދަރަނި ވެސް ހަލާސްކޮށް ނިންމާފައެވެ.

ހަމަ ތެދެކެވެ. މި ސަރުކާރުން ލޯނު ނަގާ ވާހަކަ ދައްކާ ބަޔަކު ދައްކަނީ ގޮތެއް ފޮތެއް ނެތީމައެވެ. ވާނުވާ އެނގިތިބެ ފިތުނަ އުފައްދާށެވެ. އެނގޭ ހެއްޔެވެ. ޔާމީނު ގައުމު ދަވާލާ ދަރަނިވެރި ކުރުވާފަ އޮތްވަރުން ދަރަނި އަދާ ކުރަން ދަރަނި ނަގަން އޮތީ ޖައްސާފައެވެ. ރަންކޮޅާއެވެ. މި ސަރުކާރު އައީ ޔާމީނުގެ ދަރަނިތައް އަދާކޮށްދޭކަށް ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ހިދުމަތް ކުރާށެވެ. ވަޒީފާ ދީގެން ވިޔަސް ގިނަ ބަޔަކަށް އާމްދަނީ އިތުރު ވާނެހާ ގޮތްގޮތް ހޯދަ ދޭށެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ފާގަތިކަން ހޯދަދޭށެވެ. ކުރީ ސަރުކާރުގެ ދަރަނިތައް އަދާ ކޮށްލަ ކޮށްލާ ތިބެ ދައުރު ނިންމަލާކަށް ނޫނެވެ.

ފަހަކަށް އައިސް ދައުލަތުގެ ކުންފުނިތަކުގެ ތަސައްވަރު ކިލަނބު ކުރުމަށް ރޭވިގެން ބޮޑެތި ޖަރީމާ ބަޔަކު އެބަ ހިންގައެވެ. ސަރުކާރުގެ ކުންފުނިތަކާއި ސަރުކާރު ބައިވެރިވާ ކުންފުނިތަކު އިތުބާރު ކަނޑުވާލަން ހިންގަނީ އެއްކަމެއް ދެކަމެއް ނޫނެވެ.

ވެރިކަން ހޯދުމަށްޓަކާ ސަރުކާރު ބަދުނާމު ކުރަން އިދިކޮޅުން ހިންގާ އެންމެ ނުރައްކާތެރި އެއް ކަމަކީ ދައުލަތުގެ ކުންފުނި ތަކުގެ އިތުބާރު ކަނޑުވާލުމެވެ. ކުންފުނިތަކާ މެދު އާއްމު ރައްޔިތުން ދެކޭ ގޮތް ހުތުރު ކޮށްލުމެވެ. ކުންފުނި ތަކާއެކު މުއާމަލާތު ކުރާ ފަރާތްތައް ބިރު ގަންނަވާ ކުރެވޭ މުއާމަލާތްތައް ހުއްޓުވުމެވެ. މިކަމުގައި އެސްޓީއޯއެއް ފެނަކައެއް ސްޓެލްކޯއެއް އެމްޓީސީސީއެއް ކިޔާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ހުރިހާ ކުންފުނި ތަކަށް މި ވައިރަސް އެބަ  އަރުވައެވެ.

ކުންފުންޏެއްގެ މާލީ ރިޕޯޓަކުން ކޮންމެ ބަލި ދިމާލެއްގައި ހިފާ ދަމާ ބޮޑު ކުރުމަކީ އެކަން ކުރާ މީހުންގެ އާދައެވެ. ކުންފުނިން ހޯދާފައިވާ ކާމިޔާބީތަކާއި ކުރިއެރުމާއި ފައިދާގެ ވާހަކައެއް އެމީހުން ނުދައްކާނެއެވެ. އެންމެ ބޮޑަށް ދައްކާނީ ދަރަންޏާއި ހަރަދުގެ ވާހަކައެވެ.

