ކުރީގެ ފަސްޓް ލޭޑީން ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެ ބޭނުންވެ ވަޑައިގަތުމުން ކުރިން ލިބިވަޑައި ނުގަންނަވާ މީރު ފަރިއްކޮޅެއް ފަސްޓް ލޭޑީއަކަށް ވެވަޑައިގަތުމަކުން ލިބިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. ކުރިން ލިބިވަޑައި ނުގަންނަވާ އަރާމް ދާންމަތިކޮޅެއް ވަކި ފަސްޓް ލޭޑީއަކަށް ވެވަޑައިގަތުކަމުން ލިބިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. ކުރިން ލިބިވަޑައި ނުގަންނަވާ ވަރުގެ ކާރުކޮޅެއް ފަސްޓް ލޭޑީއަކަށް ވެވަޑައިގަތުކަމުން ލިބިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. ބޭނުންފުޅުވެ ވަޑައިގަތުމުން ކުރިން ވަޑައިނުގެންނެވޭ ގައުމަކަށް ފަސްޓް ލޭޑީއަކަށް ވެވަޑައިގަތުކަމުން ވަކި ވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ.

ހަގީގަތުގައި ކުރީގެ ފަސްޓްލޭޑީން ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެ ލިބި ވަޑައިނުގަންނަވާ އަރާމެއް ތަނަވަސް ކަމެއް ފަސްޓް ލޭޑީއަށް ވެވަޑައިގަތުމަކުން އަލަކަށް ތަޖުރިބާ ކުރައްވާކަށް ޖެހިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. އެއާއި ހިލާފަށް މެޑަމް ސާޖިދާއަށް ފަސްޓް ލޭޑީކަންވީ ބޮކަށް ރަންފުށް މައްޗަށް އެރުންފަދަ ކަމަކަށެވެ. އުޅުއްވާނެ ނޫޅުއްވާނެ ގޮތެއް އެނގިވަޑައިނުގެން ސާޖިދާއަށް އެ އުޅުއްވެނީ އެހެން ވެގެންނެވެ. 

ކުރީގެ ހުރިހާ ފަސްޓް ލޭޑީންނަކީވެސް ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެވެސް ރާއްޖޭގެ ނިސްބަތުގައި ތަނަވަސްކަމާއި ފޯރުންތެރި ކަމުގައި ލޯތްބާއި އިހުތިރާމް ލިބިގެން ރަނގަޅު ތަރުބިއްޔަތުގައި ބޮޑެތިވެ ވަޑައިގެންފައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނެވެ. ވަކިވަކީން ކުރީގެ ކޮންމެ ފަސްޓް ލޭޑީއަކާއި މެދު ވިސްނާލިޔަސް ހާމަވެގެން ދަނީ އެ ބޭފުޅުންގެ ކިބައިގައި ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެ ވެސް ރިޔާސީ ކޮލިޓީ ހުންނަކަމެވެ. އެހެނީ އެ ބޭފުޅުން ނިސްބަތްވެ ވަޑައިގަންނަވަނީ ރާއްޖޭގެ ނިސްބަތުގައި ފޯރުންތެރި ގޮތްހުރި، މީހުންގެ ލޯތްބާއި އިހުތިރާމް ލިބިފައިވާ މައިން ބަފައިންނަށެވެ. 

ރައީސް އަމީނުގެ އަނބިކަބަލުން ފާތިމަތު ސައީދަކީ މުޅި ރާއްޖެ އެ ބޭފުޅަކަށްޓަކާ ފަހުރުވެރިވާ ހުސައިން ސޮލާހުންދީނުގެ ދަރިކަނބަލެކެވެ. އުޅުންތެރި ގޮތްހުރި ފޯރުންތެރި ތަރުބަވެތި އިލްމީ އާއިލާއަކަށް ނިސްބަތްވެ ވަޑައިގެން އަމިއްލަފުޅު ހާއްސަ ސަހުސިއްޔަތެއް އޮތް ބޭފުޅެކެވެ. އެ ކަމަނާ ފަސްޓް ލޭޑީކަމަކީ މާ ބޮޑު ހައިސިއްޔަތަކަށް ނުބައްލަވައެވެ. 

ރައީސް ނާސިރުގެ އަނބިކަނބަލުން ނަސީމާ މުހައްމަދު ކަލޭފާނަކީ މާލޭގައި ނަންހިގާ ގަދަރުވެރި ތަނަވަސް ބޭފުޅެއް ކަމުގައިވާ ކެރަފާ މުހައްމަދު ކަލޭފާނުގެ ދަރި ކަނބަލެކެވެ. އަރާމާއި ހިތްޕުޅު ހަމަޖެހިވަޑައިގަތުމުގައި ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެ ވެވަޑައިގެން ނުގަތް ކަމެއް ފަސްޓް ލޭޑިކަމަކުން ވެވަޑައިގެންފައި ނުވެއެވެ. 

ރައީސް މައުމޫނުގެ އަަނބިކަބަލުން ނަސްރީނާއަކީ މާލޭގައި ފުދުންތެރި ގޮތްހުރި އިހުތިރާމް ލިބިވަޑައިގެން ހުންނެވި ބޭފުޅެއް ކަމުގައިވާ މަޝްހޫރު އިބްރާހީމް މަނިކު ދޮންމަނިކުގެ ދަރި ކަނބަލެކެވެ. ލޯތްބާއި އަޅާލުމާއި ފޯރުންތެރި ކަމުގައި ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެ އުޅުއްވި މެޑަމް ނަސްރީނާ އަަކީ ތުއްޕުޅުއިރު މަތީ ތައުލީމް ހޯއްދަވަން ރާއްޖޭން ބޭރުން ފުރުސަތު ލިބިވަޑައިގެން މަދު އަންހެން ކުދިންގެ ތެރޭގައި ހިމެނިވަޑައިގަތް ބޭފުޅެކެވެ. 

ރައީސް ނަޝީދުގެ އަނބިކަނބަލުން މެޑަމް ލައިލާ އަލީއަކީ ލާމަސީލް މިސާލެކެވެ. މެޑަމް ލައިލާ އަލީއަކީ މުޅި ރާއްޖެއަށް މަޝްހޫރު އެލިޔާ ގްރޫޕްގެ ވެރިޔާ އަލީ އަބްދުއްލާގެ ދަރިކަނބަލުންނެވެ. ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެ ލިބިވަޑައިނުގެން އަރާމެއް އުފަލެއް ފަސްޓް ލޭޑީއަށް ވެވަޑައިގަތުމަކުން ލައިލާއަށް ލިބިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. ދިގު 30 އަހަރަށް ފަހު މެޑަމް ލައިލާއަށް ލިބި ވަޑައިގެން ފަސްޓް ލޭޑީކަމާއި ހެދި ހިފި ނުހުންނެވިގެން މެޑަމް ލައިލާ ނުއުޅުއްވައެވެ. 

ރައީސް ވަހީދުގެ އަނބިކަބަލުން މެޑަމް އިލްހާމަށް ބެއްޔަސް ފެންނަނީ އެއް ހަގީގަތެކެވެ. މެޑަމް އިލްހާމަކީ ވެސް މާލޭގައި ނަންހިގާ ފޯރުންތެރި ގޮތްހުރި ޖަވާހިރުވާދީ ހުސައިން އިބްރާހީމްފުޅުގެ ބޭޅުންކުރެ ބޭފުޅެކެވެ. ފަސްޓް ލެޑީ ވެގެން ވަކީން އިލްހާމް ހުސޭނަށް ލިބި ވަޑައިގެން އައުކަމެއް ނެތެވެ. 

ރައީސް ޔާމީނުގެ އަނބި ކަބަލުން މެޑަމް ފާތުންއަކީ ވެސް މުލިއާގެއަށް ވެންނެވިގެން އޮޅިވަޑައިގެން އުޅުއްވި ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ. އޯގަތެރިކަމާއި ތަނަވަސްކަމާއި ފޯރުންތެރިކަމުގައި މުޅި ރާއްޖެއަށް މަޝްހޫރު ޝަބްނަމް އިބްރާހީމް ދީދީގެ ބޭފުޅަކަށް ވީތީ މެޑަމް ފާތުން އަކަށް މުލިޔޭގެއަކީ މާ މުހިންމު ތަނަކަށް ވެވަޑައެއް ނުގަތެވެ. 

ރައީސް އިބްރާހީމް މުހައްމަދު ސޯލިހުގެ އަނބިކަބަލުން މެޑަމް ފަޒްނާ އަހުމަދު އަކީ ދެވަނައެއް ނެތްފަދަ ފަސްޓް ލޭޑީއެކެވެ. ތަނަވަސްކަމާއި ފޯރުންތެރިކަމާއި ހިތްތިރިކަމުގައި ތުއްޕުޅު އިރުއްސުރެ ލާމަސީލް ބޭފުޅެކެވެ. މަޝްހޫރު ވިޔަފާރިވެރިޔާ ސިއްކަ އަހުމަދު އިސްމާއީލްގެ ދަރި ކަނބަލެކެވެ. ފަސްޓް ލޭޑީއަށް ވެގެން ކުރިން ލިބި ވަޑައިނުގަންނަވާ އައުކަމެއް މެޑަމް ފަޒްނާ ވެސް ތަޖުރިބާ ކުރައްވަން ޖެހިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. 

ކުރީގެ ފަސްޓް ލޭޑީންނާ އަޅާ ބަލާއިރު މެޑަމް ސާޖިދާއަކީ ސުމެކެވެ. ތުއްޕުޅުއިރު މައިން ބަފައިން ވަކިވުމުގެ ސަބަބުން ލޯތްބާއި އަޅާލުން ލިބިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. ނަސީބު ރަނގަޅުކަމުން ހެޔޮއެދޭ ފަރާތެއްގެ މަދަދުގައި މަތީ ތައުލިމް ހާސިލް ކުރެއްވުމަށް ފުރުސަތު ލިބިވަޑައިގަތަސް ހަޔާތުގެ ގިނަ ދުވަސްތައް ވޭތުވެ ދިޔައީ ބޭނުން ވެވަޑައިގެން ގިނަ ކަންކަން ނުވެއެވެ. ފޯރުންތެރި ތަނަވަސް ދިރިއުޅުއްވުމަކީ ސާޖިދާ ހުވަފެނުންވެސް ދެކިވަޑައިގަތް ކަމެއް ކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ. 

ބައްޕާފުޅު ޖަނާބު މުހައްމަދު އިބްރާހީމަކީ ރާއްޖޭގައި ޒަމާނުއްސުރެ އޮތް ދީނީ އެއްބައިވަންތަކަން ނަގާލަން އުޅުއްވުމުގެ ސަބަބުން ޖަލުގެ ތޭރި ތަކުގެ ފަހަތުން ގިނަ ދުވަސްތަކަކަށް ޖާގަ ހޯއްދެވި ބޭފުޅެކެވެ. ބަންދުގައާއި ރާއްޖޭން ބޭރުގައި ގިނަ ދުވަސްތައް ހޭދަކުރައްވަން ޖެހި ވަޑައިގަތުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ އާއިލާ ރޫޅުމާއި ދަރިންކޮޅު ބިކަވުމެވެ. އެކަށީގެންވާ ތަރުބިއްޔަތެއް ނެތި ގިނަ ކުދިންތަކެއް މަގުމަތިވުމެވެ. ދަތި ހާލުކޮޅުގައި ސާޖިދާ ބޮޑުވެ ލިބިވަޑައިގެން ތައުލީމެއް ހޯއްދެވިފަހުން ހަޔާތުގެ ބައިވެރިއަކަށްވެސް ލިބިވަޑައިގަތީ މައިންފައިން ވަކިވުމުގެ ސަބަބުން ލޯތްބާއި އަޅާލުމުން މަހުރޫމުވެފައި ހުންނެވި ރުންކުރު ގޮތްދޫނުކުރައްވާ ބޭފުޅެއް ކަމުގައިވާ ޑރ. މުއިއްޒެވެ. ލަނޑަޔާ ވާނީ ލަނޑަޔާއެވެ. 

ހެއްދެވި އެއްޗެއް ހައްދަވައިގެން މަކަރާ ހީލަތުން ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން މުއިއްޒު ހޯއްދެވުމުން ފަސްޓް ލޭޑީކަން ސާޖިދާއަށް ލިބިވަޑައިގަތަސް މެޑަމް ސާޖިދާގެ ކިބައިގައި ފަސްޓް ލޭޑީ ކޮލިޓީއެއް ނެތެވެ. މެޑަމް ސާޖިދާގެ ކޮންމެ އަމަލުފުޅަކުން ވެސް ފެންނަނީ އައު ކަމާ މަވެތިކަމެވެ. މެޑަމް ސާޖިދާއަށް ވެވަޑައިގެންފައި އެހުންނެވީ ނުމީސް މީސްވުމުން ވާކަހަލަ ގޮތެކެވެ.   

ސުއޫދުމެން ބޭރުކޮށްފައި މުއިއްޒުގެ ސްޕްރީމް ކޯޓަށް އައުމަށް ފައިނަގައިގެން އެތިބީ ކޮންބައެއް ހެއްޔެވެ. ފިސާރި ނަޒާހަތްތެރި ދުވަހަކު ސިޔާސީ ކަމެއްގައި ހޭކިލާފައިވެސް ނުވާ ސާފު ސީދާ މީހުން ހެއްޔެވެ. ބަންޑާރަ ބޮޑުނައިބު އަހުމަދު އުޝާމެއް އައްބާސް ޝަރީފެއް މުހުތާޒު މުހުސިނެއް އަބްދުއްލާ ދީދީއެއް ކިޔާނެކަމެއް ނެތެވެ. ހައްތަހާވެސް ފަސްމީރު ކުރި ރުކެވެ. އަމްދުން އުޝާމްގެ ވާހަކަ ދެއްކުމެއް ނެތެވެ. 

ހަމަ ގައިމުވެސް އައްބާސް ޝަރީފަކީ މުއިއްޒުގެ ސިޔާސީ މަގާމެއްގައި ހުރެފައި ޕީޖީކަމަށް ސަވާރުވެހުރި މީހެކެވެ. އަނބި ކަނބުލޭގެ ހުންނަނީ މުއިއްޒުގެ ސިޔާސީ މަގާމެއްގައި ބެންކޮކްގައި ދިވެހި އެންބަސީގައެވެ. އެހެންވީމާ ސްޕްރީމް ކޯޓުގެ ބެންޗަށް އައްބާސް ޝަރީފް ހިނގައްޖެނަމަ ނަޒާހަތްތެރިކަން ކޯދުލާ އަރާނެވަރު ހިތައް އަރުވާލާށެވެ. 

މުހުތާޒް މުހުސިންނަކީ ޕީޖީކަމުގައި ހުރެގެން އަގު ކަނޑައަޅައިގެން ރިޝްވަތު ނަގައިގެން ދައުލަތުން ދައުވާ ކުރި އެތައް މައްސަލައެއް ޝަރީއަތް ނުގިންގާ އަނބުރާގެނަސް އޮއްބާލައިގެން ހުރި މީހެކެވެ. ސާބިތު އެތައް މައްސަލައެއް ދައުވާނުކޮށް ހިންދާލާފައި ހުރި މީހެކެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ހައްޔަރު ކުރުމުގެ އަމުރެއް މެޖިސްޓްރޭޓް ކޯޓަކުން ނެރެން އުޅެނިކޮށް ފަޅާއަރައިގެން ޝަރީއަތް ހިންގާ އަދަބު ކަނޑައެޅުނު މީހެކެވެ. 

އަބްދުއްލާ ދީދީއަކީ ފަނޑިޔާރު ކަމުގައިހުރެ ވަކިޕާޓީއަކަށް ފާޅުގައި ކެންޕޭނުކޮށް ސްޕްރީމް ކޯޓުގެ ކަރާމާތް ގެއްލުވާލާފައިވާ މީހެކެވެ. ސްޕްރީމް ކޯޓުގެ ބެންޗްގައި އިނުމަށް އިތުބާރުނެތިގެން ފަނޑިޔާރުކަމުން ވަކިކޮށް ދިނުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުނު މީހެކެވެ. މަޖިލީހުން ވަކިކުރުމުގެ ކުރިން އަމިއްލައަށް ފަނޑިޔާރުކަމުން ވަކިވެފައިވާ ސިޔާސީ މީހެކެވެ. މިހާރުވެސް ހުރީ މުއިއްޒުގެ ސިޔާސީ މަގާމެއްގައި ރައީސް އޮފީހުގައެވެ. 

ފަނޑިޔާރު ހުސްނުއްސުއޫދު އިންނަވަން ކަމުނުދާކަމަށް ބުނާ ސްޕްރީމް ކޯޓް ބެންޗަށް އަންހެނަކަށްވީތީ ޢާޒީމާ ޝަކޫރު ކޮލިފައިނުވެ އުޝާމާއި އައްބާސް ޝަރީފާއި މުހުތާޒު މުހުސިނާއި އަބްދުއްލާދީދީ ވަރެއް ހަމަ ނުތިބޭނެއެވެ 

މަޖިލީހުގެ ތަޅުން ދޫކުރައްވާ ނިކުމެ ވަޑައިގަތް އިރުވެސް އެ އިސްލާހު މަޖިލީހުން ފާސްކުރާނެކަން އަޒާނަށް އެނގިވަޑައި ގަންނަވާނެއެވެ. ބެންޗު ކުޑަކުރާ ބިލަށް ވޯޓު ނުދެއްވައިގެން ޕާޓީން ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ ފުރުސަތު އޮތްކަންވެސް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. ޕާޓީ އަޅާ ފިޔަވަޅަކުން މަޖިލީހުގެ ގޮނޑީ އަޒާނަސް ގެއްލުމުގެ ފުރުސަތު އޮތްކަންވެސް އަޒާނަށް ވިސްނިވަޑައި ގަންނަވާނެއެވެ.

ސަރުކާރާއެކު ހުރުމަކީ އަދި ސަރުކާރަށް ތާއީދު ކުރުމަކީ ސަރުކާރުން ބޭންވާހާކަމެއް ބޭނުން ވާހާގޮތަކަށް ކޮށްދިނުން ނޫންކަން އަޒާން އެދައްކަވާދެއްވީ އަމަލުންނެވެ. ސަރުކާރަށް ތާއީދުކުރާ ކޮންމެ މެންބަރަކީވެސް އަޒާނުގެ މިސާލުން މިސާލުނަގަންޖެހޭ މެންބަރެއްކަން އަޒާން އެ ސާބިތުކޮށްދެއްވީއެވެ. 

ގޮނޑި ގެއްލުނަސް އަޒާން އިސްކުރެއްވީ ހަމަޔާ އިންސާފެވެ. ދާއިރާ ރައްޔިތުންގެ މަސްލަހަތެވެ. ދުނިޔޭގެ ބެސްޓް ޕްރެކްޓިސްއެވެ. ޑިމޮކްރެޓިކް ހަމައެވެ. ރައްޔިތުންގެ ބާރެވެ. އަޒާންގެ އެ ނިންމެވުމަށް ގިނަބަޔަކު ސެލިއުޓް ކުރެއެވެ. 

މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅިފައިވާ އިސްލާހަށް ތާއީދު ނުކުރައްވަން އަޒާން ނިންމެވި ސަބަބުތައް ވަރަށް ސާފުކޮށް ވިދާޅުވެދެއްވިއެވެ. އަޒާން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ސަރުކާރުން ބޭނުންވެގެން ސްޕްރީމްކޯޓުގެ ބެންޗުކުޑަކުރުމަށް ގާނޫނަށް ގެނައި އިސްލާހަށް ތާއީދު ނުކުރެއްވީ ނާއީދުނުކުރުމަށް އެތައް ބައެއްގެ ލަފާ ލިބިވަޑައިގަތުމުންނެވެ. އޭގެތެރޭގައި މަޖިލިހަށް އިންތިހާބު ކުރި ދާއިރާގެ ރައްޔިތުންނާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގާނޫނީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާ ވަރަށްގިނަ ވަކީލުންގެ ލަފާ ިލިބިވަޑައިގަތް ކަމަށްވިދާޅުވެއެވެ. އަޒާނަށް ލަފާދެއްވި ފަރާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ދައުލަތުގެ ވަކީލުންނާއި ޕްރައިވެޓް ޕްރެކްޓިސްގައި މަސައްކަތް ކުރައްވާ ގާނޫނީ ވަކީލުންންގެ އިތުރަށް ކުރީގެ ފަނޑިޔާރުން އަދި ޝަރުއީ ދާއިރާގައި ދިގު މުއްދަތަކަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވި ފަރާތްތަކާއި މިހާރު ވެސް ޝަރުއީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތް ކުރައްވާ ފަރާތްތައްވެސް ހިމެނި ވަޑައިގަނަވައެވެ. 

ރައީސް މުއިއްޒުގެ ކެބިނެޓުގައި ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ ވަޒީރުންވެސް އިސްލާހަށް ތާއީދު ނުކުރެއްވުމަށް އެދިވަދައިގެން ކަމަށް އަޒާން ވިދާޅުވެއެވެ. އަނެއްކޮޅުން ދިވެހި ގައުމަށް ގިނަ ދުވަހު ހިދުމަތް ކުރައްވާފައިވާ ފަރާތްތަކުން ވެސް އަޒާނަށް މަޝްވަރާ ދެއްވީ އެއްގޮތަށް ކަމަށް އަޒާން ވިދާޅުވެއެވެ. 

ސުވާލަކީ އަޒާން އަމަލު ކުރެއްވި ގޮތުން ޕީއެންސީން އަޒާނާމެދު ފިޔަވަޅުއަޅާ މަޖިލީހުގެ ގޮނޑި އަޒާނަށް ގެއްލުވާލަފާނެ ހެއްޔެވެ. އަޒާންގެ ގޮނޑި ގެއްލޭވަރުގެ ފިޔަވަޅެއް އަޅުއްވަން މުއިއްޒަށް ކެރިވަޑައެއް ނުގަންނަވާނެއެވެ. ބަސްނޭހުމުން އަޒާނު ކަހަލަ އެންމެ މެންބަރެއްގެ ގޮނޑި ގެއްލުވާލެވެން އޮވެ ގޮނޑި ގެއްލުވާލަން ނުކެރިއްޖެނަމަ ސަރުކާރުގެ ނިންމުމާ ދެކޮޅަށް ބަސްބުނެ ވޯޓުދިނުމަށް އެހެން މެންބަރުންނަށް ހުޅުވޭ ދޮރަކަށް އެކަން ވެގެންދާނެއެވެ. އަޒާނަށް ފިޔަވަޅުއަޅަން ނުކެރިއްޖެނަމަ ޕީއެންސީގެ ވިޕް މުގުރާލަން އެހެން މެންބަރުނަށް ދޮރުހުޅުވިގެންދާނެއެވެ. 

ގައުމުގެ އެއްވެސް ރައްޔިތަކީ އެއިރަކު އޮންނަ ސަރުކާރެއްގެ ދުޝްމަނެއް ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންގެ ކަންކަމާ ހަވާލުވެގެން އުޅޭ މީހުންނަށް ރައްޔިތުން ފާޑު ކިޔާނެއެވެ. ފާރަވެރިވާނެއެވެ. ތުހުމަތު ކުރާނެއެވެ. ޝަކުވާވެސް ކުރާނެއެވެ. ހީވާ ގޮތްގޮތަށް ވާހަކަވެސް ދައްކާނެއެވެ.

އެހެނެކޭ ކިޔާ މުޅި ސަރުކާރު ނިކުމެ އެއްވާނަކަށް ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން ވަކިވަކި މީހުންނާއި ޖަމާއަތް ޖަމާއަތާ ދިމާކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ. ތިމާމެންގެ އަމާނަތުގެ ގޮތުގައި ހުރި މީހުންގެ ޒާތީ މައުލޫމަތާއި ސިއްރުތައް ފާޅުކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ. ސިޔާސީ ބޭނުމުގައިވެސް ފިތުނަ ފަސާދައަށް ސަރުކާރުން ޖާގަދީ މީހުންގެ އަބުރު ކަތިލައިގެން ނުވާނެވެ. ކަލަގޮވާ އާޑަ ފުރައްސާރަކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ. 

ސިޔާސީ ވާދަވެރިކަމުގައި ތާއީދު ހޯދުމަށްވެސް ދެކޮޅުވެރިކަމާއި ނަފުރަތަށް ޖާގަލިބޭ އެއްވެސް ކަމެއް ސަރުކާރުގެ ކަމެއް ހިންގުމާ ހަވާލުވެ ހުރި އެކަކަށްވެސް ކުރުމުގެ ހައްގެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. އެއް ބައެއްގެ ކުރިން ވެރިކަމާއި ހަވާލުވެގެން އުޅުނު އަނެއް ބަޔަކީވެސް ހަމަ ގައުމުގެ ރައްޔިތުންނެވެ. ވެރިކަމުން ބޭރުވުމުން އެމީހުންނަކީވެސް އާއްމު ރައްޔިތުންނެވެ. ކޮންމެ އާއްމު ރައްޔިތަކީ އެއްކޮޅަސް ދެކޮޅަސް ސަރުކާރުގެ ކުރިމަތީަގއި ހަމަހަމަ ބައެކެވެ. ސަރުކާރަކީ ވަކިބައެއްގެ ސަރުކާރެއް ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންގެ ސަރުކާރެވެ. ރުހޭ މީހުންނާއިނުރުހޭމީހުންގެވެސް ސަރުކާރެވެ. ސަރުކާރުގެ ކޮންމެ ފެންވަރެއްގެ ކޮންމެ މުއައްޒަފަކީވެސް ރައްޔިތުންގެ ހާދިމުންނެވެ.  

ވެރިކަމުގައި ތިބެގެންވެސް ނުވަތަ ވެރިކަމުން ބޭރުގައި ތިބެގެންވެސް ގާނޫނާ ހިލާފަށް ކުރާކަންކަން ގާނޫނީ ހަމަތަކުގެ މަތީން ބަލާ ފިޔަވަޅު އެޅުމަކީ ސަރުކާރެއްގެ ޒިންމާއެވެ. އެއްވެސް މީހަކު ނުވަތަ ބަޔަކު ކޮށްފައިވާ ގާނޫނީ ކުށެއް ބަލާ ފިޔަވަޅު އެޅުމަށް ދައުލަތުގެ ތެރޭގައި ހަމަޖެހިފައިވާ އިންތިޒާމް ތަކުގެތެރެއިން ބަލާ ފިޔަވަޅުއެޅުމަކަށް ސަރުކާރަށް ހުރަހެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. ގާނޫނީ އިންތިޒާމްތަކުގެ ތެރެއިން ކުރަންވާ ކަންކަން ނުކޮށްތިބެ މުޖުތަމައުގައި ނަފްރަތު އުފައްދާ ޖަދަލުކޮށް މަހާނަމައްޗަށް މަޑިއަށް ޖެހުމަކަށް ދައުލަތުގެ ކަންކަމާ ހަވާލުވެ ތިބޭ މީހުންނަކަށް ލައިސަންސެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. 

ސަރުކާރު ދިފާއުކުރާނީ ރައްޔިތުންނާ ޖަދަލުކޮށް ގެރި ޒުވާބުކޮށްގެނެއް ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ހިދުމަތް ދީގެންނެވެ. ލުއިފަސޭހަ ކޮށްދީގެންނެވެ. ކުރިއަށްވުރެ ރަނގަޅަށް ކަންކަން ތަރުތީބު ކުރެވި ރައްޔިތުންގެ ހިތު ލޯބި ހޯދައިގެންނެވެ. ދައުލަތުން މުސާރަދީފައި ކަންކަމާ މަތިކޮށްފައި މީހުން ތިބެނިއްޔަކީ އާއްމު ރައްޔިތުނާ ޖަދަލުކޮށް ވާދަވެރިންނާ ބަނޑު މުސާރައަށް ބައްދާކަށް ނޫނެވެ. 

ރައީސް ޔާމީނު ވަޒީރުކަން ދީގެން ސަވާރީ ގަނޑަކަށް ގެންގުޅުނީތީ ފިސާރި ހެން ހީވީތާއެވެ. ވަޒީރުކަން ދީފާ ކޮންމެވެސް ބަޔަކު ބައިތިއްބަން ޖެހޭތީ ސައީދު ކަހަލަ މީހުނަށް ވަޒީރުކަން ދީގެން ރައީސް ޔާމީނު އުޅުއްވީ ނަމެއްގައެވެ. ރައީސް ޔާމީނަކީ އިގްތިސޯދީ ކަމެއް ސައީދުގެ ބަހަށް ކުރެއްވި ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ. ސައީދަކީ ދުވަހީ އާއްމު ކަންކަމުގައި ސޮއި އަޅާލަން އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓްރީގައި ބަހައްޓާފާހުރި "ބޯއި"އެކެވެ. 

ސައީދު އަހަނީ ދުނިޔޭގައި މީހުން ކަންކަން ކޮށްއުޅޭ ވާހަކައެވެ. ކަމެއް ކުރާގޮތެއް ކުރާނެގޮތެއް ނިކުމެދާނެ ނަތީޖާއެއް ސައީދަކަށް ނޭނގެއެވެ. މުއިއްޒަށް ވެރިކަން ލިބުމުން އިގްތިސޯދީ ވަޒީރުކަން ދިނުމުން ސައީދު އަނގައިން ރާއްޖެ ނުގެންދާ ހިސާބެއް ނެތެވެ.

ޑޮލަރު އަގު ވެއްޓި އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރުވެ މީހުންގެ ޖީބުތައް ފައިސާއިންފުރި ބާރުވާނެ ކަމުގެ ހުވަފެން ދެއްކިއެވެ. ބަންކަރިން ހިދުމަތުން ލިބޭ ފައިސާގެ ފުނިވަރު ބޮޑުވެ ޓޫރިޒަމް އިންޑަސްޓްރީއަކީ އެއްވެސް އެއްޗަކަށް ނުވާވަރަށް ބަންކަރިންގ ކުރިއަށް ޖައްސާލާނެއޭ ހީވާވަރަށް ބައިސާ ކެނޑިއެވެ.  

އެލޮން މަސްކް ލޮލަށް ހަމަ ނިދި ނައިސްގެން އުޅޭތަން ފެނުނީ ސައީދު މެދުވެރިކޮށް ރާއްޖެއަށް ޕޭޕާލް ނިޒާމް ތައާރަފް ނުކުރެވިގެންނެވެ. މިހެން ކިޔާފައި ނުކިޔާނެ ކަމެއްނެތެވެ. އެކަމަކު ރަނގަޅު ވީކަމެއް ރަނގަޅު ވާކަމެއް ހަރާމުން ހަރާމެވެ. 

ބާޒާރުގެ އަގުތަކަށް އަތެއް ނުފޯރައެވެ. ކުރިން ލިބުނު ވަރާ ގާތަށްވެސް ބޭސްފަރުވާގެ ހިދުމަތެއް ނުލިބެއެވެ. ކަރަންޓް ބިލާއި ފެންބިލާއި އެހެންވެސް ހިދުމަތަކަށް ދައްކަން ޖެހޭ ފައިސާއެއް ވިއްޔާ ވަނީ މަތި މައްޗަށް ބޮޑެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ ހަރަދުތައް އިންތިހާއަށް ބޮޑުވާއިރު ލިބޭ ޢާމްދަނީ ވަނީ ދަށެވެ. އިންވެސްޓް ހޯދުމުގެ ނަމުގައި ދުނިޔޭގެ ކަންކޮޅުތަކަށް ބައިހަދާފައި ދަތުރުކޮށް ބޭރުފައިސާތައް ތަޅާއަޅަނީއެވެ. އިސްރާފް އެހާ ބޮޑެވެ.

ގިނަ ލާރި ހޯދަން ބޭނުންވެގެން އެޅިކުއްލި ފިޔަވަޅުތަކާހުރެ ޓޫރިޒަމް އެރައިވަލް ބަލަބަލާ ތިއްބާ މިއަހަރު ވެއްޓޭތަން ދެކެން ތިބޭށެވެ. އިމާރާތް ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ހުއްޓީ ކޮންސްޓްރަކްޝަން އިންޑަސްޓްރީ ބަނގުރޫޓް ވެއްޖެއެވެ. ޕާމަސީތަކާއި ކުލިނިކްތައް ދަރާވިކިގެން ދަނީ ތަޅު އަޅުވަމުންނެވެ. ކަންމަތީ ފިހާރަތައް ބަންދުވަނީއެވެ. ނަގާ ޖީއެސްޓީ ވަނީ އިތުރެވެ. މަސްވެރިކަމުގެ ވާހަކަ ހެޔޮވާނީ ނުދެއްކުމެވެ.

އާނއެކެވެ. ރާއްޖޭގެ އިންޕޯޓް އިންތިހާއަށް ދަށަށް ހިނގައްޖެއެވެ. އިންޕޯޓުން ލިބޭ ފައިސާ ވެސް ދައުލަތަށް މަދުވެއްޖެއެވެ. އިންޕޯޓް ދަށްވެ އިންޕޯޓް ޑިއުޓީ ލިބުން މަދުވީ އެތެރޭގެ އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރުވެގެން އިންޕޯޓަށް ބަރޯސާވުން ކުޑަވެގެނެއް ނޫނެވެ. ފަހަރުގައި ސަރުކާރުން ނިކުމެ އެހެންވެސް ބުނެފާނެއެވެ.

އިންޕޯޓް ދަށްވެ އިންޕޯޓް ޑިއުޓީ ލިބުން މަދުވީ މުދާ ގަތުމަށް ބޭނުންވާ ޑޮލަރު ލިބުން ދަތިވެގެންނެވެ. ކެއުންބުއިމަށް ކުރަން މަޖުބޫރު ކަމެއް ނޫން މަސައްކަތެއް ނުކުރެވޭ ވަރަށް ގައުމުގެ އިގްތިސޯދު ބޮއްސުން ލައިގެންނެވެ. އެތެރެކޮށްފައި ހުރި މުދާ ވިއްކައިގެން އަލުން މުދާ ގަންނަން ބޭނުންވާ ބޭރުފައިސާ ގަނެވޭ ވަރަށް ވިޔަފާރި ނުވަންޏާ އިންޕޯޓްކުރާ މުދާ ފަތުއަޑު ކިޔާފައި މަދުވާނެއެވެ. މަސްކަތްތައް ހުއްޓުމާ ޑޮލަރު އަގު އުފުލިފައި އޮތް އޮތުމަކީ އިންޕޯޓް ދަށްވާ ސަބަބެވެ. މިހާރު ރާއްޖެއަށް މިވަނީ މުއިއްޒާ ސައީދުގެ ނާގާބިލުކަމުން ވާނެ ހައެއްޗެވެ. 

މަޖިލީހުގައި ތިބިހާ މެންބަރުންނާއި ސިޔާސީ ޕާޓީތަކާއި ގާނޫނީ ވަކީލުން ތިބިތާ ތިބީއެވެ. ގާނޫނު އަސާސީއަށް ގެނައި އިސްލާހު ބާތިލުކޮށްދިނުމަށް އެދި ސުޕްރީމް ކޯޓަށް ހުށަހަޅަން އެއިން އެކަކަށްވެސް ނުކެރުނެވެ. ކެރުނީ އަލީ ހުސައިން އަށެވެ.

ހުދު ސްޕްރީމް ކޯޓަށްވެސް ކަމަކީ މާ މުހިންމު ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ގާނޫނު އަސާސީގެ ބަލަދުވެރިފަރާތް ކަމަށް ހެދިގެން ގިނަ ކަންކަމުގައި އެތަންވެސް އޮންނަނީ ގަދަ ނިދީގައި ނޫން ހެއްޔެވެ. ގާނޫނު އަސާސީގައި ބުނާ ތިން ބާރުން އެއްބާރު ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްެ ގޮނޑިކޮއްކޮއަކަށް ހެދި އިރުވެސް ބަލަދުވެރިޔާއަށް ދެނަހުރި ކަނޑެއް ފަޅެއްނޫނެވެ. އަނގަނެތިގެން މީހަކު ގޮސް މައްސަލަ ވެއްދީމާވެސް އެ ތިބެނީ ދަމަލާފައެވެ.

ގާނޫނު އަސާސީއަށް ގެނައި ކުއްލި ބަދަލާ ގުޅިގެން ނިޒާމީ ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެނައުމުގެ ކުރިން ހުކުމެއް ނެރުމަކަށް އެއްވެސް އިސްކަމެއް ބަލަދުވެރިޔާ ވެސް ނުދޭ ނޫންހެއްޔެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ކަމުގައި މިހާރު އެހުރި މީހާގެ މަގާމަށް މިރޭގެ އިރު އަރަންވާ އިރަށްވެސް ވެފައި އޮންނާނެ ގޮތެއް ނޭނގޭހާ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އެހުރީ ހައްސާސް ހާލަތެއްގައެވެ. ޒާތީ މައުލޫމަތުން ވައްކަންކޮށްގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ޕާޓީއަކުން މިހާރުވެސް އޮތީ ވަގަށް ނަގާފައެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ސްޕްރީމް ކޯޓަށް ކަހަރު ވަކެކޭވެސް ހިޔެއް ނުވެއެވެ.

މުޖުތަމައުގެ އާންމު ހަމަޖެހުމަށް އަސަރުކޮށްފާނެ ކަމަށް ފެންނާތީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ކޯޓު އަމުރެއް ނެރެންޖެހޭ ކަމަށް އަލީ ހުސައިންއަށް ގަބޫލު ކުރެއްވުނަސް ސްޕްރީމް ކޯޓަށް މުހިންމު ކަމެއްކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވޭނަމަ ހޭލާ ތިބެގެންވެސް އެކަން ކުރާނެއެވެ. މުޅި ގައުމުގެ އާންމު މަސްލަހަތާ ގުޅިފައި އޮތް ކުއްލި މައްސަލައެއް ކަމަށް ގޮނޑިގެއްލޭ އިސްލާހުވާ ކަމަށް ކޯޓުން ގަބޫލު ކުރާނަމަ އެކަމުގެ ވަށައިގެންހުރި ހުރިހާ މަގެއް ބައްދާ އާރާ ބާރު ހުރިވަރު ދައްކާލީހެވެ. އެކަމަކު ވެގެން އުޅޭ ގޮތެއް ނޭނގެއެވެ. ކަމަކީ ކަމުގެ ހައްސާސްކަމަށް ބަލާ ކުޅިބަލަން މަޑުން ތިބޭ ކަހަލަ ކަމެއްނޫން ނަމަވެސް އެ ޝަރީއަތް ހިންގަން އެތިބެނީ މޭ ބޮޑުވެފައެވެ. 

ސުލޫކީ މައްސަލަ ބަލައި މަގާމުން ވަކި ކޮށްފާނެތީ ބިރުނަގަނީ އެކޭ މަށަކު ނުބުނަމެވެ. ގޮނޑިގެއްލޭ މައްސަލާގައި ކޮންމެ ގޮތަކަށް ހުކުމް ނިކުތަސް ސްޕްރީމް ކޯޓްގެ ބެންޗުން މަދުވެގެން 3 ފަނޑިޔާރެއްގެ މަގާމު މުއިއްޒު ގެއްލުވާލާނެ ކަމަށް ޔަގީން ކުރެވެއެވެ. މިހާރު އޮތް ބެންޗުން މަޖިލީހުގެ ގޮނޑިގެއްލޭ އިސްލާހާ ދެކޮޅަށް ހުކުމް ނެރުނަސް މުއިއްޒު ކޮންޓްރޯލްކުރާ ފަނޑިޔާރުންގެ ބެންޗް އައުމާއެކު ހުކުމް ރިވިއުކޮށް ބަދަލު ކުރާނެއެވެ. އެހެންކަމުން މިހާރުތި މީހުން ބެންޗުން ބޭލުމުގެ ކުރިން ރޯގިލަކަންފުޅެއް ނުވެއެއް ކަމަކު ނުދާނެތާއެވެ. ވިއްކާލަން އުޅޭ އަގުބޮޑު ޖަވާހިރު ވިއްކާނުލާ ގިނަ ދުވަހު ނީލަމުގައި އޮންނަނީ ނުވިކިގެނެއް ނޫނެވެ. އަގުއަރުވާށެވެ.   

ވެރިމީހާގެ މުށުތެރެއަށް ސަރުކާރާއި މަޖިލީހާއި ފަނޑިޔާރުގެ ލައިގެން ފާރަވެރިވާ މުއައްސަސާތަކުގެ ވާގިނައްތާލައިގެން ކުރާވެރިކަމަކީ ރައްޔިތުންގެ ވެރިކަމެއް ނޫނެވެ. 2007 ގައި ހންގަންފެށި ގާނޫނު އަސާސީގެ މައިގަނޑު ބާރަކީ ރައްޔިތުންގެ ބާރެވެ. އައު ގާނޫނު އަސާސީން އެންމެ ބޮޑު ބާރެއް ދީފައިވަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގޮނޑިކޮއްކޮއަކަށް ބަދަލުވުމުން ފަނޑިޔާރުގެއޭ މިނިވަން މުއަައްސަސާތަކޭ ކިޔުމުގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ. އޭރުން ދަމެއްގެ ދެކޮޅުވެސް ގާނޫނު އަސާސީއާއި ގާނޫނުތަކަށް ބަދަލު ގެނެސްގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ބޭނުންހާ ގޮތަކަށް ކަންކަން ބަދަލުކޮށް ރައްޔިތުންގެ ބާރު ކަނޑުވާލާނެއެވެ. ހަތިޔާރާއި ބާރުގެ ކުރިމަތީގައި ރައްޔިތުން ޖެހޭނީ ކުޑަކަކޫ ޖަހާށެވެ. މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްކޮށްގެން ގާނޫނު ހިންގުމުގެ ނަމުގައި ކޮށްފާ ނުކުރާނެ ކަމެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. 

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މައްޗަށް މުއިއްޒުގެ ފުރިހަމަ ބާރު ހިންގުމަށްޓަކައި ޕާޓީ ބަދަލުކުރުމުން ގޮނޑިގެއްލޭ ގޮތަށް ގާނޫނު އަސާސީއަށް އެ އޮތީ ބަދަލު ގެނެސް ފައެވެ. އިސްލާހު ފާސްކުރީ ދާއިރާތަކުގެ ރައްޔިތުން އިންތިހާބު ކޮށްފައިވާ މީހަކު ވަކިކޮށްލާއިރު ރައްޔިތުން ކުރެން ހޭވެސް އަހާލަން ނުޖެހޭ ގޮތަށެވެ. ތިން ބާރުން އެއްބާރު ވަކި ބާރަކަށް ރަހީނު ކުރެވޭވަރުގެ ބޮޑު އިސްލާހެއް ގާނޫނު އަަސާސީއަށް ގެނެސް ނިންމާލީ ރައްޔިތުންގެ ހިޔާލުހުރި ގޮތް ބަލާލުމެއްނެތި އައްޑަން އިރުގެތެރޭގައެވެ. 

ތިން ބާރުން އެއްބާރު ކަމުގައިވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ވަރަކޮށާލި އިސްލާހާ ދެކޮޅަށް ސްޕްރީމް ކޯޓަށް އިލްތިމާސް ކޮށްފައި އޮތުމުން ދެން ވާގޮތް ބަލަން ތިބޭށެވެ. މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ގޮޑިގެއްލޭ މައްސަލައަށް ސްޕްރީމް ކޯޓުން އަދުލުވެރި ހުކުމެއް ނެރުނަ ނުދިނުމަށް މުއިއްޒު މަޖިލީހުގެ ބޭނުން ކުރަން ދަނީ މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ. މުއިއްޒު އެކަން ކުރަނީ ސްޕްރީމް ކޯޓުގައި އޮތް މަޖިލީހުގެ ވަރަކޮށާލި އިސްލާހުގެ ބޭނުން ހިފައިގެން ގޮނޑި ގެއްލުވާލާނެ ކަމުގެ ބިރު މަޖިލީސް މެންބަރުންނަށް ދައްކައިގެންނެވެ. މުއިއްޒު އަމާޒު ހިފާފައިހުރީ މަޖިލީހުގެ ވަރަކޮށާލި އިސްލާހަށް ހުކުމް ކުރުމުގެ ކުރިން ސްޕްރީމް ކޯޓުގެ ބެންޗް ބަދަލުކޮށްލުމަށެވެ. ސްޕްރިމް ކޯޓުގެ ފަޑިޔާރުންގެ މެޖޯރިޓީ މުއިއްޒުގެ ޕަޕެޓުންނަށް ހެދުމަށެވެ. 

މުއިއްޒުގެ މުށުތެރެއަށް ރަނގަޅަށް ސްޕްރީމް ކޯޓު ލެވުމުން ތިންބާރެކޭ ޖަވާބުދާރީއެކޭ ޑިމޮކްރަސީއެކޭ އަދުލު އިންސާފޭ ރާއްޖޭގައި އެކަކުވެސް ކިޔާނެކަމެއް ނެތެވެ. ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ކަންކަން އެ ހިސާބަށް ދިޔުމުން ގޮތްހުސްވެ ކޮންމެ މީހަކީ އަމިއްލަ އަމީރަކަށްވެ ހުކުންކޮށް ހުކުން ތަންފީޒު ކުރާނީ އަމިއްލަ އަމިއްލައަށެވެ.  

ބަޔާން ފަށަމުން އެންމެ ފުރަތަމަވެސް ބުނީ ދިވެހީންގެ މިނިވަންކަމާއި އަމިއްލަވަންތަކަން ހިމާޔަތްކޮށްދޭނެ ކަމަށެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތުން ވީއްލުނީއްސުރެ ރާއްޖެއަކީ މިނިވަން ގައުމެކެވެ. އޭގެ ފަހުން ރާއްޖެއަށް އުދުވާނީ ހަމަލާއެއްދީ ގައުމުގެ މިނިވަންކަން ގެއްލޭފަދަ ހާލަތަކަށް ދިޔައީ އެންމެ ފަހަރަކުއެވެ. 1988 ނޮވެންބަރ 3 ގައި ތަމަޅައިންގެ ބަޔަކު ދިން އުދުވާނީ ހަމަލާ ނޫނީ ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަން ހިމަޔަތް ކުރަން ކަމެއްކުރާކަށް ޖެހިފައެއް ނެތެވެ. އަމްދުން މިޒަމާނަކީ ބާރުގަދަ ގައުމުތަކުން މިނިވަން ގައުމެއް އަޅުވެތިކުރަން ފުރުސަތު އޮތް އިރެއްނޫނެވެ. 

ކުވައިތަށް އިރާގު އެރުމުން ވީގޮތް ފެންނާނެއެވެ. ޔުކުރޭނަށް ރަޝިޔާ އެރުމުން ވަމުންދާ ގޮތްވެސް އެބަފެނެއެވެ. އެއްވެސް ގައުމަކުން އަނެއްގައުމެއް އަޅުވެތި ކުރުމަކީ މިހާރަކު ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. އަމްދުން ތަމަޅައިންގެ އުދުވާންގެ ކިބައިން ރާއްޖެ ސަލާމަތް ކޮށްދޭން އިސްނަގާ އެހީތެރިވެދިން އިންޑިއާއިން ރާއްޖެ ހިފުމުގެ ވިސްނުމެއް އެއްއިރަކުވެސް އެމީހުން ނުގެންގުޅެއެވެ. 

ޒަމާންވީ އަވައްޓެރި އެކުވެރިޔާގެ ގޮތުން އިންޑިއާއަކީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ ގާތް މިތުރެވެ. މިތުރުންގެ ހިތައް ދަތިކޮށް ނުނިޔަތްލާ ވެރިކަމުގެ މަސްތުގާ އިންޑިއާ އައުޓް ޖެއްސުމަކީ މިނިވަންކަން ހިމާޔަތް ކުރުން ނޫކަން އިންޑިއާގެ ފައިބުޑަށް ވެއްޓި މޯދީގެ ކުރިމަތީގައި އޮންނަން ޖެހުމުން ހުންނާނީ ވިސްނިފައެވެ.

