އާދަމް އާޒިމް މޭޔަރކަމާ ހަވާލުވެ ވަޑައިގެން އިރުވެސް ހުޅުމާލޭ ރައްޔިތުންނަށް ދޭންޖެހޭ ހިދުމަތްތައް ނުދެވި އޮތްކަމަށާއި އަދިވެސް އެކަން އޮތީ އެހެން ކަމަށް އާޒިމް ވިދާޅުވެއެވެ. ހުޅުމާލޭގެ ރައްޔިތުން ކުންފުންޏެއްގެ ދަށުގައި ތިބެން ޖެހޭނެ ކަމަކަށް އާޒިމް ގަބޫލެއް ނުކުރައްވައެވެ. 

ހުޅުމާލެ މާލެސިޓީ ކައުންސިލްގެ ދަށަށް ގެނައުމަށް ގިނަކަންތައް ތަކެއް ރައީސް މުއިއްޒުގެ މޭޔަރ ކަމުގައި ކުރައްވާފައިވާއިރު މުއިއްޒުގެ ވެރިކަމެއްގައި އެކަންނުވެ އަހަރެއް ވެގެން ދިޔުމަކީ އާޒިމް ގަބޫލުކުރައްވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. ރައީސް މުއިއްޒު އެހާބޮޑަށް ކުރައްވަން ބޭނުންފުޅުވެ ވަޑައިގެން ކަމެއް ނުވެގެން އެދަނީ ސަރުކާރު ތެރޭގައި ބޮޑެތި މައްސަލަތަކެއް ހުރެގެން ކަމަށް މޭޔަރ އާޒިމް ދެކެވަޑައިގަނެއެވެ.

ރައީސް މުއިއްޒު ބޭނުންފުޅުވިޔަސް އެކަން ނުވެގެން އުޅެނީ އެޗްޑީސީން ހުޅުމާލޭގެ ކަންކަން ސިޓީ ކައުންސިލަށް ދޫކޮށްލަން ބޭނުން ނުވެގެން ކަމަށް ބެލެވޭކަމަށް އާޒިމް ވިދާޅުވެއެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އައްޔަނުކުރައްވާފައި ތިބޭ ބަޔަކު ރައީސް ބޭނުންފުޅުވެ ވަޑައިގަންނަވާ ކަމެއް ނުކުރާކަމީ ހިތާމަ ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކަމަށް މޭޔަރ އާދަމް އާޒިމް ވިދާޅުވިއެވެ. 

"ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރަން ބުނީމާ އެކަން ނުކުރާން ތިބިި މީހުން އެތަންތާ އެބަތިބި މިއަދު. އެއީ ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައެއް" ކަމަށް މާލޭ މޭޔަރ ވިދާޅުވިއެވެ. މާލެ ސިޓީގެ މޭޔަރ އާދަމް އާޒިމް މިމޭރުމުން ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވީ ރާއްޖޭގެ ޓީވީ ޗެނަލަކަށް ދެއްވި އެކްސްކްލޫސިވް އިންޓަވިއުއެއްގައެވެ. 

މަރާމާތުކޮށްގެން ދެމަސް ދުވަހުން ހުޅުވަން ބަންދުކުރި އާސަހަރާ މިއަދު މިހުޅުވުނީ އެއް އަހަރާއި ހަތަރުމަހު މުއިއްޒުވެފައި އޮތުމަށް ފަހުގައެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހުގެ 27 ވަނަދުވަހުން ފެށިގެން އާސަހަރާ މުއިއްޒު ވެފައި ހަތް މަހެއްހާ ދުވަހު އޮތުމަށްފަހު މަސައްކަތް ހިގައިގަތީ މާލޭ މޭޔަރުކަމަށް އާދަން އާޒިމް އިންތިހާބު ކުރެވުނު ފަހުން މިއަހަރު ޖެނުއަރީ މަހުއެވެ.

ކުރީގެ މޭޔަރ މުއިއްޒު މޭޔަރު ކަމުގައި ހުރެ 4.9 މިލިޔަން ރުފިޔާ ބަޖެޓްކޮށްގެން 2 މަސްދުވަހުން ނިންމަންފެށި އާސަހަރާ އަޕްގްރޭޑް ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީ ސިއްރުވެރި ހީލަތްތެރި ގޮތަކަށެވެ. މަސައްކަތް ހަވާލުކުރީ ކޮން ބަޔަކާ ކަންވެސް މީޑިއާތަކަށް އޮތީ ސިއްރު ކޮށްފައެވެ. އާސަހަރާ މިސްކިތް ތަޅާލާ ވަކި ވަރަކަށް މަސައްކަތް ކުރާތަން ފެނުނެވެ. ދެންއިވުނީ ކޮންޓްރެކްޓް ބާތިލުކުރިއަޑެވެ. 4.9 މިލިޔަން ރުފިޔާގެ ކޮންޓްރެކްޓް ބާތިލު ކުރި އިރު މަސައްކަތުގެ %25 ނުނިމުނެއް ކަމަކު 3.9 މިލިޔަން ރުފިޔާ ކޮންޓްރެކްޓަރަށް ވަނީ ދޫކޮށްނިމިފައެވެ. 