މި އަހަރުގެ ތިންވަނަ ކުއާޓާރގެ ރިޕޯޓް އެސް ޓީއޯއިން ނެރުނު އިރު އެ ކުންފުންޏަށް ކުރީ ކުއާޓަރއަށް ވުރެ ބޮޑެތި ކާމިޔާބީ ތަކެއް ލިބިފައި ވާކަމީ ހަގީގަތެކެވެ. ދެވަނަ ކުއާޓަރއަށް ވުރެ ތިންވަނަ ކުއަރޓަރގެ ހިންގުމުގައި 18 ޕަސެންޓްގެ ފައިދާއެއް ހޯދިއެވެ. 217 މިލިއަން ހިންގުމުގެ ފައިދާގެ ގޮތުގައި 2 ވަނަ ކުއާޓަރގައި ލިބިފައި އޮތް އޮތުން 3 ވަނަ ކުއާޓަރގައި 255 މިލިޔަން ރުފިޔާއަށް އޮތީ ބަދަލު ކޮށްފައެވެ. މުޅި ކުންފުނީގެ ސާފު ފައިދާއަށް 13 ޕަސެންޓްގެ ކުރިއެރުމެއް ނުލިބޭ ކަމަކަށް ވެސް ނުހެދޭނެއެވެ. ދެވަނަ ކުއާޓަރގައި ޖުމްލަ ފައިދާގެ ގޮތުގައި އޮތް 458 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ބަދަލުގައި 3 ވަނަ ކުއާޓަރގެ ޖުމްލަ ފައިދާ 515 މިލިއަން ރުފިޔާއަށް ބަދަލު ވެގެން ގޮސްފައި އޮތް އޮތުމަކީ ތެދު ހަގީގަތެވެ.

އެހެން ނަމަވެސް ސަރުކާރާ އިދިކޮޅު ޕީޕީއެމްގެ މަސްލަހަތު ނަގަހައްޓާ ނޫސްތަކުން އެސްޓީއޯގެ އިމޭޖު ހުތުރު ކޮށްލަން ދައްކާފައި އޮތީ އެހެން މަންޒަރެކެވެ. ދަރަނީގެ ވާހަކައެވެ. ތެދެކެވެ. ވިޔާފަރިކުރާ އެހެން ކޮންމެ ބަޔެކޭ އެއްގޮތަށް އެސްޓިއޯގައި ވެސް ދަރަނި ހުންނާނެއެވެ. ދަރަނި ނަގަން ވެސް ނަގާނެއެވެ. ދުނިޔޭގެ ހާލަތަށް ބަލާ ދަރަނި ނަގަން ވެސް ޖެހެއެވެ.

ދަރަންޏާ އަރަންޏަކީ މި ޒަމާނުގެ ވިޔަފާރީގެ މައިގަނޑު އެއް ބަހާއެވެ. ވިޔަފާރިއެއް ދަރަންޏާ ނުލާ ހިންގުމަކީ މި ޒަމާނުގެ ވިޔަފާރި މާހައުލުގައި މުސްތަހީލު ކަމެކެވެ. ދަރަންޏަކީ ގަވައިދުން ދައްކަމުން ދާނަމަ މައްސަލައެއް ގޮތުގައި ފާހަގަ ކުރާ ކަމެއް ނޫނެވެ. ދަރަނި މައްސަލަ އަކަށް ވަނީ ހަމަޖެހިފައި އޮންނަ އުސޫލުން ނުދެއްކޭ ނަމައެވެ. އެސްޓީއޯއަށް ދަރަނި ނުދެއްކިގެން ނޫޅެއެވެ.

ވިޔަފާރީގެ މާހައުލުގައި އަންނަ ލޮޅުންތައް ފޫބެއްދުމަށް ދަރަނި ނެގުމަކީ އެ ވިޔާފާރިއެއް ދަމަހައްޓާ ނެގެ ހެއްޓުމަށް ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. ނަފާވެރި ކުންފުންޏެއް ގޮތުގައި ކުންފުންޏެއް ދެމި އޮންނަނީ ދަރަންޏާވެސް އެކުގައެވެ.