ރާއްޖޭގައި ތިބި ބޭރުގެ އަސްކަރީ ސިފައިން (އިންޑިއާ ސިފައިން) މި ފަސްގަނޑުން ފޮނުވައިލުމަށާއި، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުން ގެއްލުނު ބައި އަނބުރާ ހޯދުމަށާއި، ރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތަށް އުނިކަމެއް ލިބިދާނެގޮތަކަށް ދައުލަތުން ހަދާފައިވާ ކޮންމެ އެއްބަސްވުމެއް އުވައިލާނެ ކަމަށް ބުންޏެވެ. 

އިންޑިއާގެ ސިފައިންގެ ބޭލުނީ ޔުނީފޯމެވެ. އަސްކަރީ އުޅަނދެއް އެއުޅަނދުތަކުގައި ކުރި މަސައްކަތެއް އެކަމުގައި އުޅޭ އިންޑިޔާ މީހުންގެ އަދަދެއް މަދެއް ނުކުރެވުނެވެ. ހަގީގަތުގައި ބާލަން އުޅުނު އިންޑިއާ ސިފައިނެއް ނުބޭލުނެވެ. ދުނިޔާއާއި ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ ކުރިމަތީ ބޭލުނިއްޔާ ބޭލުނީ މުއިއްޒު ލައިގެން ހުރި އަންނައުނެވެ. 

ދުނިޔޭގެ ކޯޓަކުން ބައިނަލްއަގުވާމީ ހަމަތަކުގެ މަތީން ބައިކުރި ފޯޅަވަހި ކަނޑު ހޯދާނެކަމަށް އަޑަށް ބާރުލާފައި ރިޔާސީ ބަޔާން އިއްވަމުން ބުންޏެވެ. އިސްތިއުނާފްވެސް ނުކުރެޥޭ ނިންމުމެއް އަނބުރާލާނެ ކަމަށްބުނެ ބަޔަކު ހޯދައިގެން ހަބީރުންގެ ދިރާސާގެ ނަމުގައި އެތައް މިލިޔަން ޑޮލަރެއް ބޭކާރު ގޮތުގައި ބައި އަޅައިގެން ތަޅާލުން ނޫންކަމެއް ނުކުރެއެވެ. ކުޑަމިނުން އިޓްލޮސްޢާއި ހަމަޔަށްވެސް ނުދެވި ގެއްލުނު ކަނޑުގެ ވާހަކަ އޮއްބާލީއެވެ. 

ކުރީ ސަރުކާރުން ރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތަށް އުނިކަމެއް ލިބިދާގޮތަކަށް ދައުލަތުން ހަދާފައިވާ އެއްބަސްވުތައް ހާމަކޮށް އުވައިލާނެކަމަށް ނިކަން ބަރުލާފައި ބުންޏެވެ. ހާމަ ކުރަން ބުބި އެއްވެސް އެއްބަސްވުމެއް އަދިއަދަށްވެސް ހާމައެއް ނުކުރެއެވެ. އުވައެއް ނުލައެވެ. އެއްބަސްވުމާއެކު ދަނީ ބާރަށް ކުރިއަށެވެ. އިތުރު އެއްބަސްވުންތައް ވެސް ހަދަނީއެވެ. ކަނޑުއަޑި ހާވާ އެއްބަސްވުމާއި އުތުރުތިލަފަޅު އަސްކަރީބޭހާއި ރޯހިތު ވެސް މިހާރު އޯކޭއެވެ. އަސްކަރީވައިެ އުޅަދުތަކާއި ގެރިގޮރު ލޯގަޑު ވަރެއް ނެތިއްޖެއެވެ. 

2024ގެ ރިޔާސީ ބަޔާނަކީވެސް މުއިއްޒު ދޮގު ސިލްސިލާގެ ދިރިއޮތް ދޮގުފައްޗެކެވެ. ކުރެވުނު ކަމެއް ކޮށްދެވުނު ކަމެއް ރައްޔިތަކަށް ނެތެވެ. 2 ސަޕްލިމަންޓްރީ ބަޖެޓާއި 2024 ގެ އަހަރީބަޖެޓް ގެ 61.1 ބިލިޔަން ރުފިޔާ ތަޅާ ހުސްކޮށްލީއެވެ. މާދަމާ އަނެއްކާ ރިޔާސީ ބަޔާނުގެ ނަމުގައި އަރާ ގޮވާނީ ކޮންމޮޔައެއް ކަމެއް ނޭނގެއެވެ. އޮބިނޯވެގެން ގޮސް ކެތް ނުވެގެން މާދަމާ އިއްވާނީ އިސްތުއުފާގެ ރިޔާސީ ބަޔާން ނޫންކަމެއް ނޭނގެއެވެ. 

އާއްމު ސިއްހަތަށްޓަކާ ރާއްޖޭގައި ސިނގިރޭޓް އުފައްދައިގެން ވިއްކުން މަނަލެވެ. ޓެކްސް ދައްކައިގެން އެތެރެކޮށްގެން ވިއްކާ ސިނގިރެޓް ހުއްދައެވެ. ގަވައިދުން އެތެރެކޮށްގެން ސިނގިރެޓް ވިއްކުން ހުއްދަވަންޏާ ޓެކްސް ދައްކައިގެން ރާއްޖެ އެތެރެކުރާ ދުންފަތާއި ސިނގިރެޓް އުފެއްދުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތިން ރާއްޖޭގައި އުފައްދާ ސިނގިރެޓް މަނާކުރުމަކީ ފެންހިފޭ ނިންމުމެއް ހެއްޔެވެ. 

އަވަށްޓެރި ބައެއް ގައުމުތަކުގައި މަނަލީ ސިނގިރެޓް އެތެރެކޮށްގެން ވިއްކުމެވެ. ވިއްކަން ހުއްދައީ އެގައުމެއްގައި އުފައްދާ ސިނގިރެޓެވެ. ގާނޫނީ ފާރަވެރިވުމުގެ ތެރެއިން ސަރުކާރުން ގަބޫލުކުރާ ފެންވަރެއްގައި ރާއްޖޭގައި އުފައްދާ ސިނގިރެޓް ވިއްކުން ހުއްދަކުރުމުގައި އޮތީ ކޮން ގޯހެއް ހެއްޔެވެ. ބޭރުން އެތެރެކުރިޔަސް ރާއްޖޭގައި އުފެއްދިޔަސް ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުމުން ސިއްހަތަށް ލިބޭގެއްލުމެއް ލިބޭނެއެވެ.

ސަރުކާރުން ގަބޫލުކުރާ ފެންވަރެއްގައި ރާއްޖޭގައި ސިނގިރެޓް އުފައްދަން ފުރުސަތު އޮތްނަމަ މުޅި ރާއްޖެއަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަށް ރާއްޖޭގައި ސިނގިރޭޓް އުފައްދާނެއެވެ. ޓޫރިސްޓް ރިސޯޓްތަކަށް ސަޕްލައި ކުރެވޭ ވަރަށާއި އެކްސްޕޯޓްކުރާ ވަރަށްވެސް ރާއްޖޭގައި ދިވެހި ޕާޓީ ތަކުން ސިނގިރެޓް އުފައްދާނެއެވެ. އޭރުން ރާއްޖޭގެ އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރުވެ އެތައްބަޔަކަށް އިތުރު އާމްދަނީ ލިބެން ފަށާނެއެވެ. 

ލޮނުމަހާއި މިޔަރު އުރަހައާއި އެންދެރިޢައި ކަނހަބުފަތާއި ރަތްގައު ފަދަ ބާވަތްތައް އެކްސްޕޯޓްކޮށްގެން އާމްދަނީ ހޯދުން މަނާ ކުރުމަކީވެސް އެޒާތުގެ ކަމެކެވެ. ރަނގަޅު މޮނިޓަރިން ނިޒާމެއްގެ ތެރެއިން ރާއްޖޭގެ ގުދުރަތީ މުއްސަދިކަމުގެ ފައިދާ ދިވެހިންނަށް ނުހޯދޭ ގޮތަށް ގާނޫނުތަކުން ކަންކަން މަނާކޮށްގެން ތިބޭ ތިބުން ނިމުމަކަށް ގެނެސްފިނަމަ ދިވެހިންގެ ފުދުންތެރިކަން އިތުރުވެ އުފެއްދުންތެރި ކަން ބޮޑުތަނުން އިތުރުވާނެއެވެ. 

ތިމާވެށި ހިމާޔަތް ކުރުމާއި ސިއްހަތު ސަލާމަތް ކުރުމުގެ ނަމުގައި ކަންކަން މަނާކުރި ކުރީނުން ހަލާލު ހުއްދަ މަސައްކަތެއް ހުއްދަގޮތުގައި ދިވެއްސަކަށް ކުރެވޭކަށް ނެތެވެ. ކިއްލިތަޅާ ހެދިކާ ހަދާ ވިއްކުން ފަދަ ކަންކަމަކީވެސް ގަވައިދުތަކުގައި ބަދެވިގެން މީހުނަށް ކުރެވޭވަރު ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. 

ގެރި ބަކަރިއާއި ކުކުޅު ގެންގުޅުން ފަދަ ކަމެއް ކުރަންވިޔަސް، ދަނޑުވެރިކަން ކުރަން ދިމާކުރިޔަސް ދިގުމުއްދަތެއްގައި ކަމަކަށް ވާވަރަށް އެކަން ކުރަން އުސޫލުތަކާއި ގަވައިދުތަކުގެ ތެރެއިން ފުރުސަތެއް ނޯވެއެވެ. ސަރުކާރަށް ދައްކަންޖެހޭ ކުލިތަކާއި ފީތަކާއި ޓެކްސްތަކާ ޖޫރިމަނާ ތަކާ ހުރެވެސް އާރުލާ ގޮތަކަށް ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތަކަށް ކަމެއްކުރުމަށް ރާއްޖޭގައި ފުރުސަތެއް ނޯވެއެވެ. މަނާ ނޫން އެއްޗެއް ދިވެހިންގެ މަސައްކަތު ކުޅިބަޔަކު ނޯވެއެވެ.  

މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލްގެ މިހާރުގެ މޭޔަރ އާދަމް އާޒިމްގެ މޭޔަރކަމަށް އެއް އަހަރު ފުރުމާއެކު އާޒިމް އެންމެ ބޮޑު އިސްކަމެއް ދެއްވި އެއްކަމަކަށް އެ ހެއްދެވީ މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލް އޯޑިޓް ކުރެއްވުމެވެ. 

މޭޔަރ އާޒިމް އިސްނަންގަވައިގެން އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލާއި ބައްދަލު ކުރައްވާ މާލެސިޓީ ކައުންސިލް އޯޑިޓް ކުރުމަށް އެދިވަޑައިގަތުމަކީ އުފާވެރި ހަބަރެކެވެ. ކޮރަޕްޝަނުން ސަލާމަތްވެފައިވާ މުއައްސަސާއަކަށް މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލް ހެއްދެވުމަށް މޭޔަރ ބޭނުންފުޅުވެ ވަޑައިގަންނަވާ މިންވަރު ހާމަވެގެންދާ ކަމެކެވެ

2021 އިން 2024ގެ ނިޔަލަށް މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލް އޯޑިޓް ކުރައްވާ އެތާނގެ ތެރެއިން ކޮރަޕްޝަންގެ މޫތައް ލުހެލުމަށް އާޒިމް ފައްޓަވާ ދަތުރަކީ ގޮންޖެހުން ބޮޑު އުނދަގޫ .ދަތުރަކަށް ނުވެއެއް ނުދާނެއެވެ. މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލަކީ ޑރ. މުއިއްޒުގެ މޭޔަރކަމުގައި ހުންނަވައިގެން އެތައް ކޮރަޕްޝަނެއް ހިންގަވަފައިވާކަމުގެ ތުހުމަތުގެ އިނގިލި ދިއްކުރެވޭ މުއައްސަސާއެކެވެ.

ކުރީގެ މޭޔަރ މުއިއްޒު ދައުލަތުގެ އެންމެމަތީ ވެރިއަކަށް ހުންނަވަނިކޮށް މުއިއްޒަށް ނިސްބަރްވާ ކޮރަޕްޝަންތަކެއް ސާބިތުވާވަރުގެ އޯޑިޓެއް ކުރުމަކީ އޮތް ބޮޑު ގޮންޖެހުމެކެވެ. މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމުގައި މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލްގެ ދެފުށްފެންނަ ސައްހަ އޯޑިޓެއް އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލަށް ކުރެވިދާނެ ކަމާމެދު ޝައްކެވެ. މުއިއްޒާ ގުޅުން ހުރިކަމެއް އޯޑިޓްކުރަން އުޅުމަކީ ބަޑިބެހާ ކުޅުންފަދަ ކަމެކެވެ.    

ރައީސް ޔާމީނަށް އަތްގާތް ކޮށްދޭން ގެންގުޅުނު ފިނިފެންމާ މިލާ މޯޅިވެއްޖެއެވެ. މިހާރަކު ހަބަރެއް ހިލަމެއްނެތެވެ. މުއިއްޒުގެ އިގްތިސޯދީ ވަޒީރުކަން ލިބުމުން އެރުވިހާ ފޮނު ސައިބޯނި ބޮތްކަށްވެ ފަޅަފަޅައިގެން ގޮސް އަވަދިވީތާއެވެ. ދެއްކިހާ ވާހަކަ ޖަމަލު ފޮޑިއަށްވެ ނިމުނީތާއެވެ. ދެވަނަ ފަހަރަށް އިގްތިސޯދީ ވަޒީރުކަން ލިބުމުން ރައީސް ޔާމީނަށް ވެސް ރައްދުދީ މަލާމާތުގެ ޓްވީޓްތައްކޮށް އުޅުނުއިރު ސަހަރޯ ހީވިއެވެ. 

ދެވަނަ ފަހަރަށް ވަޒީރުކަން ލިބުމުން ތުރާކުނު ސައީދުގެ ވާހަކައިން ހީވީ މުޅި ދުނިޔެ އޮތީ މާވަށު ސައީދަށް ރާއްޖޭގެ އިގްތިސޯދީ ވަޒީރުކަން ލިބުން ލަސްވެފައި ހެންނެވެ. ޗައިނާއާއި އަރަބީންނާއި ޔޫރަޕުން ބަޑިތަކުރަށް އަލަފަތް އައިހެން އިންވެސްޓްމަންޓްތައް އަންނާނެކަމަށް އޭރު އެންމެނަށް ހީކުރެވުނެވެ.

ޑޮލަރުގެ އަގު ތިރިވާ ތާރީހުތައް ތިން ހަތަރު ފަހަރުދީ އަގު ތިރިކޮށްފިއެވެ. ތުރާކުނު ސައީދު ޑޮލަރުގެ އަގު ތިރިކުރީމާ ކުރިން 15.42 އަށް ލިބުނު ޑޮލަރ ލިބެނީ ވިހި ބާވީހަށެވެ. ޕޭޕާލް މެދުވެރިކޮށް ފައިސާ ދެއްކޭ ގޮތް ހަދަން އުޅެއުޅެ ގައިން ހުޅުބު ފައިބައިފިއެވެ. ބޭރުން އިންވެސްޓް ހޯދަން ދަތުރު ކޮށްކޮށް ހުރިއްޔާ ހުރި ފައިސާއެއް ހުސްވަނީއެވެ. އާރުލާ އިންވެސްޓްމެންޓެއް ހިލޭ އެހީއެއް ހެޔޮވަރުގެ ރިސްކް ފްރީ ލޯނެއް ނުލިބެއެވެ. ދައްކަންޖެހޭ ބޭރުގެ ލޯނުތަކަށް ލުއިހޯދާ މުއްދަތު ދަންމައެއް ނުލެވުނެވެ. ބޭރު ފައިސާ ލިބޭނެ ގޮތްތަކެއް ހޯދާ ނުދެވުނެވެ. މުއިއްޒު ހީކުރި ގޮތަށް ޗައިނާގެ ބޮޑު މިތުރަށް ސައީދު ނުވިއެވެ. 

މޮޔަ ނުވާށެވެ. ޗައިނާގެ މިތުރަކީ ސައީދެއް މުއިއްޒެއް ނޫނެވެ. ޔާމީނެވެ. ސައީދަކީ ޔާމީނު ގެންގުޅުއްވި ފަޓާނީއެކެވެ. ޔާމީނާ ނުލާ ސައީދަކީ އަގުޅިނެތް ކަންނޭލެކެވެ. މުއިއްޒަށް މިހާރު އެހުރީ އެ ބޮޑި ބޮވިފައެވެ. ކުރިން ފޮޅިފާ އިންލެއް ރީތިކަމުން މިލާ މޯޅިވިޔަސް ފިފެންމާ އެއްލާލަން މުއިއްޒަށް އެހުރީ ނުކުރިފައެވެ. 

ރައްޔިތުންގެ ކަންކަމަށް މާ އިސްކަމެއް ދޭ މީހަކަށް ވެގަނެގެން ދޮގުމައްޗަށް ދޮގުހަދައިގެން ދައުލަތް ދަވާލަން ފުރުސަތު ހޯދައިފިއެވެ. ކުޑަމިނުން އުފަން ރަށާއި މެންބަރުކަން ކުރި މާވަށު ދާއިރާގެ މީހުން ނަޖިސް ފެނުން ފެންވެރިޔަސް ލަފާ ނުފުރުނަސް ކަރަންޓް ނެތަސް އޭނާއަށް ވަރިހަމަތާއެވެ. އޭނާ ހުންނާނީ މީރު ފެނުން ފެންވަރައިގެން ބަނޑުފުރާކައިގެންނެވެ. 

ދިވެހީންގެރާއްޖޭގެ އިގްތިސޯދީ ވަޒީރަކަށް ހުރީ ފުރިހަމަ ދިވެއްސެއް ވެސް ނޫނެވެ. ކުރީސަފުގައި އިންޑިއާ އައުޓް ގޮވަން ހުރެގެގެން ވަޒީރުކަން ހޯދައިގެން އެހުރީ އިންޑިޔާ މީހަކަށް ކާފަކިޔާ ބައ-ދިވެއްސެކެވެ. އަމިއްލަ ހަށީގައި ދިވެހި ލޭ ނުހިނގާ މީހަކަށް ވެވޭނީ ކޮން ގައުމީ ލޯތްބެއްޔެވެ. ބަލި ހާލުގައި އުޅޭ ރައްޔިތުންނަށް އާސަންދައިން ބޭސްކޮށް ދޭތީ ހަޖަމުނުވެގެން ވަޒީރުކަން ހޯދައިގެން ހަރަދު ކުޑަކުރާނަމުގައި އާސަންދަ ނޭވާ ހޮޅިޔަށް އަޅުވައިގެން ފައިސާކޮޅެއް ދައުލަތުން ދަވާލެވޭތޯ ބެލުން ނޫންކަމެއް ކުރާކަށް އިގުތިސޯދީ މާހިރަކަށް ނޭނގެއެވެ.  

މަޝްހޫރު ނޫމަޑި މައްސަލައިގައި މުއިއްޒަކީ ކޮރަޕްޝަނާއި ފަސާދައިގައި މަތީފެންވަރަކަށް ބައިވެރިވި ބައިވެރިއެކެވެ. ހައުސިން މިނިސްޓަރ ކަމުގައި ހުރެގެން ހުޅުމާލެ ހަލިމަގުގެ މަސައްކަތް ކުރި ޗައިނާ ކުންފުނިން މަހު މުސާރަ ނަގަމުން ދިޔަކަމުގެ ސާބިތު ހެއްކާއެކު ކޮރަޕްޝަން ހިންގާފައިވާކަމުގެ ތުހުމަތުތައް ހުއްޓެވެ. ބްރިޖުން ލޭން މަދުވުމާއި ހިޔާ ފްލެޓްގެ ލިފްޓްތަކާއި އިމާރާތާގުޅޭ އެތައް ކަމަކާއި ދަރުމަވަންތަ ހޮސްޕިޓަލާއި ރިންގ ރޯޑާއިގުޅޭ އެތައް ސަތޭކަ ކޮރަޕްޝަނެއްގެ ތުހުމަތު މުއިއްޒަށް ކުރެވެއެވެ.

މާލޭ ސިޓީ ކައުންސިލްގެ މޭޔަރު ކަމުގައި ހުރެގެން އާސަހަރާ މިސްކިތް އެޅުމުގައި ފާޅުކަން ބޮޑުކޮށް ކޮރަޕްޝަން ހިންގާފައިވާ ކަމުގެ ތުހުމަތުތައް އެހުރީއެވެ. މާލޭގެ މަގުތަކުން ޕާކިން ސްލޮޓް ވިއްކައިގެން ކަޓްނެގިކަމުގެ ތުހުމަތުތައް ހެއްކާއެކު އެބައޮތެވެ. މާލޭ އަލިމަސް ކާނިވަލުން ބިން ކުއްޔަށް ދީގެން މިލިޔަން ފައިސާ ނަގާ ކޮރަޕްޝަން ހިންގާފައިވާކަމުގެ ހެކިތަކާއެކު ތުހުމަތު އެބަހުއްޓެވެ. މިކަހަލަ ލިސްޓެއް ހަދާން ވެއްޖެނަމަ ކޮޅުންނުލާ ވަރަށް މުއިއްޒު ޖަރީމާ ހިންގާފައިވާކަން ސާބިތު ވާވަރުގެ ތުހުމަތުތައް ހެއްކާއެކު އެބަހުއްޓެވެ. 

ވެރިކަމަށް އައުމަށް ފަހު ރިޝްވަތު ދީގެން މަޖިލިސް ތެރެއިން 13 މެންބަރުން ގަތްކަން ނޭގޭ މީހަކު ނޫޅެއެވެ. ޕޯޓް އެޅުމުގެ ނަމުގައި ފިލިޕިންސް ކުންފުންޏަކުން އެއް މިލިއަން ޑޮލަރު ނަގައިގެން މެންބަރުން ހޮވަން ރިޝްވަތު ދީފައި ޕޯޓް އެއްބަސްވުން ބާތިލުކޮށް ސަރުކާރުން އެކުންފުންޏަށް އެއް މިލިޔަން ޑޮޅަރު ދެއްކި ޖަރީމާގެ ތުހުމަތުތައް އެއޮތީއެވެ. 

ރަސްމާލެ ހިއްކުމުގެ ނަމުގައި ރާޖޫއާއެކު ހިންގި ޖަރީމާގައި ފަސާދަ އެކުލެވޭ ވަރާއި ދައުލަތަށް ލިބުނު އިޔާދަ ނުކުރެވޭނެ ގެއްލުމުގެ ތުހުމަތު އެއޮތީއެވެ. ޑްރޯން ގަތުމާއި ތިނަދޫފަޅުގައި އަޅަން ސޮއިކުރި އެއަރޕޯޓްގެ މަނީލޯންޑަރ ޑީލާއި ވިޓޯލް އާއެކު ހިންގާ ބަންކަރިން ޑީލްގެ ކޮރަޕްޝަންގެ ތުހުމަތު ވެސް އެ އޮތީއެވެ. އިންވެސްޓަރ ފޯރަމުގެ ނަމުގައި ދުބާއީގައި 2024 ވަނަ އަހަރު ތަޅާ އަޅާލި ފައިސާގައި ހިމެނޭ ކޮރަޕްޝަނާއި 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުން ތަފްސީލް ސިއްރުކޮށް ހިޔާނާތްތެރިވީ 31 ބިލިޔަންގެ ތުހުމަތުވެސް އެ ބައޮތެވެ. 

ފަޒުލް އިސްވެހުރެ ހުޅުމާލެއިން އެތައް ފްލެޓަކާއި ގޯއްޗެއް މުއިއްޒުގެ އައުވާނުނަށް ބަހާލުމުގެ ޖަރީމާ ގުޅިލާމެހިފައި އޮތީ މުއިއްޒާއެވެ. އެމްއެމް ޓީވީއަށް އެންސްޕާ އިން 30 މިލިޔަން ކަޅުވާލުމުގެ މޭސްތިރިއަކީ ސިދާ މުއިއްޒެވެ. ކޮރަޕްޝަންގެ ތުހުމަތުކުރެވޭ އެންމެންނަށް އެއް ހަމަޔަކުން ފިޔަވަޅުއަޅާ ކޮރަޕްޝަން ނައްތާލާ ވާހަކަ މުއިއްޒު ދައްކަނީ ހިންގާފައިވާ ކޮރަޕްޝަނުގައި މަތިއަޅާ ފޮރުވުމަށެވެ. 

ކޮރަޕްޝަން ވަބާ ނައްތާލުމުގެ ނަމުގައި އެމްއެމްޕީއާރުސީ ހިޔާނާތް ފަހަތުން އެކަނި ދުއްވައިގަތަސް މުއިއްޒާއި މުއިއްޒު އެތައް ވަޒީރުންނާއި މުއިއްޒު ސަރުކާރުގެ ސިޔާސީވެރިން ސަލާމަތް ނުވާނެކަން އެންމެ ރަނގަޅަށް އެނގޭނީ މުއިއްޒަށެވެ. މުއިއްޒާއި އޭނާގެ އައުވާނުން ސާފުކުރަން ހިންގޭ ތަހުގީގަކަށް އެމްއެމްޕީއާރުސީ ހިޔާނާތް ހެދިދާނެކަމަށް މުއިއްޒު ހިޔާލުވެސް ނުކުރާށެވެ.  

އައްބާސް ޝަރީފުގެ ފަރާތުން ރައްޔިތުންނަށް ހަމައާއި އިންސާފު ލިބިދާނެކަމަށް އުންމީދު ކުރުމަކީ މޮޔަ ކަމެކެވެ. އައްބާސް ޝަރީފް އަމުރެއްކޮށްގެން އަދުލުވެރި ތަހުގިގެއް ހިނގުމަކީ މުސްތަހީލް ކަމެކެވެ.

ޕިޖީގެ އަނބިމީހާ ބެންކޮކް އެންބަސީގައި ސިޔާސީ އިސް މަގާމެއްގައި ބަހައްޓައިގެން މުއިއްޒު ސަރުކަރުން މަހަކު އެތައްހާސް ޑޮލަރެއް އައްބާހަށްޓަކާ މުއިއްޒު އެބަ ހަރަދު ކުރުވައެވެ. ޕީޖިގެ އަނބި ދަރިންނަށް މުއިއްޒު ސަރުކާރުން ހަރަދު ކުރަންޏާ އައްބާހަށް މުއިއްޒަށް ފޭވަރކުރުން ނޫން ގޮތެއް ނުއޮންނާނެއެވެ.

މީހުންގެ ޒާތީ މައުލޫމާތުން ކިތަންމެ ބޮޑު ވައްކަމެއް މުއިއްޒު ކުރުވައިގެން އުޅުނަސް ޕީޖީން އެ މައްސަލަތައް ބަލަން އަމުރެއް ނުކުރާނެއެވެ. އަމުރެއް ކުރިއްޔާ ކުރާނީ އެ ވައްކަން ހަލާލު ކުރެވޭނެ ހަމައެއް އެޅުވުމަށެވެ.

ރައްޔިތުންގެ ޒާތީ މައުލޫމާތު ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރުމާއި ޕިއެންސީން ދައުލަތުގެ ވަސީލަތްތައް ބޭނުންކޮށްފައި އޮތުމަކީ އައްބަހަށް މާބޮޑު ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާތަކަށް ރައްޔިތުން ކުރާ އިތުބާރު ގެއްލުމަކުން އައްބާހަށް ލިބޭނެ އުނިކަމެއް ނެތެވެ. މަދުވާ އެއްޗެއް ނެތެވެ.

އައްބާހަށް ބޮޑުވާނީ މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމަށް ލޮޅުމެއް އަރަންޏާއެވެ. އެކަން ވާނީ ރައްޔިތުން މަގުމައްޗަށް ނިކުމެ އިހުތިޖާޖު ކޮށްގެންނެވެ.

މުޅި ރާއްޖޭގައި ވޭސްޓްމެނޭޖުމެންޓްގެ ނިޒާމް މަތީ ފެންވަރެއްގައި 2025 ގައި ނިންމާނެ ކަމަށް ބުނެފިއެވެ. ހުއްޓިފައި ހުރި ބޮޑެތި މަޝްރޫއުތައް ހިންގާ ނީންމާނެ ކަމަށް ބުނެފިއެވެ. ފެނާ ނަރުދަމާއާއި ކަރަންޓާއި ބަނދަރާއި ފަޅާއި ރަށް ގިރުން ހައްލުކުރުމާއި ކުޅޭ ދަނޑުތަކާއި ކޯޓްތަކާއި ސްކޫލްތަކާއި މަލްޓިޕާޕަސް ހޯލްތަކާއި ސިއްހީ މަރުކަޒުތަކާއި ހޮސްޕިޓަލްތަކާއި ނަން ހުސްކޮށް ރަށްރަށުގައި ކުރަންހުރި ހުރިހާކަމެއް ކުޑަރަށެއް ބޮޑުރަށެއް ނުބަލާ ކޮށްދޭ އަހަރުކަމަށް 2025 ހަދައިފިއެވެ. އެއަޑުއަހާފައި ބަޔަކު އެތިބީ ބާރަށް އަތްޖަހާށެވެ. ކިތަންމެ ފޮނެއް އެރުވިޔަސް އެކަންކަމެއް މުއިއްޒަކަށް މިއަހަރަކު ނުވާނެއެވެ. ނުވެސް ކުރާނެއެވެ.

މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމަށް އަހަރެއް ވެގެން ދިޔައިރު ހައްދަވައިގެން ރައްޔިތުންނަށް އެއްވެސްކަމެއް ކޮށްނުދީ 61 މިލިޔަން ރުފިޔާ ބަޖެޓުން 2024 ގައި ތަޅާ ހުސްކޮށްލުމަށް ފަހު އެފެށީ ރައްޔިތުން ވާވެއްދުމުގެ ސިލްސިލާ ދަތުރުތަކެވެ. ބޭނުމަކީ ރައްޔިތުންނަށް އާމްދަނީ ލިބޭނެ ގޮތްތައް ހަދާނުދީ ފިއްތާލައިގެން ރައްޔިތުންގެ ޖީބުކަނޑަމުން ރައްޔިތުންނަށް މާމޮޅުތަކެއް ވާނެ ވާހަކަ ދައްކަމުން ވަގުތު ދައްމާލުމެވެ.

2025 އަށް ކިތަންމެ ބޮޑު ބަޖެޓެއް ފާސްކޮށްގެން އުޅުނަސް އުންމީދު ކުރާވަރާ ގާތަށްވެސް މިއަހަރު ރާއްޖެއަށް ބޭރު ފައިސާ ވައްނާނެ ގޮތްތަކެއް ހެދޭތަނެއް ނުފެނެއެވެ. ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ހަރަދު ކުޑަކުރާ ތަނެއް ނުފެނެއެވެ. ބޭރުގެ ދަރަނި އަދާކުރެވޭނެ މަގުތަކެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. އުންމީދުކުރާ ވަރާގާތަށްވެސް ފަތުރުވެރިން އަންނަން ޝައުގުވެރި ކުރެވޭތަނެއް ނުފެނެއެވެ.

ވޯލްޑް ބޭންކް ބުނާގޮތުން 2025 ގައި ބޭރުގެ ދަރަނީގެ ގޮތުގައި 557 މިލިޔަން ޑޮލަރު ރާއްޖޭން ދައްކަން ޖެހޭނެއެވެ. 2026 ނިމޭ އިރު 1.7 ބިލިޔަން ޑޮލަރ ބޭރުގެ ދަރަނި އަދާކުރަން ރާއްޖޭން ދައްކަންޖެހެއެވެ. އެހުރިހާ ފައިސާ ދައްކަންޖެހޭ މުއްދަތަށް ނުދައްކާވާނެ އެއްވެސް ގޮތެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. އެހެން އެކަން އޮތް އިރު ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީ އެބުނާ ޕްރޮޖެކްޓްތައް ހިންގާފައި ދަރަނި ދައްކަނީ ޖާދޫއަކުން ހެއްޔެވެ. 

ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ދުވަހީ ހަރަދު އިންތިހާ ދަރަޖައަށް މަތީގައި ބާއްވައިގެން ދަރަނި ދައްކަމުން ޕްރޮޖެކްޓް ހިންގަނީ އަލާއުއްދީނު ވޮއްގަޑުން ހެއްޔެވެ. އަނެއްކޮޅުން ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ ނަމުގައި ރައްޔިތުންނަށް ދޭހިދުމަތްތައް ކަނޑާލުމާއި ކުޑަކުރުމާއި އާމްދާނީ ހޯދޭނެގޮތް ހަދާނުދީ ރައްޔިތުންގެ އަތުންނަގާ ޓެކްސްތަކާއި ހިދުމަތުގެ އަގުތައް މަތިކޮށް ރައްޔިތުން ބިކަކުރުން ނޫންކަމެއް މުއިއްޒު ނުކުރެއެވެ.

އަނެއްކޮޅުން މުއިއްޒު ދައުލަތުގެ ފައިސާއިން އިސްރާފުކުރަނީ ރައްޔިތުންނާއި ވާދަވެރިންގެ އަޑުކަނޑުވާލުމަށެވެ. ކުރާ ކޮންމެ ނޭއްގާނި ކަމެއްވެސް ހަލާލުކުރަން އެތައް ސަަތޭކަ ބަޔަކަށް ހުއްޓާނުލާ މުއިއްޒުގެ ނޭއްގާނި އަމަލުތައް މުލައްމާ ކުރުމަށް ދައުލަތުގެ ފައިސާ އެބަ ހޭދަކުރެއެވެ. މުއިއްޒު ކުރާކޮންމެ ކަމެއްގައި ވާންއޮތް ފައިދާތަކެއްގެ ވާހަކަ ދައްކައިގެން ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލުމަށް އެ މީހުން އަވަދިނެތި އެބަމަސައްކަތް ކުރެއެވެ.

ހާލަތު ރަނގަޅު ނުކޮށް މުސްތަގުބަލް ކުރެވޭނެ ރަނގަޅެއް ނޯންނާނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ މިއަދުގެ ހާލަތު އޮތީ މުސްތަގުބަލަށް ކަމެއް ގުރުބާން ކުރެވޭ ވަރަށްވުރެ ނިކަމެތިކޮށެވެ. ދަރަނިން ބޯހިކޭ މީހަކުނެތެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ އަގުބޮޑުވެ ދެކޮޅުނުޖެހި އެންމެންހެން ތިބީ ގޮތްހުސްވެ ވާތާވެފައެވެ. ހަރާމެއް ހަލާލެއް ނުބަލާ ޖެހުނު އެއްޗެއް ޖެހުނުތާކުން ހޯދައިގެން އުޅުންނޫން ގޮތެއްނެތް ވަރަށް މީހުން ބިކަވެ ދުނިޔެ ރަންވެއްޖެއެވެ. 

އެކިރަށުގައި އެކި ބަހާނާ ދައްކަމުން މިއަހަރު ހުރިހާ ކަމެއްކޮށްދޭނެ ކަމަށް ބުނަމުން އެދަަނީ ވަގުތު ދުއްވާލުމަށެވެ. ކަންކަން ކޮށްދޭނެ ކަމުގެ އުންމީދުގައި ރައްޔިތުން ގަލަހެއްދުމަށެވެ. ބަލަންތިބޭށެވެ. 2025 ވެސް ނިމޭނެއެވެ. މުއިއްޒު އެބުނާ ކަންކަމެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. ނުވެސް ކުރާނެއެވެ. 

މުއިއްޒު ގެންނަމުންދާ ކުއްލި ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ރައްޔިތުން ރަތަށް އެރުން ކުޑަކޮށް އުންމީދުތަކެއް ދީގެން ރައްޔިތުން އަރައިގަތަނުދީ ބޭތިއްބުމަށް ބައިސާ ކެނޑިޔަސް އަނގަޔާ އަތާ ދިމާނުވާވަރު ވީމާ މީހުން މަޑެއްކޮށް ނުތިބޭނެއެވެ. ރަށްރަށަށް ފައިބާއިރު ސަލާންކުރަން ދަމާލާ ފައްޗަކުން މީހުން އަރާފައިތިބި ރުޅިއެއް ވަޒަނެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.

ކޮންމެ ޕޯޑިއަމެއް ކައިރިއަށް ހުއްޓެވޭއިރަށް ހުސްވި އަހަރު ކަންކަންނުވީ ބަޖެޓް ހަދާދީފައި އޮތްގޮތުންނޭ ބުނެ އޮޅުވާލަން އެބައުޅެއެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހު ދޮޅުމަހަށް ފާސްކޮށްދިން ސަޕްލިމެންޓްރީ ބަޖެޓާއި 2024 އަށް ފާސްކޮށްދިން ބަޖެޓާއި 2024ގެ ސަޕްލިމެންޓްރީ ބަޖެޓާއެކު މުއިއްޒުގެ ވެރިކަން ހިންގަން މިދިޔަ އަހަރު 61.1 ބިލިޔަން ރުފިޔާގެ ބަޖެޓް މުއިއްޒަށް ލިބުނެވެ. އަހަރު ނިންމާލީ އެއްކަމެއް ރައްޔިތަކަށް ކޮށްނުދީ ބަޖެޓް ހުސްކޮށްލައިގެނެވެ. ދެން ކުރީ ސަރުކާރޭ ބަޖެޓް އޮތްގޮތޭ ބޮޑުހިލައޭ ކިޔައިގެން އަނގަދިޔާ ކުރާނެކަމެއް ނެތެވެ.  

އާއްމުކޮށް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ އަހަރަކީ އާއްމުގޮތެއްގައި ދައުލަތުގެ ބަޖެޓް ބޮޑުތަނުން ބޮޑުވާ އަހަރެކެވެ. އެގޮތުން އެންމެ ފަހުން އޮތް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ އަހަރު (2023)ގެ ބަޖެޓަކީ އެހާތަނަށް ފާސްކުރެވުނު އެންމެ ބޮޑު ބަޖެޓެވެ. 2023ގެ ބަޖެޓަކީ 42.6 ބިލިޔަން ރުފިޔާއެވެ. 2023 ގެ ބަޖެޓަކީ 2024 ވަނަ އަހަރަށް މުއިއްޒަށް ލިބުނު 49.3 ބިލިޔަންގެ ބަޖެޓަށްވުރެ 6.7 ބިލިޔަން ރުފިޔާ ކުޑަބަޖެޓެކެވެ.

ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ދެބުރު ބޭއްވުމުގެ ހަރަދު ތަކާއެކު 2023ގެ ބަޖެޓުން ރާއްޖޭގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި ކުރެވުނު ކަންތައް ގިނައެވެ. ރާއްޖޭގެ އެތަންމިތާ އަސާސީ ހިދުމަތް ގާއިމުކުރުމާއި ހިދުމަތުގެ ފެންވަރު މަތިކުރުމާއި ނަން ހުސްކޮށް އެތައް ކަމެއް އަމަލީގޮތުން ކުރިއެވެ. އުމްރާނީ ތަރައްގީއާއި އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ގާއިމުކުރުމާއި ފެންވަރުމަތިކުރުމާއި ހިލޭ ޑިގްރީއަށް ކިޔަވަން ރާއްޖެއާއި ރާއްޖޭންބޭރުން އެތައް ބަޔަކަށް ހަރަދުކޮށް ހެލްތު ސެކްޓަރާއި އެޑިއުކޭޝަން ސެކްޓަރގެ މުއައްޒަފުންގެ މުސާރަ ބޮޑުވިއެވެ.

އޭރުގެ ވާދަވެރިން ތުހުމަތުކުރި ގޮތަށް އެހުރިހާ ކަމެއްކުރީ ރިޔާސީ އިންތިހާބު ކާމިޔާބުކުރަން ކަމުގައި ވިޔަސް ވަރިހަމަތާއެވެ. 2023ގެ ބަޖެޓްގައި ކަނޑައެޅި 42.6 ބިލިޔަން ރުފިޔާ ހޭދަކުރީ މުޅި ރާއްޖޭގެ ތަރައްގީއާއި ރައްޔިތުންގެ ހެވާއި ލާބައަށެވެ. 61.1 ބިލިޔަން ރުފިޔާ ލިބިގެން އަހަރުވެގެން ދިޔައިރު ބަޖެޓް ހުސްކޮށްލީ ތަނެއްގާ ސިމެންތި ހަންޖެއްވެސް ބާއްވާ ނުލައެވެ. 

ރައީސް މުއިއްޒު ކޮރަޕްޝަނަށް ޖާގަ ނުދޭނެކަމަށް ބުނެ އެންމެ ބާރަށް ވާހަކަ ދައްކަނީވެސް ހީނާއެވެ. އެންސްޕާގެ ވެރިކަމާއި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ތަރުޖަމާނުކަން ކުރާ ހީނާ ވަލީދަކީ މިހާވަރަށް ގޮތް ފޮތްނެތް އަންހެނަކަށް ވެދާނެކަމަށް ހިތައްވެސް ނާރައެވެ. ކޮރަޕްޝަނާއި ފަސާދަ ހިންގުމުގައި ހީނާ ވެސް ފަޒުލަކަށް ދުލެއް ނުކުރެއެވެ.

އެންސްޕާ މެދުވެރިކޮށް އެމްއެމްޓީވީ ހިންގަން އިމާރާތަކުން ހިލޭ ބޮޑު ދެފްލޯރ ކުއްޔަށް ހިފާދިނުމަކީ ކުޑަކުޑަ ކަމެއްނޫނެވެ. 30.4 މިލިޔަން ރުފިޔާ އެންސްޕާގެ ތެރެއިން އެމްއެމްޓީވީއަށް ކައްވާލަ ދިނުމަކީ އިއްތިފާގެއް ނޫނެވެ. ރޭވިގެން ހިންގި ބޮޑު ހިޔާނާތެކެވެ. ވައްކަމެކެވެ. ބޮލުން ނަގުލަށް ބަލާ ފިޔަވަޅު އަޅަންޖެހޭ ކަމެކެވެ.

މުއިއްޒުގެ އެންގުމަށް ހީނާ ވަލީދު އިސްވެހުރެ އެންސްޕާގެ ތެރެއިން މުއިއްޒު ޓީވީ ހިންގުމަށް ހިންގާލި ޖަރީމާ ފަޅާއެރުމުން އެއްބަސްވުން ބާތިލުކުރުމަކުން އެޖަރީމާ ނުހިންގާ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ބާތިލު ކުރި އެއްބަސްވުމުގެ ތެރެއިން ބަދަލުކުރި ރައްޔިތުންގެ ފައިސާއަށް ވީކިހިނެއް ކަމެއް އެހިސާބަކުން ނޭގެއެވެ. 30.4 މިލިޔަން ރުފިޔާ ވަނީ ކޮންތާކަށްކަން އެނގެން ޖެހެއެވެ. އެގްރިމެންޓް ބާތިލުކޮށްލައިގެން ނުވާކަމަކަށް ހަދައިގެން ހީނާ އާއި މުއިއްޒަކަށް ނުތިބެވޭނެއެވެ. 

ހީނާ އަށް ދައުލަތުގެ ދެމަގާމު ދީގެން ސައްހާފު ހައްދާފައި ބަހައްޓައިގެން ތިބެވިދާނެ ކަމަށް ހީނުކުރާށެވެ. އެންސްޕާއިން މުއިއްޒު ހިންގުވި އެމްއެމްޓީވީ ހިޔާނާތް ފުލުހުންނާއި އޭސީސީ މެދުވެރިކޮށް ހަލާލު ކުރުވިދާނެ ކަމަށް އުންމީދު ނުކުރާށެވެ. އެއަށްވުރެ ރައްޔިތުން މިހާރުތިބީ ހޭލައެވެ. ރާގުރާގަށް ކުރީ ސަރުކާރު ވާހަކަ ދައްކައިގެން މީހުންގެ ސަމާލުކަން އެހެން ދިމާއަކަށް އަނބުރާލެވިދާނެ ކަމަށް ހީނުކުރާށެވެ. 

އެންސްޕާ ހިޔާނާތް ހިންދާލަން އެއްބަސްވުން ބާތިލުކޮށް އެފައިސާ އަނބުރާ ޖަމާކުރިޔަސް ޖަރީމާ އެ އޮތީ ހިންގާފައެވެ. މަތި އަޅަން ކޮންމެ އޮފެއް އެރުވިޔަސް މުއިއްޒާއި ހީނާ ގުޅިގެން އެ ޖަރީމާ ނުހިންގާ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. އިތުރަށް އެންސްޕާގެ ވެރިކަމުގައި ހީނާ ވަލީދު ހުރުމަކުން ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރެއް އެންސްޕާއަކަށް އަދި ހީނާއަކަށްވެސް ދެން ނުލިބޭނެއެވެ. އަމްދު ސަރުކާރުގެ ތަރުޖަމާނުގެ ގޮތުގައި ހީނާ ހުރެ ދައްކާ އެއްވެސް ވާހަކައެއް ރައްޔިތުން މިހާރު ގަބޫލެއް ނުކުރާނެއެވެ. ހިނާ ޖެހޭނީ ދައުލަތުގެ މަގާމުތަކުން އިސްތިއުފާދީފައި އިންސާފާ ކުރިމަތިލާށެވެ.

ހީނާއެވެ. ތިޔައީ ތިޔަހެން އުޅެންޖެހޭ ވަރުގެ ކަނބަލެއް ނޫނެވެ. އަމިއްލަ ނަފްސް އަމިއްލައަށް ދިރިހުރެ ކަފުން ނުކުރާށެވެ. ބިރުވެތިވާށެވެ. ޖެއްސެވި ގިލަންވެރިކަމުން އަރައިގަނެވުނީތީ ޝުކުރުވެރިވެ ހަމްދު ކުރާށެވެ. ދެންވެސް ދޮގުހަދާ ވައްކަން ކުރަން ނުހުރެ އަވަހަށް ގެއަށް ކަނޑާލާށެވެ. 

ރައީސް މުއިއްޒު ސަރުކާރުގައި ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް އެންމެ ފަހުބަސް ބުނާނީ ރައީސް މުއިއްޒު ކަމަށްވެސް ރައީސް މުއިއްޒު އޮތީ ބުނެފައެވެ. ރައީސް މުއިއްޒުގެ މައްޗަށް ބަސް ކިޔޭނެ އެއްވެސް މީހަކު ނުހުންނާނެ ކަމަށް ރައީސް މުއިއްޒު ބުންޏެވެ. 

ރައްޔިތުން ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ޒިންމާ ހަވާލުކޮށްފައި ވަނީވެސް ޑރ. މުއިއްޒާއެވެ. އަދުރޭއާއި ފަޒުލާއި ބާރަށު ޝުޖާއަކާ ނޫނެވެ. ރައީސް މުއިއްޒު ސަރުކާރުން ކުރާކޮންމެ ކަމެއްގެ ނަތީޖާއާއި ޒިންމާވާން ޖެހޭނީވެސް ޑރ. މުއިއްޒަށެވެ. 

އެއްވެރިކަމުން އަނެއްވެރިކަމަށް ވެރިކަން ނަގުލުވުމުން ސަރުކާރުގެ ހުރިހާ ޒިންމާއެއް އޮންނާނީ ވެރިކަމަށް ރައްޔިތުން އިސްކުރާ މީހަކަށެވެ. ދައުލަތް ހިންގުމަކީ ކުރީ ސަރުކާރޭ ޔާމީނޭ އަދުރޭއޭ ރަމީޒޭ ފަޒުލޭ ހީނާއޭ ކިޔައިގެން މުއިއްޒުގެ ބޮލުން ނައްޓާލެވޭނެ ކަމެއްނޫނެވެ. މަގާމުގައި ހުރިހާ ދުވަހަކު ދައުލަތާ ޒިންމާ ވާންޖެހޭނީ މުއިއްޒެވެ. ކެތް ނުވަންޏާ އިސްތިއުފާދޭށެވެ. ރައްޔިތުން އޭރުން އެހެން މީހަކު ހޯދާނެއެވެ. 

މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމުގައި މިވީ އަހަރު ދުވަހުގެތެރޭގައި އެއް އަޑަކަށް އަޑުބައްދާލާފައި ކިޔަނީ ހިޔާނާތުގެ ވާހަކައެވެ. ރިޝްވަތުގެ ވާހަކައެވެ. ހުވަޔާ ހިލާފުވާ ވާހަކައެވެ. އުޑުން ބިމުން އެންމެ ދުވަހެއްވެސް އެޒާތުގެ އައު ވާހަކައެއް ފަޅާނާރާ ނުދެއޭ ބުންޏަސް އެއީ ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. 

ވެރިކަމަށް އެރިގޮތަށް ދިމާކުރީ އިތުބާރު ނެތްކަމުގެ ވޯޓުން ރެކެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ގަންނާށެވެ. ފެނުނީ ހޯދިތަކުން ހޯދި އެއްޗެއް ހޯދާ ދިން އެއްޗެއް ދީގެން މަޖިލީހުގެ 13 މެންބަރަކު އުފުރާލި ތަނެވެ. ކޮޅު ބަދަލުކޮށްލިތަނެވެ. ކުރީ ސަރުކާރު ވެރިކަމަށް ގެންނާށާއި އެސަރުކާރުގައި ގަދަ ފައިވިއްދާފައި އުޅުނު މެންބަރުން ތަކެއް ލޮނދި ހިކައެއްހެން މުއިއްޒުގެ ފައިބުޑަށް ތިރިކޮށްލީ ހުރި ރީތި ސިފައަކުން ލޯބިންނެއް ނޫނެވެ. ރިޝްވަތުާއި ފަސާދައިގެ ތެރެއިންނެވެ. ދެފުށްފެންނަ އިންސާފުވެރި ތަހުގީގެއް ކުރެވޭ ގައުމެއް ނަމަ އެކަން ބަލާލިޔަސް ފިސާރި ރީތި ބަރަހަނާއަކުން މުއިއްޒު ބަރަހަނާ ވާނެއެވެ. 

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެޖޯރިޓީ ހޯދަން ދިންހާ ރިޝްވަތުގެ ވާހަކައިގެ ހަގީގަތް ބަލާލިޔަސް މުއިއްޒު ހޯދާ ނުފެންނާނެއެވެ. ރަސްމާލެ ޑީލްގެ ފަސާދަ ބިލިޔަނުން ފެންނާނެއެވެ. ހުޅުމާލޭ ބިންތައް ވިއްކުމާ ވިނަރެސް ފްލެޓް ތަކުގެ ޖަރީމާ ރަނގަޅަށް ބަލާލިޔަސް މުއިއްޒު ސަލާމަތެއް ނުވާނެއެވެ. ފަޒުލް އެކަނި ބޮލަށް ކަނޑާލައިގެން ފުއްދައެއް ނުލެވޭނެއެވެ. 

ތިނަދޫފަޅުގައި އަޅާން ބުނި އެއަރޕޯޓާއި ބަންކަރިންނާއި އެއަރ އެމްބިއުލާންސާއި ޑްރޯން ގަތުމުގެ ޖަރީމާތަކުގެ ހަގީގަތް ހޯދާލައިފިއްޔާ މުއިއްޒެއް މުއިއްޒު ސަރުކާރެއް ދެމި ނުއޮންނާނެއެވެ. އެހެން ކަމުން އެންސްޕާ ހިޔާނާތާއި ވަގުގޯތި ހިޔާނާތްވެސް ހަރުތާކުޖެހެންދެން ބެލުމުގެ ހިތްވަރެއް ނުހުންނާނެއެވެ. ޕީޖީއާއި އޭސީސީއާއި ޕޮލިސް އޮބި އަޅުވައިގެންވެސް ކުޑަމިންވަރެއްގެ ތަހުގީގެއްވެސް މުއިއްޒު ހަމަހޭ ހުރެ ކުރިޔަކަ ނުދޭނެއެވެ. އަދުލުވެރި ފިޔަޅެއް އެޅޭވަރަށް ވުރެ މުއިއްޒު ހުރީ ކޮރަޕްޓްވެފައެވެ. މަތިމައްޗަށް ދޮގުހެދުމާ އޮޅުވާލުން ނޫން ކަމެއް ނުކުރެވޭ ވަރަށް މުއިއްޒު ހުރީ ފަސާދަވެފައެވެ. 

މުއިއްޒު ޖަވާބުދާރީ ކުރުވަން އުޅޭނީ މޮޔަބައެކެވެ. މުއިއްޒަކަށް ތެދުވެރިކަމާއެކު ޖަވާބުދާރީއެއް ނުވެވޭނެއެވެ. ރައްޔިތުން ޖެހޭނީ އަމާނާތްތެރިވުން ޝަރުތުކޮށް ހުވާކުރުވާފައި މުއިއްޒާ މަތިކުރި ޒިންމާއިން މުއިއްޒު ދުރުކުރާށެވެ. އެކަމަކީ ގޮޓަބަޔާއާއި ޝެއިޚު ހަސީނާއާއި ބައްޝާރަށް އެކަނި އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ.  

އިހަށް ދުވަހު މާލެ އަތޮޅު ފިނޮޅަކަށް ދަތުރު ގޮސް އުޅެނިކޮށް ގެއްލުނު މީހެއްކަމުގައިވާ މ. އަސަރީހަނދާން ތަސްލީމް މުހައްމަދު ހޯދަން ޑްރޯން ބޭނުން ނުކުރާތީ ސުވާލު އުފެއްދުމުގެ މާނައެއް ނެތެވެ. މި އަހަރުގެ މޭމަހު ތިލަފުށިން ފުރައިގެން މ. އަތޮޅުގެ ރިސޯޓަކަށް ދަތުރު ކުރަމުން ދަނިކޮށް ގެއްލުނު ދޯނި ހޯދާކަށްވެސް ޑްރޯން ބޭނުން ކުރީއެއް ނޫނެވެ. ކޮންމެވެސް ބަހަނާއެއް ދައްކައިގެން ސީރިއަސް އޮޕަރޭޝަނެއްގައި އެ ޑްރޯނެއް ބޭނުމެއް ނުކުރާނެއެވެ. އެކަން އޮތީ ކުރިންވެސް ތަޖުރިބާ ކުރެވިފައެވެ. 

ތުރުކީން ގަތް ޑްރޯންގެ ގޮތް ނޭނގޭއިރު މ. ރަތްމަންދޫ ބޭރުން އެޕްރީލް 20، ގައި ގެއްލުނު ދޯންޏެއް ހޯދުމަށް ޑްރޯން ބޭނުން ކުރީ ނޫން ހެއްޔެވެ. 14 ގަޑިއިރު ދުއްވައިގެންވެސް ރަތްމަންދޫ ބޭރުގައި އޮތް އެ ދޯންޏެއް ޑްރޯނަކަށް ނުފެނުނެވެ. ގެއްލިގެން އުޅުނު އެ ދޯނި ފެނުނީ ހަމަ ރަތްމަންދޫ ބޭރުގައި އޮއްވައެވެ. ތުރުކީން ގަތް ޑްރޯނަށް ދޯނިފަހަރު ވަކި ކުރަން ވެސް ނޭނގުނީތާއެވެ. އނޫނީވިއްޔާ 37 މިލިޔަން ހަރަދުކޮށްގެން ގެނެވިފައި އޮތީ ފޭކް ޑްރޯނަކަށް ވާތީ އޭގެ ފަހުން ބޭނުން ނުކުރަނީވެސް ތޯއްޗެކެވެ.

ޑްރޯނުން ހާސިލްކުރަން އެމްޑީއެފާއި ރައްޔިތުން އުންމީދުކުރި މަގްސަދު ހާސިލު ނުވާތީ އެކި ފަހަރު އެކި ބަހަނާ ދައްކައިގެން ޑްރޯން ބޭނުން ނުކޮށް ފަރުޖައްސަނީ ބަރަހަނާ ނުވާށެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އެއް އަޝްކަރީ ބާރަށް ގޮންޖަހަން މޭ ފުއްޕިޔަސް އެ ކަކުންޏެއް ހަރު ކޮންނަން ވާނީ އެ ކަކުންޏެއްގެ ވަރުންނޭ ބުނާ އަޑުވެސް މުއިއްޒަށް ނީވެނީތާއެވެ. މިހެންވެސް ބުނީމާ ބުނާމީހާ ވަރުގެ ނުބައި މީހަކު ނުހުންނާނެއެވެ.

ހަމަތެދެކެވެ. ޑްރޯނާ ޖެހުނީމާ ތަސްލީމް ގެއްލުނީ ކަނޑަށްކަމެއް ބަނޑަށްކަމެއް ކަށަވަރުވާ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ފޭކް ޑްރޯނު ގަނެގެން މީހުންނެތް އެއަރ ފޯސެއް ހަދައިގެން ފޮނު އެރުވީމާ ކަމަކާ ޖެހުމުން ވާނީ އަގުޅި ނެތް ކަންނޭލަކަށް ކަން ވިސްނާ މީހަކަށް އެނގޭނެއެވެ. މުއިއްޒު ޑްރޯންގަތީ އިންޑިއަން އެއަރ ފޯސްއަށް ގޮން ޖަހާށެވެ. ރާއްޖޭގައި ވެސް އިންޑިއާ އާއި ޗެލެންޖު ކުރެވޭވަރުގެ އެއަރ ފޯސް އެއް އޮތް ކަމަށް ދައްކާށެވެ. ބިޔަ ބޮޑު އިންޑިއާ ބިރުގަންނަވާލާށެވެ. އިންޑީއާގެ އަޝްކަރީ ދެ ހެލްކޮޕްޓަރާއި ޑޯނިޔާ ބޯޓާ ނުލާވެސް ރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދު ބެލެހެއްޓޭ ވަރުގެ ގާބިލުކަން ހުރިކަން ދައްކާށެވެ. 

މުޒާހަރާކޮށް ގަދަހިފުމަކަށް ގޮސްގެން މަސްވެރިން ބޭނި މަހަށް ދޭންޖެހޭ ފައިސާއިން ބައެއް ދޭން މަޖުބޫރުވެގެން ދެފަހަރު މަތީން ދިނުންވެސް ވީ ރައީސް އިސްނަގައިގެން ދިން އެއްޗަކަށެވެ. އަމީނީ މަގުގެ ނުނިމިއޮތް ތަންކޮޅުގައި ތާރުއެޅީ ރައީސްގެ އިސްނެގުމުގެ މަތިންނެވެ. ފަލަސްތީނުގެ މުސްލިމުންނަށް ނަސްރުދެއްވުން އެދި ފަސްނަމާދު ފަހުގައި ކިޔަމުން އައި ގުނޫތުނާޒިލާ ކިޔުން ހުއްޓުވާލުމަށްފަހު ދުވަސް ގަނޑެއް ފަހުން އަލުން ފެށީ ރައީސްގެ އިސްނެގުމުގެ މަތިންނެވެ. 

ރައީސްގެ އިސްނެގުމުގެ މަތިން ނޫން ގޮތަކަށް އޮފީހެއްގެ ދޮރުފަތްވެސް އޭރު ހުޅުވާ ނުލައެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ފަސް ނަމާދަށް ބަންގި ގޮވީވެސް ރައީސް އިސް ނެގުމުންނެވެ. ރާއްޖޭގައި ރަގަޅަށް ހިނގިއްޔާ ހިނގި ކަމެއް އޭރު ހިނގީ ރައީސް އިސްނެގުމުގެ މަތިން ކަމަށްވެއެވެ. ގޯހުން ވިއްޔާ ވާހާކަމެއް ފޫޅު ކަނޑާލަނީ ކުރީ ސަރުކާރަށެވެ. 

މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމަށް ނުވަމަސްވާން އަޅައިގެންއިރު މުޅިން އެހެން ގޮތަކަށް ރައީސްގެ އިސްނެގުމުގެ ވާހަކަ ބުނާގޮތް ބަދަލު ވެއްޖެއެވެ. މިހާރު ހުރިހާ ކަމެއްވެސް ކުރަނީ ރައީސްގެ އިރުޝާދާއެކުގައި ކަމަށް ވެއްޖެއެވެ. 

ހޯމް މިނިސްޓަރ އިހުސާން ކުރާހާ ކަމެއް ކުރަނީ ރައީސްގެ އިރުޝާދާއެކީގައި ކަމަށް ބުނެއެވެ. ފަޒުލް އެޗްޑީސީން ހުޅުމާލޭގެ ބިންތައް ހަފާކަނީ ރައީސްގެ އިރުޝާދާ އެކުގައެވެ. ސްޓެލްކޯ ފަހުމީ ކަރަންޓް ބިލްތައް ބޮޑުކޮށްގެން އާއްމު ރައްޔިތުންގެ ޖީބުކަނޑަނީ ވެސް ރައީސްގެ އިރުޝާދާ އެކުގައެވެ. މިހެން ކިޔާފާ ނުކިޔާނެ ކަމެއް ނެތެވެ.

ކޮންމެ ހުކުރު ދުވަހަކު ހުކުރު ނަމާދު ޖަމާއަތުގައި ހުތުބާ ކިޔަނީވެސް ރައީސް އިރުޝާދަށެވެ. ހަމަ އެގޮތަށް ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ހަށިވިއްކުމާއި ޒާތްޒާތުގެ ސްކޭމްތައް މީހުން ހިންގަނީވެސް ރައީސްގެ އިސްނެގުމާ އިރުޝާދުގެ ދަށުން ނޫންބާވައެވެ. ބަންގާޅު އަރަފާތު ބުޅާމަހުން ކޮއްތު ހަދައިގެން ވިއްކަނީ ރައީސްގެ އިސްނެގުމާ އިރުޝާދުގެ ދަށުން ނޫން ކަމެއްވެސް ނޭނގެއެވެ.

ރައީސް ޔާމީނުގެ ޝަރީއަތް އަލުން ފެށަނީވެސް ރައީސް އިރުޝާދު ދީގެންކަމަށް ޖުޑިޝަރީން ނުބުނާނެ ކަމެއް ނޭނގެއެވެ. ކުރީގެ ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރ ޒިފްލީން ފްލެޓެއް ގަނެފާ އޮވެގެން ބަޔާނެއްވެސް ނުހޯދާ ރައީސްގެ އިރުޝާދާއެކު އޭސީސީން ދައުވާކުރަން ފޮނުވީތާއެވެ. ޕީސީއާރު މައްސަލަ އުފައްދައިގެން ޑރ. އަލީ ލަތީފާއި ކުޑަ ބަންދޭއަށް ދައުވާ ކުރަން ފޮނުވީ ރައީސްގެ އިރުޝާދަށް ނޫންބާވައެވެ. ކުރީގެ މޭޔަރ މުއިއްޒު ހިންގި އާސަހަރާ މިސްކިތުގެ ކޮރަޕްޝަން ބަލާ މުއިއްޒާ ދެކޮޅަށް ދައުވާކުރަން އޭސީސީން ފޮނުވަން ނުކެރިފައި އެތިބީ ރައީސްގެ އިރުޝާދު އަދި ނުލިބިގެންތާއެވެ. 

ރައީސްގެ އިސްނެގުން ރައީސްގެ އިރުޝާދަށް ބަދަލުކޮށްގެން ބައިސާ ކަނޑަން ސޯޝަލް މީޑިއާ ފްލަޑް ކުރިވަރަކަށް ދޭހަވަނީ މުއިއްޒުގެ ހުދު މުހުތާރުކަމެވެ. ސަރުކާރުގެ ކަންކަމާ ހަވާލުވެގެން ތިބި މީހުންގެ ނުކުޅެދުމާ ނާގާބިލުކަމެވެ. މަގާމުގައި ދެމިތިބުމަށް ރައީސަށް ވައިޖަހާ ޖެހުމެވެ. ގާނޫނު އަސާސީއާއި ގާނޫނަށްވުރެ ރައީސް ވިދާޅުބަސްފުޅުގެބާރު ގަދަކަމެވެ. ސަރުކާރަކަސް މަޖިލީހަކަސް ފަނޑިޔާރުގެއާއި މިނިވަން މުއައްސަސާ ތަކަކަސް މުއިއްޒުގެ މުށުތެރޭގައި ފިތި ގޮތް ހުސްވެފާ ތިބިކަމެވެ. 

ކުރީ ސަރުކާރުގެ ދުވަސްވަރު އެކަން އެހެން އޮތްކަމަށް ވަންޏާ އެކަމުގެ ޒިންމާ ނަގަންވެސް ޖެހޭނީ ޑރ. މުއިއްޒުގެ ދެމަފިރިންނެވެ. ފުޑް ސެކިއުރިޓީ ކަށަވަރު ކުރަން އޭރުވެސް މިހާރުވެސް ހުރީ މިހާރުގެ މެޑަމް ސާޖިދާއެވެ. މާލެ ސިޓީގެ އެންމެހާ ކަންކަމާ ހަވާލުވެ ސިޓީ މޭޔަރު ކަމުގައި ހުރީ މުއިއްޒެވެ. 

ޑރ. މުއިއްޒުގެ އަންހެނުން ސާޖިދާގެ ބެލުމުގެ ދަށުން ހިންގާ ފުޑް އެންޑް ޑްރަގް އޮތޯރިޓީ ފޭލިވިއްޔާ ފޭލިވީ ސާޖިދާގެ އިހުމާލުންނެވެ. އެފްޑީއޭގައި ކުރީ ސަރުކާރަކީ ވެސް މިހާރުގެ ސަރުކާރަކީ ވެސް ސާޖިދާއެވެ. އެހެން ކަމުން ކުރީ ސަރުކާރުން ސާޖިދާއަށް ލިބެންވާ ބާރެއް ނުލިބި އޮވެގެން ނުވެފައިހުރި ކަންކަން ސަރުކާރު ސާޖިދާއަށް ހިތަކަށް ލިބުމުންވެސް ނުވިއެވެ.

މާލޭގައި ބުޅާމަސް ބޭނުން ކޮށްގެން ކާބޯތަކެތި ތައްޔާރު ކުރާ މައްސަލަ އާއި ކާބޯތަކެތި ތައްޔާރު ކުރާ ތަންތަން މުޑުދާރު ވުމުގެ މައްސަލަ ފެންމަތިވީ މުއިއްޒު ސަރުކާރު ގައެވެ. ހުސްވި ރޯދަ މަހުއްސުރެ ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ އިދާރާ ތަކުގައި އެތައް ބަޔަކު އެޝަކުވާތައް އައީ ކުރަމުންނެވެ. މުއިއްޒު ސަރުކާރުން ކަހާތަން ހިރުވާނުލާ އުޅުނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިހާބައިގެންނެވެ. 

މާލޭގައި ބުޅާމަސް ބޭނުން ކޮށްގެން ކާބޯތަކެތި ތައްޔާރު ކުރާކަމާއި ކާބޯތަކެތި ތައްޔާރު ކުރާތަންތަން މުޑުދާރުކަން އެނގުނިއްޔަކީ މުއިއްޒު ސަރުކާރުން އެކަމަށް އިސްކަމެއްދީގެނެއް ނޫނެވެ. އެފްޑީއޭ އިން އެ ތަންތަން ބަލާ ފާސްކޮށްގެނެއް ވެސް ނޫނެވެ. އާއްމުންގެ ބަޔަކު އެކަން ރައްޔިތުންގެ ސަމާލުކަމަށް ގެނެސްގެންނެވެ. 

ކުރިންވެސް މިހާރުވެސް ހުރިހާ ބާރެއް ސާޖިދާއަށް އޮތެވެ. އަމްދުން ސާޖިދާގެ ތަންމަތީގައި އޮތް ކަޅުދިގު ވެރިކަމަށް ނުވަމަސް ވެގެން ދިޔައިރު ވެސް ސާފު ތާހިރުކަން ކަށަވަރު ނުކުރެވި ދިޔައީ ތަންމަތި ވެސް މުޑުދާރު ކަމުންނެވެ. ވެރިކަން ހޯދީވެސް އެހާ މުޑުދާރު ކޮށެވެ. ކަޅުދިގު މުޑުދާރު ވެރިކަމެއްގައި ކާބޯތަކެތި ހަދާ ތަންތަނާއި ކާބޯތަކެތި ވާނީ ވަކިން ކޮން ތާހިރެއް ހެއްޔެވެ. 

9003 ގޯތީގެތެރެއިން ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަން ނިމުނުއިރު ހިއްކަންޖެހޭ އޮތީ އެންމެ ހަސަތޭކައެއްހާ ގޯއްޗެވެ. ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަން ނިމުނީ އެގޯތިތައް ހިއްކަމުން ދަނިކޮށްނެވެ. އޭރުވަނީ ގޯތީ ދޭން ޖެހޭ މީހުން ކަނޑައެޅި ގޯތިތައް ގުރުއަތުލާ ހިއްކާފައި އޮތް ބިމުން ގޯތި ލިބޭ މީހުނަށް ގޯތި ކަނޑާދީ ގޯތީގެ ރަޖިސްޓްރީ ވެސް ހައްދާ ނިންމާފައެވެ. ނުހިކި އޮތް ބިމުން ހިއްކައިގެން ދޭންޖެހޭ ގޯތިތައް ދޭންޖެހޭ މީހުނަށް ގޯތި ލިބޭނެ ކަމުގެ ލިޔުންވެސް ވަނީ ދީނިމިފައެވެ. 

ރައީސް މުއިއްޒުގެ ވެރިކަން ފެށުމާއެކު ގޯތި ދިނުމަށް ހިއްކަމުން އައި ބިން ހިއްކުން ހުއްޓާލާ މާލެ ސަރަހައްދުން ދޭން ކަނޑައެޅުނު ގޯތިތައް އެސަރަހައްދުން ނުދީ ގުޅީފަޅަށް ބަދަލުކުރުމަށް ރަސްމާލެ ނަމުގައި ބިން ހިއްކަން ފެށިއެވެ. މާލޭ ރައްޔިތުންގެ ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ދާއިމީ ހައްލަކީ ރަސްމާލެ ކަމުގައި ބުނެގެންނެވެ. ރަސްމާލެ ހިއްކުމަށް ދައުލަތުން ލޯލާރިއެއްވެސް ހަރަދު ނުވާނެ ކަމަށްވެސް ބުންޏެވެ.

ރަސްމާލެ ހިއްކުމަށް ދައުލަތުން ހަތަރުއަނައެއްވެސް ހަރަދެއް ނުވޭހެއްހެވެ. އެތައް ހާސް އަކަފޫޓެއްގެ ބިމާ ލާޖައްސައިގެން ރަސްމާލެ ހިއްކުމަކީ ބިލިޔަނުން ދައުލަތަށް ދެވޭގެއްލުމެއް ނޫންހެއްޔެވެ. ހުޅުމާލޭ ދެވަނަ ފޭހުން ކުރިން ބޮޑު ހޭދައެއްކޮށްގެން ދައުލަތުން ހިއްކާފާވާ ބިމުން އެތައްހާސް އަކަފޫޓެއްގެ ބޭރު ކުންފުޏްޏަކަށް ހިލޭދީފާ ރަސްމާލެ ހިއްކަން އެމީހުންނާއެކު ވީ އެއްބަސްވުން ބާތިލުކުރުމަކީ ކިހާވަރެއްގެ ހިޔަނާތެއްކަން އިނގުރައިޑު ފަލާހު ނިކަން ބުނެ ދީބަލާށެވެ. އަށްމަހުން ހިއްކާ ނިންމަން ބުނި ބޮޑު ބިޔަ ރަސްމާލެ ކޮބާހެއްޔެވެ. ރަސްމާލެއަކީވެސް ރައީސް މުއިއްޒު ދައުލަތް ދަވާލަން އޮތް ކެރިފެލާ ގެރިއެކެވެ. ރަސްމާލެ ހުވަފެނުގެ ބޭނުމަކީ މާލެ ސަރަހައްދުން ގޯތި ނުދިނުމާއި ރަސްމާލެ ހިއްކުމުގެ ނަމުގައި ދައުލަތް ދަވާލުމެވެ. 

ހަމަ ތެދެކެވެ. މާލެ ސަރަހައްދުން ދޭން ކަނޑައަޅާފައިވާ 9003 ގޯއްޗަކީ ދައުލަތަށް ދެވޭ 5.4 ބިލިޔަން ރުފިޔާގެ ބޮޑު ގެއްލުމެއްކަމަށް ދައްކައިގެން މާލޭ މީހުނަށް ގޯތި ނުދޭން ޒާތްޒާތުގެ ހުއްޖަތް ދައްކަން ނުހަދާށެވެ. ކުރީގެ ހުރިހާވެރިކަމެއްގައިވެސް ހުޅުމާލެއާއި ގުޅިފަޅާއި ގިރާވަރުފަޅާއި އުތުރުތިލަފަޅު ހިއްކީ މާލޭގެ ތޮއްޖެހުން ކުޑަކޮށް ރައްޔިތުންނަށް ހިޔާވަހިކަން ދިނުމަށެވެ. ރައީސް މައުމޫނު އެޗްޑީސީ އުފެއްދީ ވެސް އެ ބޭނުމުގައެވެ. މާލެ ސަރަހައްދުގެ ބިން ހިއްކައިގެން ވިޔަފާރިކޮށް ވެރިންގެ ޖީބުތައް ފުރާކަށް ނޫނެވެ. 

މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުނަށް ހިޔާވަހިކަން ނުދީ މާލެ ސަރަހައްދުގެ ބިން ރަނަށް ހަދައިގެން ވިޔަފާރިކުރަން އުޅޭބަޔަކަށް މާލެ ސަރަހައްދުން ހިލޭގޯތި ދިނުމަކީ ބިލިޔަނުގެ ހިޔަނާތަކަށް ވެދާނެއެވެ. ލޯނު ނަގައިގެން ރާއްޖޭގައި ހިއްކަނީ މާލެ ސަރަހައްދެއް ނޫނެވެ. އައްޑުއަތޮޅާއި ތިނަދުއާއި ނައިފަރާއި ހިންނަވަރާއި އޭދަފުއްޓާއި ކުޅުދުއްފުއްޓާއި ހޯރަފުށިވެސް ހިއްކީ ލޯނުނަގައިގެންނެވެ. ރާއްޖޭގައި ހިއްކިއްޔާ ހިއްކި ބިމެއްވިއްޔާ ހިއްކީ ލޯނިނަގައިގެންނޭ ބުނުމަކީ ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. މާލެ ސަރަހައްދު ނޫން ތަންތަނުން ހިއްކިބިމުން ގޯތި ހިލޭދިނުން ގެއްލުމަކަށް ނުވެފާ މާލެސަރަހައްދުން ހިލޭ ގޯތި ދިނުން 5.4 ބިލިޔަނުގެ ގެއްލުމެއް ކަމަށް މުއިއްޒު ސަރުކާރުން ސިފަކުރަނީ މާލެ ސަރަހައްދުން ބިންވިއްކައިގެން އެޗްޑީސީ މެދުވެރިކޮށް ހިންގާ ވަގުޑީލްތައް ހިންގަން ބިން މަދުވާތީއެވެ.  

ޖީއެމްއާރާއި ދިވެހި ސަރުކާރާއި އެކުވީ އެއަރޕޯޓް ހިންގުމުގެ އެއްބަސްވުން ބާތިލު ކުރީ މުއިއްޒު ކެބިނެޓްގައި ހިމެނޭ ސަރުކާރަކުންނެވެ. 99 އަހަރަށް ދައުލަތުގެ ބޮޑެތި އެސެޓްތައް ނުއަގުގައި މިހާރަކަށް އައިސް ދެމުންދާއިރު އެއަރޕޯޓް ހިންގުން ޖީއެމްއާރާ ހަވާލުކުރީ އެންމެ 25 އަހަރަށެވެ. އެކަމަކީ އެއަރޕޯޓް ވިއްކާލުން ކަމަށް ސިފަކޮށް އެގްރިމެންޓް ބާތިލުކުރުމުން ގެއްލުމުގެ ގޮތުގައި 300 މިލިޔަން ޑޮލަރު ދައްކަން ދައުލަތަށް ޖެއްސި ބޮޑު ގެއްލުން ދިނީ މުއިއްޒު ކެބިނެޓް ވަޒީރުކަމުގައި ހުރި ސަރުކާރަކުންނެވެ. ގެއްލުމުގެ ބަދަލުެ ގޮތުގައި އެ ފައިސާ ދިނީވެސް މުއިއްޒު ވަޒީރެއްގެ ގޮތުގައި ހިމެނޭ ސަރުކާރަކުންނެވެ. 

ނޫމަޑިއާއިއެކު ކުރީގެ ސަރުކާރަކުން ގާއިމް ކުރި އެއްބަސްވުން ބާތިލް ކުރީ މުއިއްޒު މިނިސްޓަރަކަށް ހުރެގެންނެވެ. 155 މިލިއަން ޑޮލަރު ހޯދުމަަށް ނޫމަޑިން އާބިޓްރޭޝަނަަށް ދިއުމުން އެ އެއްބަސްވުން ބާތިލް ކުރީ ނޫމަޑީގެ އެއްވެސް ގޯހެއްނެތި ކަމަށް ބުނެ މުއިއްޒު ވަނީ ދައުލަތާއި ދެކޮޅަށް ހެކިބަސްދީފައެވެ. 155 މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ބަދަލު ނަގާދިނުމަށް ދައުލަތާއި ދެކޮޅަށް ނޫމަޑިއަށް ލިބިފައިއޮތް އެންމެބޮޑު ހެއްކަކީ އޭރުގެ ހައުސިންގ މިނިސްޓަރުކަން ކުރި މުއިއްޒުގެ ހެކިބަހެވެ.

މުއިއްޒުގެ ހެކިބަހުން ބަރު ލިބިގެން ނޫމަޑިއަށް ދައުލަތުން ބަދަލުގެ ގޮތުގައި 155 މިލިއަން ޑޮލަރު ދިނުމަށް އަރބިޓްރޭޝަނުން ހުކުމް ކުރިއެވެ. ހުކުމް ތަންފީޒު ކުރަން ޖެހުނީ ރައީސް ސޯލިހު ސަރުކާރަށެވެ. އެހެން ކަމުން ރައީސް ސޯލިހު ސަރުކާރުން ކޯޓުން ބޭރުން ނޫމަޑިއާ ނެގޯޝިއޭޓް ކޮށްގެން 100 މިލިޔަން ޑޮލަރ ދައުލަތުން ނޫމަޑިއަށް ނުދައްކާ ސަލާމަތް ކުރިއެވެ. ކުރީ ސަރުކާރާއި ނޫމަޑިއާ ދެމެދު ކޯޓުން ބޭރުގައި ކުރެވުނު މަޝްވަރާތަކުން މުއިއްޒު ދައުލަތަށް ޖެއްސި 155 މިލިޔަން ޑޮލަރު ދެއްކުމުގެ ބުރައިން 100 މިލިޔަން ޑޮލަރު ބަދަލުގެ ގޮތުގައި ދޭން ނުޖެހި 55 މިލިޔަން ޑޮލަރު ނޫމަޑިއަށް ދީގެން ދައުލަތް ސަލާމަތް ކުރީއެވެ.  

މުއިއްޒު ހިމެނޭ ކުރީގެ ސަރުކާރަކުން ނެކްސްބިޒް އެއްބަސްވުން ގާއިމު ކުރިއެވެ. ހަމައެހެންމެ ގާނޫނާއި ހިލާފަށް އެ އެއްބަސްވުން ބާތިލުކުރީ ހަމަ އެސަރުކާރުންނެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ދައުލަތުން 18 މިލިއަން ޑޮލަރު ބަދަލު ދޭން ޖެހުނެވެ. އެފައިސާ ނެކްސްބިޒަށް ބަދަލުގެ ގޮތުގައި ދޭންޖެހުނީވެސް ނިމިދިޔަ ސަރުކާރަށެވެ.  

ފުށިދިއްގަރު ފަޅު ލީޒް ކުރުމަށް ކުޑަ އަގެއްގައި އެއްބަސްވެ އެ އެއްބަސްވުން ބާތިލް ކުރީވެސް މުއިއްޒު މިނިސްޓަރު ކަމުގައެވެ. އަމަލީ މަސައްކަތް ކުރަން މުއިއްޒު މިނިސްޓަރަކަަށް ހުރި ސަރުކާރުން ފުރުސަތު ނުދިނުމުން 1500 ހެކްޓަރުގެ އެފަޅު ހޯދަން އާބިޓްރޭޝަނަށް ޕްރައިމް ކެޕިޓަލް ދިއުމުން ދައުލަތަށް އެފަޅު ހޯދަދޭން ނިމިދިޔަ ސަރުކާރަށް ޖެހުނީ 20 މިލިއަން ޑޮލަރު ބަދަލު ދީގެންނެވެ. އެހެން ނޫންނަމަ ރަސްމާލެ ހަދާކަށް ފުށިދިއްގަރު ފަޅެއް ނުއޮތީހެވެ. 

ފަސްހަހާސް ސިޔާސީ މަގާމު އުފައްދައިގެން އެ މަގާމުތަކުގައި ތިބޭ މީހުންނަށް އަތްގުޅި ނުކާވަރުގެ މުސާރައާއި އިނާޔަތް ދޭކަށް ސަރުކާރަކަށް ހަރަދު ބޮޑެއް ނޫނެވެ. އީދު ފާހަގަ ކުރަން ކުލަބޮކި ދިއްލަން އެތަން މިލިޔަން ރުފިޔާ ތަޅާ ބުރުސާލާކަށް ބޮޑުކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ރައީސްގެ ޝާހީ ދިރިއުޅުއްވުމަށް ކޮންމެ މަހަކު އެތައް މިލިޔަން ރުފިޔާ ހަރަދު ކުރާކަށް ބޮޑެއް ނޫނެވެ. ބޮޑުފާލަން ރޫޅާލާ އަލުން ހެދުމަށް އެތައް މިލިޔަން ހަރަދު ކޮށްލުން ބޮޑެއް ނޫނެވެ.

22 މިނިސްޓްރީ އުފައްދާ އެ ތަންތަން ހިންގަން އަމިއްލަ މީހުންގެ އިމާރާތްތައް ހިފައިގެން ބިލިޔަނުން ކުލި ދައްކާކަށް ބޮޑެއް ނޫނެވެ. ބިލިޔަނުން ހަރަދުކޮށްގެން ވަޒީރުންނަށް ކާރު އައު ކޮށްދޭކަށް ބޮޑެއް ނޫނެވެ. ކަމެއްވާއިރަށް ހަވާއަރުވަން މިލިޔަނުން ހޭދަކުރާކަށް ބޮޑެއްނޫނެވެ. ކަންދައްކަން ޑްރޯންގަންނަން އެތައް މިލިޔަން ހޭދަކުރަން ބޮޑެއްނޫނެވެ. ބައިހަދާފައި ފަސްޓްކްލާހުގައި ދަތުރުކުރާކަށް ބޮޑެއް ނޫނެވެ. ވެރިކަމުގެ ފާޓުފުޅާ ކުރުމަށް ހުއްޓާނުލާ ކުރާ ހޭދައިގެ ވާހަކަ ދައްކާ ކޮޅުން ލާކަށް ނެތެވެ. 

ބޮޑު ހަރަދަކީ ކަރަންޓާ ފެނަށް ސަބްސިޑީ ދިނުމެވެ. ކާޑާއި ތެލަށް ސަބްސިޑީ ދިނުމެވެ. އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންށާއި ހާއްސައެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުނަށް އިނާޔަތް ދިނުމާ ބެލެހެއްޓުމެވެ. އެކަނިވެރި މައިންބަފައިންނަށް އިނާޔަތް ދިނުމެވެ. އާރުޓީއެލް ފެރީއާއި ބަހުގެ ހިދުމަތަށް ސަބްސިޑީ ދިނުމެވެ. ސިވިލްސާވިސް މުއައްޒަފުންނަށް އިނާޔަތް ދިނުމާއި އޯޓީ ދިނުމެވެ. ވަޒީފާ އަދާކޮށްގެން ޖަމާކުރާ އަމިއްލަ ޕެންޝަން ފައިސާކޮޅު ދިނުމެވެ. މިނޫންވެސް ސަބްސިޑީތަކާއި އިނާޔަތް އާއްމު ރައްޔިތުންނަށް ދައުލަތުން ދިނުމަކީ އޮންނަނީ އިސްރާފަށް ވެފައެވެ. ހަރަދު ބޮޑުވެފައެވެ.

ލަހެއްނުވެ ދެމުންދިޔަ އެތައް ސަބްސިޑީއަކާއި އިނާޔަތްތައް ކެނޑިގެން ދާނެއެވެ. އެތެރެކުރާ ކާޑުގެ ބޮޑުބައި ކަނީ ބޭރު މީހުންނޭ ބުނެ ކާޑުގެ ސަބްސިޑީ ކަނޑާލާނީއެވެ. އާރުޓީއެލް ފެރީގެ ހިދުމަތަށް ސަބްސިޑީ ދިނުންވެސް އިސްރާފަކަށްވެ ހީލަތްތެރި ގޮތަކަށް އެކަންވެސް ނިމުމަކަށް ގެންނަން ރޭވެނީއެވެ. އުމުރުން ދުވަސްވާ މީހުނަށްދޭ ޕެންޝަން މުރާޖިއާކޮށް އިސްލާހުކުރާ ނަމުގައި ބަދަލުތަކެއް ގެނަސް އޭގައި އޮބި އަޅުވަނީއެވެ. މުއައްޒަފުންގެ ޕެންޝަން ފަންޑްގައި ހުރި ފައިސާއަކީ ވެސް މަރުފުށު ކަމަކަށްވެސް އަތްނުލެވޭ ގޮތަށް ހުންނަ އަދަދުތަކަކަށް ހަދަނީއެވެ. ހާއްސަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުނަށް ދޭ އެހީއާއި އެކަނިވެރި މައިންބަފައިންނަށްދޭ އިނާޔަތް ދިނުންވެސް ނިމުމަކަށް ގެންނަނީއެވެ. ސިވިލް ސާރވިސް މުއައްޒަފުން މަދުކޮށް އިނާޔަތްތައް އުނިކޮށް އޯވަޓައިމް އެއްގޮތަކަށްވެސް ނުދޭނެއެވެ. 

އާއްމު ރައްޔިތުންނަށްދޭ އިނާޔަތާއި ސަބްސިޑީ އާއި ސިވިލްސާރވިސް މުއައްޒަފުންނަށް ކުރެވޭ ހޭދަ ދެކެނީ ކުރެވޭ އިސްރާފެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ބޭކާރު ހަރަދެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ދުނިޔޭގެ މާލީ އިދާރާއަކުން ހަރަދު ކުޑަކުރަން މަޝްވަރާ ދޭއިރަށް ކުޅެގަންނާނީ ސިވިލްސާރވިސްގެ މުއައްޒަފުންގެ އާމްދަނީއާއެވެ. ކަނޑާލާނީ އިތުރު ގަޑިއާއި އިނާޔަތްތަކެވެ. ބަދަލު ކޮށް ކަނޑާލާނީ ރައްޔިތުންގެ ލުއިފަސޭހައަށް ދެވޭ ސަބްސިޑީތަކެވެ. އިތުރު ކުރަނީ ނަގާ ޓެކްސްއެވެ. ބޮޑުކުރަނީ ހިދުމަތުގެ އަގެވެ. އުފައްދާ ބޮޑުކޮށް އިތުރު ކުރަނީ ސިޔާސީ ހަރަދެވެ.      

ރައީސް މުއިއްޒުގެ ވަޒީރަކު މަރުފަލި ޖަހަމުން އެދަނީ ރާއްޖޭގައި އެފަރުވާކުރުމަށެވެ. ރާއްޖޭގައި ނުކުރެވޭ ފަރުވާއަކީ ހަމައެކަނި ޅެންފަރުވާއެވެ. ލަހެއް ނުވެ ޅެންފަރުވާގެ ހޮސްޕިޓަލްތަކާއި ކުލިނިކްތައް ހުޅުވިގެން ދާނެއެވެ. ޅެންފަރުވާގެ ހިދުމަތް އާސަންދައިންވެސް ލިބެން ފަށާނެއެވެ. 

ދުވަސް ކޮޅަކުން ދިވެހިން ބިންމަތީގައި ތިބޭނީ ހަނދުގައި ގެއަޅައިގެންނެވެ. އޭރުން ދިވެހިން އުޅޭނީ ކަނު އަނދިރީގައި ކަޅުހިލަ މަތީން ކަޅުހިނި މެރުމުގައެވެ. ހިމޭން ލޯބީގައި ދެހިތް ފައްތަރުކޮށްގެންނެވެ.

ހުރިހާ ދިވެހިން ތިބޭނީ ހިޔާލީ ދުނިޔެއެއްގައި ފުރާނަ ނެތް އެއްޗެތީގައި ފުރާނަ އަޅުވައިގެން ހަގީގަތާ މާ ދުރުގައެވެ. ހައިބަނޑާ އޮވެ ރަން އިލޮށިން ކަދުރު ކާށެވެ. މަރުވިއްޔާ ޝަރަފުގައި މަރުވުމަށް ދަންމަޅިއަށް ބޯ މަހާލައިގެންނެވެ. ކަރުދާހުގެ ނަވުގައި މަރުފަލި ޖަހާށެވެ. އުޑުން ތަރިބާލާ އަތަށް ހަނދު ތިރިކޮށް ކަނޑުގާ ހިނގާލަ ހިނގާލައެވެ. 

ޅެންފަރުވާއޭ ކިޔައިގެން ބޮލުރޮދި ކެނޑިގެން ބޮލާއަޅާ މަޑިތަކަކަށް ހުރިހާ ދިވެހިން ހަދަން ނޫޅޭށެވެ. މަޖުނޫނު ހެދިގެން ދުނިޔެ ރަންވެ މޮޔަވެފާތިބި ބަޔަކަށް ދިވެހިން ހަދަން ނޫޅޭށެވެ. ޅެމުން ފަރުވާ ހޯދާދީގެން އަލާއުއްދީނު ވޮއްގަޑު ހޯދާދީގެން ޖާދޫގެ ކުނަލުގައި އުދުއްސަން ކޮންމެހެން އުޅޭނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ތިޔަ ދޭން އުޅޭ ޅެންފަރުވާ ލިބިގެން މީހުން ރަން ބިމަށް ގެންދަން ނޫޅެ އާދަން ނަސީރަށް ވަޒީރުކަން ނުކުރެވެންޏާ އަވަހަށް ކޮންމެވެސް އެހެން ކަރައެއް ފަޅާލެވޭތޯ އުޅޭށެވެ. 

ދިވެހި ބަހުގެ އަދަބިއްޔާތު ދިރުވާ ކުރިއަރުވަން ކުރާނެ ނުކުރާނެ ކަމެއް ނޭނގިގެން ދައުލަތުން ބޮޑެތި އިސްރާފު ކުރަން ނޫޅޭށެވެ. ވުޒާރައަކުން ގައުމިއްޔަތުގެ ނަމުގައި ޗާޕްހާނާއާއި ރިސާޗް ސެންޓަރާއި ކޮލެޖު ހަދައިގެން ނަކަސްތަޅަން އުޅޭނެ ކަމެއް ނެތެވެ. އާސާރާއި އަރުޝީފާއި އާދަކަދައާއި ތަރިކަ ރައްކާތެރި ކުރާ ނަމުގައި ޖިފުޓީގެ ޒަމާނަށް އަނބުރާ ގެންދަން އޮޔާވަޔާ ދެކޮޅަށް މީހުންގެ ވިސްނުން އަނބުރާލަން ގައިނުވީދާ ދުނިޔެއަށް ލޯހުޅުވަ ބަލާށެވެ. 

ބަވަނަވެތި ދުނިޔޭގެ އިލްމާއި ހުނަރާއި ވައްޓަފާޅިއަށް އުޅުމާ ގުޅުންތައް ބައްޓަން ނުކޮށް ފުނައޮށުން ވޮއްދިއްލި ޒަމާނަށް ދާނޭ މީހަކު މިހާރަކު ނެތެވެ. ރާރުކު ކުރީގައި ކަންފަތިން އެއް ކޮށަން އޮވެ ގިފިލީވަޅު ދޮށުގައި ފަޅިކަނޑިކި އަނދެގެން ފެންވަރަން ތިބޭ ސަމަންތަރު ހެޔޮ އަންހެނުނަށް މައްލަވަކުރަން ރައިވަރުކިޔާ އުޅުނު ޒަމާނަށް އިޔާދަ ކުރަން ޅެމުން ފަރުވާދޭން ހަދާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. 

ދޭނެ ބަޔަކަށް ދޭނެ އެއްޗެއް ދީގެން ރަސްމާލެ ހިއްކާނެ ވަރަކަށް ހިއްކަންވީއެވެ. ރާޖޫއަށް ދޭނެވަރަކަށް ބިން ދީގެން ހިއްކާނެ ވަރަކަށް ހިއްކާށެވެ. ކުރިން ދީގެން އުޅޭ ގޯތިތައް ބޭނުން ތާކަށް ބަދަލުކޮށް އަތުލާނެ ބަޔަކު އަތުން އަތުލާ، ދޭނެ ބަޔަކަށް ދޭށެވެ. މުއިއްޒު ބޭނުން މީހަކަށް ބޭނުން ވަރަކަށް ގޯއްޗާއި ފްލެޓް ދޫކުރަންވީއެވެ. ގޯއްޗާއި ފްލެޓް ބޭނުމިއްޔާ ޖެހޭނީ ބުނިއެއްޗެއް ހަދައިގެން ތިބޭށެވެ.

އަޅާނެ ދިގުމިނެއްގާ އަޅާނެ ވަރަކަށް ބިއްލޫރި ޓަނަލް އަޅަންވީއެވެ. ނާޅާ މަޑެއް ކުރާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ދުނިޔޭގައި ޓެކްނޮލޮޖީއާއި ވަސީލަތާ ފައިސާ އެބަހުއްޓެވެ. ވަންހަ ދިލަކޮޅަށް މުޅިގައުމު ދެރިޔަސް ވަރިހަމަތާއެވެ. ދައްކަން އުޅެން ޖެހޭނީ ފަހުން އަންނަ ބަޔަކަށްތާއެވެ. ކަން އޮންނާނީ ނިމިފައެވެ.

ކޮންމެ ދެމަފިރިއަކަށް އެއަރޕޯޓެއްވެސް އަޅަންވީއެވެ. އެއަރޕޯޓެއް ނާޅާ އެއްތަނެއްވެސް ބާއްވާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ކުޑަރަށެއް ބޮޑުރަށެއް ނުބަލާ ހަދަންފަށާފައިވާ ބަދަރުތަކާއި އަޅަން ފަށާފައިވާ ފެނާ ނަރުދަމާގެ މަސައްކަތް ކުރާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ކޮއްޅިކޮއްޅިއަށް ރަށްރަށުގައި ތިބީހާ މީހުން އުފުރާލައިގެން ގެންގޮސް ސިޓީތަކަށް އަޅާލާށެވެ. އައްޑޫގައި ނޫނަސް ހުރިހާ ސިޓީތައް ވަރުވަރުގެ ބްރިޖުން ގުޅާލާށެވެ. އެޔެއް މިޔެއް ބަލާނެކަމެއް ނެތެވެ.

ފަޅުކުރަން ބޭނުން ރަށެއް ފަޅުކޮށް ވިއްކަންވީ ތަނެއް ވިއްކާ ބޭނުންހާ ބަޔަކަށް ދީގެން ހިންގާނެ މަޝްރޫއެއް ހިންގަންވީއެވެ. ބަންކަރިންނެއް ޕޯރޓެއް ޑައިރީ ފާރމެއް ފޫޑް ސެކިއުރިޓީ ފާމެއް ބަލާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. އެވަރަށް ރައްޔިތުން ތިޔަ އޮތީ ބާރުދީފައެވެ. ރަށްރަށް ހުސްކޮށް ކުރާނެކަމެއް ކުރާށެވެ. 