އާސަހަރާގެ އަޕްގްރޭޑިންގެ ނަމުގައި ސިޓީ ކައުންސިލުގެ ބަޖެޓުން މުއިއްޒުގެ ރިޔާސީ ކެންޕޭނަށް ފައިސާކޮޅެއް ކައްވާލީ ކަމަށް އެތައް ބަޔަކު ތުހުމަތު ކުރިއެވެ. ވީ އެއްޗެއްވެ އާސަހަރާ މުއިއްޒުވެފައި އޮތުމަށްފަހު އިތުރަށް 4 މިލޔަން ރުފިޔާ ހަރަދު ކޮށްގެން އާސަހަރާ މިއަދު އެހުޅުވުނީއެވެ. ކޮރަޕްޝަނާއި ހިޔާނާތަކީ ރާއްޖޭގައި ބެލޭ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. ސިޓީ ކައުންސިލްގެ 3.9 މިލިޔަން ރުފިޔާއަށް ކުރީގެ މޭޔަރު އަދި މިހާރުގެ ރައީސް މުއިއްޒު ވީ ހިޔާނާތްވެސް އެހެން ކަންކަންހެން ދާނީ މުއްގަޑަށް ވަދެގެންނެވެ. 

މާލެ ސިޓީގެ މިހާރުގެ މޭޔަރ އާޒިމަކީ ރައްޔިތުންގެ ހެވާލާބައަށް އެންމެ ކުރިން ކުރަންޖެހޭ ކަމަކަށް އިސްކަން ދެއްވައިގެން މަސައްކަތް ކުރައްވާ ބެފުޅެކެވެ. އާޒިމް އިސްކަން ދެއްވީ އާސަހަރާ ބަންދުކޮށްފައި އޮތުމުން މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ ރައްޔިތުން އުފުލަންޖެހިފައިވާ ތަކުލީފްތަކަށް އަވަހަށް ނިމުން ގެނައުމަށެވެ. މަތީ ފެންވަރަކަށް ލުއިފަސޭހަ ތަކާއެކު ސަހަރާ މިސްކިތާއި ހިނަވާގެ ނިންމާ އާސަހަރާގައި ވިހާވެސް އަވަހަކަށް ޖަނާޒާތައް ބޭއްވޭނެ ގޮތް ހައްދަވާ ދެއްވުމަކީ އާޒިމްގެ އަމާޒެވެ. ހުރި ހުރިހާ ދަތިތައް ގިރާކުރައްވާ މާލޭ ރައްޔިތުންނަށް އާސަހަރާއިން ހިދުމަތް ހޯދޭނެގޮތް ރަސްމީކޮށް މިއަދު އެހަ އްދަވާ ދެއްވީއެވެ. ކްރެޑިޓް ނަގާނެ މީހަކު ކުރެޑިޓް ނަގަން ވީއެވެ. މޭޔަރު އަޒިމް އެހުރީ އެކަން ކޮޅެއްގައި ޖައްސަވާ ދެއްވާ އާސަހަރާ މުއިއްޒުވެފައި އޮތް އޮތުން ނިމުމަކަށް ގެނެސް ދެއްވާފައެވެ.  

އާއްމު މުހާވަރާއެއްގެ ގޮތުގައި މާލޭ ފަޅަކީ ރަބަރެއް ގޮތުގައި ޒަމާނުއްސުރެ ސިފަކުރެއެވެ. ފަޅުފުރި ބާރުވެގެން ދޯނި ފަހަރަށް މާލޭފަޅަށް ނުވަދެވިފައި އޮންނަން ނުޖެހޭނެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވިފައި އޮންނަ އޮތުމަކަށް ބާރުދޭ މިސާލު ބަހެއްގެ ގޮތުގައި މާލޭފަޅަކީ ރަބަރެކޭ ބުނެއުޅެއެވެ. 

ބައެއް ކަހަލަ މުހާވަރާތަކަކީ އިންސާނާގެ ވިސްނުމަށް ނުބައި އަސަރު ފޯރުވާ ޒަމާނާ ހާލަތާ ނުބައްދަލު މުހާވަރާތަކެކެވެ. އިޖުތިމާއީ އަދި ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ނުބައި ވިސްނުން އިތުރުކޮށްދޭ މުހާވަރަތައް ދޫކޮށްލުމަކީ ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. 