ވަރަށް މަދުން ނޫނީ ބޮޑެތި ކޮންމެ ވިޔާފާރި އެއްގައި ވެސް ދަރަނި އޮންނާނެއެވެ. ލޯނާއި އެހެނިހެން ގޮތް ގޮތުން ހުންނަ ދަރަންޏެވެ. ވިޔާފާރީގެ މުއާމަލާތު ހިންގާ ކޮންމެ ދެ ބައެއްގެ ދެމެދުގައި ލޭންދޭނު އޮތުމަކީ ވެސް ވިޔާފާރި ދުޅަހެޔޮވެ އިތުބާރު އުފެދޭ ކަމެއް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ. ލޯނާއި ލޭންދޭނަކީ ދެމެހެއްޓެނިވި ވިޔާފާރީގެ މުއާމަލާތް ތަކުގައި މިޒަމާނުގައި މުހުންމު ބަހާއެކެވެ.  

އިތުބާރު ގެއްލުވާލުމަށް ވާހަކަ ދައްކާ މީހުން ދައްކާނީ އަދާކުރަންޖެހޭ ދަރަނީގެ ވާހަކައެވެ. ވަރަށް ބާރަށެވެ. ގަވައިދުން ކާމިޔާބު ކަމާއެކު ދަރަނި އަދާ ކުރަމުންދާ ވާހަކައެއް އެމީހުން ނުދައްކައެވެ. ލިބެން ޖެހޭ ނުލިބި ހުންނަ ފައިސާގެ ވާހަކައެއް ވެސް ނުދައްކައެވެ.

ސިޔާސީ ބޭނުމުގައި ދައުލަތުގެ ކުންފުނި ތަކުގެ އިތުބާރު ކަނޑުވާލަން މަސައްކަތްކުރާ މީހުނަށް ނޭނގޭ ކަމެއް އެބަ އޮތެވެ. ކޮންމެ ބަޔަކު ވެރިކަމުގައި ތިއްބަސް ދައުލަތުގެ ވިޔާފާރި ކުންފުނިތައް އޮންނާނެކަމެވެ. އެ ބަޔަކު ވެރިކަމަށް އަޔަސް ކުންފުނިތަކުގެ އިތުބާރު ނަގާލުމުން ގެއްލުނު އިތުބާރު އަނބުރާ ހޯދާ ނުދެވޭނެ ކަމެވެ. ވެރިކަމުގެ މަސްތުގައި ވެސް ކުރަންވާނީ ކުރާވަރުގެ ކަންކަމެވެ. ހަމަ ތެދެކެވެ. ޔާމީނެއް ކަމަކު އެސްޓީއޯ ހަވަރަކަށް ނުދެވޭނެއެވެ.

އާރުޓީއެލް ދަތުރު ފަތުރުގެ ނިޒާމަކީ ރައްޔިތުންނަށް ދޭ ގެއްލުމެއް ގޮތުގައި ސިފަވާ ބަޔަކީ ރައްޔިތުނަށް ލުއިފަސޭހައެއް ވުމަށް ނޭދޭ ބައެކެވެ. އޭރުޓީއެލަށް ސަރުކާރުން ސަބްސިޑީ ދިނުމަކީ ދައުލަތަށް ދޭ ގެއްލުމެއް ކަމަށް ދެކޭ ބަޔަކު ރައްޔިތުންގެ ވެރިންނަށް ލާން ހެޔޮ ނުވާނެއެވެ.

ރައްޔިތުންނަށް ރަނގަޅެއް ލުޔެއް ވާން ޔާމީނުގެ ބައިގަނޑު ނޭދޭވަރު އެބަ އެނގޭ ނޫންހެއްޔެވެ. އިރު ކޮޅަކުން އާސަންދައަކީ ވެސް ގެއްލުމެކޭ މިބައިގަޑު ބުނެފާނެއެވެ. ކަނޑު މަތީގައި ހާލުގައި ޖެހޭ މީހުން ސަލާމަތްކުރުމާއި ގެއްލޭ މީހަކު ހޯދަން ކުރާ ހޭދައަކީ ވެސް ގެއްލުމެކޭ ގޮވަން ފަށާ ފާނެއެވެ. ހާލު ބޮޑު ބަލި މީހަކު އެމްއެންޑީއެފުން އެއަރކްރާފްޓެއްގައި ޑޮކްޓަރުންނާ ހަމަޔަށް ގެނައުމަކީ ގެއްލުމެއް ކަމަށް ބުނެ ފާނެއެވެ.