މާ އަނގަ ގަދަކުރާ ބަޔަކުނަމަ ވަޒީފާތަކާއި ފައިސާ ބޮޑިތަކުން އަނގައިގާ މަލަން އަޅާށެވެ. އެވަރުން ނުވަންޏާ ޖަލުގެ ތޭރިތަކުގެ ފަހަތައް ފޮނުވާލާށެވެ. އިދިކޮޅު ސިޔާސީ ހަރަކާތް ނުހިންގޭ ވަރަށް އިދިކޮޅު ވާގި ނައްތާލާށެވެ. ތަފާތު ފިކުރު ފުހެލާށެވެ. ހިޔާލުފާޅުކުރުމާއި ނޫސްވެރިކަން ތައްމިނަށް އޮތް އޮަތުން ހަނިކޮށް އެއްވެ އުޅުން ހުއްޓުވާށެވެ. މަގުތައް އަމާން އޮމާން ކުރުމުގެ ނަމުގައި ކޮންމެ އެއްވުމަކަށް އަސޭމިރުސް ދުން ޖަހާ ތަޅާ ރޯނާ ގަންނަވާލާށެވެ. އެވަރުން ނުވަންޏާ ޖަލުން ހޮސްޕިޓަލުން ފައިތަޅާއަށް ޓިކެޓް ދޭށެވެ.

ކުރީ ސަރުކާރު ތަކުން ގެއްލުވާލާފައިވާ ކަމަށް ބުނާ ހުރިހާ ފައިސާތަކާ މުދާތައް ނުހޯދައެއްވެސް ނުވާނެއެވެ. ބަލަން އޮތީ އެފްޕީއައިޑީއާއި އެއަރމޯލްޑިވްސް އާއި އެމްއެމްޕީއާރުސީ މައްސަލަތައް އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ނޫމަޑިއެއް ބިގެއް ވިލާއެއް ދީބާޖާއެކޭ އެކަނި ކިޔާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ސިނަމާލެ ބްރިޖެއް ދަރުމަވަންތައެއް ރިންގް ރޯޑެއް ފޭސް ދޭކެއް ހިޔާޓަވަރެއް ވެންޓިލޭޓަރެއް ކަދުރުރުކެއް އާސަހަރާއެއް ދޫކުރާނެ ކަމެއްނެތެވެ.

ވެދިޔަހާ ތާނގައި ގެއްލިފައި ހުރިއްޔާ ހުރި މުދަލަކާ ފައިސާއެއް އަނބުރާ ހޯދާށެވެ. މައުމޫނެއް އިލްޔާސެއް ސަޓޯއެއް އަންބަރީއެއް ނަޝީދެއް ވަހީދެއް ޔާމީނެއް އަދީބެއް މުއިއްޒެއް ސޯލިހެއް ޝާހިދެއް ފައްޔާޒެއް ނުބަލާ ދައުލަތަށް މިހާރު އިންސާފު ހޯދާ ދެވޭނެއެވެ. ހިފާހައްޔަރު ކުރަންޖެހޭ ބަޔަކު ހައްޔަރުކޮށް ފޮޅާސާފު ކޮށްލައިގެން ވިޔަސް ވަރިހަމައެވެ. 

ރިޔާސީ އިންތިހާބުން ބަލިވުމުގައި ބޮޑެތި އިހުމާލު ތަކެއް ހުއްޓެވެ. ގްރާސްރޫޓާއި ލީޑަރޝިޕްގެ ގުޅުން ބޮޑުތަނުން އޮތީ ކެނޑިފައެވެ. މަޖިލީހުގެ އިންތިހާބަށްޓަކައި މަޖިލީހުގައި ތިބި އެމްޑީޕީގެ ގިނަ މެންބަރުން އެ މެންބަރެއްގެ ދާއިރާގެ އެހެން އިސް އެކްޓިވިސްޓުން ތިބީ ބާކީކޮށްފައެވެ. ކެންޕޭނު ތެރޭގައި ރަނގަޅަށް ގްރައުންޑް ރީޑެއް ނުކުރެވެއެވެ. ކަންމަތީ ބައްދަލުވުން ތަކެއް ނުބޭއްވެއެވެ. އެއްވާނަކަށް ހަރުގެ ތަކެއް ނުހިންގެއެވެ. ރަށްރަށުގެ ކަމުވޮށިވެގެންވާ ނުފޫޒުހުރި ގިނަ މީހުން އޮންބޯޑްކޮށް ކެންޕޭނުގައި ހަރަކާތްތެރިއެއް ނުކުރެވުނެވެ. 

ވެރިކަމުގެ އާރާބާރުގައި ތިބެ ކުރެވެން ހުރި އެތައް ކަމެއް ނުކޮށް ލަސްކޮށް ފަސްކުރުމަކީ މިއަދު ފެނުނު ނަތީޖާގެ ހަގީގަތެވެ. މިލިޔަނުން ހަރަދުނުކޮށް ކުރެވެން ހުރި އެތައްކަމެއް ނުކޮށް އޮތީ ދޫކޮށްލެވިފައެވެ. ޕާސްޕޯޓްހެދުމާއި އައިޑީކާޑް ހެދުންފަދަ އަސާސީ އެތައް ކަމެއް އިހުނަށްވުރެ މީހުނަށް އުނދަގޫވިއެވެ. ކުރިން އެއް ދުވަހުން ނިންމޭ ޕާސްޕޯޓް ލިބެނީ ދިހަބާރަ ދުވަހުންނެވެ. އިދާރީ ހިންގުމުގައި ބިއުރޮކްރަސީ ބޮޑުވެ ހިދުމަތް ހޯދުން ވަނީ އާއްމު އުދަގުލަކަށް ވެފައެވެ. 

މަޖިލީހުގެ ރައީސް ކަމުގައި ނަޝީދު ބައިންދައިގެން އިބޫ ސަރުކާރަށް ވަގަށްގޮވާ ބޮޑެތި ތުހުމަތުކޮށް ސަރުކާރާއި އެމްޑީޕީއާއި މެދު ރައްޔިތުންގެ ހިތުގައި ޝައްކާއި ވަހުމް އުފައްދާ އިތުބާރު ނަގާލަމުން ދިޔައިރު އެޅުނު އެއްވެސް ފިޔަވަޅެއް ނެތެވެ. ސަރުކާރު ތެރޭގައި ތިބެ ދައުލަތް ލޫޓުވާ ކަންކަން ލަސްކޮށް ފަސްކުރާއިރު ކޯލިޝަން ހިފެހެއްޓުމުގެ ނަމުގައި އެއްވެސް ފިޔަވަޅެއް ނޭޅުނެވެ. ސުވާލު އުފެދޭފަދަ ބޮޑެތި ނިންމުންތައް ނިންމަމުން ދިޔައިރު ދުރާލާ ކަމުގެ ހަގީގަތް ބުނެއެއް ނުދެވެއެވެ. އަދީބާއި އެހެނިހެން ބޮޑެތި ކުއްވެރިން މިނިވަން ކުރުމަކީ އޭގެ މިސާލެކެވެ. 

އިންޑިއާސިފައިންނާއި ދެކުނުކަނޑުގެ މައްސަލަ އިދިކޮޅުން ނަގާ ބޮޑު ފިތުނައަކަށް ހަދަންދެން އެމްޑީޕީ އޮތީހަނެވެ. ރައްރަށުގެގައި ހިންގި މަޝްރޫއުތަކުގެ ސައްހަ މައުލޫމާތު ޝައްކެއް ނެތް މިންވަރަށް ސާފެއްކޮށެއް ނުދެވެއެވެ. ސަރުކާރާއި އެމްޑީޕީގެ ސްޓްރެޓެޖިކް ކޮމިނިކޭޝަން އޮތީ ފޭލިވެފައެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން އިދިކޮޅުން ފެތުރިހާ ދޮގެއް ތެދަށްވިއެވެ. 

ޕާޓީ ހިންގުމާއި ސަރުކާރު ހިންގުން މަސްހުނިވެ ޕާޓީގެ ސިޔާސީ ހަރަކާތް ހުއްޓި އާއްމު މެންބަރުންނާއި ސަޕޯޓަރުންނާ ގުޅުން ކެނޑުނެވެ. ޕާޓީގެ ޖަލްސާތަކެއް ހަރުގެ ހަރަކާތެއް ކަންމަތީ ބައްދަލުވުމެއް އިންތިހާބަކަށް ބޯމަތިވުމުން ނޫނީ ނުބޭއްވެއެވެ. އެކަށީގެންވާ ސައްހަ މައުލޫމާތު ލިބުން އުނދަގޫވެ ސޯސަލް މީޑިއާގައި އެމްޑީޕީ ބަލިކަށިވެގެން ދިޔައެވެ. 

ވެރިކަން ނިމުމުން ލިބުނު ތަޖުރިބާގެ ބޭނުން އެމްޑީޕީއަކަށް ރަނގަޅަކަށް ނުކުރެވުނެވެ. ދާއިރާ މަޖިލިސްތައް ތަރުތީބުކޮށް އެއްވާނަކަށް މުޅި ރާއްޖޭގައި ސިޔާސީ ހަރަކާތެއް ނުހިންގުނެވެ. މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށް އެކަނި ބަރޯސާ ވެގެން ހަރަކާތްތައް ހުއްޓާލާ އޮތީ ނިދާފައެވެ. މާލޭގެ ގޯތިތަކާއި ފްލެޓްތަކުގެ ވާހަކައަކީ މީޑިއާގައި އެކަނި ދައްކާ ވާހަކައަކަށް އޮތީ ހަދާފައެވެ. ހަރުގެ ހަރަކާތެއް މަގުމަތި ހަރަކާތެއްނެތެވެ. ރައްޔިތުންގެ ކަންބޮޑުވުން ތަކަކީ ހަމައެކަނި މަޖިލީހުގެ ކޮމެޓީއަކުން ނިމޭ ކަމަކަށް އޮތި ހަދާފައެވެ. 

މިހެން ކިޔާފާ ނުކިޔާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ސީދާ ހަރަކާތަކީ އެމްޑީޕީ ދަންނަ އެއްޗަކަށް ނުވެއެވެ. ހަގީގީ ރައްޔިތުންގެ ބާރު އެމްޑީޕީ އަތުން ދޫވެ ދިޔައީ ލީޑަރޝިޕްގެ ގަޓްސް ނެތިގެންނެވެ.

އެމްޑީޕީން ގައުމު ބަދަލުކޮށްލީ ވެރިކަމާއި މަޖިލިސް އޮވެގެނެއް ނޫނެވެ. ޖެހެލުންކުޑަކަމާއެކު އެވަގުތަކަށް އަޅަންޖެހޭ ގޮތަކަށް ފިޔަވަޅު އަޅައިގެނެވެ. ވެއްޓުމުން ހަށިފޮޅާލާފައި ދުއްވައި ގަންނަން އެނގޭ ލީޑަރޝިޕަކަށް އެމްޑީޕީ މިވަގުތު މިވަނީ ބޭނުންވެފައެވެ. ވެރިކަމުގައިނެތި ޕާޓީ ހިންގޭ ލީޑަރޝިޕެއް އެމްޑީޕީއަށް ބޭނުމެވެ. ޝާހިދެއް ފައްޔާޒެއް ކިޔާނެކަމެއް ނެތެވެ. ސީދާ ހަރަކާތަށް މުޅި ރާއްޖެ ނުގެންދެވޭ ލީޑަރޝިޕެއް އެމްޑީޕީއަކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 

މިހާރު ވެސް މުއިއްޒަށް ތުހުމަތު ކުރެވޭ ކޮރަޕްޝަންގެ މައްސަލަތަކެއް އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަން (އޭސީސީ) އިން ބަލަމުން އެބަދެއެވެ. މުއިއްޒުގެ ނުފޫޒާ ބާރުގައި އެވާހަކަތައް ވަނީ ސިއްރުކޮށްފައެވެ. އިންތިހާބުގެ ކުރިން މުއިއްޒުގެ ކޮރަޕްޝަނުގެ މައްސަލަތައް ހާމަ ވިޔަނުދީ އޮތީ އޮބި އަޅުވާފައެވެ. 

ހައުސިން މިނިސްޓަރު ކަމުގައި ހުރިއިރުގެ ގިނަ މައްސަލަތަކެއް އޭގެތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ. ހިޔާ މަޝްރޫއު އެންމެ އަގުބޮޑު ޕްރޮޕޯސަލް މައްސަލައާއި ފުލެޓު ލިސްޓުގައި އޮޅުވާލުމުގެ މައްސަލައާއި ވަޒީރު ކަމުގައި ހުރެގެން އަމިއްލަ މަންފާއަށް މަޝްރޫއުތައް ކުންފުނިތަކަށް ދިން މައްސަލަ ތަކެއް ހިމެނެއެވެ. ނަމަވެސް މައްސަލަތަކުގެ އެއްވެސް ތަފުސީލެއް އޭސީސީން ހާމަކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ. މައުލޫމާތު ހިފެހެއްޓުމަކީ ރައްޔިތުންގެ ބާރަށް ހުރަސް އެޅުމެވެ.

ދައުލަތުގެ ވެރިންނާއި އިންތިހާބުތަކުގައި ވާދަކުރާ ކެންޑިޑޭޓުންނާ ގުޅޭ ގޮތުން ހުށަހަޅާފައިވާ މައްސަލަތަކާ ގުޅޭ މައުލޫމާތު ނުދީ ހިފެހެއްޓުމަކީ ރައްޔިތުންނަށް ގާނޫނު އަސާސީން ކަށަވަރު ކޮށްދީފައިވާ ވެރިން އިންތިހާބު ކުރުމުގެ ހައްގަށް ހުރަސް އެޅުން ކަމަށް މޯލްޑިވިއަން ޑިމޮކްރަޓިކް ޕާޓީ (އެމްޑީޕީ) ސިފަކުރެއެވެ.

ރައީސް މުއިއްޒުގެ އަމިއްލަ އެކައުންޓަށް ފައިސާ ޖަމާވުމުގައި ކޮރަޕްޝަނަށް މަގުފަހިވާ ގޮތަށް އަމަލުކޮށްފައިވާ ކަމަށް ތުހުމަތު ކުރެވޭ މައްސަލައަކާ ގުޅޭ ފުލުހުންގެ ރިޕޯޓަކާއި އެމްއެމްއޭގެ ފައިނޭންޝިއަލް އިންޓެލިޖެންސް (އެފްއައިޔޫ) ގެ އިންޓެލިޖެންސް ރިޕޯޓެއް ވަނީ މިމަހު ލީކުވެފައެވެ. "ހަސަން ކުރުސީ" ލީކުކޮށްލި މި ދެ ރިޕޯޓަކީ ސައްހަ ރިޕޯޓު ތަކެއްކަން ކަށަވަރެވެ.

އިދިކޮޅުން "އުޑުގަ ޖެހިފަ ބިމުގަ ޖެހުނަސް" މުއިއްޒު ބޮލުގައި އެޅުވޭނެ ކަމެއް ނުހޯދޭނެ ކަމަށް މުއިއްޒު ބުނާއިރު އެކަން އެނގޭނީ މައްސަލަ ރަނގަޅަށް ތަހުގީގުކޮށް ލީމައެވެ. އެމްއެމްއޭގެ ފައިނޭންޝިއަލް އިންޓެލިޖެންސާއި ފުލުހުންގެ އިންޓެލިޖެންސް ރިޕޯޓެއްގެ ޑްރާފްޓެއް ވިޔަސް އުފަންވާނީ ކަންތައްތަކެއް ހިނގައިގެންނެވެ. ހިޔާނާތްތެރިވުމާއި ނުހައްގު މުއްސަދިކަން ފަދަ ސީރިއަސް ތުހުމަތުތައް ކަފުން ކޮށްލުމަށް މަޖިލިސް މުއިއްޒަށް ހޯދުން މުހިންމު ވާނެތާއެވެ. 

އެމްޑީޕީއާއި ރައީސް ޔާމީނުގެ ޕީއެންއެފުން ވަނީ މި މައްސަލަތައް ބަލުމަށް ގޮވާލާފައެވެ. އޭސީސީއިން ބަލަމުންދާ މައްސަލަތަކުގެ ތަފުސީލު ހާމަކުރަން ވެސް ދަނީގޮވާލަމުންނެވެ. މަޖިލިސް އިންތިހާބުގެ ވޯޓުލުން ކުޑަތަންވެފާ ވާއިރު ކަމާބެހޭ އިދާރާތައް އޮތީ ނިދާފައެވެ. 

އިދިކޮޅަށް މަޖިލިސް ލިބުމަކީ މުއިއްޒަށް ރިސްކަކަށް ވާނެއެވެ. ބިރަކަށް ވާނެއެވެ. މުއިއްޒު ބޭނުންވާ ގޮތަށް ހުދުމުހުތާރު ވެރިކަމެއް ކުރަން އޮތް ފުރުސަތު ބަންދުވާނެއެވެ. 

ރައީސް ޔާމީނައިގެން ހޭކެނޑިގެން އެވަރެއް ނެތިގެން ކޯތެޅުވީ ހީނާ ވަލީދެވެ. ޔާމީނު ގުއިވެ ހީނާގެ ގިބުލަ ބަދަލުވެ މުއިއްޒު ވަރެއް ނެތިގެން ތިޔަ އުޅެނީ ކީއްވެކަން މީހަކަށް ނޯޅެއެވެ. އެންސްޕާ ހިތަކަށް ދީފައި އޮވެގެންނެވެ. ގުޅަގުޅަޔަށް ފަތިފައްޗަށް މުއިއްޒު ހަދަމުންދާ ދޮގުތައް ވިއްކަން ދޮގު ދޮލަނގު ބޮލަށްލައިގެން ބަލިހާލުގައި ދުވެނަގަނީ އެންސްޕާ ހޮޅިގުޅާފައި އޮވެގެންނެވެ.

އުތުރު ތިލަފަޅުގައި މުއިއްޒު ޗައިނާ މީހުން ބައިތިއްބަން އަޅާ ތެދުވައްތަރު ދޮގު "ފުޑް ސެކިއުރިޓީ" ޕްރޮޖެކްޓް ވިއްކާކަށް ހަދާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ފުޑްސެކިއުރިޓީ ޕްރޮޖެކްޓެއް ހިންގަން އުތުރު ތިލަފަޅު ނޫނީ ޗައިނާއަށް ރާއްޖޭން ބިމެއް ނުފެނުނެވެ. އެބުނާ "ފުޑް ސެކިއުރިޓީ" ޕްރޮޖެކްޓް ހިންގަން އުތުރު ތިލަފަޅު ނޫނީ ޗައިނާއަށް ދޭނެ ބިމެއް ރާއްޖޭން ސަރުކާރަކަށް ނުފެނުނެވެ. ކިހާ ތެދުވައްތަރުގެ ބޮޑު ދޮގެއް ހެއްޔެވެ.

ހީނާ ވަލީދަކީ އިދިކޮޅުގައި ހުރެގެންވެސް ތެދުވައްތަރު ދޮގު ތައްޔާރުކޮށް ވިއްކުމުގައި އެންމެ އިސްކޮށް އުޅުނު މީހާއެވެ. ދިޔަރެހާއި އަޒާނުމެން މެދުވެރިކޮށް ވިއްކި ދޮގު ދޮލަނގު ތައްޔާރުކޮށް ދިނީ ހީނާ ވަލީދެވެ. ވެރިކަން ލިބުމުންވެސް ތެދުވައްތަރު ދޮގު ހަދަހަދައިގެން ނެރެ ވިއްކުމުގައި މުއިއްޒަށް ހީނާ ދުލެއް ނުރެއެވެ. 

މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުނަށް ބޯހިޔާވަހިކަން މާލެ ސަރަހައްދުން ދެވެން އޮތް އުތުރު ތިލަފަޅު ޗައިނާގެ ފާމަކަށް ހަދަން ޖެހުނު ގޮތެއް ހީނާއަކަށް ބުނެއެއް ނުދެވެއެވެ. މިހާރުވެސް އެމްއެންޑީއެފްގެ މިލިޓަރީ ޑޮކްޔާޑެއް ހަދަމުންދާ ތަނެއްގައި ޗައިނާ ލައްވާ ކުރަން އެންމެ ރަނގަޅު ކަމަކީ ދަނޑުވެރިކަމަށް ވީގޮތެއް ސަރުކާރަށް ބުނެއެއް ނުދެވެއެވެ.

އުތުރު ތިލަފަޅުގައި ރާއްޖެއަށް ބޭނުންވާ ކާނާ ހެއްދުމަށް ޕްރޮޖެކްޓެއް ހިންގަން ފެށިއިރު އެކަމުގެ ސްކޯޕަކީ ކޮބައިކަމެއް އެކަން ކުރަނީ ކިހިނެއްކަމެއް އެކަމާ ގުޅިގެން ލިބޭނެ މޮޅެއް އޮޅުން ފިލުވައެއްް ނުދެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ބޯހިޔާވަހިކަމަށް ހާއްސަކުރި ތަނެއް އެބޭނުން ނޫން ބޭނުމަކަށް ބޭނުން ކުރަން ނިންމާނީ ބޯހިޔާވަހިކަމަށްވުރެ މުހިންމު ކަމަކަށެވެ. 

ސިއްރު ކުރާނެ އެއްވެސްކަމެއް ނުއޮންނާނެ ކަމަށް ބުނެ ވެރިކަމަށް އަރާ ސިއްރު ނުކުރާ ކަމެއް ނެތެވެ. އެއްބަސްވުންތައް ހާމަ ކުރަން ގޮވަމުން އައިސް ވެރިކަން ހޯދައިގެން ކުރާކަމަކީ އެއްބަސްވުންތައް ސިއްރު ކުރުމެވެ. އުތުރު ތިލަފަޅުގައި ޗައިނާ ސިފައިން ނެތަސް ތިއްބަސް ވަރިހަމައެވެ. ކެރެންޏާ އުތުރު ތިލަފަޅުގައި ގާއިމުކުރާ ފުޑްސެކިއުރިޓީ ޕްރޮޖެކްޓްގެ އެއްބަސްވުން ހާމަ ކޮށްލަބަލާށެވެ. 

އެމްޑީޕީ ސަރުކާރުން ކަންކަން ކުރީ ޕްލޭނެއް ނެތިއޭ ކިޔައިގެން ރައްޔިތުންނަށް ސަރުކާރުން ދޭން ފަށަފައިވާ ބޯހިޔާވަހި ކަމުގެ ހިދުމަތް ހުއްޓުވާ އުތުރު ތިލަފަޅު ޗައިނާ ޓައުނަކަށް ހަދާކަށް އުޅޭނެ ކަމެއްނެތެވެ. ބުލީ ނައިބުމެން ފެންވަރަށް މަގާމަށްޓަކާ ހީނާވެސް ހަނޑަސްބުރިއަށް ވެއްޓުނީއެވެ. އިދިކޮޅުގައި ތިބެގެންނާއި ވެރިކަމުގައި ތިބެގެން ތެދުވައްތަރު ދޮގު ވަރަކަށް ހަދާލެވޭކަން އިހުސާސް ވާނީ ތިރިވަނަންތަޕޫރަމް އާރުސީސީގައި އަނެއްކާ ވެސް އެނދުމަތި ވެވުނީމައެވެ. 

އައު ގާނޫނު އަސާސީގެ ދަށުން އުފެދުނު ފުރަތަމަ ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް އުފެދުނީ 2008 ވަނަ އަހަރުއެވެ. ގާނޫނު އަސާސީ ބުނާ ގޮތުން ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް އެކުލެވިގެންވަނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބާއި އެކިއެކި ވުޒާރާތައް ހިންގުމާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ހަވާލުކުރާ ވަޒީރުންނާއި ބަންޑާރަ ނައިބުގެ މައްޗަށެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު ފިޔަވާ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަށް އައްޔަންކުރާ އެހެން މެންބަރުން އެ މަޖިލީހަށް ޢައްޔަން ކުރުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުން ހޯދާން ގާނޫނު އަސާސީގެ 129 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ލާޒިމުކުރެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުންނެތި ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގައި ތިބެވޭނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް އެކަންޏެވެ. އެއީ އެ މީހުނަށް ރައްޔިތުން ރުހުންދީފައި އޮތީމައެވެ.

މަލްޓިޕާޓީ ޑިމޮކްރަސީ ތައާރަފުވެ ބޭއްވި ފުރަތަ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމަށް އިންތިހާބު ކުރެވުނީ އެމްޑީޕީގެ ރިޔާސީ ކެންޑިޑޭޓް ގ. ކެނެރީގެ މުހައްމަދު ނަޝީދެވެ. އެ މަނިކުފާނުގެ ނައިބަކަށް އިންތިހާބު ކުރެވުނީ ޑރ. މުހައްމަދު ވަހީދު ހަސަން މަނިކެވެ. ރައީސް ނަޝީދު ފުރަތަމަ ކެބިނެޓްގެ ވަޒީރުން މަގާމާ ހަވާލުވުމުގެ ހުވާކުރީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާ ރުހުން ހޯދުމަށް ފަހުގައެވެ. ކިހާ ރީތި ފެށުމެއް ހެއްޔެވެ. ވަޒީރެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ރައްޔިތުންގެ ކުޑަކަމެއް ވެސް ނިންމުމުގެ ގާނޫނީ ސައްހަކަމާމެދު ކުޑަވެސް ސުވާލެއް އުފެއްދުމުގެ ޖާގައެއް އޭރަކުން ނުއޮންނާނެއެވެ. 

މަޖިލީހުން ރުހުން ނުހޯދާ ވަޒީރުން މަގާމުގެ ހުވާކުރުމުގެ އިޖުރާތެއް އުފެދުނީ ސްޕްރީމް ކޯޓުން ނެރުނު ރޫލިންގ އެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ނޮމިނޭޓް ކުރުމާއި އެޕޮއިންޓް ކުރުމުގެ މަފްހޫމުގައި ނެރުނު ރޫލިންއަކުން މަޖިލީހުގެ ރުހުން ނުހޯދާ ވަޒީރުންނަށް މަގާމާއި ހަވާލުވެވޭނެ ކަމަށް ނިންމާ ޕްރޮސީޑެންޓެއް ގާއިމު ކުރުވީއެވެ. އެ ވަގުތު އޮތް ސަރުކާރުގެ މަސްލަހަތު ނެގެހެއްޓުން ކޯޓަށް މުހިންމު ވީއެވެ. 

ވަޒިރުކަމަށް ރައީސް މީހަކު އައްޔަނުކޮށް މަގާމުގެ ހުވާ ކުރުމުން އެ މީހަކު ވަޒީރުން މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކަށް ވަންޏާ، ރައީސް އައްޔަނު ނުކުރަނީސް ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ ގޮތުގައި މީހަކަށް މަޖިލީހުން ރުހުންދީ މަގާމުގެ ހުވާކުރުވާ މީހަކަށް ކެބިނެޓް ވަޒީރަކަށް ނުދެވޭންވީ ސަބަބެއް ނެތެވެ. ހަމަ އެހެން ރައީސް އައްޔަނުކޮށް މަޖިލީހުން ރުހުންދޭ މީހަކު މަގާމުގެ ހުވާނުކުރިޔަސް އެ މީހަކީ ކެބިނެޓް ވަޒީރެއް ކަމުގައި ވެވޭނެ ތާއެވެ. ނޫނެކެވެ. ނުވާނެއެވެ. ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކަށް ވެވޭނީ ރާއީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ އައްޔަނުކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖީލިހުގެ ރުހުން ލިބިގެން މަގާމުގެ ގާނޫނީ ހުވާ ކުރުމުންނެވެ. އަޖައިބެކެވެ. ކަނު އަނދިރީގާ ބަރަހަނާކޮށް ހުރުމަކީ އޮރިޔާން ނިވާކޮށްގެން ހުރުން ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. 

މިހާރު ރާއްޖޭގައި ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަށް މެންބަރުން އައްޔަނު ކުރަމުން އަންނަ އުސޫލަށް ބެއްޔަސް މަޖިލީހުގެ ރުހުން ނުލިބުނު 3 މީހުންނަކީ ވަޒީރުން ކަމުގައި ބެލެވޭނެ އެއްވެސް ގާނޫނީ ހަމައެއް ނެތެވެ. ޑރ. ޝަހީމާއި ޑރ. ހައިދަރާއި އުސްތާޒް އުޝާމާ 3 ބޭފުޅުންނަށް އެ ބޭފުޅުން އައްޔަނުކުރި މަގާމުތައް ދިނުމަކަށް މަޖިލީހުގެ ރުހުމެއް ނެތެވެ. އެ 3 ބޭފުޅުން ކެބިނެޓްގައި ތިއްބެވުމަށް ފުރިހަމަ ވާންޖެހޭ ކަމަށް ގާނޫނު އަސާސީ ބުނާ މައިގަނޑު ތިން ރުކުނުން އެއް ރުކުން އެބޭފުޅުންގެ ފުރިހަމައެއް ނޫނެވެ. ފުރިހަމަ ވާންޖެހޭ 3 ރުކުނަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އައްޔަނުކުރުމާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުން އޮތުމާއި މަގާމުގެ ގާނޫނީ ހުވާކުރުމެވެ. 

ވަކި ވުޒާރާއަކަށް އައްޔަނުކުރާ ވަޒީރަކަށް އެ ވުޒާރާގެ ވަޒީރުކަން ކުރުމަށް މަޖިލީހުން ރުހުން ނުލިބުމުން މަތިމައްޗަށް އެ ވުޒާރާއަށް އެ ބޭފުޅަކު އައްޔަނު ކުރިޔަސް މަޖިލީހުގެ ރުހުން އޮތް ބޭފުޅަކަށް އެ ބޭފުޅަކު ނުވާނެއެވެ. މަޖިލީހުގެ ރުހުން ނެތްކަމަށް މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާފައި ބޭފުޅަކު ހަމަ އެ މަގާމަށް އައްޔަނުކޮށްގެން މަގާމުގެ ހައިސިއްޔަތުން ދައުލަތުގެ އެއްވެސް ކަމެއް ކުރުމަކީ ގައިރު ގާނޫނީ ކަމެކެވެ. ވަކި ވުޒާރާއެއްގެ ވަޒިރުކަމަށް ރުންނެތް ކަމަށް މަޖިލީހުން ނިންމަފައިވާ މީހަކު އެ ވުޒާރާއެއްގެ ވަޒީރުގެ ހައިސިއްޔަތުން ނިންމާ ނިންމުންތަކާ ކުރާ ކޮންމެ ކަމަކީ ގައިރު ގާނޫނީ ކަމެކެވެ. ދައުލަތުގެ އެއްވެސް ކަމެއް ގާނޫނީ ހައިސިއްޔަތު ނެތި ކުރާ މީހާއާއި ކުރުވާ މީހާއަކީ މުޖުރިމުންނެވެ.

މަޖިލީހުން ރުހުން ނެތްކަމަށް ކަނޑައެޅި ފަހުން ބަންޑާރަ ނައިބުގެ ހައިސިއްޔަތުން އަލްއުސްތާޒު އަހުމަދު އުޝާމް ކުރާ ހުރިހާ ކަމަކާއި ނިންމާ ނިންމުމަކީ ގައިރު ގާނޫނީ ކަންކަމެވެ. މަޖިލީހުގެ ރުހުންނެތް ބަންޑާރަ ނައިބަށް ދައުލަތް ތަމްސީލެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.

މަޖިލީހުން ރުހުން ނެތްކަމަށް ކަނޑައެޅިފަހުން ހައުސިން މިނިސްޓަރުގެ ހައިސިއްޔަތުން ޑރ. ހައިދަރު ކުރާ ހުރިހާ ކަމަކާއި ނިންމާ ނިންމުމަކީ ގައިރު ގާނޫނީ ކަންކަމެވެ. މަޖިލީހުން ރުހުން ނެތްކަމަށް ކަނޑައެޅިފަހުން އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރ ހައިސިއްޔަތުން ޑރ. މުހައްމަދު ޝަހީމް އަލީ ސައީދު ކުރާ ހުރިހާ ކަމަކާއި ނިންމާ ނިންމުމަކީ ގައިރު ގާނޫނީ ކަންކަމެވެ.

ބުނެވިދިޔަ 3 މިހުން ލައްވާ ގައިރު ގާނޫނީ ކަންކަން ކުރުވަމުން ގެންދަނީ ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒެވެ. ޑރ. މުއިއްޒު ގާނޫނު އަސާސީއާއި ހިލާފަށް އެ 3 މީހުން ލައްވާ ހިންގުވާ ގައިރު ގާނޫނީ ކަންކަން ދައުލަތުން ހުއްޓުވާ ފިޔަވަޅު އަޅަން ޖެހެއެވެ. ކޯޓުތަކާއި މަޖިލީހުން އެކަން ނިމުމަކަށް ގެންނަން ޖެހެއެވެ. ސަލާމަތީ ހިދުމަތް ތަކުން ވިޔަސް މި ދައުލަތް ހަމަ މަގަށް އަޅުވަން ޖެހެއެވެ. ޑރ. މުއިއްޒު އިސްވެހުރެ ގާނޫނު އަސާސީގެ ބާރުކަނޑުވާލަން ހިންގާ ޖަރީމާ ރައްޔިތުން ނުކުމެވެސް ހުއްޓުވާ ހިސާބަށް ހިނގައްޖެއެވެ.  

ހަތް ހުވާކޮށް ދޮގުމަތީ އެޅި ސާލު ހިއްލާލަން ކެރޭ 

ލައްކަ ހަތިޔާރާ އެކީ ތިބިހާ ސިފައިންތައް އިންޑިއާ 

ގެއްލި ދިޔަތަން ނޭނގުމުން ގަންނާކުރައްވާ ގަތްބިރޭ 

ދެއްކި ހުސްގޮނޑި ވީތަނެއް ނޭނގޭތި އިރުކޮޅަކާރޮވޭ

ހެއްލި އެބަހަށް ލެވުނު ވޯޓުގެ ހިތިކަމުން ބެދެނީއަރޭ 

ދީނަށާ ގައުމިއްޔަތަށް އޮތް ލޯބި ގެރި ލޯތްބަށް ހަދާ 

ހީނުވާހާ ހީލަތާ  ހެދި ދޮގު ތަކުން އަދު ލޯ ފުރޭ 

ބައްޔަކީ މީއޭ މަގޭ ފަރުވާ އަކީ ޅެންވެރި ކަމޭ

ވިއްޔެ ޅެންފަރުވާ ކުރަން ނޫނީ މަވާނީ ދެންމަރޭ 

ކޮންމެ ގައުމެއްގައި ވެސް އެ ގައުމެއްގެ އެންމެ މަތިވެރިއާއަށް ހާއްސަވެފައި ކަންކަމާއި ތަކެއްޗާއި ތަންތަން ހުރެއެވެ. މި ރާއްޖޭގައި ރިޔާސީ ގަނޑުވަރުގެ އިތުރަށް ލޯންޗު ކޮޅުތަކާއި އާރަށް އޮވެއެވެ. އެތަން ތަނަކީ ސަލާމަތީ ގޮތުން ވަރަށް ހާއްސަ ބެލެހެއްޓުންތެރި ކަމެއް އޮންނަ ތަންތަނާއި ތަކެއްޗެވެ.

ތިރީސް އަހަރުގެ ފަސްޓްލޭޑީ މެޑަމް ނަސްރީނާ އާރަށަށް ވަޑައިގަތީ ކިތައް ފަހަރުކަން މިހާރުވެސް ހަދާނުގައި ހުންނަހާ ވަރަށް ތިރީސް އަހަރު ތެރޭގައި އެކަމަނާ އާރަށަށް ވަޑައިގެން އަދަދު މަދުވާނެއެވެ. މެޑަމް ލައިލާ އާރަށަށް ވަޑައިގަތީ މުޅިއަކު ދެ ފަހަރުއެވެ. މެޑަމް އިލްހާމު ރައީސް ވަހީދާ ވަކީން އާރަށަކަށް ވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. އާރަށަށް ވަޑައިގެން އުޅުއްވުމަކީ މެޑަމް ފާތުންވެސް ހިތްޕުޅާވެގެން ކުރައްވާ އުޅުއްވި ކަމެއް ނޫނެވެ. މެޑަމް ފަޒުނާވެސް އާރަށަށް ވަޑައިގެން ނޫޅުއްވައެވެ. 

ކުރީގެ ފަސްޓްލޭޑީންނަކީ ފަސްޓްލޭޑީ ހެދިވަޑައިގެން ދެއްކުންތެރިކަން ކުރިއަށް ނެރުއްވައިގެން އުޅުއްވި ބޭފުޅުންނެއް ނޫނެވެ. ކުރީގެ ފަސްޓްލޭޑީއަކު އާރަށަށް ވަޑައިގަތަސް ވަޑައި ގަންނަވަނީ ތުއްޕުޅު ބޭފުޅުންނާއެކުގައެވެ. މަދު ގަހުރަމާނަކު ގެންދެވިޔަސް ރައްޓެހިންނާއި ރައްޓެހިންގެ ރައްޓެހިން ގެންދަވައިގެން އުޅުއްވާފައެއް ނެތެވެ. 

އާރަށަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޒާތީ ދިރިއުޅުއްވުމަށް ރަސްމީ ގަނޑުވަރުން ބޭރުގައި ހާއްސަވެފައި އޮންނަ ރަށެއްކަން ކުރީގެ ފަސްޓްލޭޑީންނަށް އެނގިވަޑައިގަނެއެވެ. ސަލާމަތީ ސަބަބުތަކަށްޓަކާއި އެރަށަކީ ކޮންމެ ކޮންމެ މީހަކަށް އަރާ ފޭބުން މަނާ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި އޮންނަ ރަށެއްކަން ކުރީގެ ފަސްޓްލޭޑީންނަށް އެނގިވަޑައިގަނެއެވެ. ވަކި ކަހަލަ ސެކިއުރިޓީ ޕްރޮޓޮކޯލް ތަކެއް އޮންނަ ތަނެއްކަން ކުރީގެ ފަސްޓްލޭޑީންނަށް ވިސްނި ވަޑައިގަނެއެވެ.

ސަލާމަތީ ބާރާއި ހަށިފާރަވެރިންގެ ލޯތައް ކޮންމެ މީހަކަށް ވަކިވަކިން ހުއްޓިފައި އޮންނަ ތަނެއްކަން ކުރީގެ ފަސްޓްލޭޑީންނަށް އެނގި ވަޑައިގަންނަވައެވެ. އެހެން ކަމުން ރައްޓެހިންނާއި ރައްޓެހިންގެ ރައްޓެހިން އާރަށަށް އަރުވައިގެން އުޅުއްވުމަކީ ރައްކާތެރި ކަމެއް ނޫންކަމާއި އެކަމުގެ ސަބަބުން ސަލާމަތީ ހިދުމަތުގައި ތިބޭ ބަޔަކަށް ޖެއްސޭ ބޮޑުތަކުލީފަކަށް އެކަން ވާނެކަން މީހަކު ނުބުންޏަސް ކުރީގެ ފަސްޓް ލޭޑީންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ. 

އޭރު އެކަން އެހެން އޮތަސް ފަސްޓްލޭޑީ ސާޖީ ވަރަށް ތަފާތެވެ. ރައީސް މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމަށް މިވީ ދެމަހެއްހާ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ފަސްޓްލޭޑީ މެޑަމް ސާޖީ އާރަށަށް ވަޑައިގެން އަދަދު އެކަމަނާއަށް ވެސް އެނގި ވަޑައި ނުގަންނަވާނެއެވެ.

އެއްބަހެވެ. ތިންއިރު ކާ ބޭހެއްހެން ފަސްޓްލޭޑީ މެޑަމް ސާޖީ އާރަށަށް ވަޑައިގަތިއްޔާ ބަޔަކާ ކީކީހެއްޔެވެ. އެކަމަނާ ކިތަންމެ ވަރަކަށް އާރަށަށް ވަޑައިގަތަސް ވަރިހަމަތާއެވެ. އާރަށަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޒާތީ ދިރިއުޅުއްވުމަށް ހާއްސަ ވެފައި އޮންނަ ރަށެކެވެ. ފަސްޓްލޭޑީއަކީ ރައީސްގެ ޒާތީ ދިރިއުޅުއްވުމެވެ. ރައީސް އަރިހުގައި ވަޑައިގަތަސް ތުއްޕުޅު ބޭފުޅުންނާއެކު ވަޑައިގަތަސް ގިނިކަންޏާ އާރަށަށް މެޑަމް ސާޖިދާ ވަޑައިގަތުމަކީ އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. 

މައްސަލައަކަށް ވަނީ އާއިލާ މީހުންނާއި ދުރުތާ ތިމާގެ މީހުންނާއި ރައްޓެހިންނާއި ރައްޓެހިންގެ ރައްޓެހިންގެ ބޮޑު ފައުޖަތަކާއެކުގައި ނޫނީ މެޑަމް ސާޖީ އާރަށަށް ވަޑައިނުގަތުމެވެ. ކުއްލި ކުއްލިއަށް ކުރިން އެނގުމަކާނުލާ ބޮޑެތި ބައިބައިގަނޑު އާރަށަށް އަރުވާ އެރުވުމެވެ. ގުއިނުދެކޭ ކާޅަށް ގުއިފެނިގެން އުޅޭހެން އުޅުއްވުމަކީ ސިފައިންނަށް ވެސް ފޮރުއްޕާ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. 

ސަލާމަތީ ގޮތުން ބެއްޔަސް އެއްޔަކީ ރައްކާތެރި ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ޓީވީން ލައިވް ކުރެވެމުން ދަނިކޮށް އާއްމުންގެ ތެރޭގައި ހިންގަވާ ވަޑައިގަންނަވަމުން މެޑަމް ސާޖީގެ މޫނު ފުއްސެވި ޓިސޫ ކޮޅުން ރައީސްގެ މޫނު ފުއްސެވުން ކަމަކަށް ނުވިޔަސް އާރަށަކީ އާއްމުން ދަތުރު ދާން އޮތްތަނެއް ނޫންކަން މެޑަމް ސާޖީއަށް އެނގިވަޑައި ގަންނަވަން ޖެހެއެވެ. ޗައިނާ ގަނޑުވަރުތަކުގެ ސިޑިތަކުގެ ރޭލިންގެ މިލަ މެޑަމްގެ އަތްޕުޅުން ކައްސަވާ އެތަން ތާނގެ ތަނބު ތަކުގައި އުނގުޅުއްވާހެން އާރަށަށް ވަޑައިގަތުން ވެސް ސެކިއުރިޓީއަށް ނުފޮރުއްޕާނަކަށް ވާވަރު ކޮށްނުލެއްވިޔަސް ފަސްޓްލޭޑީގެ ހައިބަތަށް ލިބޭ އުނިކަމެއް ނުއޮންނާނެއެވެ.

ރަސްމީ އިހުތިފާލް ތަކާއި އާއްމު ތަންތާ މެޑަމް ސާޖީ އުޅުއްވާ ގޮތްގޮތުން މީހުންގެ މަލާމާތާއި ފުރައްސާރަ ރައްދުވެއެވެ. އާރަށް ފަދަ ގައުމުގެ އެންމެ މަތީ މަސްލަހަތާ ގުޅިފައި އޮންނަ ތަންތަނަކީ ރައްޓެހިންނާއި ރައްޓެހިންގެ ރައްޓެހިން ގޮވައިގެން މަޖާ ނަގާ ތަނަކަށް ހެދުމަކީ ގައުމީ ސަލާމަތީން ކަންބޮޑުވާނެ ކަންކަމެވެ. ކަމެއް ގޯހުން ގޯހަށް ދިޔުމުގެ ކުރީން ފަސްޓްލޭޑީއަށް ޕްރެޒިޑެންޝަލް ޕްރޮޓޮކޯލް ކިޔަވާ ވިދާޅުވާން އެބަޖެހެއެވެ. 

ކޮންމެ ސަރުކާރެއް އިންތިހާބުން ބަދަލުވަނީ ރައްޔިތުންގެ ގިނަ ބަޔަކު ބޭނުންވީމާ އެގޮތަކަށެވެ. ވަގާ ދޮގާ މަކަރާ ހީލަތް ހަދައިގެންވެސް ގިނަ ރައްޔިތުންނަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ގޮތަކަށް ސަރުކާރު ބަދަލު ކުރަނީއެވެ. ކޮންމެ ސަރުކާރެއް ބަދަލު ކުރަނީ ކުރިއަށްވުރެ ރަނގަޅަށް ކަންތައް ކުރުމަށެވެ. 

މިދިޔަ ނޮވެމްބަރު މަހު ޑރ. މުއިއްޒު ވެރިކަމާ ހަވާލުވީއިރު 119 ބިލިޔަން ދަރަނި އޮތްކަމަށް މުއިއްޒު ހުވާކޮށްފައި ރައްޔިތުން ކުރި މައްޗަށް ހުއްޓިހުރެ ބުންޏެވެ. އޭގެ މާނައަކީ މުޅި ދިވެހި ދައުލަތުން އެދުވަހާ ހަމަޔަށް ދައްކަން ޖެހޭ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި އޮތީ 119 ބިލިޔަން ރުފިޔާއެވެ. ލޯނެއް ވިޔަސް ދައްކަންޖެހޭ ބިލެއް ވިޔަސް އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނިފައި އޮންނާނެއެވެ. ވެރިކަމާ ހަވާލުވީ އެފައިސާ އަދާކޮށް ކުރިއަށްވުރެ ފަހި ދިރިއުޅުމެއް ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ހޯދާ ދޭނަމޭ ކިޔައިގެންނެވެ.

ވެރިކަން ލިބުނީމާ ފަހަރަކު ވަޒީރަކު ނިކުމެ ކުރީ ސާރުކާރުން މިވެނި ވަރެއް ނުދައްކާ އެބައޮތެކޭ މިވެނިކަމެން މިވެހނިހެން ކޮށްފައި އެބައޮތެކޭ ގޮވާނެކަމެއް މިހާރަކު ނެތެވެ. ރައްޔިތުން ކުރިމަތީގައި ކެނޑި ސަޅިބައިސާ ގަބޫލުކޮށް ތިޔަ ތިބީ ވެރިކަން ދީފައެވެ. ހަސްނެތަސް އަދިވެސް ތިޔަދަނީ އަތްގުޅި ނުކާވަރު ބައިސާ ހުއްޓާނުލާ ކަނޑަމުންނެވެ. ހުރިހާ ދިވެހިން ހަނދަށް ނުގެން ގޮސް މިތިބީ ހަމަ ކިރިޔަކިރިޔާއެވެ.

އެކަމަކު މިހާރު ގިނަ ރައްޔިތުން ތިބީ ތިޔަހެން ދައްކާ ވާހަކަތައް އަޑުއަހާ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. ކުރީ ސަރުކާރު ތަކުން ފުރަތަމަ ދެމަސް ދުވަސް ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ. މުޅި ދައުރުގައި އާމްދަނީ ހޯދަން ކަމެއް ނުކުރިޔަސް ވެރިކަމުގައި ތިބެ ކުރީ ސަރުކާރުން މިވެނި ކަމެއް ނުކުރެއޭ އެވެނިކަމެއް ނުކުރެއޭ ކިޔައިގެން ހަމަ އަޅުވަން ނޫޅޭށެވެ. 