ނުބީހެންޏާ ކަނޑާހަމައެއް ނޫނެވެ. ފާޅުގައި ކުރުމުން ގޯސްވާ ކަމެއް ސިއްރުން ކުރުމަކީ ވޭސް ގޯސްކަމެކެވެ. މީހަކަށް ނޭނގެންޏާ ކޮންމެފަދަ ކަމެއްކުރުމަކީވެސް އެންމެ ރަނގަޅުކަމެއް ކަމަށް ދޭހަކޮށްދޭ ގޮތަށް ބުނެވޭ މުހާވަރާ ނުބީހެންޏާ ކަނޑާ ހަމަ ކަމަށް ގަބޫލުކުރާ ގަބޫލުކުރުމާ ދުރަށްދާން ޖެހެއެވެ. އަތުގައި މެކެންޏާ ދަތުގައި މެކޭނެ ކަމަށް ގަބޫލުކުރުމަކީ ހިޔާނަތާއި ކޮރަޕްޝަނަށް ހިތްވަރު ދިނުމެވެ. ހަފޮޅު އެތެރެވީމާ ބައި އަޅަން ޖެހޭނެ ކަމަށް ގަބޫލުކުރުމަކީ ހައްގު މިންވަރު ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކުރަން ނުޖެހޭކަމަށް ގަބޫކުރުވޭ ގަބޫލުކުރުމެކެވެ. މިޒާތުގެ އިޖުތިމާއީ މިންގަޑާ ހިލާފު އެތައް މުހާވަރައިގެ ތެރެއިން މާލޭފަޅަކީ ރަބަރެއް ކަމުގައި ގަބޫލުކުރެވިފައި އޮތް އޮތުން ބަދަލުކުރަން ޖެހެއެވެ. 

މަލޭ މޭޔަރު އާދަމް އާޒިމް އެ މަސައްކަތް މިހާރު އެވަނީ ފައްޓަވާފައެވެ. މާލޭފަޅަކީވެސް ހިތުހުރި ވަރަކަށް ސުމާރެއްނެތި ބޭނުން ކުރެވެން އޮތްތަނެއް ނޫންކަން މާލޭފަޅުގެ ބޭނުން ހިފާ ފަރާތްތަކަށް ވިސްނަ ދެއްވުމުގެ ސިލްސިލާ މަސައްކަތްޕުޅެއް އެވަނީ ފައްޓަވާފައެވެ. އެންމެ ހެޔޮ ގޮތުގައި މާލޭފަޅުގެ ބޭނުން ވީހާވެން ގިނަ ބަޔަކަށް ހިފޭނެ ގޮތްތައް ހިއްދަވަ ދެއްވުމަށް މަސައްކަތް އެވަނީ ފައްޓަވާފައެވެ. 

މާލެ ދަތުރު ކުރާ ބޯޓުފަހަރުތަކުގެ އޮޑިވެރިންނާއި, ނެވިންނާއި ބައްދަލުކުރައްވާ މަޝްވަރާ ހޯއްދަވައިގެން މާލޭފަޅަކީ އެންމެނަށްވެސް ލުއިފަސޭހަ ރައްކާތެރި ތަނަކަށް ހެއްދެވުމުގެ އަމަލީ މަސައްކަތް އެވަނީ ފައްޓަވާފައެވެ. ކުޅުދުއްފުށި ސިޓީގެ މޭޔަރާއި ފުވައްމުލަކު ސިޓީގެ މޭޔަރުގެ ބައިވެރިވުމާއި މަޝްވަރާވެސް ހޯއްދަވައިގެން މިއަދު ފެއްޓެވި މަސައްކަތްޕުޅުގައި ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ކަންކޮޅެއްގެ ލަފަޔާއި މަޝްވަރާ ހޯއްދަވާނެ ކަމީ ޝައްކެއް ނެތްކަމެކެވެ.

އާހިރުގައި މާލޭފަޅަކީ އެންމެނަށްވެސް އަމާން އޮމާން ރައްކާތެރި ލުއިފަސޭހަ ލިބޭ ތަރުތީބަކުން ކަންކަން ހިގާ ތަނަކަށް ބަދަލުވެގެން ދާނެއެވެ. މާލޭފަޅަކީ ރަބަރެއް ކަމުގައި ގަބޫލުކުރެވިފައި އޮތް އޮތުން ބަދަލުވެގެން ދާނެއެވެ. މޭޔަރު އާޒިމް އަމަޡު ހިއްޕަވަފައި ހުރީ އެމަގަށެވެ. 

މާލެސިޓީއަކީ ސާފުތާހިރު ހިތްގައިމު ވެއްޓަކަށް ހެއްދެވުމަށް މޭޔަރ އިސްވެހުންނަވާ އެތައް ސަތޭކަ ކަމެއް އެބަކުރައްވައެވެ. އެކަންތައް ތަކުގެ ތެރެއިން މިހިނގާ ދިހަވަރަކަށް ދުވަހު ހިންގަމުންދާ ބައެއް ކަންކަމަށް ބަލައިލިޔަސް ފެންނަނީ ހިތް ހަމަ ޖެހުމެވެ. އުންމީދު އާވާތަނެވެ.   