ނަމާދަށް އަރާ މީހުން އަތުން ފައިސާ ނުނަގާތީ މިސްކިތް އެޅުމަކީ ބޮޑު ގެއްލުމެއް ކަމަށް ބުނަން ވެސް މި ބައިގަނޑު ފަހަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. އަޅާ ފިޔަވަޅަށް ލާރި ނުލިބެންޏާ މަގު ހެދުން ވެސް ވާނީ ގެއްލުމަކަށް ކަމަށް ބުނެފާނެއެވެ. ރަށްރަށުގެ ގިރާ ސަރަހައްދު ހިމާޔަތްކޮށްގެން ފައިސާ ނުލިބެންޏާ އެވެސް ވާނީ ގެއްލުމަކަށް ކަމަށް ހަދާނެ ތާއެވެ.

ބަނދަރުތައް ހަދާ ބިން ހިއްކުމަކީ ޕީޕީއެމް ފިކުރަށް ވާނީ ގެއްލުންމަކަށް ތާއެވެ. ސްކޫލުތައް އަޅާ މުއައްޒަފުންނަށް މުސާރަދީ އެ ތަންތަން ހިންގަން ހަރަދު ކުރުމަކީ ބޮޑު ގެއްލުމެކޭ މާދަމާ ގޮވާނެއެވެ. ލޯނު ނަގައިގެން ބުރިޖުއަޅާ އެތަން ބެލެހެއްޓުމަށް ހަރަދު ކުރުމަކީ ވެސް ހާދަ ބޮޑު ގެއްލުމަކަށް ވާނެތާއެވެ. ބުރިޖު ނިމިގެން ގިނަ ދުވަހު ވެރިކަމުގައި ނުތިބެވުނުކަން ރަނގަޅެވެ. ތިބިނަމަ ހަން ދަމާލީސް ކަން ކަށަވަރެވެ.

ބުނަން ހެއްޔެވެ. ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ގާއިމު ކޮށްދޭ ލުއިފަސޭހަ ދަތުރު ފަތުރުގެ ނިޒާމަކީ ނަފާ ހޯދަން ކުރާ ވިޔަފާރިއެއް ނޫނެވެ. ސަރުކާރުން މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅި ބަޖެޓުގައި ޓްރާންސްޕޯޓް ސަބްސިޑީގެ ގޮތުގައި 300.6 މިލިއަން ރުފިޔާ ހިމަނާފައި އޮތުމުން ވާނުވާ ނޭގި އަމިއްލައަށް ބަރަހަނާ ވެވޭއިރުވެސް ނޭގެއެވެ. ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތަށް ސަރުކާރުން ސަބްސިޑީ ނުދޭނަމަ ރައްޔިތުން ކަނު އަދިރީގައި ތިބޭނެތާ ކޮން ދުވަހެއް ހެއްޔެވެ. ފެނަށް ސަބްސިޑީ ނުދޭނަމަ ގައިން ބޮލުން ތާހިރު ވެވުނީސް ހެއްޔެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން ފިތުނަ އުފައްދަން ވެސް ހަމަޖެހޭ އެއްޗެއް ކިޔާށެވެ. އަމިއްލައަށް ތިޔައެޅެނީ ބޮލާފޮށައެވެ.