ފަސް އަހަރު ވަންދެން ރައީސް ޔާމީނު ސަރުކާރުގައި އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓަރުކަން ކުރި މިހާރުގެ އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓަރ ތުރާކުނު ސައީދެއް ކަމަކު ކުރީ ސަރުކާރޭ ކިޔައިގެން އަނގަދިޔާ ކުރާކަށް ރީއްޗެއް ނޫނެވެ. ކުރިން އިކޮނޮމިކް ވަޒީރުކަން ސައީދު ކުރި ފަސް އަހަރު ދިވެހި ދައުލަތް އޮތީ ޓްރިލިއަން ޑޮލަރުން އަރަނިވެރި ކޮށްފައެއް ނޫނެވެ. އޭރުވެސް ރޯމާ ދުވާލު ސައީދުމެން ދައުލަތް ދަވާލީއެވެ. ދިވެހި ދައުލަތް އަދިވެސް އޮތީ އެކަމުން އަރައި ނުގަނެވިފައެވެ. 

ވަޒީރު ސައީދޫއެވެ. ވާހަކައެއް ބުނަން ހެއްޔެވެ. ކުރީ ސަރުކާރޭ ކިޔައިގެން އަނގަފުޅާ ކުރާއިރު ތިމަން މެނަށް ވާނެއޭ ކިޔައިގެން ސަރުކާރާ ހަވާލުވީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ. ތިޔަބުނާ ކުރީ ސަރުކާރަކުން ދަރަނިވެރި ވެގެން ސަރުކާރު ހިންގޭކަށް ނެތޭ ސަރުކާރާ ހަވާލުވެ ދޭށޭ ބުނީ ހެއްޔެވެ. ނުބުނޭ ނޫން ހެއްޔެވެ. އެ ސަރުކާރުން އަބަދުވެސް ބުނަމުން އައީ ކަންކަން ހަމަޔަށް އަޅުވާ، ފަށާފައި ހުރި ކަންކަން ނިންމާ އުފާވެރި އަމާން ރާއްޖެއަކަށް ރައްޔިތުން ގެންދަން ކުރިއަށް އޮތް ދައުރު ދޭށޭ ނޫން ހެއްޔެވެ. ބޭރުގައި ތިބެެން ސައީދުމެން ލީހަޅޭކުގައި ހީވީ ގައުމު ބަނޑަށް ޖެހިގެން ފުރާނަ އަރުއްވައިގަނެގެން ދާހެނެވެ. އޭރަކު އެސަރުކާރުން ލާރިނެތިގެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނުކުރެވިގެން ކުރީ ސަރުކާރެކޭ އާދަމުގެފާނޭ ފަޅޮލެކޭ ނުކިޔައެވެ. ނެގިނެގިފައި ޖެހުނީ ސައީދު މެންނެވެ. 

ސައީދުމެންގެ ބަހުން އޭރު އޮތީ ދަރާވިކި ހިރިނުލެވިފައި އޮތް ސަރުކާރެކެވެ. އެވަރުގެ ސަރުކާރަކާ ހަވާލު ނުވެވިގެން ތެޅިބޭލީ ސައީދުމެންނެވެ. ހެއްދެވިހާ ދޮގު ހަދައިގެން ޖަލުގައި އޮތް މީހެއްގެ ފޮޓޯ ގަނޑު ދައްކައިގެން ރައްޔިތުންނަށް ވަގާ ދޮގާ މަކަރު ހަދައިގެން ހުސްގޮނޑިއަކަށް ވެރިކަން ހޯދާފާ ހޮޅި ސަރުކާރެއް ހިންގަން ސައީދުމެން ހަވާލުވެފައި ދުފާތައްޓަށް ފައިން އެރުނީމާ ހަތަރެކޭ ނުކިޔާ އިސްތިއުފާ ދީފާ ގެއަށް ކަނޑާލާށެވެ. 

މާލެ ސިޓީ މޭޔަރުކަމުގެ ބައި-އިލެކްޝަނަށް ޕީއެންސީ ނިކުތީ އާޒިމާ ޝުކޫރަށް މޭޔަރުކަން ދީގެންނެވެ. ސަންގު ބަހުސް ވެސް ހީވަނީ މޭޔަރުކަން އާޒިމާއަށް ލިބިގެން އުޅޭހެންނެވެ. ސަންގުފުމޭ މީހާއަކީ ވަޒީރަކަށް ވިޔަކަސް ނެތް މީހެއްގެ ކަށިހަފާ ކޭއިރު ހީވަނީ އާޒިމާ މަގާމާ ހަވާލުވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތުގައި ތިބިހެންނެވެ. ވާދަވެރި ކެންޑިޑޭޓުން އަނގަ ނޯވެގެން ބަހުސްގެ މޮޑަރޭޓަރ، މޮޑަރޭޓްކުރާ ވަރު ވެގެން ދިޔައީ ގައިމު ވަރެއް ކޮށްލެވުނީމަތާއެވެ. 

ބަހުސުގެ ސްޓޭޖު މަތީގައި އާޒިމާގެ ކަންފަތް ދޮށުގައި ޗުކްޗުކް އަޅުވާ ހިސާބަށް އެމްޑީޕީ ކޮށިއަރުވާލަން ދަ ޑިމޮކްރޭޓްސް ވެސް ތުންގުޅައިގެން ތިބިކަން ބޭޒާރުވިއެވެ. އެމްޑީޕީ ޓިކެޓްގައި ސިޓީ ކައުންސިލަށް ހޮވިގެންހުރެ ޕާޓީ ބަދަލުކޮށްގެން ޕީއެންސީއަށް ވާގިދީ އެމްޑީޕީ ފޭލިކޮށްލަން ކުރި މަސައްކަތް ޗޮކުން ދުއްވާލީ މާލޭ މީހުނަށް ސައިފްމެންގެ އިހުލާސްތެރިކަމެއް ނެތްކަން އެނގޭތީއެވެ. 

މާލޭ މޭޔަރަކަށް ދަރަނި ބޮލެއް ހޮވައިގެން ޖެހޭނެ ދަތުރު މާލޭ މީހުނަށް އެނގެއެވެ. ގަލޮޅު އުތުރު މީހުންގެ ހައްގުގައި ސައިފަށް ކޮށްދެވުނު ކަމެއް ނެތްކަން މާލޭ ރައްޔިތުންނަށް ނޭނގޭހާ އެ މީހުން ގަމާރެއް ނޫނެވެ. އެމްޑީޕީ ރޫޅާލަން ޑިމޮކްރެޓުން ޕީއެންސީއާއި ގުޅިގެން ކުރާ ނާކާމިޔާބު މަސައްކަތުން ރޫޅި ހަސްނެތި އިތުބާރު ކެނޑެނީ ޑިމޮކްރެޓްސްގެއެވެ.

އެމްޑީޕީއަށް ރައްޔިތުން އިތުބާރު ކުރެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ހެވާ ލާބައަށް އެންމެ ބޮޑަށް މަސައްކަތް ކުރާ ޕާޓީއަކީ އެމްޑީޕީކަން މާލޭ މީހުންނަކަށް ނޯޅެއެވެ. އަމްދުން އާޒިމަކީ މާލޭ މީހުން ބޭނުން ވެގެން ހޯދާ ޒާތުގެ ލީޑަރެކެވެ. އާދަމް އާޒިމަށް ވާނެ ކަމާއި ކުރާނެކަން ހުރިހާ ދިވެހިންނަށް ވެސް އެނގެއެވެ. މާލެ ސިޓީ މޭޔަރަކަށް ދަރަނިން ބޯހިކެން ނެތް ބަނގުރޫޓް ލޯޔަރެއް ހޮވައިގެން އޭނާގެ ބަރަހަނާ ނިވާކޮށްދޭން އުޅެވެން ނެތްކަން މާލޭ މީހުން ސާބިތުކޮށް ދީފިއެވެ.

އެހެން ނޫނަސް ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ސިޓީއެއްގެ މޭޔަރުންނަކީ އެމްޑީޕީ މޭޔަރުން ކަމުގައިވުމަކީ ސަމާސާ ކަމެއް ނޫނެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުން އެމްޑީޕީއާއި މެދު ކުރާ ފާގަތި އުންމީދު ތަކެއް އޮތްކަން އެކަމުން ސާފެވެ. އެމްޑީޕީއަށް ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރު އޮތްވަރު އެކަމުން ސާބިތުވެއެވެ. ވެރިކަން ހިންގުމުގެ މުޅި ނިޒާމުގެ އިތުބާރު ގެއްލިފައި އޮތަސް އެމްޑީޕީއަށް ރައްޔިތުން ކުރާ އިތުބާރު ރާއްޖޭގެ ސިޓީތަކުގެ މޭޔަރުކަމުން އެއޮތީ ފެންނާށެވެ.  

ޅަނބާޅަކަން ގެއްލި އަސްރުން ތިރިވީމާ އާނދޮގޭއޭ ކިޔާ މޭ ފުއްޕިޔަކަސް މީހަކަށް ޑަރުވެސް ހީނުވެއެވެ. ތިޔަ މޭ ފުއްޕުންގަނޑު އެންމެންނަށް ވެސް ނިކަން ރަނގަޅަށް އެނގެއެވެ. ތިޔަ ފުއްޕުންގަނޑު ދެކިދެކި ބާވެއްޖެއެވެ. 

މައުމޫނު އަތުން ކައިގެން ކާންދިން އަތުގައި ދަތްއަޅާ ވަހީދުގެ ތޮއްވަރިއަށް ވަދެ 300 މިލިޔަން ޑޮލަރުގެ ބަދަލެއް ގައުމުން ދޭން ޖެއްސިކަން މީހުން ހަނދާނެއް ނުނެތެއެވެ. ޖީއެމްއާރު ބޭރުކޮށްލީ ތިމަންނައޭ ބުނެ ބައިސާ ކަނޑާއިރު ގައުމަށް ޖެއްސި ބޮޑު ތަކުލީފާ ދިން ބޮޑު ގެއްލުމުން އަދިވެސް އުޅެނީ އަރައި ނުގަނެގެންނެވެ. 

ޔާމީނުގެ ހުރިހާ ވެސް ހަލާކަކަށް ވީވެސް އާޒިމާގެ ގޮތް ދޫނުކުރުމާއި ބަދަލު ހިފުމުގެ ތޮބީއަތެވެ. ޔާމީނު ޖަލުގައި އޮންނަން ޖެހުނު ސަބަބު މެދުވެރި ކުރުވީ އާޒިމާއެވެ. ޔާމީނަކީ އަނިޔާވެރި ވެރިކަމެއް ކުރި މީހަކަށް ހެދީ އާޒިމާ ދިން ގާނޫނީ ނުލަފައެވެ. 

ތިބާގެ ބޮޑާކަމާއި މަވެތިކަމުން އުފާވެރި ޒަވާޖީ ހަޔާތެއް ނުހޯދުމުން އެ ކަމުގެ އުގޫބަތް ހުރިހާ ކަނބަލުންނަށް ދޭން ނޫޅޭށެވެ. ހައްގުގެ ނަމުގައި މަވެތިކަން ބޮލަށް ވައްދައިގެން ހުރިހާ ކަނބަލުންނަކީ އެކަނިވެރި މައިންނަށް ހަދަން ނޫޅޭށެވެ.

ކާމިޔާބު މީހުންނަކީ ދަރަނި ނުދެއްކުމުގެ ނިޔަތުގައި މަކަރާ ހީލަތުން ދަރަނި ނަގައިގެން ދަރަނި އަދާ ނުކޮށް ހުއްޖަތް ދައްކައިގެން ދަރަނިން ބަރީއަ ވާން އުޅޭ ބައެއް ނޫނެވެ. އެއްބަސްވުމާއެއް ގޮތަށް ދަރަނި ނުދައްކައިގެން 4.2 މިލިއަން ރުފިޔާ ނުދައްކައިގެން ކޯޓަކުން ދަރަނި ސާބިތު ކުރާނީ ކިހާ ގޮތެއް ނެތުނީމާ ހެއްޔެވެ. ނުވިތާކަށް ލޯނު ހޯދަން އަމިއްލަ ކުންފުންޏަކުން ނެގި މިލިޔަނަކަށް ވުރެ ގިނަ ރުފިޔާ ލޯނު ލިބުމުން އަދާނުކޮށް އަހަރު ތަކެއް ވޭތުކޮށްލާނީ ކިހާ ގޮތެއް ނެތީމާ ހެއްޔެވެ. 

ރައީސް މުއިއްޒު ބޮލަށް ޗިޕް ޖަހައިގެން މާލޭ މޭޔަރު ކަމަށް ކުރިމަތި ލައިގެން އުޅެނީ ދަރަނި އަދާކުރުވުން ނޫން ބޭނުމެއްގައެއް ނޫނެވެ. ފަރާތް ފަރާތުން ތީރު އުކަނީ އުކެން އޮތީމައެވެ. ބޯހަރުކަން ދެއްކޭނީ އަނގައިންނެވެ. ޝަރީއަތުގެ މަޖިލީހުގެ ކޮށިގަނޑަށް އަރާލަން ޖެހުނީމާ ވީވަރު ލޮލުން ދުށީމެވެ.

އަތްފައިން ވާގި ދޫވެ އަޑުން އަޑުނަގާ ރޮއިހޭރި އެޅިކަރުނުން ކަކޫތާފެން ހެދުނޭ ބުންޏަސްް ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. ޕޯޑިއަމެއް ލިބުނީމާ އަނގައެއް އޮތީމާ އަނގަ ދިޔާ ކުރެވިދާނެއެވެ. 

ދަރަނިތައް އޮތްތާ އޮއްވާ ކްރިމިނަލް ކޯޓުގައި ހިނގަ ހިނގާ އޮތް ކުށުގެ މައްސަލަތައް އަދި ކޮބައިހެއްޔެވެ. ރަސްމީ އިދާރާއަކަށް ދޮގު މައުލޫމަތު ދިނުމުގެ ކުށުގެ ދައުވާ ނުހިނގާ ހުއްޓިފައި އޮތުމަކީ މައްސަލައެއް ނެތުމެއް ނޫނެވެ. މިހުރިއްޔަކީ ޔޯލަޔޯލަ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. 

އަޒިމާގެ ދަރަނިވެރިކަމާއި ކުށުވެރިކަމުގެ އަގު އަދާކުރަން މާލޭ ރައްޔިތުންނަށް ނުޖައްސާށެވެ. ޕީޕީއެމް-ޕީއެންސީގައި އާޒިމާއަށްވުރެ މާލޭ މޭޔަރު ކަމަށް އެކަށޭނަ މީހަކު ހަމަ ނެތީ ހެއްޔެވެ. ލަދުގެ ކަންފުޅެއް ވެސް ހުރިނަމަ އޮފުކޮށްގެން މާލޭ ރައްޔިތުންގެ ކުރިމައްޗަށް އާޒިމާއެއް ނުނެރޭނެއެވެ. ކިތަންމެ ފޮއްޗެއް ދަމާ ކިތަންމެ ލަވައެއް ކިޔަސް އާޒިމާއަކީ މާލޭ މީހުންގެ ޗޮއިސަކަށް ނުވާނެއެވެ.

ހުރާ، ހިންމަފުށި، ގުޅިއަށް އަނާރާއެވެ. މަކުނުދޫ ގޮނޑިއަށް އަނާރާގެ ފިރިމީހާއެވެ. ދަރިއަކު ހުރީވިއްޔާ ޗާގޯހުން ގޮނޑިއަކަށް ނަމަވެސް ނުލައްވައެއް ނުވާނެއެވެ. މެންބަރުކަމުގައި ހުރި ފޮނި މީރުކަން އެއްފަހަރު އަނާރާއަށް ވަނީ ފެނިފައިވިއްޔާއެވެ. އަނާރާމެން ފައިސާއަށް ދީން ވިއްކާހެން ފައިސާއަށް ހަށިވިއްކާ މީހުންވެސް އުޅެނީތާއެވެ.

އަނާރާގެ ދެމަފިރިން ދެދާއިރައަކުން މަޖިލިސް ގޮނޑިއަށް ނިކުންނަނީ އަނާރާ ބޮލުގައި އަޅައިގެން އުޅޭ ދަންނަކަމުގެ ތާކިހާ ދައއްކައިގެންނެވެ. އަނބި މީހާ ޑޮކްޓަރަކަށް ވިއްޔާ ފިރިމީހާ ވާނީ އަދި މާބޮޑު ޑަކްޓަރަކަށް ތާއެވެ. 

ދެމަފިރިން ދެ ދާއިރާއެއް މަޖިލީހުގައި ތަމްސީލު ކުރުމަކީ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. ހިސާންގެ ދެމަފިރިންނާއި ރޮޒޭނާގެ ދެމަފިރިން މިހާރުވެސް މަޖިލީހުގައި އެބަތިއްބެވެ. އެ މީހުންނަކު އެތާ ތިބެގެން ދީން ބޮލަށް ލައިގެން ދީން ވިއްކައެއް ނޫޅެއެވެ. އެއާއި ހިލާފަށް އަނާރާ ނިކުމެ މަޖިލީހަށް ހޮވެން އުޅެނީ ދީނާއި ޖިންސް ވިއްކައިގެންނެވެ. މަޖިލީހަށް ހޮވުނަސް ވިއްކާނީ ދީނެވެ. 

އަނާރާ އެހުރީ ހުރާ، ހިންމަފުށި، ގުޅީ މެންބަރަށް ވާން ޕީއެންސީ ޓިކެޓަށް ތެޔޮލައިގެންނެވެ. ދާއިރާގެ މީހަކަށް އަނާރާއަކީ ކާކުކަން ނޭގުނަސް ޕީއެންސީ ޓިކެޓްގައި އެތަނަށް ނިކުތީމާ އަނާރާ އިންނާނީ ގޮޑީގައޭ ހީވާ ކަހަލައެވެ. ޕީއެޗްޑީ އޮތް މާ ނަންހުރި ދީނީ އިލްމުވެރިއެއް ވީމާ ޕީއެންސީ ޓިކެޓް އަނާރާގެ އުނގަށް ވަންނާނީ ލޮނދި ހިކައެއް ހެންނެވެ. 

ވާނީ އެހެންތާއެއް ޑރ. މުއިއްޒަކީ މީހަކު ދަންނަ މީހެއް ނޫނެވެ. މުއިއްޒަކަށް ވެސް މީހަކު އެނގެނީއެއް ނޫނެވެ. ހުރާ ހިންމަފުށި ގުރައިދޫން ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި މާގިނައިން ވޯޓް ލިބުމުން މުއިއްޒަށް މުއިއްޒު އޮޅުނަސް އެ ރަށްރަށު މީހުނަށް އެ މީހުނެއް ނޯޅެއެވެ. ރައީސް ޔާމީނު ފޮޓޯއާއި ހުސްގޮނޑި ދެއްކީމާ މުއިއްޒަށް ދިން ވޯޓަކީ ރައީސް ޔާމީނަށް އެ މީހުން ދިން ވޯޓެކެވެ. އެހެނެކޭ ކިޔާ މުއިއްޒު ދައްކާހާ މީހަކަށް އެ މީހުން ތިބީކީ ވޯޓު ދޭގޮތަކަށް ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލައިގެން ވެރިކަމަށް މުއިއްޒު އަރާއިރަށް މަޖިލީހަށްޓަކައި ވެރިކަމަށް ބައިއަތު ހިފި ދީން ވިއްކާ އަނާރާއަށް އެމީހުން ވޯޓް ދޭކަށް ނެތެވެ. 

ދީނީ އިލްމު ވެރިއަކަށްވެ ހުރި މީހަކު އަމްދުން އަންހެނަކު ނުކުރާވަރުގެ ކަންކަން މަޖިލީހުގައި އިނދެ އަނާރާ ވަނީ ކޮށްފައެވެ. ދައްކަން ވެއްޖެއްޔާ ދައްކާލާނެ ލައްކަ ވާހަކަ އެބަހުއްޓެވެ. ގެރިހަން ލައިގެން އޮތަސް މިނިކާ ވަގަކު ވާނީ މިނިކާ ވަގަކަށް ކަން އެންމެނަށް ވެސް އެގެންވާނެ ތާއެވެ. 

ގާނޫނެއް ނެތި މާކުރީގެ ގަވައިދަކުން ބާރުލިބިގެން ރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކުން ރިބާ ނަގާދޭތީ އެކަން ހުއްޓުވަން މަޖިލީހުގެ ތެރެއިން މަސައްކަތެއް ކޮށްދޭން އެ އަނިޔާ ލިބެމުން ދިޔަ މީހަކު އަނާރާ ގާތު އެދި އާދޭސް ކުރިއެވެ. ދީނަށްޓަކާ މަޖިލީހުގައި އިންނެވި ދަންނަބޭކަނބަލާ އެކަމާ އަޅާކަހާވެސް ނުލާ އިނދެ ފަސް އަހަރުގެ ދައުރެއް ހުސްކޮށްލީ ދީން ވިއްކައިގެން ކެއުމުގައެވެ.

ރައީސް ޔާމީނު ވެރިކަމުގައި ފާސްކުރި ފާފުއަތޮޅު ވިއްކާ ބިލަށް މަކުނުދޫ ދާއިރާގެ މެންބަރު ގޮތުގައި އިނދެ ވޯޓު ނުދޭން އަނާރާ ފޫކަހާލިއެވެ. އަޑަށް ބާރުލާފައި ދެއްކީ ދީނާ ގައުމުގެ ހައްގުގައި އެ ބިލަށް ވޯޓް ދެވެން ނެތް ވާހަކައެވެ. ފާފު ވިއްކުމުގެ ބިލް ފާސްކުރުމަށްވުރެ މުހިންމު އެހެން ކަމެއް އޭރު ސަރުކާރަކަށް ނެތެވެ. އެ ދަނޑިވަޅު ބެއަށް މަސް ހަދާލަން އަނާރާ ބޭނުން ކުރީ ދީނާ ގައުމެވެ. ދެނަކާ ދެނެއްނެތެވެ. ސަރުކާރުގެ ވަފުދުތައް އަނާރާ ފަހަތުން ހިނގާލަ ހިގާލާ ތިއްބެވެ.

އެންމެ ފަހުން އަނާރާގެ ފިރިކަލުންނާ އަދީބު ބްރޯ ބައްދަލުކޮށް އަނާރާގެ ވޯޓް ލިބެން ޖެހޭކަމަށް ބުނެ އަތަށް ހެޔޮވަރުގެ ބިޔަ ދެކޮތަޅުގެ ފައިސާ ހަދިޔާއަކަށް ދިނެވެ. އޭގެފަހުން ރެއަކަށް އިރު އޮއްސިފަ އަލިވިލިނުއިރު އިސްތިހާރާ ކޮށްގެން ވެސް ފާފުވިއްކާ ބިލަށް ވޯޓު ދިނުމަށް ވުރެ މޮޅު އެހެން ގޮތެއް އަނާރާއަށް ނެތިއްޖެއެވެ. 

ޑީއާރުޕީގެ ހުރިހާ ހަރަކާތްތެރިންހެން ޕީޕީއެމާއި ގުޅި ޕީޕީއެމަކީ ރާއްޖޭގައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު ދެވަނަ ފިކުރަށް ވިއެވެ. ބިޔަ ބޮޑު ޑީއާރުޕީ އޮތީ ލީޑަރޝިޕެއްނެތި ހަރަކާތެއްނެތި އޮތީ ކޯމާގައެވެ. އެންމެ ފަހުން ޑީއާރުޕީ އުވުނީއެވެ. އެ ބޮޑު ބިޔަ ޕާޓީއަށްވުރެ ގަދަވީ ރައީސް މައުމޫނުގެ ޒެޑްފެކްޝަނެވެ. 

ފަހުން ރައީސް މައުމޫނަށް ދިމާވީ އޭގެ އަނެއްކޮޅެވެ. ޕީޕީއެމްގައި މައްސަލަޖެހި ގަދަހިފުމަކަށް ގޮސް ރައީސް މައުމޫނު ޕީޕީއެމުން ބޭރުވީއެވެ. އަނެއްކާވެސް އެމްއާރުއެމްގެ ނަމުގައި ޕާޓީއެއް ހަދައިގެން ރައީސް މައުމޫނަށް އެޕާޓީ ވަޔަކު ނުހިއްޕުނެވެ. ގަދަވީ ވެރިކަމުގައި އޮތް ރައީސް ޔާމީނުގެ ޕީޕީއެމެވެ. 

ރާއްޖޭގައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު ސިޔާސީ ޕާޓީ އެމްޑީޕީގައި ސިޔާސީ މާބޮޑު ބައިބައިވުމެއް ނެތި އުފެދުނީއްސުރެ މިއަހަރާ ހަމައަށް އޮތެވެ. ލޮޅުމެއް އެރީ ރައީސް ނަޝީދަށް ރިޔާސީ ޕްރައިމަރީ ގެއްލުމުންނެވެ. ރައީސް ނަޝީދަށް ޕްރައިމަރީ ގެއްލުނު ނަމަވެސް ޕާޓީ ދޫނުކޮށް ފިކުރެއް ދިރުވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. ރައީސް ނަޝީދު އެމްޑީޕީ ދުކޮށްލީ 2023ގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބަށް ކުޑަތަން ވޭވޭ ހުއްޓައެވެ. އެމްޑީޕީގެ ތެރެއިން ގެންދެވުނު މަދު މީސްކޮޅަކާއެކު ރައީސް ނަޝީދުގެ މަސްލަހަތުގައި ދަ ޑިމޮކްރެޓްސް ނަމުގައި ސިޔާސީ ޕާޓީއެއް އުފައްދާ އެ ޕާޓީ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ވާދަކޮށް ހޯދުނީ މަދު ވޯޓު ކޮޅެކެވެ. އެހެން ކަމުން ވެރިކަން ގެއްލުނަސް ޑިއާރުޕީަށް ވީހެން އެމްޑީޕީއަށް ވާތަނެއް ނުފެނެއެވެ. 

ރައީސް މައުމޫނާއި ރައީސް ޔާމީނު ބާރުވެރިވުމަށް ކުރެވުނު ވާދައިގެ ތެރެއިން ރައީސް ޔާމީނު އުފެއްދި ޕީއެންސީ އޮތީ ޕީޕީއެމްގެ ގޮތްޕެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ހުރިހާ ސިޔާސީ ހަރަކާތެއް ހިންގީ ޕީޕީއެމްގެ ނަމުގައި ރައީސް ޔާމީނުގެ ލީޑަރޝިޕްގެ ދަށުން ޕްރޮގްރެސިވް ކޯލިޝަން ކިޔައިގެނެވެ. 2023ގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ރައީސް ޔާމީނަށް ވާދަ ނުކުރެވޭތީ ޕްރޮގްރެސިވް ކޯލިޝަނުން މަސައްކަތްކުރީ ޕީއެންސީގެ ޓިކެޓްގައި ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ނިކުތް ޑރ. މުއިއްޒަށެވެ. ކެންޕޭން ކުރީ ރައީސް ޔާމީނުގެ ފޮޓޯއާއި ރައީސް ޔާމީނުގެ ނަމުގައި ހުސްގޮނޑިއެއް ބަހައްޓައިގެންނެވެ. 

ރައީސް ޔާމީނުގެ ނަމުގައި ސަހުސު އޮޅުވާލައިގެން ޑރ. މުއިއްޒު ވެރިކަން ހޯދާ ރައީސް ޔާމީނަކީ ހުރި މީހަކަށް ވެސް ނުހެދިއެވެ. ރައީސް މުއިއްޒު ދިމާކުރީ ޕީޕީއެމް ހައިޖެކްކޮށް ޕީއެންސީ ބާރުވެރިކުރާށެވެ. ޕީއެންސީގެ ރައީސަކަށް ރައީސް މުއިއްޒު އިސްވެ ޕީޕީއެމަކީ ޕީއެންސީގެ ގޮނޑިކޮއްކޮއަކަށް ހަދާ ޕީޕީއެމްގެ މެންބަރުން ކޮޅު ޕީއެންސީއަށް ވެއްދުމުގެ ފުޅާ ހަރަކާތެއް ފެށީ ރައީސް ޔާމީނުގެ ބާރު ކޯލިޝަނުން ކަނޑުވާލުމަށެވެ. 

ޕާޓީ ޕޮލިޓިކްސްގައި ރައީސް މުއިއްޒަށް ފެންނަނީ ވެރިކަމުގައި ހުރެ ރައީސް ޔާމީނު ރައީސް މައުމޫނުގެ ބާރު ކަނޑުވާލި ތަނެވެ. ރައީސް ސޯލިހު ވެރިކަމުގައި ހުރެ ރައީސް ނަޝީދުގެ ބާރު ކަނޑުވާލި ތަނެވެ. ރައީސް މުއިއްޒަށް ނުފެންނަނީ ރައީސް ކަމުގައި ތިބިއިރު ރައިސް ސޯލިހާއި ރައީސް ޔާމީނަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮންޓްރޯލު އޮތް ވަރެވެ. ޕާޓީގައި ބޮޑު ޕީޖީ ގްރޫޕެއް އޮވެ އެ ޕީޖީ ގްރޫޕްގެ ފުރިހަމަ ކޮންޓްރޯލު ނެތި ވަރުގަދަ ލީޑަރަކު ސައިޒްކޮށް ނުލެވޭނެ ކަމެއް ރައީސް މުއިއްޒަކަށް ނޭނގެއެވެ. 

ދަނޑިވަޅު ބަލާ ރައީސް ޔާމީނު ޕީޕަލްސް ނެޝަނަލް ފްރަންޓް (ޕީއެންއެފް) އެ އުފެއްދީ މުއާލާތް ނުކެނޑެނީސް ރައީސް ޔާމީނުގެ ސަޕޯޓަރުން ގަނޑުކޮށްލުމަށެވެ. ވެރިކަން ކުރާ ޕްރޮގްރެސިވް ކޯލިޝަނުގެ ޓިކެޓަށް އުންމީދުކޮށްގެން ދާއިރާތަކުގައި އުޅޭ މީހުންގެ ތެރެއިން ޓިކެޓް ނުލީބޭ އެންމެންނާ އެ މީހުންގެ ސަޕޯޓަރުން އައިސް އަރާނެ ގަލެއް ރައީސް ޔާމީނު އެހެދީއެވެ. 

ޕްރޮގްރެސިވް ކޯލިޝަން ބޮޑުކޮށް ރޫޅުމުގެ ނަތީޖާއަކަށް ވާނީ އެމްޑީޕީ މަޖިލިސް މެޖޯރިޓީ ނެގުމެވެ. ރައީސް މުއިއްޒުގެ ޕީއެންސީ ސަރުކާރަށް ވުރެ ގިނަ ގޮނޑި ރައީސް ޔާމީނުގެ ޕީއެންއެފް ނަގާނެއެވެ. ރައީސް މައުމޫނުގެ އެމްއާރުއެމަށާއި ރައީސް ނަޝީދުގެ ދަ ޑިމޮކްރެޓްސަށް ވާގޮތެއް ރައީސް ޔާމީނުގެ ޕީއެންއެފަކަށް ނުވާނެއެވެ.

އޭ މިހިރަ ބޮޑު ދިދަޔާއެވެ. 12، 13ގެ ދުވަހު ދިދަބުޑަށް އެއްވިހާ މީހުން ނުދެކެން ހެއްޔެވެ. ތިބާއަށް އެމީހުންގެ އަޑު ނީވެނީ ހެއްޔެވެ. ރޭނިދި ނުނިދާ އެމީހުން ތިބާ ގާތުގައި އެއްވެ ކުރިހާ ޑިމާންޑް އެނގުނު ކަމަށް ނުހެދީ ހެއްޔެވެ. ބަނޑޭރިގެއިން ނިކުތް ބަޔަކު ނިކުމެ ގުންފައި ޖަހާފައި އަނިޔާވެރިކަމާއެކު އެމީހުން ފައްސާ ނަގާލިތަން ނުދެކެނީ ހެއްޔެވެ. ހަތަރެސްފައިގައި ބިޑިއަޅައިގެން އެތައް ސަތޭކަ ބަޔަކު ދޫނިދޫއަށް ގެންދިޔައީ ވެސް ތިބާ ތިޔަހެން ހުއްޓައެވެ.

އޭ މިހިރަ ބޮޑު ދިދަޔާއެވެ. ދެވަނަ 12،13ގެ ދުވަހު ތިބާގެ ގާތުގައި އިށީދެލައިގެން ތިބި ހައެއްކަ މީހުންނަށް އެދުވަހު ބަޔަކު ކުރި އަނިޔާ ނުދެކެން ހެއްޔެވެ. އެމީހުންގެ ލީޑަރަކަށް އެތާ އިން މީހާ ބަނޑު ބިންމަތީ ދަމަމުން ރަހުމުކުޑަ އަނިޔާވެރި ގޮތަކަށް ގެންގޮސް ފުލުސް އޮފީހަށް ވެއްދިއިރުވެސް ތިބާ ހުރީ ހަނެވެ.

އޭ މިހިރަ ބޮޑު ދިދަޔާއެވެ. 22ރޭ ބާވީސްދުވާ ވަންދެން ބަޔަކު ނިކުމެ ގާނޫނީ ސަރުކާރަކާ ދެކޮޅަށް ބަގާވާތް ކުރީ ތިބާ ކައިރީގައެވެ. ފެބްރުއަރީ މަހެއްގެ ހަތްވަނަ ދުވަހުގެ ހެނދުނު ސިފައިންނާއި ފުލުހުންގެ ކުރިމަތިލުން ހިނގީ ތިބާ ތިޔަހެން ހުއްޓައެވެ. އެންމެ ފަހުން ތިބާގެ ބުޑުގައި ދޮންވެ ފައްކާވެގެން އައި ބަގާތްވާތް ލާފުރާ ފުރިހަމަވެ ރައްޔިތުން އިންތިހާބުކޮށްފައި ހުރި ރައީސަކަށް އިސްތިއުފާ ދޭން މަޖުބޫރުވެ އިސްތިއުފާ ދިނީވެސް ތިބާ ތިޔަހެން ވިހުރި ވިހުރި ހުއްޓައެވެ. 

އޭ މިހިރަ ބޮޑު ދިދަޔާއެވެ. މަޖުބޫރުވެގެން އިސްތިއުފާދިން ރައީސަށްޓަކާ ނިކުތްހާ މީހުން ތިބާ ދެކޭނެއެވެ. އެމީހުންގެ ޖަޒްބާތުތަކާ ދެކޮޅަށް ބާރުތަކުން ތަޅާ ރާކިސް ގަންނަވާލިތަން ވެސް ތިބޭ ދެކޭނެއެވެ. 

އޭ މިހިރަ ބޮޑު ދިދަޔާއެވެ. ތިބާދެކެ މާ ލޯބިވާ މީހަކަށް ހެދިގެން އިހަށް ދުވަހު މީހަކު އުޅުނު ވައްތަރުވެސް ދެކޭނެއެވެ. މާގައުމީ ވެގެން ކުޅުނު ޑްރާމާ ތިބާއަށް ފެންނާނެއެވެ. އޭނާވެސް އެ އުޅުނިއްޔަކީ ތިބާ ދެކެވާ ލޯތްބަކުންނޭނެވެ. އޭނާ އެދައްކާދިނީ ތިބާ ރަމްޒުކޮށްދޭ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ހަޒާނާގެ މައްޗަށް އޭނާގެ ހިތުގައި އޮތް އެދުންވެރިކަމެވެ. ދިވެހިންގެ މައްޗަށް ބާރުވެރިވުމަށް އޮތް ޝައުގެވެ. އޭރު އެތާ އޭނާ އެކުޅުނީ އަސްލެއްނެތް ހޮޅި ޑްރާމާއެއްކަން އެގެންޏާ އެންމެ ރަނގަޅަށް އެނގޭނީ ވެސް ތިބާއަށެވެ.

އޭ މިހިރަ ބޮޑު ދިދަޔާއެވެ. ތިބާއީ އެއްވެސް އިހުސާސެއް ނެތް މާއްދީ ރަމްޒެއްކަން އެންމެނަށް ވެސް އެނގެއެވެ. ކިތަންމެ މަތީގައި ވިހުރުނަސް ކިތަންމެ ތިރީގައި ވިހުރުނަސް ތިބާއަށް ކޮށްދެވޭނެ އެއްވެސް ކަމެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. ގައުމެއްގެ ހާލަތު ބަދަލު ކުރާނީ އެ ގައުމެއްގައި އުޅޭ ބައެކެވެ. ގައުމު ރަމްޒުކޮށްދޭ ދިދައެއް ނޫނެވެ. ތިބާގެ ކުށެއް ނެތެވެ. 

ރަައީސް މައުމޫނުގެ ދިގު 30 އަހަރަށް ފަހު އައި ރައީސް ނަޝީދުގެ ސަރުކާރު ނިމުނީ ލާދީނީ ޓެގްގައެވެ. އެމްޑީޕީގެ ވެރިކަމެއް އަތުވެއްޖެ ނަމަ ބަންގި ގޮވުން ހުއްޓި އިސްލާމީ މަރުކަޒު ތަޅާލާ އެތަނުގަައި ބުދު ފައްޅިއެއް އަޅާނެ ކަމަށް ކިޔާ އޭގެ ކުރެހުންތައް ވެސް ނެރުނެވެ.

ކޮންމެ އަކަސް 30 އަހަރަށް ފަހު އައި ޑިމޮކްރަސީއާއި މިނިވަންކަމާއި ޚިޔާލު ފާޅުކުރުން ބޮޑުވެގެން ގޮސް ސަރުކާރުގައި ލާދީނީ ލޭބަލް ރަނގަޅަށް ތަތްކޮށްލިއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެ ސަރުކާރު ފެށި އަހަރަކަށްވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވަންދެން ހިމޭންކަން ގައުމުގަައި އޮތެވެ. އޭގެ ފަހުގައި އެދިޔަ ބާރުމިނުގައި މަގުމަތިން ވެރިކަން ވައްޓާލިއެވެ.

ދެން ހަވާލުވި ނައިބު ރައީސް ވެރިކަން ކުރެއްވި 2 އަހަރަކީ ހުން ބުރާންތީގައި ހުރި މީހެއް ފަދައިން ވާނުވާ ސާފު ނުވާ ހިސާބުގައި ޑރ. ވަހީދު ވެރިކަން ކުރެއްވި މުއްދަތެވެ. ބާޣީ ވެރިކަމެއްގެ ގޮތުގައި ނަންވެ ދެންމެ ދެންމެ މަގުމަތިން ވެރިކަން ވެއްޓެނީއޭ ހީވެއެވެ.

ރައްޔިތުން ދުވީ ރައީސް ވަހީދު ފަހައެވެ. ވަހީދު ދުވެވަޑައިގަތީ ރައްޔިތުން އަތުނުޖެހި ދައުރުގެ ބާކީ ހަމަ ކުރުމަށެވެ. ދުވެލި ހުރިވަރު އެނގެނީ ނޮވެމްބަރ 11 ގައި ވެސް ބުރެކި ނުޖެހި ވަހީދު ވެރިކަން ފުރޮޅު ކަހާފައި އިތުރު 6 ދުވަހަށް ދިޔަކަމެވެ. އަދި އަދަށްވެސް އެ 6 ދުވަހަށްވީ ގޮތަށް ޒިންމާވި މީހަކު ނެތެވެ.

ޖުމްހޫރީ ވެރިކަން ރާއްޖޭގައި ފެށުނީ 11 ނޮވެމްބަރ 1968 ގައެވެ. އެކަމަކު ވަހީދު ކަޓުވާލި 6 ދުވަހުގެ ސަބަބުން 5 އަހަރުގެ ދައުރު މިހާރު ބަދަލު ވަނީ ނޮވެމްބަރ 17 ގައެވެ.

ވަހީދަށް ފަހު ވެރިކަން ބަދަލުވީ ވޯޓުލަމުން ލަމުން ގޮސް އެތައް ބުރަކުން ފުލުހުންނާ ސުޕްރީމް ކޯޓު އިންތިޚާބްގެ ތެރެއަށް ވަދެ އައްޓަމަހެއްހެން ތަތްކޮށްގެން ތިބެއެވެ. ރައީސް ޔާމީން މޮޅުވަންދެން ވޯޓުލީ ކޯޓުން ހެދި ގައިޑް ލައިނަކުންނެވެ.

ރައީސް ޔާމީންގެ 5 އަހަރު ނިމުނީ މީހުން ހައްޔަރު ކުރުމާ ކޮރަޕްޝަނާ ވައްކަމުގެ ބޮޑެތި ތުހުމަތުތައް އޮބިނޯވެގެން ގޮސް 2018ގެ އިންތިޚާބު ރައީސް ސޯލިޙް ކާމިޔާބު ކުރައްވައިގެންނެވެ.

ނިމިދިޔަ ރައީސް ސޯލިޙްގެ ވެރިކަން ބަދަލު ކުރަން އެންމެ ހަރުއަޑުން ގޮވީ އިންޑިއާ އައުޓްއެވެ. ދެން ވައްކަމާ ކޮރަޕްޝަނާ ނާގާބިލް މީހުން މަގާމް ތަކަށްލާ ވާހަކައެވެ. އޭގެ އިތުރަށް ހަރާމް ހުކުމެއްގައި ރައީސް ޔާމީން ޖަލުގައި ހުންނެވި ވާހަކަ އެ މަނިކުފާނަށް ތާއީދު ކުރާ އެތައް ހާސް ބަޔަކަށް ބޮޑު ކަމަކަށް ވާވަރު ކޮށްލުވިއެވެ.

ޑރ. މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް ހުވާކޮށް މިއުޅެނީ މަހެއް ނުވެއެވެ. ވެރިކަމަށް އައުމަށް ހެދިހާ ދޮގާ މަކަރާ ފަޅާއަރާ ހުވާކުރި އިރުވެސް އޮތީ އަމިއްލައަށް ވައްޓޭ ވަރަށް ފާވެ ފީވެ ޗަސްވެފައެވެ. ކުރިން އިދިކޮޅު ހަރަކާތްތައް ފެށެން އަހަރު ދެއަހަރު ނެގިޔަސް މުއިއްޒު ހޮވުނީއްސުރެ ހޮވާދިން މީހުން މިހާރު އެތިބީ ވައްޓާލަން ފޫގަޅައިގެނެވެ.  

ޗައިނާގެ ނުފޫޒު އިންޑިއާ ކަނޑުގައި ގަދަވިޔަ ނުދިނުމަކީ އެމެރިކާ އާއި އިންޑިއާ ވެސް ހޭލާ އޮވެ ބަލަހައްޓާ ކަމެކެވެ. އިންޑިއާ ކަނޑުކަމަށް ވާތީ އެކަން ބެލެހެއްޓުމުގައި އިންޑިއާ އިސްވެ އޮންނަން އެމެރިކާ ރުހޭތީ ރާއްޖެއާއި މި ސަރަހައްދުގެ ގައުމުތަކުގެ ކަންކަމުގައި އިންޑިއާ ކުރިއަށް ނެރެފައި އެމެރިކާ އޮންނަނީ ފަހަތުގައެވެ.

ރައީސް ކަމުގެ ހުވަޔަށް ތައްޔާރުވެފައިވާ އިރު އެ ރަސްމިއްޔާތަށް އިންޑިއާގެ ޝައުގެއް އޮތް ކަމަކަށް ނުފެނެއެވެ. އިންޑިއާއަކީ ހައިބަ ބޮޑު ސަރަހައްދީ އަދި ނިއުކްލިއަރ ބާރެކެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތީ ރަތް މަހަށް ނުބަވާ ވަރަށް އެ ގައުމަށް ކުޑައިމީސް ކޮށްގެންނެވެ. ކީ އެއްޗެހިންނާއި އެޅުވި ތުހުމަތުން ގައުމެއް ނަމަވެސް ހިތުގައި ޖެހޭނެތާއެވެ.

ހުވާ ކުރާ ރަސްމިއްޔާތަށް އިންޑިއާގެ ބޮޑުވަޒީރު މޯދީއަށް ދައުވަތު ދިނެވެ. ނަމަވެސް އިންޑިއާއިން ފޮނުވަނީ ގައިހަން ދޮން ބަލާ ބެލުމަށް ޗައިނާ މީހެއް ކަހަލަ އިންޑިއާގެ ޔޫނިއަން މިނިސްޓަރެކެވެ.

މިދުވަސް ވަރަކީ އިޒްރޭލުން ފަލަސްތީނުގެ އެތައް ބަޔަކު ޝަހީދުކޮށް ޣައްޒާ ސުންނާފަތި ކުރާ ދަނޑިވަޅެވެ. ރާއްޖެ އޮތީ މިކަމާ ފުފިފައެވެ. އެކި އެއްވުން ތަކަށް އެއްވާ ގިނަ ދިވެހިން ހެދުން އަޅައިގެން ވެސް ތިބެނީ ފަލަސްތީނު މީހުން ފަދައިންނެވެ. ރަށް ރަށާއި ކްލަބް ޖަމިއްޔާތަކާއި އޮފީސްތަކާއި އަދިވެސް ޖެހުނު ކޮންމެ މީހަކު ލިބުނު އެއްޗެއް ޖަމާކޮށް މިލިއަނުން ފަލަސްތީނަށް އެހީވަނީއެވެ.

އެމެރިކާއިން އިޒްރޭލަށް ފޮނުވާ މަތިންދާ ބޯޓްތަކާއި ހަނގުރާމަ މަތީ މަނަވަރު ފަހަރާއި ހަތިޔާރުގެ ބޭނުމަކީ ފަލަސްތީނު ސުންނާފަތި ކުރުމެވެ.

އަޅައިގަނެގެން މިއުޅޭ ތަންކޮޅަކީ އިޒްރޭލަށް ހަތިޔާރު ފޮނުވަމުން މުއިއްޒު ހުވާ ކުރުމުގެ ރަސްމިއްޔާތަށް އެމެރިކާގެ ރައީސް މި ފަހަރު މާގަދަ ވަފްދެއް ފޮނުވާތީއެވެ.

އިންޑިއާ ފަހަތަށް ޖައްސާލާފައި މުއިއްޒު ސަރުކާރާ އެކު އެމެރިކާއިން ކުރިއަށް ދާން ނިންމީ ބާވައެވެ. އެހެން ވެއްޖެއްޔާ މުއިއްޒު ސަރުކާރަށް ދުނިޔެ ލިބުނީއެވެ. ހިޔާލެއް ފިކުރެއް ކުރާނެ ކަމެއް ނެތެވެ.

އަދީބާއި ޒިޔަތަށް މާފުދީގެން ޖަމީލަށް ވަރެއް އެބަވެއެވެ. އަދީބާއި ޒިޔަތު މިނިވަންކުރީ ރައީސް ސޯލިހަށް ގާނޫނުން ލިބި ނުދޭ ބާރަކުން ނޫންކަން ޖަމީލަށް ރަނގަޅަށް އެނގޭނެއެވެ. ކްލަމެންސީ ގާނޫނުން ލިބިދޭ ގާނޫނީ އިހުތިޔާރެއްގެ ދަށުން އަދީބާއި ޒިޔަތު މިނިވަން ކުރީ ކްލަމެންސީ ބޯޑްގެ ނިންމުމަކާއެއް ގޮތަށެވެ. އެކަންވެސް އެންމެ ރަނގަޅަށް އެނގޭނެ އެކަކީ ޖަމީލެވެ. 

ކްލަމެންސީ ގާނޫނުގެ ދަށުން އިހުތިޔާރެއް ލިބުނަސް އެ އިހުތިޔާރުގެ ބޭނުން ހިފަން ރައީސަށް ޖެހޭ ހެއްޔެވެ. އަދީބާއި ޒިޔަތަކީ ރައީސަށް ލިބިދޭ އިހުތިޔާރުގެ ދަށުން މާފުދޭން ޖެހޭ ވަރުގެ ބައެއް ހެއްޔެވެ. އާނއެކެވެ. އަދީބާއި ޒިޔަތަކީ ދޫކޮށްލަން ޖެހޭ ދެމީހުންނެވެ. ރައްޔިތުން ވަނީ އެމީހުން ދޫކޮށްލަން ހުކުން ކޮށްފައެވެ. ރައްޔިތުންގެ ނިންމުމަށް ރައީސް އަމަލުކުރަން ޖެހެއެވެ. 

އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ބޮޑު ހިޔާނަތް ފެށެނީ ޔާމީނުންނެވެ. 2018ގައި އެވާހަކަ ބުނެ ދިނީ ޖަމީލެވެ. ޖަމީލު ބުނެދިން ގޮތުން އެ ހިޔާނާތް ހިންގުވި މީހަކީ ޔާމީނެވެ. އަދީބާ ޒިޔަތަކީ އެހިޔާނާތް ހިންގަދޭން ހަވާލުކޮށްފައި ތިބި ޔާމީނުގެ ދެެ މުއައްޒަފުންނެވެ. އެހެން ކަމުން ޔާމީނު ނުވާކުށްވެރިއެއް އަދީބާއި ޒިޔަތެއް ނުވާނެއެވެ. އެމްއެމްޕީއާރުސީ މައްސަލައިގައި ޔާމީނަށް ކޯޓުން ކުރާ ހުކުން ހަރާމިއްޔާ އަދީބާއި ޒިޔަތަށް ކޯޓުން ކުރާ ހުކުންވެސް ހަރާން ވާނެއެވެ. 

ކުށުގެ އަދަބުގައި ތިބޭ މީހުންނަށް ސިޔާސީ ހަރަކާތުގައި ބައިވެރިވުމާ ސިޔާސީ ކަންކަމުގައި ބައިވެރި ކުރުވުމަކީ ގާނޫނީ ގޮތުން މަނާކަމެކެވެ. ނިމިދިޔަ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ކެންޕޭނު ހިނގިއިރު ޔާމީނު ހުރީ އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ މައްސަލަގައި ކުށް ސާބިތުވެގެން ކުރި ހުކުމެއްގެ އަދަބުގައި ޖަލުގައެވެ. ޕީއެންސީގެ ކެންޑިޑޭޓް ޑރ. މުއިއްޒު ރިޔާސީ ކެންޕޭން ކުރެއްވީ ފުރިހަމަޔަށް ޔާމީނު ބޭނުން ކުރައްވައިގެނެވެ. ބޭނުން ކުރެއްވީ ޔާމީނުގެ ފޮޓޯއެވެ. ވައުދަކީ ޔާމީނު ދޫކޮށްލުމެވެ. އެހެން އެކަން ކުރުމުން ޔާމީނަށް ކޮށްގެން އުޅެނީ ހަރާން ހުކުމެއް ކަމަށް ރައްޔިތުން އޮތީ ކަނޑައަޅާފައެވެ. 

ޑރ. މުއިއްޒު ވިއްކެވި ޔާމީނުގެ ފޮޓޯއާއި ޔާމީނު ދޫކޮށް ލުމަށް ވެވަޑައިގެން ވައުދު ރައްޔިތުން ގަބޫލުކުރީ ލޮލުން ބޮލުންނެވެ. ގާނޫނާ ހިލާފަށް ކެންޕޭނުގައި ޔާމީނު ވިއްކެވި ވިއްކެވުން ރައްޔިތުންނަށް އޯކޭވިއެވެ. 30 ސެޕްޓެމްނަރ 2023 ގައި އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ހިޔާނާތަކީ ހިޔާނާތެއް ނޫން ކަމަށް ވެސް ކަނޑަ އެޅުނީއެވެ. ޔާމީނަށް ކޮށްފައިވާ ހުކުމަކީ ހަރާން ހުކުމެއް ކަމަށް ރައްޔިތުން ނިންމީއެވެ. ޑރ. މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް އިންތިހާބުކޮށް ރައްޔިތުން އަމުރުކުރީ ކޯޓު ހުކުން މުގުރާލާ ޔާމީނު ދޫކޮށްލުމަށެވެ. 

ކޯޓު މަރުހަލާތައް ނުނިމޭތީ ޔާމީނު ދޫކޮށް ލުމުގެ އިހުތިޔާރު ނުލިބޭތީ ރައީސް އިބޫއަށް ޔާމީނު ދޫކޮށެއް ނުލެއްވުނެވެ. އިހުތިޔާރު ނެތުމުންނެވެ. އިހުތިޔާރު އޮތީ ދެއްވެން އޮތް އެންމެ ބޮޑު ލުޔެއް އަދަބަށް ދެއްވުމަށެވެ. މުއިއްޒު ހޮވުމާއެކު ރައީސް ސޯލިހު ލިބިއޮތް އިހުތިޔާރުގެ ދަށުން ޔާމީނު ގެއަށް ބަދަލުކޮށް ދެއްވިއެވެ. އިހުތިޔާރު ލިބިގެންވާ އެންމެފުޅާ މިންވަރަށް ލުއި ދެއްވާ ރަށު ބަންދަށްވެސް ޔާމީނު ދޫކޮށްލެއްވީއެވެ. ކޯޓު މަރުހަލާތައް ނިމުމުން ޔާމީނު މިނިވަން ކުރެއްވުމަކީ ޑރ. މުއިއްޒަށް އޮތްކަމެކެވެ. ރައްޔިތުން ޔާމީނު ދޫކޮށްލުން މަތިކޮށްފައި ވަނީވެސް ޑރ. މުއިއްޒާއެވެ. 

ޔާމީނު ދޫކޮށްލުމަށްޓަކާ ރައްޔިތުން މުއިއްޒު އިންތިހާބު ކުރި ކުރުމަކީ، އެމްއެމްޕީއާރުސީ މައްސަލައިގައި ޔާމީނުގެ ހުކުމް ހަރާން ކަމަށް ރައްޔިތުން ކަނޑައެޅި ކަނޑައެޅުމެކެވެ. އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ހިޔާނާތަކީ ހިޔާނާތެއް ނޫންކަމަށް ކަނޑައެޅި ކަނޑައެޅުމެކެވެ. އެހިސާބުން އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ މައްސަލައިގައި އަދީބާއި ޒިޔަތަށް އަދަބު ދިނުމަކީ އިންސާފެއް ނޫނެވެ.  

ރާއްޖެއަށް ހަނގުރާމަވެރި ހަތިޔާރު އެތެރެ ކުރުމާ ގެންގުޅުމަކީ ރާއްޖޭގެ ދިފާއީ ބާރަށް ނޫނީ މަނާކަމެކެވެ. އެއްޔަކީ އިންތިހާބީ ރައީސަކަށް ވެސް ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. 1978 ނޮވެންބަރ 11 ވިލޭރޭ މެންދަމު ބާރަ ޖެހިއިރު ރާއްޖޭގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމަށް ހުވާކުރީ މައުމޫނު އަބްދުލްގައްޔޫމް ނަމަކަށް ކިޔާ މީހެކެވެ. އޭނާ ރައީސްކަމުގެ ހުވާ ކުރުމުގެ ދަރުބާރަށް ގޮސްހުރީ އުނަގަނޑުގައި ފިސްތޯލައެއް ބަދެގެންނެވެ. އޭރު އޭނާގެ ގާތް ރަހުމަތްތެރިން ތަކެއް އަތަށް ވެސް ހުރީ ފިސްތޯލަ ދީފައެވެ. އަދި އޭރަކު އެ މީހުންނަކީ ގައުމުގެ ސަލާމަތީ ހިދުމަތުގައި ތިބި ބައެއް ނޫނެވެ.

އެރޭ ރައީސް އިބްރާހީމް ނާސިރުގެ އަތްޕުޅުމަތިން މައުމޫނު އަތްޕުޅު މައްޗަށް ވެރިކަން ބަދަލުކޮށްލީ ގާނޫނާ ހިލާފަށް ހަތިޔާރު ނަންގަވައިގެން ތިއްބަވައިގެންނެވެ. މައުމޫނު ތިޔަ ވިދާޅުވާ  ޤާނޫނީ ހަމައާއި އަމާންކަމާއި އޮމާންކަމަކީ އެއީ ހެއްޔެވެ. އެއީ ތިޔަ ވިދާޅުވާ ގާނޫނީ ހަމަޔާއި އަމާން އޮމާން ކަމަށް ވެއްޖެއްޔާ ދެން އިތުރަށް ބުނާނެ އެއްޗެއް ނެތެވެ. 

ހަތިޔާރާއެކު ވެރިކަމަށް އެރިގޮތަށް 30 އަހަރު ވެރިކަން ކުރީ ވެރިކަން ބަދަލުވާން ކުޑަވެސް ފުރުސަތެއް ނުދީ ނޫންތޯއެވެ. އެވާހަކަވެސް ބާއްވާށެވެ. ވާދަވެރި އިންތިހާބެއްގައި ވާދަކޮށް 2008 ވަނައަހަރު ވޯޓުން ބަލިވުމުން ކަޅުތުއްކަލާ ކޮޢްޓަށް ދަންވަރު ވަދެ ސިފައިންގެ ބޮލަށް ޖަހަން އުޅުނު ޗިޕް ނުޖެހިގެން ގޮތް ހުސްވެ ނިއްކުރީގައި ޖެހެމުން ދިޔަ ޑިކްޓޭޓަރ ސިއްކަ ނައްޓާލުމަށް ކުޅުނު ޓްރާންސިޝަން ޑްރާމާއަކީ ތިޔަ ބުނާހާ އަމާން އޮމާންކޮށް ދިޔަކަމެއް ނޫނެވެ.

ވާދަވެރި އިންތިހާބެއްގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ރައްޔިތުން އިންތިހާބުކުރި ރައީސަކު ބަގާވާތަކުން ދައުރު މެދުން މަގުމަތިން ވަޢްޓާލި ވައްޓާލުމަކީ ގާނޫނީ އިމުގެ ތެރެއިން އަމާން އޮމާންކޮށް ކުރިކަމެކޭ ބުނި މީހަކު ތިޔަ ނޫނީ ނުދެކެމެވެ. ފަހަރެއްގައި އެ ބަގާވާތުގެ މުއްލާއަށް ވީތީ އެކަމަކީވެސް ހަތިޔާރު ހިފައިގެން ހުރެ ހުވާކޮށް ވެރިކަމަށް އައިގޮތަށް ގާނޫނީ އިމުގެތެރެއިން ހިންގާލިކަމެއް ކަމަށް ދެކެނީ ތާއެވެ. 

2013ގައި ވޯޓު ލާލާ ރައްޔިތުން ހޮޑުލެވި ވަރުބަލި ވީއިރުވެސް ކޮއްކޮ މޮޅުވަންދެން ސްޕްރީމް ކޯޓުން ވޯޓުލައްވައިގެން ވެރިކަން ހޯދުމަކީ ތިޔަ ބުނާ އަމާން އޮމާން ކަމުގައި ބަދަލުވުން ކަމުގައި ދުށީތީ ހައިރާނެއް ނުވެއެވެ. ރައީސުން ހުވާކުރުން 11އިން 17އަށް ބަދަލުވީ ގައިމު އަމާން އޮމާން ކަމެއް އޮވެގެންތާއެވެ.

އަނެއްކާ 2018ގައި ނަތީޖާ ގަބޫލުކޮށްފާ ނިކުމެ ފާހަގަ ވެއްޓޭތީ ކޯޓަށް ގޮސް ކޯޓުން ވެރިކަން ހޯދަން ފޫގެޅީމާ ވެސް އަމާން އޮމާން ކަމާއެކު ވެރިކަން ބަދަލު ކުރެވުނީ ކަމަށް މައުމޫނަށް ވީތާއެވެ. 

އުމުރު އަށްޑިހައިން މައްޗަށް ގޮސް 90އަށް ފައިނެގީމާ އަނގަ މާ ގަދަވަނީތާއެވެ. ކިތަންމެ އިހުތިރާމާއެކު ދެންނެވިޔަސް އަބަ ހައްދުވެ ބުއްދި ފަސްވީމާ ހަމަޖެހޭ ވާހަކައެއް ނުދެއްކޭނެއެވެ.    

އެއްދުވަސްވަރެއްގައި ބަރުމާގެ އަންހެނެއް ކަމަށްވާ އަންގސަން ސޫކީ އަކީ ދުނިޔޭގައި ކިހާ މަޝްހޫރު މީހެއް ހެއްޔެވެ. ޑިމޮކްރަސީއާއި އިންސާނީ ހައްގު ކުރިއަރުވަން މަސައްކަތް ކުރާ އެންމެ އިސްސަފުގައި ސޫކީ ވިދަވިދާ ހުއްޓެވެ. ނެލްސަން މަނޑޭލާއާއި އެއްސަފެއްގައި އަންގސަން ސޫކީގެ ނަން ކިޔެވެ. ދުނިޔޭގެ ސުލްހައިގެ އިނާމު ވެސް އެއަންހެނާއަށް ލިބުނެވެ. އެހެނަސް މިއަދު އަންގސަން ސޫކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ. ވެރިކަމުގެ އާރާބާރު ލިބުމުން ހޮދުމުހުތާރުކަން ކުރިއަށް ނެރެ އަނިޔާވެރިކަން އިސްކުރުމުން ދުނިޔޭން އޭނާ ދޫކޮށްލީއެވެ. ދެވުނު ސުލްހާގެ އިނާމް ވެސް ދެވުނުކަމުގެ މައްޗަށް ހިތާމަކޮށް އެ އިނާމުވެސް ނިގުޅައިގަތީއެވެ. އެ އަންހެނާއަކީ މިހާރަކު ދުނިޔޭގައި އެއްވެސް އަގެއް ހައިބަތެއް ހުރި މީހެއް ނޫނެވެ. އަންގސަން ސޫކީ ދަންނަ މީހަކު މިހާރަކު ނޫޅެއެވެ.

ކެނެރީގޭ ނަޝީދަށް ވެސް އެދަނީ އަންގސަން ސޫކީގެ ހާލު ޖެހެމުންނެވެ. މެޖޯރިޓީއަށް އިހުތިރާމް ނުކުރުމާ ހުރި މަވެތި ކަމުގެ ބޮޑުކަމުން ދުނިޔޭގެ އެއްވެސް ގައުމެއްގައި ނަޝީދަކީ އެއްވެސް މީހެއްނޫނެވެ. ބައެއްް ކުދިކުދި ޖަމާއަތް ތަކުން އެމީހުން ކުޅިވަރުކުޅޭ ކޯޑިއެއްގެ ގޮތުގައި ނަޝީދު އަދި އެބަ ގެންގުޅެއެވެ. 

ޑިމޮކްރަސީއާއި އިންސާނީ ހައްގަކީ ނަޝީދު އާރާބާރު ހޯދަން ގެންގުޅޭ ދެ ހަތިޔާރުކަން ދުނިޔެ ދަސްކޮށްފިއެވެ. ނަޝީދަކީ ޑިމޮކްރަސީއެއް އިންސާނީ ހައްގެއް ގަބޫލު ނުކުރާ ހޮދު މުހުތާރު މީހެއްކަން ނޭގޭ ބަޔަކު ދުނިޔެއަކު ނެތެވެ. ބާރާ އާރު ހޯދުމަށްޓަކާ އަންގސަން ސޫކީއަށް އޭނާ އެންމެ ފުކެއްވެސް ދޫނުކުރާނެކަން އެންމެން ދަސްކޮށްފިއެވެ.

ހިތުން މަނޑޭލާ ހެދިގެން އުޅުނަސް ދުނިޔޭގެ ޖަމިއްޔާތަކުގެ މައްޗަށް ނަޝީދަށް ފޯރުވޭނެ ބާރެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. ބައިނަލް އަގުވާމީ ޖަމްއިއްޔާއެއްގެ މަގާމަކަށް ދިވެއްސަކު ހޮވޭ އިރަށް އެމީހަކާ ނަޝީދު ނުރުހެންޏާ އެމީހަކު އެ މަގާމުން ވަކިކުރެވޭ ގޮތަކަށް އެއްވެސް ޖަމްއިއްޔާއެއްގެ ކަންކަން ތަރުތީބު ވެފައެއް ނުވެއެވެ. ނަޝީދު ބުނާހާ ގޮތެއް ހަދަން މުޅި ދުނިޔެއަކީ ނަޝީދުގެ އަޅަކީ ހެއްޔެވެ. އެމްޑީޕީގެ މެންބަރުން ދުނިޔޭގެ ޖަމްއިއްޔާތަކުގެ އިސް މަގާމުތަކަށް އަންނާނެއެވެ. އެމްޑީޕީގެ ލީޑަރޝިޕްގެ ބޭބޭފުޅުން ދުނިޔޭގެ ގައުމުތަކަށް ދަތުރުފަތުރު ކުރާނެއެވެ. ނަޝީދަކަށް އެކަމެއް ނުހުއްޓުވޭނެއެވެ. 

ދުނިޔޭގެ ލީޑަރުންގެ ފަހަތުން ދެފައިތަޅާ ރޮމުން ނަޝީދަށް އެކަމާ ދުވެވިދާނެއެވެ. ތަށަށް ކިޔަނީ މަރިޔަބުތޯ ވެސް އެމީހުން ނުއަހާނެއެވެ. ނަޝީދަކީ މިހާރަކު ދުނިޔެ ދަންނަ މީހެއް ނޫނެވެ. މިހާރު ނަޝީދެކޭ އަންގސަން ސޫކީ އެކޭ އެއްވެސް ތަފާތެއް ނެތެވެ

ޝަކުވާލިޔުނު ބަޔަކު ލިޔެގެން މީހުން ކައިރިއަށް ހިގައިގެން ސޮއި ކުރުވައިގެން ފްލެޓް ޝަކުވާ ބަންޑެލި ބަންޑެއްޔަށް އޭސީސީއަށް އަޅާލައިފިއެވެ. ބަޔަކު ލިޔެގެން ގެނަސް ސޮއިކުރުވި ލިޔުމުގާ ލިޔެފައި އޮތީ ކޮން އެއްޗެއް ކަމެއް ކުރެވެނީ ކޮން ޝަކުވާއެއް ކަމެއްވެސް ސޮއިކުރި ގިނަ މީހުންނަކަށް ނޭގެއެވެ. 

މައްސަލަ ހުރިކަމަށް ޝައްކުވަންޏާ ޝަކުވާ ކުރަންވީއެވެ. ޝަކުވާ ކުރާއިރު ތިމާއަށް މިކުރެވެނީ ކޮން ޝަކުވާއެއް ކަން ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް އެގެންޖެހެއެވެ. ޝަކުވާ ބެލުމުގައި އުފައްދާނެ ސުވާލުތަކަށް ޝަކުވާކުރާ މީހާ ޖަވާބު ދާރީ ވާންޖުހޭނެތީއެވެ. މީހަކު ބުނީތީ އެމީހަކަށް ކޮށްދޭ ކަމަކަށް ޝަކުވާ ކުރުން ވެގެން ނުވާނެއެވެ. 

ޝަކުވާ ހިފައިގެން އޭސީސީއަށް ވަންނައިރު ޕޮއިންޓް މަދުވެގެން ކުރެވޭ ޝަކުވާއަކީ ހައްގު ޝަކުވާއެއްތޯ އަމިއްލައަށް ވިސްނާލަން ޖެހެއެވެ. ފްލެޓަށް އެދި ހުށަހެޅިއިރު ލިބޭ މާރކްސް މަތިކުތުމުގެ ބޭނުމުގައި ތިމާއަށް ދެވިފައިވަނީ ކިހާވަރެއްގެ ތެދު މައުލޫމާތެއް ކަމާ މެދު ވިސްނާ ނުލައެވެ. ފޭކް ޑޮކިއުމަންޓާއި ދޮގު ހެކީގެ ކުޑަ މިންވަރެއް ވެސް ތިމާގެ ފޯމާއެކު ހުށަހެޅިފައި ނުއޮންނާނެ ކަން ކަށަވަރު ވާންޖެހެވެ. އެހެންނޫނީ މަކަރާ ޙީލަތުން ހައްގުނޫން މަންފާއެއް ހޯދަން އުޅުނު ކަމަށް ވުމަކީ އޮތް ބިރެކެވެ.

ސިތާސީ ބޭނުމުގައި ސަރުކާުރު ބަދުނާމުކޮށް ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށާ ނަފުރަތު އުފައްދަން ބަޔަކު ބުނެގެން ކުރި ޝަކުވާ އަތަށް ގޮވުމަކީ ގާތް ކަމެކެވެ. ހަމަ ތެދެކެވެ. އޭސީސީގެ ލޯ ހިނގާނި އެއްކޮޅަކަށް ނޫނެވެ.ދެ ކޮޅަށެވެ.

އެހެން ނަމަވެސް ސިޔާސީ ގޮތުން ޑރ. ޝަހީމަކީ މާ ކާމިޔާބު ބޭފުޅެއްނޫނެވެ. އައު ގާނޫނު އަސާސީގެ ދަށުން 2008ގައި ގިނަ ޕާޓީ ވާދަކުރެވިގެން އުފެދުނު ފުރަތަމަ ސަރުކާރު ވައްޓާލުމަށް ފަހު އުފެއްދި ބަގަވީ ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުންގެތެރެއިން ޑރ. ޝަހީމް ފެނިގެން ދިޔައެވެ. ޑރ. މުހައްމަދު ވަހީދު ހަސަން މަނިކު ސަރުކާރުގައި ޑރ. ޝަހީމް އަދާކުރެއްވީ އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރު ކަމެވެ. ޑރ. ވަހީދުގެ ބައި ސަރުކާރުގައި އިސްލާމިކް މިނިސްޓަރގެ ހައިސިއްޔަތުން އާދަޔާ ހިލާފު ކާމިޔާބު މަސައްކަތްފުޅެއް ޑރ. ޝަހީމަކަށް ކުރެއްވުނު ތަނެއް ނުފެނުނެވެ. 

2013 ގައި އުފެދުނު ރައީސް ޔާމީނު ސަރުކާރުގެ އިސްލަމް މިނިސްޓަރުކަން ފުރަތަމަ ކުރެއްވީ ޑރ. ޝަހީމެވެ. މަގާމުން ވަކިވެ ގަޑައިގަތުމާ ހަމަޔަށް އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރުގެ ހައިސިއްޔަތުން ކުރެއްވުނު މާބޮޑުކަމެއް އެ ސަރުކާރުގައިވެސް ޑރ. ޝަހީމަކަށް ނެތެވެ. 

ދެފަހަރު މަތީން ނަމުން ދެ ސަރުކާރެއްގައި އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރުކަން ޑރ. ޝަހީމް ރާއްޖޭގައި ކުރައްވައިފިއެވެ. ރާއްޖޭގެ ގާނޫނީ އޮނިގަނޑުގެ ތެރޭގައި ބޮއްސުންލާފައި ހުރި އިސްލާމީ އުސޫލުތައް އިޔާދަކޮށް ނަގަހައްޓާ ދަމަހައްޓަން އެ ދެފަހަރުވެސް ކުރެއްވުނު ކަމެއްނެތެވެ. ރާއްޖޭގެ ގާނޫނީ ނިޒާމްގެ ތެރޭގައި ހުރި އިސްލާމީ ޝަރީއަތާ ހިލާފުކަންކަން ފާހަގަކޮށް އެކަން ކަން އިސްލާހު ކުރުމަށް ކުރެއްވި މަސައްކަތެއް އަދި ކުރެއްވި މަސައްކަތުން އައި ހެޔޮ ބަދަލެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ.

ކުޑަމިނުން ޝަރީއަތް މެދުވެރިކޮށް ނެގެވޭ ރިބާ ނެގުން ހުއްޓުވާ ނުލެއްވުނެވެ. އިސްލާމް ދީނަށް ފުރައްސާރަ ކުރުމާއި އިސްލާމު ދީނުގެ ނަމުގައި ހައްދުފަހަނަ އެޅުން ނުހުއްޓުވުނުތާ އެކަމަށް ހުރި ފުރުސަތުތައް ކުޑަކުރުމަށް ކުރެއްވުނު ކަމެއް ނެތެވެ. ނިޒާމީ ތައުލީމުގެ ތެރޭގައި އިސްލާމީ އަގީދާ އަށަގަންނުވާ މުޅި ތައުލީމީ ނިޒާމަކީ އިސްލާމް ދީނުގެ އޮނިގަނޑު ތެރެއަށް ފެތިފައިވާ ނިޒާމަކަށް ހެއްދެވުމަށް ކުރެއްވުނު ކަމެއްނެތެވެ. ދިވެހި ވަޒީފާގެ މާހައުލަކީ އިސްލާމީ ވެއްޓަކަށް ބަދަލުކޮށެއް ނުލެއްވުނެވެ. އެކި ނަންނަމުގައި ހިންގާ ހޭލުންތެރިކުރުވުމުގެ ހުރިހާ ޕްރޮގްރާމް ތަކުގައި އިސްލާމީ ސަގާފަތާ ބީރައްޓެހި ކުރުވާ ޒާތުގެ އެއްވެސް ވިސްނުމެއް ނުވަތަ ކޮންޓެއްޓެއް ހިމެނިފައިވޭތޯ ބަލާލެވޭނެ މެކެނިޒަމެއް ކުޑަމިނުން ގާއިމުކޮށް ނުލެއްވުނެވެ. 

ގާނޫނާއި ގަވައިދު ހެދުމުގައި އިސްލާމީ ޝަރީއަތާ ދުރު މަފްހޫމުތައް ނުހިމެނޭނެހެން ގާނޫނާއި ގަވައިދުތައް ހަދާ ފާސްކޮށް ތަންފީޒު ކުރެވޭނެ ގޮތަކަށް ކަންކަން ބައްޓަމެއް ނުކުރެއްވުނެވެ. ދައުލަތާ ސަރުކާރުން ކުރާ ކޮންމެ ކަމަކީ އިސްލާމީ ގިއުގަނޑުގެ ތެރޭގައި ހިންގޭ ކަންތައްތަކެއް ކަން ކަށަވަރު ކުރެވޭނެ ގޮތެއް ނުހެއްދެވުނެވެ. 

މިސްކިތް ތަކުގައި ވަގުތައް ބަންގި ގޮއްވާ ހުތުބާލިޔެ ޒަކާތްނަގާ ހައްޖު ކޯޕަރޭޝަން ހިންގުމަކުން އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރެއްގެ ވާޖިބު އަދާކުރެވުނު ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. އަނެއްކާވެސް މި ނޮވެންބަރު މަހު ސަތާރައިގައި ޑރ. މުއިއްޒު އުފައްދަވާ ސަރުކާރުގެ އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރު ކަމަށް ޑރ. ޝަހީމް އިސް ކުރައްވައިފިނަމަ އިސްލާމިކް މިނިސްޓަރުކަމަށް ޑރ. ޝަހީމް ވާނީ ތިންފަށެވެ. މަގާމުގައި އެކަށީގެންވާ ނަތީޖާއެއް ނެރެނުދެއްވި ފަށް ކަނޑުއްވަން ޖެހުން ނޫން ކަމެއް އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރު ކަމުގައި ޑރ. ޝަހީމަށް ދެންވެސް ނުކުރެއްވޭނެއެވެ. ހަގީގަތަކީ އިސްލަމިކް މިނިސްޓަރު ކަމުގައި ޑރ. ޝަހީމަކީ ބޮޑު ފޭލިޔަރެކެވެ.

މަޖިލީހުގައި ދާއިރާތައް ތަމްސީލުކުރާ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުން މިފަހަރު ވެސް ގޮނޑިއަށް ވާދަ ކުރާނެއެވެ. ގޮނޑީގައި ތިބި މެންބަރުންނާއި އަލަށް ގޮނޑިއަށް އަރަން މަތިހަށި ނަގާ މީހުން ޓިކެޓް ކަށަވަރު ކުރުމަށްޓަކައި ކުރެވުނުހާ ކަމެއް ކުރެއެވެ. ފެންނަ ފެނުމުގައި ހުރިހާ ދާއިރާއެއްގައި ވެސް ކޮންމެ ޕާޓީއެއްގެ ޕްރައިމަރީގައި ފިސާރި ވާދަވެރި ވާނެއެވެ. ޕްރައިމަރީ ކާމިޔާބުކުރާ މީހާގެ ފަހަތަށް ބަލިވާ މީހުންނަށް ނޭރޭ ވަރަށް ޕްރައިމަރީގައި ވާން ކުރާނެއެވެ. ޕްރައިމަރީގައި ބަލި ވީމާ ޑިމޮކްރަސީގެ ޗެންޕިއަނަށް ވެސް އެނޫން ވަރެއް ނުވިއެވެ.

2024ގެ އާއްމު އިންތިހާބުގައި އެންމެ ވާން ކުރާނީ ޕީއެންސީ-ޕީޕީއެމް ޕްރައިމަރީގައެވެ. ޕީއެންސީ-ޕީޕީއެމް ކޯލިޝަންގެ ޕްރައިމަރީ ބާއްވަނީ އެއްކޮށް ކަމުގައި ވުމަކީ ޕްރައިމަރީގެ ހިފުންގަނޑު ހޫނުވުމުގެ އެއް ސަބަބެވެ. އެ ދެ ޕާޓީންކުރެ މެންބަރުން ގިނައީ ޕީޕީއެމްގައެވެ. ކޯލިޝަނެއް ގޮތުގައި އޮތުމުން މުޅި ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި ދާއިރާ މަޖިލިސް އޮތީ ޕީޕީއެމްގެއެވެ. ކޮންމެ ދާއިރާއެއްގައި ވެސް މެންބަރުން އޮތީ ޕީޕީއެމްގެއެވެ. މަޖިލީހުގެ ޓިކެޓަށް ފައްކާވެގެން ދާއިރާތަކުގައި ތިބީވެސް ޕީޕީއެމް މެންބަރުންނެވެ. އެހެން އެކަން އޮތްއިރު ނިމި ދިޔަ ރިޔާސީ އިންތިހާބާ ހަމައަށް އައިއިރުން ޕީއެންސީގައި ހަމަވަނީ ކިރިޔާ ތިންހާހެވެ. 

ނަސީބު ދިމާކުރި ގޮތުން ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ވެރިކަން ލިބުނީ ބައިމަދު ޕީއެންސީއަށެވެ. ޕީއެންސީއަށް ވެރިކަން ލިބުމާއެކު ޕީއެންސީއަކީ ދިހަހާސް މެންބަރުން ހަމަވާ ޕާޓީއަކަށް ހެދުމަށް ޕީއެންސީ މަސައްކަތް ފެށިއެވެ. ވެރިކަމަށް އިންތިހާބުވި ޕީއެންސީއަށް ފުލުފުލުން މެންބަރުން ވަންނަން ފަށައިފިއެވެ. ޕީޕީއެމް ފިކުރާ މާބޮޑު ގުޅުމެއްނެތް އެތައް ބަޔަކު ޕީއެންސީއާއި ގުޅެމުން ދިއުމުގައި މަޖިލީހުގެ ޓިކެޓަށް އަމާޒު ހިފާފައިވެއެވެ. ރައީސް މުއިއްޒުގެ ހިޔަނީގައި މަޖިލީހުގެ ގޮނޑި ކަށަވަރު ކުރުމާ ސިޔާސީ މަގާމުތައް ކަށަވަރު ކުރުމަށް ފައުޖު ފައުޖަށް ޕީއެންސީއަށް މީހުން ގުޅުމަކީ ޕީޕީއެމްގެ ހިދުމަތުގައި އުޅުނު ދުވަސްވީ މެންބަރުންނަށް ބަލައިގަންނަން އެހާ ފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. އަމްދުން ކުރިއްސުރެ ޕީޕީއެމްގެ ޓިކެޓްގައި މަޖިލީހަށް ނިކުންނަން ފައްކާވަމުން އައި މީހުނަށް އެކަމަކީ ބަލައިގަތުން ފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. 

ކޮންމެ ހެނެއްވިޔަސް ޕީއެންސީ-ޕީޕިއެމް އެއްބައެއްގެ ގޮތުގައި މަޖިލީހަށް ވާދަކުރަން ނުނިކުމެއެއް އެމްޑީޕީގެ މައްޗަށް ކުރި ހޯދުމަކީ ފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ޕީއެންސީއަށް އަލަށް ގުޅޭ ފިކުރު ތަފާތު މީހުންނާއި ކުރިއްސުރެ ޕީޕީއެމް-ޕީއެންސީގައި ތިބި މީހުންނާ އެއްކޮށް ބާއްވާ މަސްހުނި ޕްރައިމަރީ އަކަށްފަހު އެއްބައެއްގެ ގޮތުގައި މަޖިލީހަށް ވާދަކޮށްގެން ހީކުރާވަރުގެ ނަތީޖާއެއް ލިބުމަކާ ކައިރިއެއް ނޫނެވެ. ޕްރައިމަރީގެ ފެޅުން ގަނޑަކީ ވަރަށް ވެސް ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކަށް ވާނެއެވެ. 

އިރެއްގައި ބަޔަކު 65 ގޮނޑި ނެގިއަސް ޕީއެންސީ - ޕީޕީއެމްއަށް 70 އަށް ވުރެ ގިނަ ގޮނޑި ނަަގާނެ ކަމަށް ބުނެ މަސައްކަތް ކުރުމަކީ ޕީއެންސީގެ ޗެއަރޕަސަން ނުކުރާންވީ ކަމެއްނޫނެވެ. ނުކުރާންވީ އުންމީދެއް ވެސް ނޫނެވެ. ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މަސްރަހު އެނބުރެމުން ސެނބުރެމުން ދާގޮތުން ވަކި އެއްޕާޓީއަކުން މަޖިލީހުގެ ބޮޑު މެޖޯރިޓީއެއް ހޯދުމަކީ ވުމަށްވުރެ ނުވުން ކައިރި ކަމެކެވެ. ޕީއެންސީއަށް ޔާމީނުގެ ފޮޓޮއެއްގެ ނިވަލުން ރިޔާސީ އިންތިހާބު ކާމިޔާބު ކުރެވުނެއް ކަމަކު ގިނަ ފަހަރަށް އަދުރޭ ޖަހާ ހިސާބު ދަނީ ދަލު ފުލުންނެވެ.   

ގާނޫނު ހިނގާނީ ގާނޫނުން ތިރިއަށެވެ. ރައީސް ޔާމީނަކީ ގާނޫނުން މައްޗެވެ. ކޮންމެ ކަމެއް ކުރިއަސް ރާއްޖޭގެ ގިނަ ރައްޔިތުން ބުނަނީ ރައީސް ޔާމީނު ވިއްޔާ އޯކޭ ކަމަށެވެ. މިހާރު ރައީސް ޔާމީނަށް އިއްވާ ފައިވާ 11 އަހަރުގެ ޖަލު ހުކުމަކީ ހަރާން ހުކުމެއް ކަމަށް ނުބުނާ ވަޒީރަކު، ރައީސަކު އަދި އެއްވެސް ވެރިޔަކު އަންނަ ސަރުކާރަކު ނުހުންނާނެވެ. ޚުދު ރައީސް މުޢިއްޒު ވެސް އޭގައި ހިމެނި ވަޑައިގަނެއެވެ.

ރިޕަބްލިކް އޮފް ކުޑަ އެމެރިކާގައި ހުކުމްތައް ހަލާލު ވާނީ ހަމައެކަނި ނިކަމެތިންގެ މައްޗަށެވެ. އަދުލް އިންސާފު ގާއިމު ކުރަން ކޯޓް ތަކުގައި ތިއްބަވާ ފަނޑިޔާރުންނަށްވުރެ މަތީގައި އޮންނަނީ އެ ކޯޓެއްގެ ފުރާޅެވެ. ރައީސް ޔާމީނަކީ އެންމެ މަތީ ކޯޓްގެ ފުރާޅު ނަންގަވާ ފަނޑިޔާރުން ބަނޑުބިންމަތީ ދަންމަވާ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ އެންމެހާ މާލަމް ތަކަށް އެރޭގެ ދަންވަރު ފައު ކުރެއްވި މާތް ސާހިބާ ކަން އޮތީ އެމަނިކުފާނުގެ ވެރިކަމުގައި ސާބިތުކޮށް ދެއްވާފައެވެ. ވީއިރު ދެން ކޮންމެ ކަމެއް ކުރެއްވިއަސް ރައީސް ޔާމީނަށް އިއްވަން އޮންނާނެ ހަލާލު ހުކުމަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟

އެވަރުގެ މުޖްރިމަކު ނަމަ އެ މަނިކުފާނުގެ ފޮޓޯފުޅު ދައްކާލީމާ ރައްޔިތުންގެ 54 އިންސައްތަ ކެވި އަރައިގެން ގޮސް ޑރ. މުހަންމަދު މުއިއްޒު ރާއްޖޭގެ ރައީސް ކަމަށް ގެންނާކަށް ވޯޓެއް ނާޅާނެއެވެ.

ރާއްޖެ ހިނގާނީ ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުން ބޭނުންވާ ގޮތަށެވެ. ރައްޔިތުން ބޭނުންވަނީ ރައީސް ޔާމީނެވެ. ހުވާ ކުރެއްވުމަށް ފަހު އެނޫން ކަމެއް ކުރައްވާކަށް ރައީސް މުއިއްޒަކަށް ނެތެވެ.

ބަންޑާރަ ނައިބާއި ހާރިޖީ ވަޒީރުގެ އިތުބާރުނެތް ކަމަށް ވޯޓަށް އަހަން ނުކެރިގެން ކުރިން އުޅުނީ ބަރަހަނާ ވާތަން ފެނިދާނެތީއެވެ. އޭރު ލަސްކޮށް ފަސްކުރީ އެ މީހުނަށް ފުރިހަމަ އިތުބާރު އޮތްކަން އެނގޭތީ އެކަމާ މޭކަރައިގެންނެވެ. އޭގެ ފަހުން އޮތީ އީވާ ގިއްގެޅޭ ވޯޓުކަން އެނގޭތީ ލަސްކޮށް ދަންމާލީމު ނޫން ހެއްޔެވެ. އެއްކަމެއް ވިޔަނުދީ މަޖިލިސް ހުއްޓުވައިގެން ފަހުން މިދުވަސް ނާންނާނެ ކަމަށް ހީކުރީ ހެއްޔެވެ. 

އެމްޑީޕީގެ ރިޔާސަތު ހިސޯރުކޮށްގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރިޔާސަތު ހިސޯރުކޮށްގެން ސައްކެޔޮ ގަހަށް މަކުނު އަރާ އިންނަހެން އިނުމުގެ ދުވަސް ހަމަވަމުން ދާތަން ފެންނަން ފެށިތާ ކިތަންމެ ދުވަހެއް ނޫންހެއްޔެވެ. އެކި ފަހަރު އެކި ހަމަ ދައްކައިގެން ގޮނޑިން ނުފައިބާން ލައްކަ ފޮނުއަރުވައިފީމު ނޫން ހެއްޔެވެ. ތިމާގެ ގޮތް ފޮތް ނެތްކަން ކަނު ބީރު މީހާއަށް ވެސް އިހުސާސް ވަންދެން އަމިއްލައަށް ހަސީލަތް ހާމަ ކުރަމުން ތިޔަ ދަނީ ލައިގެން އޮތް ދުލި ދަމައިގަނެވެން ދެންނެކޭ ނުބުނަން ހެއްޔެވެ.

ބާކުލިވެސް ފޫޅުގަނޑު ބޭރަށް ނިކުތަ ނުދޭން އުނބު ގަނޑަކަށް ނަމަވެސް ވަދެއޮވެއެވެ. ނަޝީދަށް އެވަރުވެސް ނުވެ އަމިލައަށް ތިމާގެ އަސްލު ސޫރަ އެހުރެގެން ދަނީ ހާމަކޮށް ދެމުންނެވެ. މަޖިލީހުގެ ދާއިމީ ކޮމިޓީތައް އެކުލަވާލުުމުގެ މަސައްކަތް ނުނިމޭ ކަމުގެ ބަހަނާގައި މައްސަލަތައް އެޖެންޑާ ނުކޮށް މަޖިލީހުގައި މަރުތަޅު އަޅުވާ މަޖިލީހުގެ ރިޔާސަތު ރޭޕްކުރީމު ނޫން ހެއްޔެވެ. ކޮމެޓީތައް އެކުލަވާ ނުލާ ސީދި އޮޑިއަށް ސައިތާނު އަރާ އިންހެން އިނީ މިދުވަސް ނާންނާނެ ކަމަށް ހިތައެވެ. ދޮގުވެރި މީދާތައް ކާލިގަނޑު ކޮށާލަން އުޅޭ ވަރަކަށް ސޮހެނީ އަރާހުރި ހަރޭ ބުނި ހަނދާނެއް ނެތްދޯއެވެ. ކުލަ ބަދަލު ކޮށްގެން ނިކުމެ ދި މޮކް ރެޓްސް ޖެހޭނީ އަނގަ އޮރިކުރަން ފަތޭރި ވަކަރު މަތީ ދުވެދުވެ ތިބޭންކަން ނޭނގޭތީ ދެރައެވެ.

އެމްޑީޕީ އަނބުރާ ހޯދަން ނިކުތް ދަތުރުގައި އެތައްހާސް މެންބަރުންގެ ގައިގާ ކޮޅުފައިން ޖަހާ 109 ހާސް މީހުން މަގުމަތިކޮށްލާފާ އުސްގޮނޑީގައި އިނދެވި ދާނެއޭ ހީވަނީ ހެއްޔެވެ. އުސްގޮނޑިން އަނގަވަތަށް ތިރިގޮނޑިއަށް ގުޅަޔަކަށް ޖެހޭތަން ފެންނާކަށް ދެން މާކަ ގިނަ ދުވަހެއް ނެތެވެ. އެމްޑީޕީއަށްވެސް މަޖިލީހަށްވެސް މިހާރު ބޭނުންވަނީ ނަޝީދު ނޫން ގޮތެކެވެ. އެމްޑީޕީގެ ޗޮއިސްއަކީ އަދިވެސް އިބޫއެވެ. އަންނިއެއް ނޫނެވެ. އެކަން މަޖިލީހުން ދައްކާލާނެއެވެ. އަންނި ސައިޒް ވާނީ އިބޫގެ ވެރިކަމުގައެވެ.

ހިނގަމުންދާ ސަރުކާރު ހިންގުމުގައި ހުރި ބަލިފައިތައް ދެނެގަނެ އައު ސަރުކާރު ހިންގުން ތަރުތީބު ކުރުމަށް ދެވޭ އިންތިގާލީ މަރުހަލާގެ ބޭނުން ކުރަން ވާނީ ފިތުނަ އުފައްދާކަށް ނޫނެވެ. ގޯސްކޮށް ހުރި ކަންކަން ދެނެގަނެ އެކަންކަން ރަގަޅުކޮށްގެން ސަރުކާރު ހިންގުމަށްޓަކާ އެ މަރުހަލާގައި އައު ސަރުކާރުން ޖެހެނީ ތައްޔާރުވާށެވެ. ހިނގަމުންދާ ސަރުކާރުގެ ގާނޫނީ ސައްހަކަން އޮންނަ އެންމެ ފަހު ވަގުތާ ޖެހެންދެން ޖެހޭނީ ކެތްތެރިވާށެވެ. 

އިންތިހާބީ ރައީސްގެ އޮފީހަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހެއް ނޫނެވެ. ހިނގަމުން ދާ ސަރުކާރުގެ ތެރޭގައި ކޮރަޕްޝަނާއި ފަސާދަ ހިނގާފައި އޮތްނަމަ އެކަމަކަށް ފިޔަވަޅު އަޅަން ޖެހެނީ އައު ރައީސް ގާނޫނީ ހުވާ ކުރުމަށް ފަހުގައެވެ. ސަރުކާރު ހިންގަން ޖެހޭ ގޮތުގެ އަމުރުތައް ނެރޭނީވެސް ވެރިކަމާ ހަވާލުވުމަށް ފަހުގައެވެ.

ތަނެއް ދޮރެއް ނުބަލާ އިންތިހާބީ ރައީސްގެ އޮފީހަށް މައުލޫމާތެއް ލިބޭ އިރަށް ކަމުގެ ދެކޮޅު ނުބަލާ ޕްރެސްއަށް އަރާ ވާހަކަ ދައްކައިގަތަކަސް ކަމަކު ނުދާނެއެވެ. ވެރިކަމާ ހަވާލު ނުވެވެނީސް ވެސް އެކަމުން ގެއްލެނީ ބަހުގެ އިތުބާރެވެ. މިވީ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅު ތެރޭގައިވެސް އެކަހަލަ ކިތަންމެ ކަމެއް ތިލަވެއްޖެއެވެ.

އިންތިގާލީ ކޮމެޓީއަކުން ގެނައި މައުލޫމަތާކާ ގުޅިގެން އިންތިހާބީ ރައީސްގެ އޮފީހުން އެގޮތަށް ދެއްކި އެއް ވާހަކައަކީ ރާއްޖޭން ބޭސް ހުސްވާ ވާހަކައެވެ. ބޭސް ނެތިގެން ހޮސްޕީޓަލްތައް ހުއްޓުމަކަށް ދާހިސާބުގައި އޮތް ވާހަކައެވެ. އެވާހަކަ ދެއްކިތާ ދެތިން ދުވަސް ފަހުން އިވުނީ ރާއްޖެއަށް ބޭސް އެތެރެކުރުމާބެހޭ އެއްބަސްވުމެއްގައި ސަރުކާރުން ސޮއިނުކުރާން އިންތިހާބީ ރައީސް އެދުނު ވާހަކައެވެ. 

ސަރުކާރު ހިއްސާވާ އެސްޓީއޯގެ މަސްއޫލިއްޔަތުގެ ތެރޭގައި ބޭހާ ކާޑާ ތެލާ ހުސްނުކޮށް ބެހެއްޓުމަށް ކަނޑައެޅިފައި އޮވެއެވެ. ކޮންމެ ބަޔަކު ވެރިކަމުގައި ތިއްބަސް އެސްޓީއޯއިން އެކަން ކުރުމަށް ރޭވިފައި އޮތް ގޮތަށް ތަރުތީބުން އެކަން ކުރަމުން ދާނެއެވެ. ބޭސް އެތެރެކުރުމަށް އެގްރިމެންޓް ކުރެވިފައި ހުންނަ ފަރާތްތަކާއެކު ވެވޭ އެއް ބަސްވުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމުން އެގްރިމަންޓް އައުކުރުމާއި އެހެން އައު ފަރާތް ފަރާތާއެކު އެގްރިމަންޓް ކޮށްގެން ބޭސް އެތެރެ ކުރުމަކީ އެސްޓީއޯއިން މެދުކަނޑާނުލާ ވަކި ތަރުތީބަކުން ކުރަމުން އަންނަ ކަންކަމެވެ. އެކަންކަން އެސްޓީއޯ ފަދަ ދައުލަތުގެ ކުންފުނިތަކުން ކުރަނީ ވެރިކަމުގައި ތިބޭ ބައެއް ބަލައިގެނެއް ނޫނެވެ. 

އެސްޓީއޯ ހިންގަނީ ވަކި ގަވަރނިންގ ބޯޑަކުންނެވެ. އެ ބޯޑަށް މީހުން އައްޔަނު ކުރަނީ އެކަމަށް ހާއްސަ މުއައްސަސާއަކުންނެވެ. ރައީސްއަކަށް ހުންނަ މީހަކަށް އޮންނަ ފުރުސަތަކީ ކުންފުނީގެ ގަވަރނިން ބޯޑަށް ސަރުކާރުން އައްޔަނު ކުރަން ބޭނުންވާ ބަޔަކީ ކޮންބައެއް ކަމާމެދު ޕީސީބީއަށް ލަފާދިނުމެވެ. ކުންފުނި ހިންގަނީ ގަވަރނިންގ ބޯޑުން ކަނޑައަޅާ ގޮތަކަށެވެ. ވެރިކަމެއް ލިބެން އުޅުނަކަސް ކޮންމެ ކަމަކަށް ދަނޑި ދިގު އުނދުޅި ހެދިގެން ކަމަކު ނުދާނެއެވެ.  