• ގަލޮޅު ސިޓީ ޕާރކް ސާފުކުރުން 

އެތައްް ދުވަހެއް ވަންދެން ބެލެހެއްޓުމެއް އަލާލުމެއްނެތި ވާނެ އެއްޗެއްވާން މާލޭގެ މެދުތެރޭގައި ސިޓީ ޕާރކްއޮތެވެ. ސިޓީ ކައުންސިލްވެސް އޮތެވެ. މޭޔަރުންވެސް ތިއްބެވެ. ދުށްލޮލެއް ނެތެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިހާރުގެ މާލޭ މޭޔަރ އާޒިމަކަށް އެކަން ވަރިހަމައެއް ނުވިއެވެ. ގަލޮޅު ސިޓީ ޕާރކަކީވެސް ދިރުންހުރި ހިތްހަޖެހުން ލިބިދޭ ތަނަކަށް ހެއްދެވުމަށްޓަކައި ސިޓީ ޕާކް ސާފުކުރަންފެއްޓުވީއެވެ. 

• ބާ ޖަމާލުއްދީން ބިންސާފުކުރުން

މާލެސިޓީ (މާލެ، ހުޅުމާލެ، ވިލިމާލެ) އަކީ ސާފު އަދި ހިތްފަސޭހަ ތަނަކަށް ހެދުމަށް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާ މަސައްކަތުގެ ތެރެއިން ބާ ޖަމާލުއްދީން ބިން ސާފު ކުރަން ވަނީ ފައްޓަވާފައެވެ. އެ މަސައްކަތް ކުރައްވަނީ ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ އިދާރާތަކާ ގުޅިވަޑައިގެންނެވެ. 

• ތަބުރޭޒީމަގު މަރާމާތުކުރުން

އާސަހަރާ މިސްކިތް ރަސްމީކޮށް ހުޅުވުމަށް ތައްޔާރު ވުމުގެ ގޮތުން ގިނަ ކަންތައް ތަކެއް ދަނީކުރަމުންނެވެ. އެގޮތުން ތަބުރޭޒީމަގުގެ އުތުރުފަޅީ ދުވާރުމަތީގައި ޕާރކް ކުރުން ހުއްޓުވުމުގެ ގޮތުން ޕާރކް ނުކުރެވޭގޮތަށް ބޮލާޑް ޖެއްސުވިއެވެ.  ހެދުން

• ވިލިމާލެއަށް ޑަމްޕްލޮރީއެއް

ވިލިމާލޭގެ ކައުންސިލް އިދާރާއިން ރައްޔިތުންނަށް ދެމުން ގެންދާ ހިދުމަތްތައް އަވަހަށް އަދި ފުރިހަމައަށް ފޯރުކޮށް ދެއްވުމަށް މޭޔަރު ވަރަށް ބޮޑު އިސްކަމެއް ދެއްވައެވެ. އެގޮތުން ވިލިމާލެ މުނިސިޕަލް ހިދުމަތް ދިނުމުގެ މަސައްކަތަށް ބޭނުންވާ ޑަމްޕް ލޮރީ ވިލިމާލެއަށް ފޮނުއްވާ ދެއްވުމަކީ އެޅުއްވި މުހިންމު ފިޔަވަޅެކެވެ. 

• ބްލޫކިޔާމަގު މަރާމާތުކުރުން

މ. ބުލޫކިޔާމަގުގެ ގަނބައި ގެންފައިވާ ސަރަހައްދު އަވަސް ކަމެއްގެ ގޮތުގައި މަރާމާތު ކުރެއްވުމަކީ އެމަގު ބޭނުން ކުރަމުންދާ އެންމެނަށް ލުޔެކެވެ.

• އަލިމަސްމަގު މަރާމާތުކުރުން

އިމާރާތް ކުރުމާ ގުޅިގެން އަލިމަސްމަގަށް ލިބިފައިވާ ގެއްލުންތައް ރަނގަޅުކޮށް މަރަމާތުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރުވިއެވެ. ހަލާކުވެފައިވާ ސަރަހައްދުތަކުގައި ހުރި ކާބްސްޓޯންތައް ނަގާ އަލުން ކާބްސްޓޯން ޖައްސުވާ ކާނުތައް ސާފުކުރުވިއެވެ.

މޭޔަރު އާދަމް އާޒިމް ސިފަކުރެއްވި ގޮތުގައި ކައުންސިލްތަކަށް ދެން ކުރެވެން އޮންނާނީ ވަރަށް މަދު އާދައިގެ ކަންތައްތަކެކެވެ. ރަށުތެރެ ސާފުކުރުމާއި ގަބުރުސްތާނު ބެލެހެއްޓުމާއި ވިހާ މަރުވާ ބެލެހެއްޓުން ނޫން ކަމެއް ނުކުރެވޭ ވަރަށް ކައުންސިލްތަކުގެ ވާގި ނައްތާލާފައިވާ ކަމަށް އާދަމް އާޒިން ސިފަކޮށްދެއްވިއެވެ.  