އާނއެކެވެ. އާރުޓީއެލްގެ ހިދުމަތަށް ނަގާ ރަމްޒީ އަގުން ލިބޭ އެއްޗަކުން ހިނގާ ހަރަދުގެ ދިހައެއް އިންސައްތަ ވެސް ނުލިބޭނެއެވެ. ލިބޭކަށް ނުވެސް ޖެހެއެވެ. އެހެނަސް އެމްޓީސީއަކީ ސަރުކާރާއި ގިނަ އަދަދެއްގެ އާއްމު ރައްޔިތުންގެ ހިއްސާ އޮންނަ ވިޔާފާރި ކުންފުންޏެކެވެ. އެ ކުންފުނިން ކުރާކަމެއް ކުރާނީ ކުންފުންޏަށް ގެއްލުން ނުވާ ނަފާ ލިބެނިވި ގޮތަކަށެވެ. 

އެހެން ކަމުން ރައްޔިތުންނަށް ތަކުލީފު ނުޖައްސާ އަގު ހެޔޮ އަރާމު އަވަސް ދަތުރު ފަތުރުގެ ހިދުމަތެއް ދެމެހެއްޓޭނީ ސަރުކާރުން ސަބްސިޑީ ދީގެންކަން އެންމެ ތުއްތު ކުއްޖާއަށްވެސް އެނގޭނެއެވެ. ދަތުރފަތުރު ހިންގުމަށް ދޭ ސަބްސިޑީއަކީ ދައުލަތަށް ވާގެއްލުމެއް ކަމަށް ބުނެ އާރުޓީއެލް ހިދުމަތް ހުއްޓުވަން އުޅޭނެ ކަމެއް ނެތެވެ. އެކަމެއް ނުވާނެއެވެ. އާރުޓީއެލުން މުޅިރާއްޖެ ގުޅާލާ ސަބްސިޑީ ދީގެން ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ދަތުރފަތުރގެ ހިދުމަތް މިސަރުކާރުން ދިނުން ޔާމީނަށް ވާނީ ވަރަށް ބޮޑު ގެއްލުމަކަށެވެ.

ސަރުކާރުން އަންނަ އަހަރު ހިންގާ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތަކަށް 8.4 ބިލިއަން މުޅި ބަޖެޓްގެ ރުފިޔާ ހަރަދު ކުރަނީ އެހެން ވެގެންނެވެ. މުޅި ބަޖެޓްގެ 19.7 ޕަސެންޓް ހަރަދު ކުރާނީ ޕީއެސްއައިޕީ މަޝްރޫއު ތަކަށެވެ. މުޅިން އަލަށް ފަށާ 204 މަޝްރޫ އަކަށް 483.7 މިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަ ކުރަން ނިންމީ ސަމަސާއަކަށް ނޫނެވެ.

ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދު ފަހި ފަޅިއަށް ފުށުން ޖަހާލުމަށެވެ. ޓެންޑަރިންގ މަރުހަލާގައި އޮތް 311 މަޝްރޫއަކަށް 527.5 މިލިއަން ރުފިޔާއާއި ޕްރީ ޓެންޑަރިން މަރުހަލާގައިވާ 479 މަޝްރޫއަކަށް 1.2 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަ ކޮށްގެން އެ ހުރިހާ ކަމެއް ނިމިގެން ދާނެއެވެ. މިހާރު ހިނގަމުން އަންނަ 1211 މަޝްރޫއަކަށް 5.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަކޮށް އެ ކަންކަން މުޅިން ނިންމާ ލާނެއެވެ. ނިމިފައިވާ 113 މަޝްރޫއެއްގެ ރިޓެންޝަން އަށް 77.3 މިލިއަން ރުފިޔާ ހަރަދުކޮށް ތަރައްގީ ދަމަހައްޓާނެއެވެ. މި ވެރި ކަމުގެ ފަސް އަހަރު ނިމިގެން ދާއިރު ރައްޔިތުން ތިބޭނީ އުފަލުން ފޮޅިފައެވެ. ހެޔޮ ވެރިކަމެއްގެ ހަގީގީ މީރު ރަހަ ދެކި ދެކިއެވެ.