ޑރ. ޖަމީލަކީ ސަރުކާރު ހިންގުމަށް އެންމެ ބޮޑަށް ބަސްކިޔަން ބޭނުންވާނެ އެކެކެވެ. ޑރ. ޖަމީލުގެ ހިޔަނީގައި މަލީހަށް ވަޒީރުކަމެއް ހޯދާ ދެވޭތޯ ވެސް ޖަމީލު ލައްކަ މަސައްކަތް ކުރާނެއެވެ. މި ދެމީހުންނަށް ސަރުކާރުގެ ތެރޭން ބާރުވެރިކަން ޑރ. މުއިއްޒު ނުދީފިނަމަ ހަތަރެސްކަން ހަމަ ކޮށްލާނެއެވެ. 

ޑރ. ޝަހީމަކީ އަނެއް ތަރިއެވެ. ޝަހީމަށް ބާރުހުރި ވުޒާރާއެއް ނުދީ ފަރަކު ނުޖެހޭނެއެވެ. ޝަހީމާއެކު ޝަހީމް ބޭނުންވާ ބަޔަކު ސަރުކާރުގެ ތެރޭގައި ރުކުރުވާ ނުލާ މުއިއްޒު ހުއްޓަކަ ނުދޭނެއެވެ.

ޑރ. މުނައްވަރަށް ބޭނުން ވާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ސައިޒުގެ މަގާމެކެވެ. އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރުކަމަށް ވުރެ ކުޑަ ކަމެއް އޭނާ ބޭނުމެއް ނުވާނެއެވެ. ނަސީބަކުން އޭނާގެ ހިޔަނިން އެހެން މީހަކަށް މަގާމެއް ހޯދާދޭކަށް ނޫޅޭނެއެވެ. 

ކާނަލް ނާޒިމަށް ބޭނުންވާނީ ވަރަށް ބޮޑު ޕޯޝަނެކެވެ. އެތައް ބަޔަކަށް އޭނާގެ ހިޔަނިން މަގާމްތައް ހޯދާދޭން ފައިވިދޭނެއެވެ. އަމްދުން ނާޒިމަށް ޑިފެންސް މިނިސްޓަރުކަން ނުދިއެއް ނުވާނެއެވެ. 

ދުނިޔާ މައުމޫނު އެހުރީ ހިހޫތަނަށް އަރައެވެ. ފޮރިން މިނިސްޓަރުކަން ނޫން ކަމެއް އެކަމަނާ ހިތްހަމަ ޖެހިގެން ގަބޫލުކުރަން ދަތިވާނެއެވެ. މިކަމަނާއަކީވެސް މުއިއްޒަށް ވާނީ ބޮލު ރިހުމަކަށެވެ.

އާޒިމާ ޝުކޫރު އަދި އެބަހުއްޓެވެ. މުޅި ސަރުކާރުގެ ގާނޫނީ މޭސްތިރިކަން އެކަމަނާއަށް ނުދިއެއް ނުވާނެއެވެ. ޗާގޯސް ހޯދޭނީވެސް އޭރަށްތާއެވެ. 

ޑރ. އިރުތިޝާމް ޢާދަމްވެސް އެބަހުއްޓެވެ. ކުރީގެ ނައިބު ރައީސް ޖިހާދު ވެސް ބާކީކޮށެއް ނުލެވޭނެއެވެ. މުހުތާޒް މުހުސިނާއި ޑރ. ގުބާދު ވެސް ހުރީއެވެ. އިގްބާލް އާދަމާއި އަލީ އާރިފާ ނިހާނު ހަސަން މަނިކު މެން ދޫކޮށެއް ނުލެވޭނެއެވެ. 

އިސްވެ ބުނެވިދިޔަ ކަހަލަ އެތައް ބަޔަކު މުއިއްޒު ވަށާލާފައި އެބަތިއްބެވެ. އެކި ސަރުކާރުގައި އެކިއެކި ބާރުހުރި މަގާމްތައް އަދާކޮށް ފެއިލްވެފައި ތިބި ނަމުން ބޮޑު ކަމެއް ނުވި ސިޔާސީ ބޯވައިގެ އައިން އައިނެވެ. މުއިއްޒަށް މިބައިގަޑު އޮބެހެއްޓުމަކީ ކުޑަ ގޮންޖެހުމަކަށް ނުވާނެއެވެ. 

ދެގޮތެއް ނުވެ ޕީޕީއެމްގައި ތިބި އިސް ލީޑަރޝިޕާއި އިސް ހަރަކާތް ތެރިންނާއި ގައިވީދި ސަޕޯޓަރުންނަށް ގޮތް ހޯދާދިނުމަކީވެސް މުއިއްޒަށް ކޮންމެހެން ކުރަން މަޖުބޫރު ވާނެކަމެކެވެ. އެކަން ނުކޮށް އެމީހުން މަގުމަތިވާން ދޫކޮށެއް ނުލެވޭނެއެވެ. 

ބުނެވި ދިޔަ އެންމެންނަށް ވުރެ މުހިންމު ބާރުގަދަ އެހެން ދެވިންގަކަށް ބާރުވެރިކަން ނުދީ މުއިއްޒަށް ހަމަނޭވާ ނުލެވޭނެއެވެ. ސަލަފާއި މާލޭގެ ލީޑިންގ ގްރޫޕްތަކެވެ. ހަރުކަށި ފިކުރުގެ މީހުންނެކޭ ޑްރަގް ކާޓްލް ތަކެކޭ ގޭންގްތަކެކޭ ބުނާކަށް ނެތީމެވެ.  

ޔާމީނު ބުނެގެން ގާސިމުކައިރިއަށް ގޮސް ބޮޑު މުސާރަކައިގެން ނެތް މޮޅު ހޯދައިގެން ވަގު ކުކުޅުކާ ބުޅަލަކަށް ވެގެން ޖުމްހޫރީގައި ވައްވައްޖެހީ މި ދުވަސް ހޯދަންކަން ނޭނގޭ މީހަކު ނޫޅެއެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން ގާސިމް ފުޑާލުމަށް ޔާމީނު ހަވާލުކުރި ޓާސްކް ނިމިއްޖެ ދޯއެވެ. ސަރުކާރު ކޯލިޝަންގައި އޮތް ޖުމްހޫރީ ޕާޓީން ހިމާޔަތް ހޯދައިގެން ވަޒީރުކަމުގައި ކުރި ވައްކަމާ ހިޔާނާތުގެ ތުހުމަތުން ބަރީއަވެ ފަސް އަހަރު ވަންދެން ގާސިމު އަތުން މިލިއަނުން ފައިސާ ދަމައިގަނެގެން ފަސް އަހަރުގެ ގެއްލުން ފޫބައްދާ ލެވިއްޖެ ނޫން ހެއްޔެވެ. މިހާރު ހުވަފެން ބަލަމުން ތިޔަ ކުރާކަމަކީ މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް ގެނެސްގެން ވަޒީރުކަމެއް ލިބޭތޯ ހުރި މީހެއްކަން އެންގުމުގެ މަސައްކަތްކަން އެނގެއެވެ.

ޓްވިޓަރގައި ރާގު ރާގަށް މުއިއްޒު ދިފާއުކޮށް މީހުންނާ ވިއްދާލައިގެން އިރުތިޝާމް އުޅޭ ބޭނުން ނޭނގިގެން އުޅެނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ. އަސްކަރީ ގޮތުން ބްރެގޭޑިއަރ ދީދީ މެންނަށް ރައްދު ދޭން ހަޔާތް ގަނެ ބަލާށެވެ. ރައްޔިތުންގެ ސަލާމަތާއި ހައްގު ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގައުމީ ވާޖިބު ހަނދާން ނެތިގެން އުޅެނީ ބްރެގޭޑިއަރ އިބްރާހީމް ދީދީއަކަށް ނޫނެވެ. އޮޅި ހަނދާންނެތިގެން އުޅެނީ ޑރ. މުއިއްޒަށާއި އިރުތިޝާމަށެވެ. އަދި ސިޔާސީ ބޭނުމުގައި އިންޑިއާ އައުޓް ގޮވާ ބައި ގަނޑަށެވެ. 

އިންޑިއާ ސިފައިން ރާއްޖޭގައި ތިބިކަމަށް ވެގެން ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތި ކަމުގައި ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމާ އިސްތިގުލާލު ގުރުބާން ކުރަން ހީލަތްތެރި ވާހަކަ ދައްކާ ރައްޔިތުންގެ ބޯދޮއްވަން ނުހަދާށެވެ. އާރާ ބާރުގެ ގޮތުން ދުނިޔޭގެ ބޮޑު ބާރަކާ ޖެހި ނުގަނެ ރައްޔިތުންގެ ވޯޓު ހޯދަން ނޭނގިގެން ގައުމު ނުރައްކަލަށް ވައްޓާނުލާށެވެ. އިބްރާހީމް ދީދީ އެ ވިދާޅުވަނީ ހައްގު ތެދެވެ. ޑރ. މުއިއްޒު ކުރައްވަން އުޅުއްވާ ކަމަކީ އިންޑިއާ ކަނޑުގެ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަން ނުރައްކަލުގެ ތެރެއަށް ވައްޓާލައްވާ، މިޤައުމާއި ޤައުމު ހިމެނޭ ސަރަހައްދު ހަމަނުޖެހުމަށް ވައްޓާލުމެވެ. 

ދޭދޭ ގައުމުގެ މެދުގައި އުފެދި ކުރިއަށްދާ ބައިނަލްއަގުވަމީ ގުޅުމުގެ ތެރެއިން އެއްގައުމު އަނެއް ގައުމަށް އެހީތެރިވެ ދިނުމާއި ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރުކޮށް ދިނުމަކީ މިއަދުގެ ބަވަނަވެތި ދުނިޔޭގައި އަމަލު ކުރެވޭ ގޮތްކަން ކަނޑައެޅިގެން އެނގިތިބެ ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލައިގެން ވެރިކަން ހޯދުމަށް ރައްޔިތުންގެ ވޯޓް ބޭނުން ވެގެން ގައުމީ ސަލާމަތައް ނުރައްކާތެރި ކެންޕޭން ކުރާނެ ކަމެއްނެތެވެ. 

ރާއްޖޭގައި އިންޑިއާ ސިފައިން ގެނެސް ބައިތިއްބައިގެން އުޅުނީ މުއިއްޒާއި އިރުތިޝާމް ވަޒީރުކަންކުރި ޔާމީނު ސަރުކާރުންނެވެ. ހެލިކޮޕްޓަރާއި ޑޯނިއަަރ ބޯޓްގެ އޮޕަރޭޝަނަށާއި ސެނެހިޔާ ހޮސްޕިޓަލްގެ ރޫޓިން ޑޮކްޓަރުންނާއި ސްޕެޝަލިސްޓުންގެ ގޮތުގައި އިންޑިޔާ އަޝްކަރިއްޔާގެ އެހީތެރިކަން ހޯދީވެސް ތިޔަ ބައިގަނޑެވެ.

އުތުރު ތިލަފަޅުގައި ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާގެ ބޭނުމަށް ހަދާ ޑޮކްޔާޑް ހަދާދެނީ އިންޑިއާ ސަރުކާރުގެ ހިލޭ އެހީގައެވެ. ތަނަކީ ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާގެ އަސްކަރީ ބޭނުމަށް ގާއިމުކުރެވޭ ތަނެއް ކަމުން އެތަން ބިނާކުރުމުގައި ބޭނުންވާ އެހީތެރިކަން ދިނުމުގައި އިންޑިއާގެ އަޝްކަރިއްޔާގެ މަދަދާ އެހީތެރިކަން ލިބެއެވެ.

ބުނެވި ދިޔަ ޒާތުގެ ކަންކަމަކީ އިންޑިއާ ސިފައިން މި ރާއްޖޭގައި ގާއިމުވެ ތިބުން ކަމަށް ސިފަކޮށްގެން ރައްޔިތުން ކައްކުވާ ދެ ގައުމުގެ ގުޅުން ގޯސްވާ ހިސާބަށް ސިޔާސީ ގޭސް އަނބުރަނީ ގައުމީ ސަލާމަތަށް ނުރައްކާ ކުރުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. ރައްޔިތުން ރުޅިއަރުވާ ގާނޫނީ ސަރުކާރާމެދު ރައްޔިތުން ނަފުރަތު ކުރުވާށެވެ. ރައްޔިތުންގެ ތާއީދު ހޯދާނެ އެހެން ގޮތެއް ނެތިގެންނެވެ.

ހަމަތެދެކެވެ. ޑރ. މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް އަންނަން މަސައްކަތް ކުރަނީ އިންޑިއާ އާއި ހަނގުރާމަ އިއުލާނު ކުރަމުންނެވެ. މުއިއްޒު ޖަހަމުން އެގެންދަނީ ހަނގުރާމައިގެ ޑަނޑޫރާއެވެ.   

ރައީސް ސޯލިހަށް ނިސްބަތް ކުރައްވާ ސިޔާމު ހަޖޫ ޖައްސަވާއިރު ނައިފަރު ދާއިރާގެ ގޮނޑިއަށް ޝިޔާމު އިންތިހާބުވެ ވަޑައިގެން ހުންނެވި ހާލަތު އަމިއްލަފުޅަށް އެނގިވަޑައެއް ނުގަތެވެ. ނައިފަރު ދާއިރާގެ ގިނަ މީހުން ޝިޔާމާ ދެކޮޅެވެ. ޝިޔާމަކަށް ތާއީދެއް ނުކުރެއެވެ. ޝިޔާމު ނައިފަރު ދާއިރާގެ ގޮނޑިއަށް ސަވާރުވެ ވަޑައިގެން ތިޔަ ހުންނަވަނީ އެ އިންތިހާބުގައި ވޯޓުދިން ދާއިރާ ރައްޔިތުންގެ ފަންސާސް ޕަސެންޓް ލިބި ވަޑައިގެނެއް ނޫނެވެ. 

2019 ވަނައަހަރު އޮތް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިހާބުގައި ނައިފަރު ދާއިރާއަށް ވޯޓުލުމުގެ ހައްގު ލިބިގެންވާ 3875 މީހުން ތިއްބެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އިންތިހާބުގާ ވޯޓު ދިނީ 3057 މީހުންނެވެ. އެއީ އެލިޖަބްލް ވޯޓަރސްގެ 82.82 ޕަސެންޓެވެ. 

ނައިފަރު ދާއިރާއަށް އެ އިންތިހާބުގައި ވޯޓުދިން 3057 މީހުންގެ ތެރެއިން 1798 މީހުން ޝިޔާމަކަށް ވޯޓެއް ނުދެއެވެ. މުޅި ދާއިރާގެ ވޯޓު ހައްގު 3875 މީހުންގެ ތެރެއިން 2616 މީހުން ޝިޔާމް މެންބަރު ކަމަށް އަންނާކަށް ތާއީދެއް ނުކުރެއެވެ. ޝިޔާމަށް އެ އިންތިހާބުގައި ވޯޓު ދިނީ އެންމެ 1259 މީހުންނެވެ. އެއީ ދާއިރާގެ 32.5 ޕަސެންޓެވެ. ވޯޓުލާން ނިކުތް މީހުންގެ 41.18 ޕަސެންޓެވެ. 

ތިމާ ތަމްސީލު ކުރާ ދާއިރާގެ ފަންސާސް އިންސައްތަ މީހުންގެ ތާއީދު ނެތި ގޮނޑިއަކަށް ސަވާރުވެ އިންނަވާ ދެވަނަ ބުރުގައި ކާމިޔާބު ކުރެއްވުމުގެ ފުރުސަތު އޮތް ރައީސް ސޯލިހަށް ފުރައްސާރަ ކުރެއްވިޔަސް މީހަކަށް ޑަރުވެސް ހީނުވާނެއެވެ. އެއްފަރާތް ވުމުގެ ވާހަކަ ދައްކަވަން ވާނީ އަމިއްލަފުޅު ހާލު އެނގިވަޑައިގެން ހުންނަވައެވެ.

2019ގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އިންތިހާބުގައި ދާއިރާއިން ވޯޓުލީ މީހުންގެ 50 ޕަސެންޓް ލިބިފައި ވަނީ 42 މެންބަރުންނަށެވެ. އޭދަފުށީ ދާއިރާގެ މެންބަރު އަހުމަދު ސަލީމާއި ފެލިދޫ ދާއރާގެ މެންބަރ އިބްރާހީމް ފަޒްލް ރަޝީދަށް ނޫނީ ދާއިރާގެ 50 ފަސެންޓް ހޯއްދެވުނު މެންބަރަކު ޕީޕީއެމް-ޕީއެންސީ އަށް ނިސްބަތްވާ މެންބަރުން ތަކުގެ ތެރެއަކު ނެތެވެ. ނައިފަރު ދާއިރާގެ މެންބަރު ޝިޔާމާއި މާވަށު ދާއިރާގެ މެންބަރު މުހައްމަދު ސައީދާއި މަޑުއްވަރީ ދާއިރާގެ މެންބަރ އާދަމް ޝަރީފުމެން ރައްޔިތުންގެ ތާއީދުގެ ވާހަކަ ދައްކަވާކަށް ރީއްޗެއް ނޫނެވެ.

މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ގޯއްޗަކީ ބޭނުންވެފައިވާ ތަނެއްކަން އެނގުނީ މި ސަރުކާރަށެވެ. މި ސަރުކާރުން ގޯތި ދޭނެ ބިން ކަނޑައަޅާ ގޯތި ދޭން ނިންމީ މި ސަރުކާރަށް އެކަން ވާނެތީއެވެ. މާލޭ ރައްޔިތުން ބޮލަށް ޗިޕްޖަހަން ގޯތީގެ ވާހަކަ މުއިއްޒު ނުދައްކަވާށެވެ. މުއިއްޒު ރާއްޖޭގެ ހައުސިން މިނިސްޓަރުކަން މެދުނުކެނޑި 7 އަހަރު ކުރެއްވީމު ނޫން ހެއްޔެވެ. އެމްޑީޕީގެ ކުރީގެ ސަރުކާރުން ގުޅިފަޅުން ބިން ދިން މީހުނަށް ދިން ގޯތިތަކަށް މުއިއްޒު މެންނަކަށް ގޮތެއް ހޯއްދަވައެއް ނުދެއްވުނެވެ. ފުށިދިއްގަރު ފަޅުން ގޯތީގެ ލިޔުން ދިން ފަރާތް ތަކަށް މުއިއްޒުމެން ސަރުކާރުގައި ތިބެ ގޮތެއް ނުދެއްކުނެވެ. 

މަލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ގޯތި ގެދޮރު ހޯދާ ދޭން ރައީސް ސޯލިހު ފައްޓަވާފައިވާ ގައުމީ މަސައްކަތް މުއިއްޒުމެން ވެރިކަމަށް އައިސް ހުއްޓުވާ ފަސްކޮށް ލަސްކުރާކަށް ފުރުސަތު ދެވޭކަށް ނެތެވެ. މާލޭ ރައްޔިތުން ތިބީ ރައީސް ސޯލިހަށް ދެވަނަ ދައުރު ދީގެން ވެސް އެ މީހުންގެ ގޯތި ކަށަވަރު ކުރާށެވެ. އެހެން ބަޔަކު ވެރިކަމަށް ގެނެސްގެން ބަދަލުތަކެއް ގެނެސް އެގޮތް މިގޮތްވެ ގޯތިގެ ކަންކަން ފަސްވާކަށް މަލޭ މީހުން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. އައު ބަޔަކު ވެރިކަމަށް ގެނެސްގެން އަލުން ބަލުން ކަންކަން ދަސްކޮށްގެން އޮޅުން ބޮޅުން އަރައިގެން އުޅޭތަން ދެކޭކަށް އެކަކުވެސް ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ. އެ ފުރުސަތު ދޭކަށް މާލޭ މީހުން މިހާރު ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 

މަލޭގެ ގޯތި ގެދޮރުގެ ކަންކަމުގައި ރައްޔިތުން މުއިއްޒަށް އިތުބާރު ކުރަން ޖެހޭ ސަބަބެއް ނެތެވެ. މުއިއްޒަކީ އަމިއްލަ ފައިމަތީގައި ހުރި ރިޔާސީ ކެންޑިޑޭޓެއް ނޫނެވެ. މުއިއްޒުގެ ސަރުކާރެއްގައި ހިނގާނީ މުއިއްޒުގެ ސިޔާސަތެއް ނޫނެވެ. އެހެން ކަމުން މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމެއްގައި ކުރެވޭނެ ކަންކަމާ ނުކުރެވޭނެ ކަންކަމަކީ ކޮބައިކަން ހޮދު މުއިއްޒަށް ވެސް ނޭނގޭނެއެވެ. މިހެން މިކަން އޮތް އިރު މި ސަރުކާރުން ދޫކުރާ ގޯތިތަކެއް ފެނުން މައްޗަަށް ނަގާނެ ގޮތް މުއިއްޒަށް އެނގޭނީ ކޮންހެނެއް ހެއްޔެވެ. މުއިއްޒު ބޭނުންވިޔަސް ޔާމީނު ބޭނުން ނުވަންޏާ އެކަމެއް ޖެހޭނީ ހުއްޓާލާށެވެ.

ރައީސް ސޯލިހު ސަރުކާރުން ކުރިކަމަކަށް ވެގެން އެކަން އެގޮތަށް ނުކުރުމަށް ޔާމީނު ނިންމަވައިފިއްޔާ މުއިއްޒަށް އެކަމެއް ނުވާނެއެވެ. ސަރުކާރު ބަދަލުކޮށްގެން މަލޭގެ ގޯތީގެ މައްސަލަ ހުއްޓުމަކަށް އަތުވެދާނެ ހާލަތަކަށް ގެންދާކަށް މާލޭ މީހުން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. މި ސަރުކާރުން ކެހި ކަނޑުލުގެ ހިތި ފިލުވާ ގޯތީގެ އުފާވެރިކަން މާލޭ މީހުނަށް ހޯދުމަށް ވެރިކަން ބަދަލު ކުރުމުގެ ރިސްކެއް ނަގާކަށް މާލޭ މީހުން ނޫޅެއެވެ. ނެތް ބިމުން ގޯތިދެނީ ކަމަށް ބުނެ ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލަން އުޅުނަސް ނެތް ބިން ރަން ބިމަށް ހަދަން މި ސަރުކާރަށް އެނގޭކަން މާލޭ މީހުން ގަބޫލުކޮށްފިއެވެ.

މީހެއްގެ ޕްރޮކްސީގައި މީހަކަށް ވެރިކަން ކޮށްދޭން ނިކުމެގެން އުޅޭ މުއިއްޒަށް ވެރިކަން ލިބުނަސް ހުންނާނީ އަތް ބަނދެވި ހިލިހިލާ ޖެހިގެންނެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ވެރިކަމަށް ގޮނޑިކޮއްކޮ އަކު ގެނެސްގެން ރައްޔިތުން ބިކަވުން ނޫން ކަމެއް ނުވާނެކަން މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް އެނގެއެވެ.

އެކަން މިހާރު މާބޮޑަށް ވެސް ސާފުވީއެވެ. ޕީއެންސީގެ ރައީސް އަދުރޭ އޭރު އެހިންޓް ދެއްވީ ހަމަ އެއްޗެއް ވިދާޅުވެ ލައްވަން ވެގެނެއް ނޫނެވެ. ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ އުޑި އެނބުރެމުން ދާގޮތުން ޕީޕީއެމްގެ ޓީކެޓްގައި ރައީސް ޔާމީނު ނޫން ބޭފުޅަކު ނިކުންނަވައިގެން ވެރިކަން އެ ބޭފުޅަކަށް ހޯއްދެވުނަސް ރައީސް ޔާމީނު މިނިވަންކޮށް ދެއްވުން ނޫން ކަމެއް ނުކުރައްވާނެކަން ރައީސް ޔާމީނަށް ވިސްނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ. ވެރިކަމުގެ އާރެއް ބާރެއް އަތްޕުޅުގައި ނޯންނާނެކަން ވިސްނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ. ރައީސް މައުމޫނާއި ރައީސް ނަޝީދަށް ޖެހިވަޑައިގެން ހާލަށްވުރެ ހާލުގައި ޖެހި ވަޑައިގަންނަވާ ތަން ފެނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ. 

ޕީޕީއެމް އިންތިހާބު ބޮއިކޮޓްކޮށް ރައީސް ސޯލިހަށް ފަސޭހަ ކަމާއެކު ދެވަނަ ދައުރު ދީގެން މިނިވަން ވުމުގެ ފުރުސަތު މާފަހިކަމަށް ގަބޫލު ކުރެއްވެނީތާއެވެ. ރައީސް ސޯލިހު ދެވަނަ ދައުރަށް ހޮވިވަޑައިގަތުމުން ދެން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތުމަށް އެމަނިކުފާނު ކުރައްވަން ޖެހި ވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމެއް ނޯންނާނެކަމާއި ވާދަވެރިކަމުގެ ބޭނުމެއް ނުއޮންނާނެކަން ރައީސް ޔާމީނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ. ރައީސް ސޯލިހު ދެވަނަ ދައުރަށް ހޮވި ވަޑައިގަތުމުން ރައީސް ސޯލިހުގެ ސިޔާސީ ޒާތީ ވާދަވެރިންނެއް ނުތިބޭނެއެވެ. ޒާތީ ވާދަވެރިން ނެތުމުން އެއްވެސް މީހަކާ މެދު ސިޔާސީ ގޮތުން ދެކޮޅުވެރި ކަމެއް ބިރެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. ވާދަވެރި ހާލަތު ފިލާ ދިޔުމުން ރައީސް ސޯލިހަށް ރައީސް ޔާމީނަކީ އޭރަކުން އެއްވެސް ވަރެއްގެ ތުރެޓަކަށް ނުވާނެއެވެ. 

އެއާއި ހިލާފަށް ރައީސް ޔާމީނުގެ އަމިއްލަފުޅު ޕާޓީ (ޕީޕީއެމް)ގެ ރައީސުލްޖުމްހުރިއްޔާއެއް ހުންނެވިނަމަ އެބޭފުޅަކަށް ރައީސް ޔާމީނަކީ ތުރެޓަކަށް ވެދާނެކަމުގެ ބިރު އެބަ އޮތެވެ. އެބޭފުޅަކަށް ވެސް ދެވަނަ ދައުރެއް ބޭނުންފުޅު ވާނެތާއެވެ. ނޫނީ ރައީސް ޔާމީނު ބައިވެރި ކުރައްވައިގެން ވެރިކަން ކުރެއްވުމަކީ ފަސޭހަފުޅު ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ރައީސް ޔާމީނުގެ ވަރަކޮށާ ނުލާ މިނިވަން ކުރުމަކީ ވުމަށްވުރެ ނުވުން ކައިރި ކަމެކެވެ.

އާނއެކެވެ. ރައީސް ޔާމީނު ބޭނުންފުޅު ވާނީ ޕީޕީއެމުން ކެންޑިޑޭޓަކު ނުނެރޭށެވެ. އެހެންވެ ޕީޕީއެމްގެ ތެރެއިން ހިކުމަތްތެރި ކަމާއެކު ޑރ. މުއިއްޒު ނެރެލެއްވީ ވަރަށްވެސް ވިސްނުންތެރިކަމާ އެކުގައެވެ. އެންމެ ހައްސާސް ވަގުތުގައެވެ. އެހެން ހެދުމުން ވެވަށް ވެޢްޓުނު ގެރިއަށް ވީހެން މަސްވަރާތައް ކޮޅެއްގައި ނުޖެހެނީސް އިންތިހާބަށް ކުރިމަތި ލުމުގެ ސުންގަޑި ޖެހޭނީއެވެ.

ގާނޫނީ ގޮތުން ޕީއެންސީއަކީ ވަކި ސަހުސެއް ކަމަށް ވިޔަސް ޕީއެންސީ ޕާޓީއަކަށް ވަނީ ޕީޕީއެމާ އެކުގައެވެ. ޕީޕީއެމް ނެތިއްޔާ ޕީއެންސީއަކީ ބަޔަކު ދަންނަ ތަނެއް ނޫނެވެ. ޕީއެންސީއަކީ ވަކި ޕާޓީއަކަށް މިހާރު ވެގެން ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ވާދަކުރުމަށް ރައީސް ޔާމީނު އިންކާރެއް ނުކުރައްވައެވެ. އެކަމަކު ރައީސް ޔާމީނުގެ ރައުޔާ ދެކޮޅަށް ޑރ. މުއިއްޒު ވާދަކުރެއްވިޔަސް ޕީޕީއެމްގެ ރައީސް ޔާމީނުގެ ވަފާތެރިން ހަދާނީ ރައީސް ޔާމީނު ވިދާޅުވާ ގޮތެކެވެ. އެއީ ކިތަންމެ ބޮޑު އަދެއް ނުވަތަ ކުޑަ އަދެއް ކަމުގައިވިޔަސް ހީނުކުރާވަރުގެ އަސަރެއް އިންތިހާބުގެ ނަތީޖާ ހޯދުމުގައި އިދިކޮޅަށް ކުރާނެއެވެ. 

ޕީޕީއެމްއާއ ވާދަވެރި އެމްޑީޕީގެ އެތެރޭގެ ކޯޅުންތައް ހަމަޔަކަށް އެޅި ޑެމޭޖް އެ ދަނީ ބާރަށް ރިކަވަރ ވަމުންނެވެ. އެމްޑީޕީގެ ސަޕޯޓް ބޭސް އޮތީ ރަނގަޅަށް ގަނޑުކޮށް ހިފެހެއްޓިފައެވެ. ޕީޕީއެމުން ކެންޑިޑޭޓަކު ނެރުނަސް ނުނެރުނަސް އެމްޑީޕީއަށް ގެއްލުމެއް ނެތެވެ. އެހެން ދިމާލަކުން ނެއްޓިގެން ލައްގާ ކޮންމެ އެއްޗަކީ އެމްޑީޕީއަށް ބެނެފިޓެކެވެ. 

މިހުރިހާ ކަމަކަށްވުރެ ރައީސް ޔާމީނަށް މުހިންމު ވާނީ މިނިވަންވެ ވަޑައިގެން ނިކުންނަވާއިރު ޕީޕީއެމް އަތްޕުޅުން ބީނުވެ އޮތުމެވެ. ރައީސް ޔާމިނަށް އެކަން ކޮށްދެއްވަން ބޭނުންވާ އެކަކުވެސް ޑރ. މުއިއްޒުގެ ފަހަތްޕުޅަކު ނުހުންނާނެއެވެ. ޕީޕީއެމަށް އޮތް އެންމެ މޮޅު ގޮތަކީ ރައީސް ޔާމީނު އެދިވަޑައިގެން ގޮތަށް ރިޔާސީ އިންތިހާބު ބޮއިކޮޓް ކުރުމެވެ. 

ކަމަކައިގެން ކޯޓަށް ދިޔުމުގެ ކުރިން ވިސްނާލާންޖެހޭ ކަންކަން ބައިވަރެވެ. ތެދެކެވެ. އިންތިހާބު ތަކުގައި ވޯޓު ލުމަކީ މުތުލަގަށް ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށް ލިބިދިފައިވާ އަސާސީ ހައްގެކެވެ. އެކަމަކު މީހަކު ހިތައް އެރިހާ އިރަކުގޮސް ހިތައް އެރިހާ ފޮއްޓަކަށް ހިތައްއެރި ވަރަކަށް ވޯޓެއް ނުލެވެއެވެ. އެކަން ކުރުމަށް ވެސް އުސޫލު ތަކަކާއި ތަރުތީބު ތަކެއް އޮވެއެވެ. އެންމެނަށް ކާކުކަން އެނގޭ މީހަކަސް ވޯޓުލެވޭނީ ކާކުކަން އަންގަދޭ ރަސްމީ ޑޮކިއުމެންޓެއް އޮވެގެނެވެ. އެފަދަ ލިޔުމެއްނެތި ވޯޓުލާން ދިޔުމުން ފުރުސަތު ނުދިނުމަކީ އަސާސީ ހައްގެއް ނިގުޅައިގަތުމަށް ވާނެ ހެއްޔެވެ. ވޯޓު ދިނުމުގެ ހައްގު ލިބެނީ އުމުރުން އަށާރަ އަހަރުވީމައެވެ. އަށާރަ އަހަރުނުވާ މީހަކަށް ވޯޓު ނުދެވޭ ގޮތަށް އޮތުމަކީ އަސާސީ ހައްގުން މަހުރޫމު ކުރުމެއް ނޫނެވެ.

އިންތިހާބު ތަކުގައި ވާދަ ކުރުމުގެ ހައްގު ކޮންމެ މީހަކަށް ގާނޫނު ލިބި ނުދެއެވެ. އިންތިހާބީ އެކި މަގާމު ތަކަށް ކުރިމަތި ލުމަށް އުމުރު ފުރާތައް ކަނޑަ އަޅާފައި ގާނޫނު އަސާސީގައި އޮންނަ އޮތުމަކީ އިންތިހާބުތަކަށް ކުރިމަތި ލުމުގެ އަސާސީ ހައްގުން ވަކި ބަޔަކު މަހުރޫމު ކުރުންކަމަށް ދެކެން ވީހެއްޔެވެ. ހަގީގަތަކީ އިންތިހާބު ތަކުގައި ވާދަކުރުމުގެ ހައްގު ލިބެނީ ވަކިކަހަލަ ޝަރުތު ތަކެއް ފުރިހަމަ ވެގެންނެވެ. އެވާހަކަ ގާނޫނު އަސާސީގައި ސާފުކޮށް ލިޔެފައި އެބައޮތެވެ. ގާނޫނު އަސާސީގައި ލިޔެވި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ މިންވަރަށްވުރެ އިތުރު އެތައް ހައްގެއް ގާނޫނުތަކުން ހަނިކުރެވިފައި ވަކަން އެހުރީ ފެންނާށެވެ. 

ގާނޫނު އަސާސީން ދީފައިވާ އަސާސީ ހައްގެއް ރައްޔިތުން މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ގާނޫނަކުން ހަނިކުރުމުގެ ބާރު ގާނޫނު އަސާސީން ދީފައި އޮވެއެވެ. އެގޮތުން ހަނިކުރާ ހަނިކުރުން ތަކަށް ފުރުސަތު ދީފައި އޮންނަނީ މުޖުތަމައުގެ ސަލާމަތާއި ރައްކަތެރިކަމާއި އިޖުތިމާއީ އަދާލަތަށްޓަކައެވެ. ދައުލަތުގެ ކަންކަމާ ހަވާލުވާ މީހުންނަކީ އިތުބާރުކުރެވޭ ގާބިލު ނަޒާހަތްތެރި ބަޔަކަށް ހެދުމަށްޓަކާ އިންތިހާބީ މަގާމުތަކަށް ވާދަކުރާ މީހުންގެ ކިބައިގާ ވަކި ޝަރުތުތަކެއް ފުރިހަމަވާން ޖެހޭނެކަމަށް ކަނޑައަޅާ އިންތިހާބުތަކުގައި ވާދަކުރުމުގެ ހައްގު ހަނި ކުރުމަކީ މިނިވަން ޑިމޮކްރެޓިކް ހުރިހާ މުޖުތަމައެއްގައިވެސް ކުރާކަމެކެވެ. ކުރަން ޖެހޭ ވެސް ކަމެކެވެ. 

ޝަރުތުތައް ހަމަވެގެން ދައުލަތުގެ ކަމަކާ ހަވާލުވެ ހުއްޓާ މަގާމަށް އައުމަށް ފުރިހަމަވާން ޖެހޭ ޝަރުތެއް ގެއްލިއްޖެނަމަ އެ މީހަކު އެ މަގާމަކުން ވަކިކުރަން ގާނޫނު އަސާސީގައި ކަނޑައަޅާފައި އޮންނަނީ އެހެން ވެގެންނެވެ. ދައުލަތުގެ އެކިކަންކަމާ ހަވާލުވާން ނުވަތަ ހަވާލު ކުރަން އުޅޭ މީހެއްގައި ހުންނަން ޖެހޭ ޝަރުތެއް ފުރިހަމަ ނުވުމަކީ އެމީހާގެ އަސަސީ ހައްގެއް ނިގުޅައި ގަތުމެއް ނޫނެވެ. 

އެންމެ އާދައިގެ ދިރިއުޅުމުގެ މިސާލެއް ނަގަމާ ހިނގާށެވެ. ކައިވެނި ކުރުމާ ދަރިން ހޯދުމުގެ ހައްގަކީވެސް މުތުލަގަށް އޮތް އަސާސީ ހައްގެކެވެ. އެހެނެކޭ ކިޔާ މީހެއްގެ އަންބަކާ އަނެއް މީހަކަށް ނުއިދެވެއެވެ. އެންމެން ބޭނުން ވިޔަސް ދެމީހަކު ކިތަންމެ ލޯބިވިޔަސް ބޭނުންވިޔަސް އެކަމެއް ނުވާނެއެވެ. ވާނީ އެކަމެއް ކުރުމަށް އޮތް ހުރިހާ ސަބަބުތައް ފުރިހަމަ ވުމުންނެވެ. އެހެން އެކަންކަން ތަރުތީބުވެފައިވަނީ އެކަންކަމަ ގުޅިގެން ނިކުންނާނެ ނަތީޖާތަކަށް ބެލިގެންނެވެ. ހިތުހުރި ކަމެއް ހިތުހުރިގޮތަކަށް ކުރުމުގެ ނަތީޖާ ނުބައިވާނެތީއެވެ.

އިންތިހާބީ މަގާމުތަކަށް ކުރިމަތިލާ މީހުންނަށް ގާނޫނު އަސާސީއާއި ގާނޫނު ލާޒިމުކުރާ ޝަރުތުތަކުގެ އިތުރަށް އިންތިހާބީ ގާވައިދުތަކުންވެސް އެތައްކަމެއް ފުރިހަމަކުރަން ލާޒިމުކުރެއެވެ. އެއީ ތިމާއާއި އެހެން މީހުންގެ ހައްގުތަކަށްޓަކައެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން ބަލަމާ ހިނގާށެވެ. ރައީސް ކަމަށް ފަރުދީގޮތުން މީހަކު ވާދަކުރަން ނިކުންނަންޏާ އެކަމަށް ތާއީދުކުރާ ވަކި އަދަދެއްގެ ބައެއްގެ ސޮއި ހޯދަން ޖެހެއެވެ. މުތުލަގަށް އޮތް ހައްގެއް ނަމަ ވަކިބައެއްގެ ރުުހުން އެކަމަށް އޮތްކަން ސާބިތު ކޮށްދޭން ޖެހޭ ޖެހުމަކީ އަސާސީ ހައްގެއް ހަނިކުރުމަށް ނުވޭހެއްޔެވެ. އެހެނޭ ކިޔަފައި އެ މީހުން ސްޕްރީމް ކޯޓަށް ދުވަންވީ ހެއްޔެވެ.  

ވަކި މީހަކަށް ވެގެން ވަކި ހާއްސަކަމެއް ދީގެން ފުރުސަތުތައް ފަހިކުރުމާއި ފުރުސަތުތައް ބަންދު ކުރުމަކީ މުޅި ގައުމުގެ ހީރަސް ކެނޑި ކަންކަން ބޮއްސުންލާ ކަމެކެވެ. ވަކި މީހެއްގެ ބާރު ކަނޑުވާލުމަށާއި ވަކި މީހަކު ބާރުވެރި ކުރުވަން އުސޫލުތަކާއި ގާނޫނުތައް ހަދާ ހިންގުން ވެސް ހަމަ އެފަދައެވެ. 

2008ގައި ތައާރަފްކުރި ގާނޫނު އަސާސީ އިސްލާހު ކުރުމުގައި ވެސް ވިސްނުން ހުރީ ގައުމާއި ރައްޔިތުންގެ މަސްލަހަތަށްވުރެ ވަކިބައެއްގެ މަސްލަހަތު އިސްކޮށްފައެވެ. އޭރު ހުރި ރައީސް މައުމޫނާއި އޭނާގެ އައުވާނުންގެ މަސައްކަތަކަށްވީ ވެރިކަމުގައި ދެމި ތިބެވޭނެ ގޮތަކަށް ގާނޫނީ އޮނިގަނޑު ބައްޓަން ކުރުމެވެ. އިސްލާހީ ހަރަކާތުގެ ނަމުގައި އުޅުނު އެންމެންގެ މަސައްކަތަކަށްވީ ކޮންމެ ގޮތެއް ހަދައިގެންވެސް މައުމޫނަށް ވެރިކަން ގެއްލޭނެހާ ގޮތަކަށް ކަންކަން ބައްޓަންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ބާރުތައް ކުޑަކޮށް ބާރުތައް މަޖިލިހަށް ޖަމާކުރުމެވެ. 

އޭގެ ބައެއް މިސާލަކީ ރައްޔިތުންގެ މެޖޯރިޓީން ހޮވާފައި ހުންނަ ރައީސް މަޖިލީހުން ބޭނުން ވުމުން ވަކިކޮށްލެވެއެވެ. ކުޑަކުޑަ ދާއިރާއެއްގެ ސިމްޕަލް މެޖޯރިޓީން ހޮވޭ މެންބަރު ވަކި ކުރެވޭ ގޮތެއް ނޯވެއެވެ. ތިންބާރު ވަކިވެފައި އޮތަސް ރައީސް ބޭނުންވާ މީހަކަށް ވަޒީރުކަން ދެވޭކަށް ނޯވެއެވެ. ވަޒީރުކަން ދެވެނީ ވެސް ވަޒީރުކަމުގައި މީހަކަށް ހުރެވެނީ ވެސް މަޖިލީހުން ރުހެންޏާއެވެ. ސްޕްރީމް ކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުންނަކީ ވެސް މަޖިލީހުން ބޭނުން ވުމުން ބޭނުން ގޮތަކަށް ބަދަލު ކުރެވޭ ބައެކެވެ. ހުރިހާ މިނިވަން މުއައްސަސާއެއްގެ ކޮންޓްރޯލު އޮންނަނީ މަޖިލީހުގައެވެ. ނަމުގައި ތިންބާރު ވަކިވެފައި އޮތަސް ފަނޑިޔާރުގެއާއި ވަޒީރުންގެ މަޖިލިހަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރިހަމަ ކޮންޓްރޯލުގައި އޮންނަ ދެބާރެވެ. މަޖިލީހުން ބޭނުން ވެއްޖެ ކޮންމެ ދަނޑިވަޅެއްގައި ދައުލަތް ހުއްޓުވާ ލެވޭނެއެވެ. 

ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ދައުލަތް ހިންގާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް މަޖިލީހުގެ މެޖޯރިޓީ ނުހޯދާ ދައުލަތް ހިންގޭކަށް ނޯވެއެވެ. މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ރުއްސައިގެން ނޫން ގޮތަކަށް އިނގިލިވެސް ރައީސަށް ހަލުވާ ނުލެވެއެވެ. އެކަމުގެ ތަކުލީފު 2008ގެ އައު ގާނޫނު އަސާސީއަށް ފަހު މުޅި ގައުމު މި ދަނީ ތަހައްމަލު ކުރަމުންނެވެ.

އެ ޒާތުގެ އެހެން ވާހަކައެކެވެ. ކޯޓު ތަކަށް ސިޔާސީ ނުފޫޒު ވަނުމުގެ ވާހަކައެވެ. ރާއްޖޭގައި އަލަށް އުފެދުނު ސްޕްރީމް ކޯޓަށް ފަނޑިޔާރުން އައްޔަނު ވެގެން ދިޔައީ ޕާޓީތަކުގެ ވެރިންގެ މަސްލަހަތަށެވެ. އިންތިގާލީ މަރުހަލާ ނިމި ދާއިމީ ސްޕްރީމްކޯޓަށް ހަތް ފަނޑިޔާރުން ގޮތުގައި އައްޔަނު ކުރެވިގެން ދިޔައީ ނަޝީދާއި މައުމޫނާއި ގާސިމާއި ޔާމީނާއި ހަސަން ސައީދު ފަދަ ސިޔާސީ އިސް މީހުން ބޭނުންވި ގޮތަށް އެ މީހުން ބޭނުންވި ބައެކެވެ. 

އިންތިގާލީ ސްޕްރީމް ކޯޓުން 2008ގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ނެރުނު ރޫލިންގ އަކުން ގާނޫނު އަސާސީއާއި މެދު ރައްޔިތުން ކުރި އުންމީދު އޮޔާލިއެވެ. މޫނަކަށް ކަނދުރާއަކަށް ނުބަލާ ގާނޫނުގެ ހުކުމް ހިނގާނެ ކަމަށް ކުރި އުންމީދު ވެއްޔާ މޮޑެވުނެވެ. ރައީސް ކަމަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޝަރުތު ހަމަނުވާ ދެ މީހަކަށް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ވާދަ ކުރަން 2008ގައި ސްޕްރީމް ކޯޓުން ހޯދާދިން ފުރުސަތުން މުޅި ގައުމަށް ލިބުނު ގެއްލުން ތަކުން އަދިވެސް އަރައި ނުގަނެވެއެވެ.

މައުމޫނަކީ މި ގާނޫނު އަސާސީގެ ދަށުން ދެ ދައުރު ވެރިކަން ނުކުރާ މީހަކަށް އަނބުރާ ހޭރިޔާކޮށްގެން ހަދާ 2008ގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ވާދަކުރަން މައުމޫނަށް ފުރުސަތު ދިނެވެ. އެކަމަކު މި ގާނޫނ އަސާސީގެ ދަށުން ވެރިކަން ކޮށްފައި ނެތިގެން 2008ގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ވާދަކުރަން ފުރުސަތު ލިބުނު މައުމޫނަށް މި ގާނޫނއަސާސީގެ ދަށުން ދޭ ކުރީގެ ރައީސްގެ އިނާޔަތް ބަރާބަރަށް މިހާރު ވެސް އެހުރީ ލިބިލިބިއެވެ. ދައުލަތަށް އޮތް ބޮޑު ބުރައެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

މޮޅު މީހާއަށް މޮޅުގޮތް ނިޒާމުގެ ތެރޭގައި ތަރުތީބު ވެގެން ހިނގާ ހިނގުން ހުއްޓުވަން ކުރެވޭނެ ކަމެއް ހަމަ ނެތީ ހެއްޔެވެ. ގާނޫނުގެ ހުކުމް ރާއްޖޭގައި އަދުލުވެރި ކަމާއެކު ހިނގާ ކަމަށް ރައްޔިތުންނަށް ގަބޫލު ކުރެވޭނީ ކޮން އިރަކުން ކިހިނެއް ހަދައިގެން ހެއްޔެވެ. އެނގޭ ކަމަކީ ގާނޫނީ ހުކޫމަތު ގުރުބާން ކުރުމަކީ ހައްލެއް ނޫން ކަމެވެ.

ރާއްޖޭގައި މި ގޮތަށް ކަންކަން ހިނގަނީ އަދަކު އިއްޔެއަކު އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ޒަމާނުއްސުރެ ޖަލުގައި ވެސް އޮންނަނީ މޮޅު މީހާއަށް މޮޅުގޮތެވެ. ޖަލެއްގެ ނިސްބަތުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ދަރަޖައިގެ ގޮތުން ތަފާތުވާ ކަމަށް ބެލެވެނީ އެންމެ ނުރައްކާތެރި ކުއްވެރިންނާއި ހައިރިސްކު ކުށްވެރިންނެވެ. ސާބިތުވާ ކުށުގެ ބާވަތުންނާއި އުޅުމާ އަހުލާގާއި ހުކުމުގެ ބާކީ މުއްދަތަށް ބަލައިގެން ޖަލުގައި ލުއިތައް ލިބޭ ގޮތްގޮތް ހުރިހާ ތާކުވެސް އޮވެއެވެ. 