މާލޭ މޭޔާރު ވިދާޅުވީ ގާނޫނަށް މި ބަދަލުތައް އަތުވެއްޖެކަމަށެވެ. މިކަމާމެދު ރައްޔިތުން ވަރަށް ފުންކޮށް ވިސްނުންތަކެއް ވިސްނާ ހިޔާލުތަކެއް ގެންގުޅެން ޖެހޭކަމަށް މޭޔަރު ވިދާޅުވިއެވެ. ދުނިޔޭގައި ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމު ތައާރަފްކުރަން ޖެހުނު މައިގަނޑު ސަބަބަކީ ތަރައްގީވަމުން އައި ގައުއުމުތަކުގައި، މައި ސަރުކާރުގެ ދަށުގައި ހުރިހާ ބަރެއް އޮވެގެން ހިނގަމުން ދިއުމުން ސިޔާސީ ގޮތުންނާއި އިގުތިސާދީ ގޮތުންނާއި ފިކުރީ ގޮތުން، ރައްޔިތުން އެދޭ ހަލުއިމިނުގައި ތަރައްގީ ވަމުން ނުދިއުމެވެ. ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމަށް ބަދަލުކުރަން ގައުމުތަކުގެ ރައްޔިތުން ބާރު އަޅަން ފެށީ އެހެންވެއެވެ. މާލޭ މޭޔަރ ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމުގެ ބޭނުންތެރިކަން ބޮޑުވާ ސަބަބު ކިޔުއްވާ ދެއްވިއެވެ.  

މޭޔަރ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އޭގެ ނަތީޖާ ގައުމުތަކުން ފެނުނީ ވަރަށް އުޖާލާކޮށެވެ. އެހެން ކަމުން މަދު އިގުތިސާދީ ވަސީލަތްތައް ބޭނުން ކޮށްގެން، ރައްޔިތުންގެ ބޭނުންތައް ފުދޭ ގޮތަށް މަޝްރޫއުތައް ހިންގަން ފެށުނު ކަމަށްވެސް އާޒިމް ވިދާޅުވިއެވެ. ބާރުވެރި ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމެއް އޮތުމުގެ ފައިދާވެސް މާލޭ މޭޔަރު ވަނީ ވިދާޅުވެ ދެއްވާފައެވެ. ދެ ފުށް ފެންނަ ސިޔާސަތެއް ކަނޑައެޅި، ހިދުމަތް ދޭން ތިބި މީހުންނާ މެދު ރައްޔިތުން ފާރަވެރިމުގެ ފުރުސަތު ކައިރިން އެ ނިޒާމުން ލިބުނު ކަމަށާއި ކޮރޮޕްޝަންނަށް ހުޅުވޭ ދޮރުތައް އެހެންވެ މަދުކުރެވު ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވިއެވެ.

އެމްޑީޕީ މާލޭ ދާއިރާގެ ރައީސްކަން ކުރައްވާ އާދަމް އާޒިމް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ބިނާވެށި ޕްލޭންކުރުމާއި ހިންގުމުގެ ގާނޫނާއި ލާމަރުކަޒީ ގާނޫނަށް އެންމެ ފަހުން ގެނައި ބަދަލުތައް އޮތީ ސިޓީ ކައުންސިލުތަކަށާއި އަތޮޅު ކައުންސިލުތަކަށާއި ރަށު ކައުންސިލް ތަކަށް އަމިއްލަ އިހްތިޔާރުގައި ތަރައްގީގެ އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ކުރަން ދަތިވާގޮތަށެވެ. ގާނޫނުތައް އޮތް ގޮތުން ދެން ކައުންސިލުތަކުން ކުރަން އޮތްކަމަކަށްވާނީ، ކުނިކެހުމާއި ސަހަރާ ބެލެހެއްޓުމާއި އުފަން ދުވަހުގެ ސެޓްފިކެޓް ހެދުން ފަދަ ވަރަށް އާދައިގެ މަސައްކަތް ކަމަށް އާޒިމް ވިދާޅުވިއެވެ.

މާލޭ މޭޔަރ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ރައްޔިތުންނަށް ބޭނުންވާ މުހިއްމު އިންފްރާންސްޓްރަކްޗާރ ކައުންސިލުތަކުން ވެސް ގާއިމް ކޮށްދެއްވެން ޖެހޭނެއެވެ. ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު މާލޭގެ މޭޔަރަކަށް ހުންނެވި އިރު އެކަމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ވަކާލާތު ކުރެއްވި ކަންވެސް އާޒިމް ފާހަގަ ކުރެއްވިއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ރައީސް ކަމުގައި ހުންނަވާ ގާނޫނަށް މިހާރު އެ ގެންނެވި ބަދަލުން ކުރިން ގެންގުޅުއްވި ވިސްނުންފުޅާ ރައީސް ދިމާ އިދިކޮޅުވެ ވަޑައިގެންފައިވާކަން ފާހަގަ ކުރެއްވޭ ކަމަށް އާޒިމް ވިދާޅުވިއެވެ.

އޮނަރަބަލް ޝާހިދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ މެދުގައި ބައިބައިވުން އުފައްދައި، ފިތުނައާއި ނަފުރަތު ފެތުރުމަށް ޖާގަ ދެވިއްޖެނަމަ އެކަންވެގެންދާނީ ގައުމިއްޔަތަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ނުރައްކާ ކަމުގައެވެ. 

ކުރީގެ ފޮރިން މިނިސްޓަރ އޮނަރަބަލް ޝާހިދު ވިދާޅުވީ ދިވެހި ގައުމިއްޔަތު ބިނާކުރެވިފައިވަނީ އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަމުގެ މައްޗަށް ކަމަށެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އެއްދީނެއްގައި ތިބި، އެެއްބަހަކުން ވާހަކަދައްކާ، އެއްނަސްލެއްގެ އެއްބައެއް ކަމަށް ވިދާޅުވަމުން ޝާހިދު ވިދާޅުވީ " މިއީ ދުނިޔޭގެ މަދުބަޔަކަށް ނޫނީ ލިބިފައިނުވާ މަތިވެރި ނަސީބެއް" ކަމަށެވެ. 

އެމްޑީޕީގެ ރައީސް ކުރެއްވި އެކްސް ޕޯސްޓްގައި ގައުމީ ދުވަހުގެ ހެޔޮއެދުމާއި ތަހުނިޔާ ލޮބުވެތި އެންމެހާ އުހުތުންނާއި އަހުންނަށް އަރިސްކުރައްވާ ކަމަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.

މިއަދަކީ ރާއްޖޭގެ މިއަހަރުގެ ގައުމީ ދުވަހެވެ. ގައުމީ ދުވަހަކީ ޕޯޗްގީޒުންގެ އަތްދަށުން ރާއްޖެ މިނިވަން ކުރި ދުވަހެވެ. ގައުމީދުވަހުގެ ބަތޮލަކީ އަލްގާޒީ މުހައްމަދު ތަކުރުފާނުލް އައުޒަމެވެ. 

އާޒިމު މަސައްކަތް ކުރައްވަނީ ވަގުތާއި ހާލަތާއި އެނގިވަޑައިގެން ހުންނަވައެވެ. ހިދުމަތް ލިބިގަންނަ މީހުންގެ އިހުސާސާ ވިންދާ އެއްގޮތަށެވެ. ކުރައްވަންޖެހޭ ކަމެއް ކުރަންޖެހޭ ވަގުތަށް ފެންވަރު ހުރި ގޮތެއްގައި ކުރައްވަނީ އެވަގުތަކަށް އެކަމެއް ކުރެއްވެން އޮތް ގޮތެއް ބައްލަވައިގެންނެވެ.

މާލެ ސިޓީގެ މިސްކިތްތަކުގެ ފާހާނާތައް ފަސް ތަރީގެ ފެންވަރަށް ގެނައުމަކީ މިހާރު އާދަން އާޒިމްގެ އަމާޒެކެވެ. އާޒިމް ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ތަނެއްގެ ތާހިރުކަން މިނާ މިންގަނޑަކީ އެތަނެއްގެ ފާހާނާއެވެ. ފާހާނާ ސާފުތާހިރު ނޫން ތަނެއްގައި އޮންނާނެ ސާފުތާހިރު ކަމެއް ނުއޮންނާނެކަން އާޒިމަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ. 

ފެންވަރު މަތިކޮށް ތަރައްގީ ކުރަންވެފައި މިސްކިތްތަކުގެ ފަހާނާތައް ނޫންކަމެއް ނެތީއެއް ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެއްވެސް ކަމެއް ނޫންކަމަށް ދޫކުރެވި އިހުމާލުކުރެވިފައި ހުންނަ ކަންކަމުން ލިބޭ ގެއްލުން ބޮޑުކަން އާދަމަށް ވިސްނިވަޑައި ގަންނަވައެވެ. 

މިސްކިތްތަކުގެ ސާފު ތާހިރުކަމަށް އިސްކަން ނުދެވޭ ބަޔަކަށް އެހެން ކަމަކަށް އިސްކަމެއް ނުދެވޭނެއެވެ. އެކަމަކުން ސީދާ ނަގުދު ފައިސާ ނުލިބޭކަމަކަށް ވަގުތާއި ފައިސާ ހޭދަކުރުމަކީ މޮޔަކަމެއް ކަމުގެ ވިސްނުން މީހުންގެ ތެރޭގައި އަށަގަނެފައިވާ ޒަމާނެއްގައި އާޒިމު ދައްކަވާ މިދެއްވަނީ ތަފާތު ނަމޫނާއެކެވެ. 