ރައްޔިތުންގެ މައްޗަށް އެކި ފެންވަރުގެ ވެރިކަން ކޮށްފައި ތިބޭ މީހުންނާއި ތަންފީޒީ މަގާމުތައް ފުރާފައި ތިބޭ މީހުން ޖަލުގެ އާއްމު ކުށްވެރިންގެ ތެރޭގައި ބޭތިއްބުމަކީ ރައްކާތެރި ކަމެއް ނޫނެވެ. ނަފްރަތާ ބަދަލު ހިފުމެއްގެ ތެރެއިން އެފަދަ މީހަކަށް ނުރައްކާ ތަކަކާއި ކުރިމަތި ވުމުގެ ފުރުސަތު އޮވެދާނެ ކަމަށްޓަކައި އެފަދަ މީހުނަށް ތަފާތު އިމްތިޔާޒެއް އޮންނަން ޖެހެއެވެ. އެއާއި ހިލާފަށް ވަކި މީހެއްވެގެން ހާއްސަ އިމްތިޔާޒް ތަކަކާއި ހިދުމަތްތަކެއް ދޭގޮތަށް އޮތުމަކީ ބޭ އިންސާފެކެވެ. އެކަހެރި ކުރުމުގެ މަގްސަދާ ހިލާފު ކަމެކެވެ.

ސިއްހީ ސަބަބު ތަކެއް އުފަން ކުރުވައިގެން މެޑިކަލް ސެޓިފިކެޓްގެ އެހީގައި ބާރުވެރި ތަނަވަސް މީހާ ހުކުން ތަންފީޒު ކުރަނީ ގޭގައި އަނބިދަރިން ގާތުގައެވެ. ނޫނީ ރާއްޖޭން ބޭރުގައެވެ. އެކަން އެމީހުން ކުރަނީ އުސޫލުގެ ދޫމަޅިގެ ތެރެއިންނެވެ. ނޫނީ ފަސާދައިގެ ތެރެއިންނެވެ. ނިކަމެތި އާރެއް ބާރެއް ނެތްމީހާ މަރަށް ތެޅިތެޅި އޮންނަނީ ޕެނެޑޯލް ގުޅައެއްހާ ހިސާބު ލިބޭގޮތް ނުވެއެވެ. 

އާނއެކެވެ. ނޮވެންބަރ 3 ގެ ލުތުފީ ބޭރުގައެވެ. ސަގަރޭ ޖަލުގައެވެ. ސަންދާނު ލުތުފީ ބޭރުގައެވެ. ސަންދާނި އަހަންމައިދީ ޖަލުގައެވެ. ރައީސް ނަޝީދު ލަންޑަނުގައެވެ. އަބްދުއްލާ ރަޝީދު ޖަލުގައެވެ. ގާސިމް އިބްރާހީމް ޖަރުމަނުގައެވެ. ޝެއިހު އިމްރާނު ޖަލުގައެވެ.

މިހާރުވެސް ޖަލުހުކުން ތަންފީޒު ކުރަމުންދާ ކުރީގެ ނައިބު ރައީސް އަހުމަދު އަދީބު ޖަލުން ގެއިން ރާއްޖޭން ބޭރަށް އެ ދިޔައީއެވެ. އުސޫލުތައް ހަމަޖެހިފައި އޮންނަނީ އެމަގުން އެމީހުނަށް އެކަންކަން ވާގޮތަށެވެ. ކުރީގެ ރައީސް ނަޝީދަށްވެސް ރައީސް ޔާމީނުގެ ވެރިކަމުގައި އެހުރިހާ ފުރުސަތެއް ފަހިކޮށް ލިބިގެން ދިޔައެވެ. އެކަހަލަ ކިތަންމެ ބަޔެކެވެ. އަދަކު އިއްޔެއަކު އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 

އަނެއް ކޮޅުން ޖަލުގައި ހުންނަ ކޮންމެ މީހަކަށް ކޮންމެ ދުވަހަކު އެ މީހެއްގެ އަނބި ދަރިންނާ ބައްދަލުކޮށެއް ނުހެދެއެވެ. އެހެނަސް ކުރީގެ ރައީސް ޔާމީނަށް އޭނާގެ އަނބި މީހާއާއި ބައްދަލުކޮށް ހެދެއެވެ. ޖަލުގައި އޮވެ ގާނޫނާ ހިލާފަށް ސިޔާސީ މަސައްކަތް ކުރެވެއެވެ. ކުށެއްގެ އަދަބުގައި އޮންނައިރު ސިޔާސީ މަސައްކަތް ކުރުން މަނާކުރީ އޭނާ ވެރިކަމުގައި ހުރެ ހެދި ގާނޫނަކުންނެވެ. އެގާނޫނު އަދިވެސް ދިރި އެބައޮތެވެ.

ކުރީގެ ރައީސް ޔާމީނަށް ޖަލުގައި ހުރިކަން ނޫނީ ނެތީ ކޮން ހައްގެއް ހެއްޔެވެ. ޖަލު ހުކުމަކީ މުޖުތަމައުން އެކަހެރި ކުރުމަށް އިއްވޭ ހުކުމެކެވެ. ކުރީގެ ރައީސް ޔާމީނު މެނަށް ލިބިދެވޭ އިމްތިޔާޒުތަކާއި ހައްގު ތަކުގެ ސަބަބުން ޖަލަށް ހުކުން ކުރުމުގެ މަގްސަދު ވަނީ ގެއްލިފައެވެ.   

ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ޓެރެޓަރީން އަކައިންޗިއެއް ރާއްޖެއަކަށް ގެއްލިފައެއް ނެތެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދުގެ އަކަ އިންޗިއަކާ މެދު ޝަކުވާކުރާ ބަޔަކު ނޫޅެއެވެ. ސަރަހައްދީ އިމުގެ މައްސަލައެއް އެއްވެސް ގައުމަކާ ރާއްޖެއާ ދެމެދަކު ނެތެވެ. މިނިވަން ގައުމެއްގެ ހުރިހާ ރުކުންތައް ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ހަމައެވެ. ދުނިޔޭގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސްކަން ވެސް އެންމެ ފަހުން ކުރީ މިނިވަން ދިވެހި ރާއްޖެއެވެ.

އެންމެ ފަހުން އޮތް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ދިވެހިރައްޔިތުން އެއްބުރުން އިބްރާހީމް މުހައްމަދު ސޯލިހާއި ފައިސަލް ނަސީމް ރިޔާސަތަށް ހޮވީ ކުރީގެ ރައީސް ޔާމީނު ނުލާ ރައްޔިތުންގެ ވެރިކަން ކޮށްދޭށެވެ. އެމްޑީޕީއާއި ޖުމްހޫރީ ޕާޓީއާއި އަދާލަތާއި އެމްއާރުއެމް ބައިވެރިކޮށްގެން ދިވެހިންގެ ވެރިކަން ކޮށްދޭށެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުން ބުނީ ނަމަނަމަ ރައީސް ޔާމީނު ވެރިކަމާ ގާތް ނުކުރުމަށެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުން ވަނީ ޔާމީނު އަތުން ދިވެހި ގައުމު އަތުލާފައެވެ. 

2018 އިން ފެށިގެން ގައުމު ގެއްލިގެން އުޅެނީ ރައީސް ޔާމީނާއި އޭނާގެ އައުވާނުންނަށެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުންނަކަށް ނޫނެވެ. ދިވެހިންގެ ގައުމު ދިވެހިންގެ އަތްމަތީގައި އެބައޮތެވެ. ދިވެހިންގެ ގައުމު އަނބުރާ ހޯދަން އުޅެނީ ވެރިކަމުން ބޭރުކޮށްލާފައި ތިބި ވެރިކަމުގެ ރަހަ ކަރުބުޑުން ނުފިލައިގެން އުޅޭ ބައިގަނޑެކެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުންނެއް ނޫނެވެ.

އާނއެކެވެ. ކުރީގެ ރައީސް ޔާމީނަށް ދިވެހީންގެ ފަހުރުވެރި މިނިވަން ދުވަހާ ބައްދަލު ވާނީ ޖަލުގެ ތޭރި ތަކުގެ ފަހަތުގައެވެ. ކަޅު އަނދިރިކަމާއި، ހިތްދަތިކަމާއި، ބަނަކަމުގެ އިހުސާސްތައް ކުރަމުންނެވެ. ގައުމުގެ މިލްކިއްޔާތު ދަވާލައިގެން ހުރަގެއަށް ވަދެއިން މުލުވަގަކަށް މިނިވަން ދުވަހުގެ މިނިވަން ކަމެއް އިހުސާސެއް ނުވާނެއެވެ. ގެއްލުނު ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި ދިވެހިންނަށް ގައުމު ހޯދާދޭ ވާހަކަ ނުދައްކާށެވެ. ވެރިކަމުގެ ލައްޒަތާ އުފަލާ އަރާމު ހޯދާ ދަވާލެވުނު ވަރު ކުޑަވެ އަނބުރާ ވެރިކަން ޔާމީނަށް ހޯދަން އުޅޭ ވާހަކަ ދައްކާށެވެ.

ރާއްޖޭގައި އަޅުވެތިކަމެއް ސަރަހައްދީ ދެކޮޅުވެރިކަމެއް ހަނގުރާމަވެރި މާހައުލެއް ނެތެވެ. ބައިނަލްއަގުވާމީ ރިވެތި ގުޅުން ތަކުން އެކުވެރި ރަހުމަތްތެރި ބަދަހި ގުޅުންތައް އުފެދި ދަނީ އާލާވަމުންނެވެ. އެއްވެސް ގައުމަކާ ރާއްޖެއާއި ދެމެދު ދެކޮޅުވެރިކަމާއި ހަގުރާމަވެރި ހާލަތެއް ނެތީސް އަވައްޓެރި ގައުމުތައް ހަތުރުންނަށް ހަދައިގެން ދިވެހި ގައުމު ހަނގުރާމައާއި ޓެރެރިޒަމްގެ ބިރުވެރިކަމުގެ ތެރެއަށް ވައްޓާލަން ނޫޅޭށެވެ. 

ޕީޕީއެމްގެ ކެންޑިިޑެންސީ ރައީސް ޔާމީނަށް ބަންދުވުމާއި ނުވުމާއި މެދު ގޮތެއް ސާފު ނުވުމަށް ވުރެ ސަލަފުގެ ރައީސްގެ ޓްވީޓަކީ ވަކި މީހަކަށް ޕީޕީއެމުގެ ޓިކެޓް ދިނުމަށް ގޮވާލެވޭ ގޮވާލުމެކެވެ. މަތި އޮމާން ކުރުމުގެ ގޮތުން ރައީސް ޔާމީނަށް ކުރިމަތިލެވޭން އޮތް ހާލަތެއްގައި ޔާމީނު އެއީ ޕީޕީއެމްގެ ކެންޑިޑޭޓު ކަަމަށް ސަލަފުން ނުބުންޏަސް އެކަން އެނގޭ ނޫން ހެއްޔެވެ. އެމަގު ބަންދުވެއްޖެ ނަމަ ޕީޕީއެމަށް ވާންވީ ގޮތް ޕީޕީއެމް ސެނެޓުން ނިންމާނެއެވެ.

ރިޔާސީ ޓިކެޓް އެހެން މީހަކަށް ދޭނީތޯ ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފަހަތަށް ޕީޕީއެމް އަރާނީތޯ ނިންމާނީ ޕީޕީއެމުންނެވެ. އިންތިހާބު ބޮއިކޮޓް ކުރުމަކީވެސް ޕީޕީއެމަށް އެހާލަތުގައި އޮތް ފުރުސަތެކެވެ.

ގިނަ ބަޔަކު އެދެނީ ވަކި މިވެނި މީހަކަށް ޕީޕީއެމް ޓިކެޓް ދޭށޭ ބުނާނީ ސަލަފަކުން ނޫނެވެ. ރައީސް ވަހީދަށް ޓިކެޓް ދިނުމަށް ބުނެ އޮޅުވާލަން ސަލަފުން ނޫޅޭށެވެ. ސަލަފުން ތިޔަ އުޅެނީކީ ރައީސް ވަހީދަށް ޕީޕީއެމްގެ ޓިކެޓް ހޯދަދޭކަށް ނޫނެވެ.

ސަލަފުން ތިޔަ ބުނަނީ ސަލަފުގެ ރައީސް އަބްދުއްލާގެ ޅިޔަނު މޭޔަރު މުއިއްޒަށް ޕީޕީއެމް ރިޔާސީ ޓިކެޓް ދޭށޭ ނޫން ހެއްޔެވެ. ސަލަފަށް އެންމެ ފައިދާ ބޮޑު ގޮތަކަށް ވާނީ އެގޮތެވެ. އޭރުން ރަނިންގ މޭޓަކަށް ސަލަފުގެ އަލީ ރަމީޒު ލައިގެން ކެންޕެއިންކޮށް އެހެން އެންމެން ކާފަރުކޮށްގެން ތޯލިބާނުންގެ ސަރުކާރެއް  އުފެއްދި ދާނެތާއެވެ.

އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ބޮޑުން އާގަނޑުވަރަށް ވަޑައިގެން ރަސްކަމުން އޭރު ދުރުކުރެވިފައި ހުންނެވި ނޫރައްދީން ބަންޑާރައިންގެ ހިމާޔަތް ހޯއްދެވިއެވެ. މި މައްސަލަ ޝަރީޢަތުން ބަލައި ހުކުމް ކުރެއްވީ އަލްޤާޟީ މުޙައްމަދު މުޙައްމަދު ޖަމާލުއްދީން (ނައިބު ތުއްތު) އެވެ. މި ބަޣާވާތުގެ ލީޑަރަކަށް ހުންނެވި އިބްރާހީމް ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު އަރުވާ ލެއްވީ އައްޑު އަތޮޅު ގަމަށެވެ. ބޮޑެތި ބޭފުޅުންގެ ބުރިހަން ނުގަތަސް އެހެން މީހުންގެ ބުރިހަންގަނެ އެ ފާރުތަކުގައި ލޮނުމިރުސް ވެސް އެޅިކަމަށް ވެއެވެ. 

ބޮޑު ހުޅުގެ ބައިވެރިން

1. ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ދޮށިމޭނާ ކިލެފާނު

2. އަލްއަމީރު ނޫމަރާ ގަނޑުވަރު ފާށަނާ ކިލެގެފާނު

3. އަލްއަމީރު މަލިމް މާފަތް ކިލެގެފާނު

4. އަލްއަމީރު އެސްޖެހި ގަނޑުވަރު ސައްޔިދު ކިލެގެފާނު

5. އަލްވަޒީރު ޙަސަން ވެލާނާ މަނިކުފާނު

6. މީރު ބަހުރު އިސްމާޢީލް ދީދީ

7. ބުޗާގޭ ދޮންތުއްތު

8. ސައިކުރާ ކޮއި

9. ނަންހުރި ޔާގޫތު މޫސާ ކަލޭފާނު

10. ބުއްކޮއި

11. ކަށީ

ބޮޑުހުޅުގެ ހާދިސާ ނިމުނީ 1887 ވަނަ އަހަރު އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތުގެ ދަށަށް ރާއްޖެ ގޮސްގެންނެވެ. އޭރު އިންޑިއާ އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރުގެ ދަށުގައި އޮތުމާއެކު ރާއްޖޭގައި ތިބި އިންޑިއާ ވޯރާ ވިޔަފާރިވެރިން އެއީ އިނގިރޭސި ރައްޔިތުންނަށްވެ، އެ މީހުންގެ މަސްލަހަތު ހިމާޔަތްކުރުމުގެ ނަމުގައި އިނގިރޭސީންނަށް ރާއްޖެ އަންނަން ފުރުސަތު ފަހިކޮށް ދިނުމުގައި އަތިރީގެ "ޕާޓީ" ގެ ބޮޑު ދައުރެއް އޮތެވެ. ރާއްޖޭގެ ރަސްކަމާއި ބޮޑުވަޒީރުކަން ވެސް އިނގިރޭސީންނާއި ބޮޑު ހުޅުގެ ބައިވެރިން ބޭނުންވި ގޮތަށް އިނގިރޭސީންގެ ބާރުގައި ބަދަލު ކުރިއެވެ. (ނިމުނީ)

ރިފަރެންސް: 

ޢަބްދުލް ޙަކީމް ޙުސައިން މަނިކު. (1981). ބޮޑު ހުޅުގެ ތާރީޚު. ނޮވެލްޓީ ޕްރެސް.

ކޮޕީރައިޓް: އަބްދުއްލާ ސައީދު ގެ ލިޔުއްވުމެއްގެ ނަކަލެއް.

ނަޝީދާއި އީވާ މަޖިލީހުގެ ރިޔާސަތަށް އިސްކުރި މީހުން އެ ދެ މީހުނަށް ކުރި އިތުބާރު ގެއްލި އިތުބާރު ނެތްކަމަށް ފާސްކުރަން ބޭނުންވާ ވަރަށް ވުރެ ބޮޑުތަން އިތުރު އަދަދުތަކުން ސޮއިކޮށް އިތުބާރު ނެތްކަމަށް ހުށަހެޅައިފި ނޫން ހެއްޔެވެ. އިތުބާރު ގެއްލިއްޖެކަން ނޭނގި ދެމިޔަކަނުން ސޮނިފުހެން އިންނަނީ ހިއްސުތައް ސަލާމަތުން ނެތީމައެވެ. 

ރައްޔިތުންގެ ގިނަ ބަޔަކު ތިބިއްޔަކީ ނަޝީދުމެން ޖައްސާހާ ވައްތަރަކަށް ރުހިގެނެއް ނޫނެވެ. ނަޝީދުގެ ފޮޓޯ ވިއްކައިގެން ގޮނޑިތަކަށް ހޮވުނުކަމަށް ނަޝީދުމެން ބުނާ މެންބަރުން ނަޝީދު ދޫކޮށްލީމާ އެއްޗެއް ވިސްނޭކަށް ނުވޭހެއްޔެވެ. މާވަރުގަދަ ނަޒާހަތްތެރިކަމެއް އޮތްކަމަށް ދައްކައިގެން ދައުލަތުން ވައްކަންކޮށް ހިތުހުރި ގޮތަކަށް ކަންކަން ކުރަން ނާޝީދުގެ އައުވާނުންނަށް ޖާގަ ނުލިބުނީމާ ދަނޑި ރޮޓި ޕާޓީއެއް ހަދައިގެން ބިސްގަނޑު އަޅަން އުޅުނަކަސް އެކަމެއް މިގައުމަކު ނުވާނެއެވެ. 

އެމްޑީޕީގެ ރިޔާސީ ޕްރައިމަރީގައި ވޯޓުދިން މީހުންވެސް ނަޝީދުގެ ދަނޑި ރޮޓި ޕާޓީއަކަށް ނުވަނެވެ. އެމްޑީޕީ ކަނޑާލައިގެން ނަޝީދަށް ވޯޓު ނުދެވުނު ކަމަށް ބުނި 39000 މީހުން ވީތަނެއް ނޭގުނެވެ. ދަނޑި ރޮޓިންނަށް 3000 ސައްހަ ފޯމު ހަމަކޮށް ނުލެވުނީމާ ގޯސްވީ އިލެކްޝަނެވެ. ސަރުކާރެވެ. ތިމާމެނަށް ތާއީދު ނެތްކަމަށް ގަބޫލު ކުރާކަށް ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ. 

ޑިމޮކްރަސީއަކީ ތާއީދު ނެތަސް މަގާމުގައި ބައްދައިގެން އޮތުމަށް ދަޑި މޮކް ރެޓްސް ހަދައިފިއެވެ. ރާގުރާގަށް ސޯޝަލް މީޑިއާގައި ޓްވީޓްކޮށް ނޫސްތަކުން ސުރުހީ ހޯދަން ފުމެ ނަގަނީ ތިބި ބައެއްކަން އަންގާށެވެ. ކިތަންމެ ވަރަކަށް ފޮނު އެރުވިޔަސް އިތުރަށް ހޯދޭނެ ތާއީދެއް ދެނެއް ނަޝީދަކަށް ނެތެވެ. މީހާގެ އަސްލު ސިފަ އެންމެ ތަންދޮރު ނޭގޭ މީހާއަށްވެސް އެނގޭ ވަރަށް އަމިއްލައަށް ބަރަހަނާވެ އަދިވެއްޖެއެވެ. 

މަޖިލީހުގައި މަރުތަޅު އަޅުވައިގެނެއް ވެސް ނުތިބެވޭނެއެވެ. އާއްންމު ކޮމެޓީއޭ ދާއިރާ ގޮނޑިއޭ ހުނިގުރާބޭ ކިޔައިގެން ތިބެވުނު ޒަމާން ހިނގައްޖެއެވެ. ނަޝީދާއި އީވާއަށްޓަކާ ދައުލަތުގެ އެއްބާރުގެ ގުދާރު ބިންދާލައިގެން ތިއްބަކަ ނުދޭނެއެވެ. ވެރިކަން ނުކުރެވިގެން އަމިއްލައަށް ގުއިރޯނުގައި ޖެހި ފަހަތުގައި ކެބިނެޓް އަތުރާގެން ހުރެ ދުނިޔޭގެ މީޑިއާތަކުގެ ކުރިމަތީގައި އިސްތިއުފާ ދީފާ ބޮލުގައި ބަޑި ޖެއްސީއޭ ކިޔައިގެން ޖެއްސި ގޭމު ދިވެހިން ހިތުދަހެވެ. 

ރައީސް ޔާމީނު ވެރިކަމުގައި މަޖިލީހަށް ސިފައިން ވައްދާ މެންބަރުންގެ ދަތްދޮޅި ދުއްވާ ފާރުމަތިން އުކާލި ފާޑަށް މިސަރުކަރުން އުޅެގެން ފަނެ ކަމަށް ހީވަނީ ހެއްޔެވެ. މި ސަރުކާރު އޮތީ ނަޝީދުމެން ދަމަހާ ގުއި ރޯނެއްގައި ޖެހޭގޮތަކަށް ނޫނެވެ. ތިޔަ ފާޑަށް މަޖިލީހުގައި ނަޝީދާއި އައުވާނުން ޖަހާގެން އުޅޭ ދަންތުރާގައި ޖެހޭނީ ޕީޕީއެމް-ޕީއެންސީ ކަހަލަ މޮޔައިންނެވެ. މަޖިލީހުގެ ތަޅުމުގައި އިދިކޮޅު އެންމެން ޗަރުކޭސް ކުޅެ ގުނބޯ ހެދިގެން ނަށަނަށާ ބޮކިއަރުވަން ތިއްބާ އެމްޑީޕީން ރޭސް އެއޮށް ނިންމަނީއެވެ. ފަލިޖަހާ އަތުން ފޮޅުކެނޑުނަސް ދެން އަރާ ހަމައެއް ނުވާނެއެވެ. 

ރައީސް ނަޝީދުގެ ބަގަވީ ވެރިކަން ފެށުމާއެކު ހަމައެއް ލަމައެއް ނެތި ރައީސް ނަޝީދު ސަރުކާރުން ޕްރޮވިންސް ޔުޓިލިޓީ ކުންފުނި ތަކަށް ނެގި ރަށްރަށުގެ އިންޖީނުގެ ތަކަށާއި އިންޖީނުތަކާއި ރައްޔިތުން އަޅާފައިވާ ކޭބަލް ތަކަށް ބަދަލު ހޯދުމުގެ އޮއިވަރު ހިނގައިގަތެވެ. ރަށްރަށުގެ އިންޖީނުގެ ތަކަކީ އެ ރަށެއްގެ ރައްޔިތުން ގައިވީދައިގެން ވީވަރެއް ކޮށްފައި ހުރި ތަން ތަނެވެ. ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތްދޭ ތަނެއްގައި ހުންނަންޖެހޭ އެއްވެސް ފެންވަރެއް ރައްކާތެރިކަމުގެ ގޮތުން ވިޔަސް އިމާރަތުގެ ގޮތުން ވިޔަސް މުއައްޒަފުން ގޮތުން ވިޔަސް މަދު ރަށެއްގައި ނޫނީ ނެތެވެ. މައުމޫނު ވެރިކަމުގައި ޖަޕާނުން އަޅާދިން މަދު އިންޖީނުގެ އެއްފިޔަވާ ހުރިހާ ތަނެއްހެން ހުރީ ވަރަށް ދެރަވަރު ކޮށެވެ.

ޕްރޮވިންސް ޔުޓިލިޓީ އެތައް ކުންފުންޏެއް ވަކިވަކިން ހިންގުމަކީ ދެކޮޅު ނުޖެހޭ ގެއްލުން ބޮޑު ބުރައެއް ކަމަށް ޑރ ވަހީދަށް ގަބޫލު ކުރެވިގެން މުޅި ރާއްޖޭގެ ޔުޓިލިޓީ ހިދުމަތް ދެ ކުންފުންޏެއްގެ ދަށުން ދޭ ގޮތަށް ނިންމާ އެއް ކުންފުންޏަކީ ސްޓެލްކޯ ކަމަށް ކަނޑައެޅިއެވެ. ސްޓެލްކޯއަކީ މާލޭގައި ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތް ދެމުން އައި ކުންފުންޏެވެ. ސްޓެލްކޯއިން އަދާކުރަމުން އައި ގްރޭޓް މަލޭ ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތް ދިނުމުގެ މަސައްކަތުގެ އިތުރަށް މާލެއަތޮޅާއި އަރިއަތޮޅާއި ފެލިދެއަތޮޅުގެ ހުރިހާ ރަށެއްގެ ފެނާއި ކަރަންޓާއި ނަރުދަމާގެ ހިދުމަތް ދިނުމަކީ ސްޓެލްކޯގެ މޭންޑޭޓްގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ކަމަށް ހަމަޖެއްސިއެވެ. 

ސްޓެލްކޯގެ މެންޑޭޓްގައި ހިމެނޭ ރަށްތައް ފިޔަވާ އެހެން ހުރިހާ ރަށެއްގެ ފެނާއި ނަރުދަމާއާއި ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ފެނަކަ ކޯޕަރޭޝަން އުފެއްދިއެވެ. ފެނަކައިގެ އިހުތިސާސްގައި ހިމެނޭ ރަށްގިނައެވެ. ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތް ބޮޑެވެ. ޔުޓިލިޓީ ކުންފުނި ތަކުގެ އެއް ކުންފުނި ފިޔަވާ އެހެން ހުރިހާ ކުންފުންޏެއްގެ ޒިންމާތަކާ ވާޖިބުތަކާ ބުރަ އުފުލަން ޖެހުނީ ފެނަކަ ކޯޕަރޭޝަނަށެވެ. 

ރަށްރަށުގައި އޮތް ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތްތައް އޮތް ފެންވަރެއްގައި އޮވެ އެއްވެސް ކަމެއް ކޮށްނުދެވި ކުންފުނި ތަރުތީބު ވުމުގެ މަސައްކަތުގެ ތެރޭގައި އޮއްވާ ޑރ. ވަހީދުގެ ވެރިކަން ނިމި ޔާމީނުގެ ވެރިކަން ފެށިއްޖެއެވެ. ޔާމީނުގެ ވެރިކަމުގައި ބައެއް ރަށްރަށުގެ އިންޖީނުގެ އިމާރާތްކޮށް އައު އިންޖީނު ބަހައްޓާ ނެޓްވޯކް އަޕްގްރޭޑް ކުރިއެވެ. އެހެނަސް އިހުތިސާސްގައި ހިމެނޭ ތަންތަނުގެ %8 ރަށުގެ ކަރަންޓްގެ ހިދުމަތް އެކަށީގެންވާ ފެންވަރެއްގައި ރަށްރަށުގެ ރައްޔިތުން ބޭނުންވާ މިންވަރާ ގާތަށްވެސް ފޯރުކޮށެއް ނުދެވެއެވެ.  

ފެނަކަ ވުޖޫދުވުމާ އެކު ވެސް ފުރަތަމަ ބޮލުގައި އަޅަންޖެހުނީ ބޮޑެތި ދަރަނިތަކެވެ. ބާވެ ހަލާކުވެފައިވާ އިންޖީނު ތަކާއި އިންޖީނުގެތައް މަރަމާތު ކުރުމަށާއި އާ އިމާރާތްތައް އެޅުމަށް ބޮޑު ހޭދައެއް އެ ކުންފުނިން ކުރަންޖެހުނެވެ. އެހެންކަމުން ލިބޭ ގެއްލުމަކަށް ބެލުމެއް ނެތި ދަރަންޏަށް ފައިސާ ނަގައިގެން ވިޔަސް އެ ކުންފުނިން ދިޔައީ އެ މަސައްކަތްތައް ކުރަމުންނެވެ. ފާއިތުވި ހަތަރު އަހަރު އެކަމުގައި ކުރިއެރުން ތަކެއް ހޯދައިފިއެވެ. 

އިންޖީނުގެތައް ބެލެހެއްޓުމުގެ އިތުރުން ރަށްރަށުގެ ޔުޓިލިޓީ އެހެން ހިދުމަތްތައް ވެސް އެ ކުންފުނިން އަންނަނީ ބަލަހައްޓަމުންނެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ނަރުދަމާ ގާއިމުކުރުމާއި ފެނުގެ ހިދުމަތް ވެސް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. އެންމެ ފަހުން މަސްވެރިނަށް އައިސް ފޯރުކޮށްދޭން ޖެހިފައި އޮތީވެސް ފެނަކައަށެވެ. ގިނަ މަޝްރޫއު ތަކެއް ހިންގުމުގެ ނަތީޖާއަކަށް ވެފައި ވަނީ ފެނަކައިގެ ދަރަނި ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް އިތުރުވުމެވެ.

ލިބިހުރި ކަމަށް ބެލެވޭ އިލްމާ ހެދި ބޮޑުވި ވަންހަޔަށް ކުޅަ އިތުބާރަކުން ހިސާބު ގަނޑު މީހުންގެ ވަކީލަކަށް އިންތިހާބު ކުރަމުން އައީ ބޮލުރޮދި ކެނޑިފައިވާ ރާރާ ގުޑިއަކަށް ވާނެ ކަމަށް ހިތައެއް ނޫނެވެ. ބަޔަކު އިތުބާރުކޮށް ގޮނޑިއެއްގައި ވެޑުވުމުން ތިމާއާއި އެއްގޮތަށް ދުނިޔެ އެބުރެން ފަށާނެ ކަމަށް ހީކުރާ ވަރު ބޮޑު މޮޔައަކަށް ވާނެކަމަށް މީހުން ހިޔެއް ނުކުރެއެވެ. 

އަރާއިން އޮފި އަމިއްލަ އަތުން ކަނޑާލައިގެން ބިންމައްޗަށް ގުޅައަކަށް ޖެހޭވަރުގެ އަގުޅިނެތް ކަންނޭލަކަށް ވާނޭ ހީކުރަނީ ކާކު ހެއްޔެވެ. ޝަރީއަތާ ގާނޫނަކީ ތިމާ އެކަނި ދަންނަ އެއްޗެއް ކަމަށްވެ އެންމެން އެޅިހާ ބަތަކަށް ރިހަވެފައި ތިބީ ރުވާފަތުން ރިޔާ ނަގައިގެން ސީދީން ކަނޑު ހިނގި ޒަމާނު ގައެވެ. އަތް ބަލައިގެން ނަސީބު ބުނެދިން އިރު ބަފާ މީހާވެސް ބެދޭމަޅި ކިޔާދީފައި ނެތީތާއެވެ. ކިރިޔާވެސް ހިލަމެއް ކުރިން ވީނަމަ ބަލި ބުޅާގަނޑަކަށް ވާކަށް ކަންކަމަކާ ނޫޅުނީހެވެ. 

އިންތިހާބުގެ ކުރީ ތިން އަކުރުން ކުރުނަން އެޅޭތީ ކުރިމަތިލާ ކޮންމެ އިންތިހާބެއް ކާމިޔާބު ނުވާނެކަން ގަބޫލު ނުކުރެވެނީ ތާއެވެ. އިންތިޒާމުވި އިންތިހާބެއް އިންތިޒާރުން ކައްސާލުމަކީ އިންތިހާނަކަށް ނުވިތާއެވެ. ލިބި އޮތް އިމްތިޔާޒް ފަހުމް ވީނަމަ އިންތިހާ ދަރަޖައަށް ހަޑިއެއް ނުވާނެއެވެ. 

ހަސަދަ އާއި ފިތުނަ ފަސާދައިގެ ހުޅުން އަދާ ހުލިވުމަކީ އެހެން ބައެއްގެ ކުށެއް ނޫނެވެ. ދެ ދުވަހު ދެ ގޮތަށް ވާހަކަ ދައްކަމުން ކޮޅުމޮޅު ކުރަން ނެތި މޮށުމުން ދޮޅި އެޅެނީ ތިމާއެވެ. އިމްތިޔާޒު ފަހުމީއަށް ލިބިގެން އުޅެނީ އެލަނޑެވެ. ވާނީ އެހެންތާއެވެ. އިންތިގެ ދުނިޔެ އިންތިއަށް ފެންނަނީ އަންނިގެ ލޮލުންނެވެ. އަންނިގެ ލޮލުން ބަލައިގެން އިންތި ވާހަކަ ދެއްކީމާ ހަޑިވެ ހަރާބު ވަނީ އިންތިއެވެ.

ސެޕްޓެމްބަރ ގެ ފަހުން އެހެން ބަޔަކު ބޯހިއްލާ ލެވޭ ނުލެވޭ ވާހަކަ އިންތި ނުދައްކާށެވެ. ޗެއަރޕާސަން އިންތިހާބުގެ ފަހުން އިންތިއެކޭ ކުރިން ބުނިހެން  ބޮލުރޮދި ކެނޑިފައި އޮތް ރާރާ ގުޑިއެކޭ އެއްވެސް ތަފާތެއް ނެތެވެ. މީހުންގެ އިހުތިރާމާ ކުލުނު ކެނޑި ހުރިގޮތަށް ހުރެ ތިޔަ ހުރީ އަނދަ އަނދާ ހުރި އުއްބައްތި އަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. އިސާހިތު އެކީއެކަށް ވިރިހުސްވެ ހުލިވެ ހުޅުކޮޅު ނިވޭނީއެވެ. 

އިންތިމެން ބުނާ ގޮތުން މީގެ ހަމަސް ކުރިން ވެސް ރާއްޖޭގައި ހުރީ އެންމެ ދުވަހެއްގެ ކާޑެވެ. ކޮއްތެއް ދަރެއް ބޯފެނެއް ނެތެވެ. ލިބޭނެ ގޮތެއްވެސް ނެތެވެ. ދައުލަތުގައި ކާޑައި ތެލާއި ގަންނާނެ ފައިސާއެއް މުސާރަ ދޭނެ ފައިސާއެއް ނެތެވެ. ލިބެން އޮތް ގޮތެއް ނެތްތާ ދޭނެ މީހަކުވެސް ނެތެވެ. އެކަމަކު އޭގެ ފަހުން ވެސް ރާއްޖޭގައި މީހުން އުޅެނީ ބަނޑުފުރާ ކައިގެންނެވެ. މުސާރަ ލިބިގެންނެވެ. ކާބޯތަކެތި ވިއްކާ ފިހާރަތަކާއި ކެފޭތަކާ ރެސްޓޯރެންޓްތަކާ އަބަދުހެން ފުރި ބާރުވެފައެވެ. ތެޔޮ ލިބެން ނެތިގެން އެންމެ އުޅަނދެއް ވެސް ދުއްވުމެއް ހުއްޓައެއް ނުލައެވެ. އެހެނަސް އިމްތިޔާޒް ފަހުމީމެން ރާއްޖެ ބަޑަށް ޖައްސައިގެން އުޅޭތާ ކިތަންމެ ދުވަހެކެވެ.

ޓްވީޓަރ އަތްގަޑު އޮތީތީ ރާގުރާގަށް ފިތުނަވެރި ވާހަކަ އިންތިމެން ދައްކަ ދައްކާ ތިޔަ ތިބެނީ މަދުއުޅި ނެތް ވަކަވަލެއް ފަދަ މިސާލެވެ. ވަގަށް ގޮވުމާ ދޮގު އިލްޒާމް މީހުންގެ ބޮލުގައި އަޅުވާއިރު ކުށެއް ސާބިތު ނުވާ ކޮންމެ މީހަކީ މައުސޫމެއް ކަމަށް ބުނާ ދުނިޔަވީ ގާނޫނުގެ އިބްތިދާއީ ހަމަ ގަބޫލު ނުކުރާ ގާނޫނީ ވަކީލަކު ރައްޔިތުންގެ ވަކީލަކަށް ކުފޫ ހަމަ ނުވާނެކަން ވެސް ބުނެދޭންވީ އަންނި ދޯއެވެ.  

އެއިރަކު އޮންނަ ގާނޫނީ ސަރުކާރަކުން ދައުލަތުގެ ދިފާއީ ނިޒާމް ތަރުތީބު ކުރަނީ ސިޔާސީ ވާދަވެރިންނަށް ގައުމީ ސަލާމަތް ފޫދުއްވާ ނުލެވޭނެ ގޮތަށެވެ. އެހިނދަކަށް އެހީތެރިކަން ހޯދާ އެއްބާރުލުން ހޯދަންޖެހޭ ބަޔެއްގެ އެއްބާރުލުމާ އެހީތެރިކަން ހޯދަން ޖެހޭވަރެއް އެގޭނީ ރިޓަޔަރކޮށްފައި ތިބޭ މެދުފަންތީގެ ސިފައިންނަކަށް ނޫނެވެ. އިދިކޮޅު ޕާޓީއަކަށް ވެސް ނޫނެވެ.

ސިފައިންގެ ހުވާކޮށް ރިޓަޔަރ ވެގެން ތިއްބަސް އެ މީހުންނަކީ ބައަކަށް ސިޔާސީ ބާރުވެރިކަން ހޯދާ ދިނުމަށް ނިކުމެ ގާނޫނީ ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް ގައުމު ނުރައްކަލަށް ވައްޓާލަން ތިބި ބައެއް ނޫނެވެ. ރިޓަޔަރޑް ސިފައިންނަކީ ސިފައިންގެ ޗޭން އޮފް ކޮމާންޑްގެ ދަށުން އަންނަ އަމުރަކަށް ނޫނީ އަމަލު ކުރެވޭނެ ބައެއް ނޫނެވެ. ގާނޫނީ ސަރުކާރެއް އޮތް ގައުމެއްގައި ގައުމީ ސަލާމަތަށް އޮތް ރައްކަލާއި ނުރައްކާ ކަނޑައަޅާނީ ދައުލަތުގެ އެންމެ މަތީވެރިޔާއެވެ. 

ތިމާމެންނަށް ވުރެ އަސްކަރީގޮތުން ބާރުގަދަ ބަޔަކާ ދެކޮޅަށް ހަމައެއް ލަމައެއް ނެތި ސިޔާސީ ޖަޒްބާތުގައި ޖެހިގެން ރިޓަޔަޑް ސިފައިން ނިކުތުމަކީ ގައުމު ނުރައްކަލަށް ވައްޓާލުމަށް ދައުވަތުދޭ ދިނުމެކެވެ. ހަތިޔާރު އުފުލާ ގެންގުޅުމުގެ ގާބިލުކަން ހުރި މީހަކު އެއްވެސް ގައުމެއްގެ އަސްކަރިއްޔާއާއި ދެކޮޅަށް ނިކުތުމަކީ އެތައް ގޮތަކުން ނުރައްކާތެރި ކަމެކެވެ. 

އެއްވެސް ސާބިތު ހެއްކެއްނެތި މި ބަވަނަވެތި ދުނިޔޭގައި ބޮޑު ގައުމެއްގެ އަސްކަރިއްޔާއާއި ދެކޮޅަށް ރޭވިގެން ހަރަކާތެއް އެއްވެސް ތަނެއްގައި ހިނގާނަމަ އެކަމާމެދު އެ ގައުމަކުން ދެވަނަ ވިސްނުމަކުން ވިސްނާނެއެވެ. އަމްދު އެހަރަކާތެއްގައި ރިޓަޔަރޑް ސިފައިންގެ ބައެއްގެ ބައިވެރިވުން ފާޅުގައި ފެންނަން އޮތިއްޔާ އެބަޔަކާ ދެކޮޅަށް ފިޔަވަޅު އަޅާނެއެވެ. އަމްދުން އޭގެން މީހަކު އެ ގައުމަކަށް ހިގައްޖެނަމަ ޓެރެރިސްޓް ހަރަކާތެއް ހިންގަފާނެކަމަށް ބެލުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑެވެ. 

ސަމަދުބޭ މެންކަހަލަ ރިޓަޔަރޑް ސިފައިންގެ މީހުން އިންޑިޔާ އަސްކަރިއްޔާއާ ދެކޮޅަށް ހިންގާ ޖަރީމާއަކީ ގައުމީ ސަލާމަތަށް އޮތް ވަރަށް ބޮޑު ނުރައްކަލެކެވެ. އެއީ ސިޔާސީ ކަމެއްނޫނެވެ. ރިބަލް ގްރޫޕަކުން ހަނގުރާމަ އިއުލާން ކުރުން ފަދަ ކަމެކެވެ. އިންޑިއާ އައުޓު ހަރަކާތުގައި އުޅޭ ރިޓަޔަރޑް ސިފައިންނަކީ ނުރައްކާތެރި ބައެކެވެ. އެ މީހުންގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ ސަލާމަތަށް ހީނުކުރާ ވަރުގެ ބޮޑު ނުރައްކަލަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިދާނެއެވެ. 

އެންމެ ސަމަދުބެ އަކަށް ވުރެ ގައުމު މާ ބޮޑެވެ. ސަމަދުބޭ ޑީޕޯޓަކުން މި ފަހަރުވާ ސަލާމަތް ވެއްޖެއެވެ. ބޮލު ރޮދި ކެނޑިފައި ތިބި ސަމަދުބޭމެން ކަހަލަ މީހުން ބޭނުން ކޮށްގެން ގައުމީ ސަލާމަތަށް ނުރައްކާ ކުރަން އުޅޭ ބަޅުރުކު ޓެރެރިސްޓުން އޮބިއަޅުވަން އެބަޖެހެއެވެ. 

ތެޅެފޮޅޭ އިރު ޑިސެންޓްރަލައިޒޭޝަނެއް ފެޑަރޭޝަނެއް ވަތްކެއް ނުވެއެވެ. ރާއްޖެއަކީ ފެޑެރަލް ދައުލަތެއް ނޫންކަމާއި ޔުނިޓަރީ ދައުލަތެއްކަން ބައެއް އަތޮޅު ކައުންސިލަރުންނަށް ނޭނގުމަކީ ހައިރާން ވާންވީ ކަމެއް ނޫނެވެ. ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމުގެ މަފްހޫމު އޮޅުވާލާ ކޮންމެ އަތޮޅަކީ ފެޑެރޭޝަނެއް ކަމަށް ހަދަން އުޅޭ ބަޔަކަށް އެއިން ކޮންމެ އަތޮޅަކީ ވަކި ސަރުކާރެކޭ ހީވާނެއެވެ.

ނޭނގޭ ކަމަކީ ރާއްޖޭގެ ލާމަރުކަޒީ ގާނޫނު އޮތް ގޮތުން އެއްވެސް އަތޮޅެއްގެ އެއްވެސް ރަށަކީ އަތޮޅުކައުންސިލް ދަށުގައި އޮތްތަނެއް ނޫން ކަމެވެ. ކޮންމެ ރަށެއްގައި އޮންނަނީ މުސްތަގިއްލު މިނިވަން ރަށު ކައުންސިލެކެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލަކީ އޭގެ ޒާތުގައި އެއްވެސް ރަށު ކައުންސިލެއްގެ މައްޗަށް އާރެއް ބާރެއް ލިބިގެންވާ ތަނެއްނޫނެވެ. ގާނޫނަށް ގެނައި އިސްލާހަކުން އަތޮޅު ކައުންސިލްގެ ޖަލްސާތަކުގައި ރަށު ކައުންސިލްގެ ރައީސް ތަމްސީލުކުރާ ގޮތަށް ހަމަޖެހުމަކުން ރަށްރަށުގެ ކައުންސިލް ތަކަކީ އަތޮޅު ކައުންސިލްގެ ބެލެނިވެރިކަމުގެ ދަށުގައި އޮތް ތަންތަނަކަށް ނުވެއެވެ. 

އަތޮޅެއްގައި އޮންނަ ގިނަ ފަޅުރަށް ކޮންމެ ވެސް ރަށު ކައުންސިލެއްގެ އިހުތިސާސްގެ ތެރެއަށް ވަދެއެވެ. އެ ފަޅުރަށެއްގެ މައްޗަށް ހިނގިއްޔާ ހިގާނީ އެރަށެއްގެ އިހުތިސާސް އޮތް ރަށު ކައުންސިލެއްގެ ބާރެވެ. އެހެނަސް ޓޫރިޒަމްގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ރަށު ކައުންސިލްގެ އިހުތިސާސް އޮތް ސަރަހައްދެއްގައި އޮންނަ ރިސޯޓްތަކަށް އެކައުންސިލްތަކުގެ ބާރު ހިނގާ ގޮތަކަށް އަދި ހަމަޖެހިފައެއް ނުވެއެވެ. އަނެއްކޮޅުން ރަށު ކައުންސިލަކަށް އިހުތިސާސް ލިބިފައިވާ ނުވާ ފަޅުރަށަކަށް ނޫނީ އަތޮޅު ކައުންސިލަށް ބެލެނިވެރިކަން ނެގޭނެ އެއްވެސް ފަޅު ރަށެއް ނުއޮވެއެވެ.

ލާމަރުކަޒީ ގާނުނާއި އެކުއެކީ ރާއްޖޭގައި ހިންގާ އެހެނިހެން ގާނޫނުތައް އޮންނަކަން އަތޮޅު ކައުންސިލަށް ނޭނގުމަކީ ވެސް އަޖައިބެއް ނޫނެވެ. ނ. އަތޮޅު ދެރަށުގެ ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ކުރިން މާލެއަތޮޅާއި އަރިއަތޮޅު ދެބުރިއާއި މާޅޮސް މަޑުލު ދެބުރިއާއި ފާދިއްޕޮޅާއި ވާވު އަތޮޅު ފަދަ އެތައް އަތޮޅެއްގައި އެތައް ރިސޯޓު ހުޅުވައިގެން ހިންގާއިރު އެތަންތަނަށް ނުހިނގާ ވަކި ހުކުމެއް ނ. އަތޮޅަށް ހިނގަންޖެހޭ ސަބަބެއް ނެތެވެ. 

ރައީސް ޔާމީނު ފ. އަތޮޅު ވިއްކާލަން އުޅުމާ ނ. އަތޮޅުން ވަކި ދެރަށެއް ޓޫރިޒަމްގެ ބޭނުމަށް ދޫކުރުމާ އެއްގޮތެއް ނޫނެވެ. ނ. އަތޮޅު ރައްޔިތުންގެ ހައްގު ގެއްލޭތީ ކަމަށް ބުނެ ބަޔަކު ލޭހޫނުވެގެން އުޅެނީ ކޮންމެވެސް އެހެން މަގުސަދެއްގައެވެ. މައި ސަރުކާރެއް ހިއްސާކުރާ ވަކިވަކި ދައުލަތް ތަކަކަށް އަތޮޅުތަކާ ސީޓީތައް ނުހަދާ ވަކި އެއް މުއައްސަސާއަކަށް އަތޮޅެއްގެ ހުރިހާކަމެއް ފުރޮޅާ ނުލެވޭނެކަން އެގެން ޖެހެއެވެ. 

ލާމަރުކަޒީ ވުމަކީ މުސްތަގިއްލު ދައުލަތްތަކެއް އުފަން ކުރުމެއްނޫނެވެ. މަރުކަޒީ ގޮތެއްގައި ފުނިޖެހިފައި ހުރި ހިދުމަތްތަކާ ފުރުސަތުތައް ގޭ ދޮރުމައްޗަށް ގެނައުމެވެ. މިނިވަން މުސްތަގިއްލު ރަށު ކައުންސިލްތައް އަތޮޅު ކައުންސިލްގެ މުށުތެރެއަށް ގެންދިއުމެއް ވެސް ނޫނެވެ.