މުޖުތަމައުގެ ސިއްހީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި މިސްކިތްތަކުގެ ފާހާނާތަކުގެ ސާފުކަމާ ގުޅިފައިވާ މިންވަރު ނިކަން ރަނގަޅަށް އާޒިމަށް އެނގިވަޑައިގަނެއެވެ. އެންމެ އާދައިގެ ކަންކަން ކަމަށް މީހުން ދެކޭކަން ރަނގަޅުނުވެ ރަނގަޅުވާނެއެހެން ކަމެއް ނުއޮންނާނެކަން އާޒިމަށް އެނގިވަޑައި ގަނެއެވެ.

މިސްކިތްތައް ސާފު ކުރުމުގައި ހަރަކާތްތެރި ވާނީ ދިވެހިން ކަމަށްވެސް މިހާރު ވަނީ ހައްދަވާފައެވެ. އާޒިމު އެދިވަޑައިގަތުމަކީ މިސްކިތްތަކަކީ ވަރަށް ވަރަށް ރީތި ތަންތަނޭ މީހުން ބުނާ ވަރަށް އެކަން ކޮށްދެއްވުމެވެ.

އާދަމް އާޒިމުގެ އަމާޒަކީ މާލެސިޓިގެ މިސްކިތުގެ ފާހަނާ ތަަކަކީ ފަސް ތަރީގެ ފާހަނާ ތަކަކަށް ހެއްދެވުމެވެ. ހަމައެކަނި އަމާޒެއްގެ ގޮތުގައި އެކަން އޮތީއެއް ނޫނެވެ. މަސައްކަތް ފަށައިގެން މިހާރު ދަނީ ކުރިއަށެވެ. ކުރިއަށް އޮތް ދެއަހަރު ތެރޭގައި މާލެ، ވިލިމާލެ، ހުޅުމާލޭގައި ހުންނާނީ ފަސް ތަރީގެ ރީތި ފާހަނާ ތަކަށް ހައްދަވާ ނިންމަވާނެއެވެ.

ދުވަހުން ދުވަހަށް މާލެ ސިޓީގައި ކުރިއަށް ގެންދާ މަސައްކަތްތައް ކުރުމުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ބޭނުން ހިފަނީ ބިދޭސީ މުއައްޒަފުން ކަމަށް މާލޭ ސިޓީގެ ޑެޕިއުޓީ މޭޔަރު އަހުމަދު ނަރީޝް ވިދާޅުވުމުން އެކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ސާފުވެގެން ދެއެވެ. ނަރީޝް ވިދާޅުވާ ގޮތުން މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލްގައި ގިނަ އަދަދަކަށް ތިބީ ބިދޭސީ މުއައްޒަފުންނެވެ. އޭގެތެރޭގައި ގިނައީ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ކައުންސިލުގެ ހިދމަތުގައި އުޅެފައި ތިބި މީހުންނެވެ.  

ސިޓީ ކައުންސިލްގައި ތިބި ބިދޭސީ މުއްޒަފުންތެރޭގައި މަސައްކަތްކުރެވޭ ވަރަށްވުރެ ސިއްހީ ހާލަތު ގޯސް މީހުން ތިބިކަމަށްވެސް ނަރީޝް ފާހަގަކުރައްވައެވެ. އެކަމަކު ސިއްހީ ހާލަތު ކިތަންމެ ގޯހަސް އެމީހުން ވަޒީފާއިން ވަކިކޮށް އަމިއްލަ ގައުމުތަކަށް ފޮނުވާލާ އޭގެ ބަދަލުގައި ކައުންސިލަށް އިތުރު ބަޔަކު ވަޒީފާއަށް ނެގެން ނެތްކަމަށް ނަރީޝް ވިދާޅުވެއެވެ.

ބިދޭސީ މީހުން ގެންގުޅުމުގެ ބަހަނާއަކަށް ދައްކަނީ ސްކިލްޑް ދިވެހިން ނުލިބުމުގެ ވާހަކައެވެ. މަސައްކަތު މީހުންގެ ގޮތުގައި ދިވެހިން ބަރާބަރަށް ލިބޭކަމަށް ނަރީޝް ވިދާޅުވެއެވެ. ނުލިބޭކަމަށްވަނީ ވެލްޑުކުރުމާއި ބާރބެންޑުކުރުން ފަދަ ޓެކްނިކަލް މަސައްކަތްތައް އެނގޭ ސްކިލްޑް ދިވެހިންނެވެ.

ބަލިހާލު ބޮޑުވެ ވަޒީފާގެ ޒިންމާ އަދާނުކުރެވުނަސް ބިދޭސީ މީހާ ފޮނުވާނުލެވޭ ވަރަށް މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލް ބިދޭސީ މުއައްޒަފުންގެ އަތްދަށު ވީމާ ސްކިލްޑް ދިވެހިން ލިބޭކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. އުޅެވޭ ވަރު މުސާރައެއް ދީގެން ސްކިލްޑް ދިވެއްސަކު ނުހޯދޭނެއެވެ. ނަރީޝްގެ ވާހަކަފުޅުތަކުން އެނގިގެން ދަނީ މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލްގެ ކަންކަމުގެ މައްޗަށް ބިދޭސީން އަތްގަދަކޮށްފައި ވާވަރެވެ. ބިދޭސީންނަށް ރާއްޖޭގައި ވަޒީފާ ކަށަވަރުކޮށްދޭ އައްޑާއަކަށް މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލް ހަދާފައިވާކަމެވެ. މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލްގެ މެނޭޖުމަންޓް ބިދޭސީ މުއައްޒަފުންގެ މުށުތެރޭގައި ތަށިވެފައި އޮތް މިންވަރެވެ. 

ސިޓީ ކައުންސިލްގެ މުއައްޒަފުންނާ ގުޅޭކަންކަން ބިދޭސީންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތް ކަމަށް ހެކިލިބެނީ ނަރީޝްމެން ދައްކަވާ ވާހަކައިންނެވެ. މިހާރު ކައުންސިލުގައި ތިބި ސިއްހީ ހާލަތު ގޯސް ބިދޭސީ މުއައްޒަފުން ފޮނުވާލުމުން އެހެން ބަޔަކު ގެނައުމަށް ޖާގަ ލިބިގެން ދާނެ ނަމަވެސް ބިދޭސީ އެހެން ބަޔަކު ވަޒީފާއަށް ނެގޭނީި ދިވެހިން ވަޒީފާއަށް ނެގުމަށް ކައުންސިލުން ނިންމާފައިވާ ނިންމުމަށް ބަދަލު ގެނެސްގެން ކަމަށް ނަރީޝް ވިދާޅުވުމުންނެވެ. ސިއްހީ ހާލަތު ކިތަންމެ ގޯހަސް ވަޒީފާ ޒިންމާ އަދާ ނުކުރެވުނަސް އެއިން މީހަކު ބޭރުކޮށް ލުމުގެ ހިތްވަރު މާލެ ސިޓީ ކައުންސިލްގައި ހުރި ކަމަކަށް ނުވެއެވެ.

ނަރީޝް ވެސް ބޭނުންފުޅު ވަނީ ދިވެހިން ވަޒީފާއަށް ނިންމި ނިންމުން ބަދަލުކޮށް ބިދޭސީންނަށް ޖާގަދޭށެވެ. ސްކިލްޑް ދިވެހިން ހޯދައިގެން އެމީހުނަށް ވަޒީފާ ދީގެން ގެންގުޅޭކަށް ނޫނެވެ. ވަޒީފާއަށް ބިދޭސީން އެތެރެކޮށްގެން ހިންގާ ވަގުފާރި ފުޅާކޮށް ސިޓީ ކައުންސިލަކީ ވަގުފާރީގެ ހަބެއްގެ ގޮތުގައި ބާއްވައިގެން ކޮރަޕްޝަން ހިންގާށެވެ.  

ފްލެޓްވިޔަސް ގޯތި ވިޔަސް ޕްރޮޖެކްޓެއް ވިޔަސް ވަރިހަމައެވެ. ހަމަޔާ އުސޫލު މުގުރާލާފައިވެސް މަށަށް އެކަމެއް އެދޭގޮތަކަށް ވާންޖެހޭނެއެވެ. އަމްދުން ގޯއްޗާ ފްލެޓްގެ ޑިމާންޑް ވަރަށް ބޮޑެވެ. ދެވެން ހުރި އަދަދަށްވުރެ ބޭނުންވާ މީހުން ގިނައެވެ. 

އިއުލާނުކޮށްފައިވާ ޝަރުތުތައް ފުރިހަމަ ކުރުމަށްޓަކާ ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް " ބޯ ބަހައްޓައިގެން " ކުރާ މީހުން ނިކަން ގިނައެވެ. ނޫޅޭ ވަޒީފާގައި އުޅުނު ކަމުގެ ލިޔުން ހޯދައެވެ. ނޫލޭ ގޭގޭގައި އުޅުނު ކަމުގެ ހެކި ހޯދައެވެ. ނުއުފަންނަ ދަރިން ބަލާ ކަމަށް ހަދައެވެ. މަތީ މާރކްސް ލިބޭނެ ހުރިހާ ގޮތަކަށް ލިޔެކިޔުން ހަމަކުރެއެވެ. ތެދެއް ދޮގެއް ނުބަލައެވެ. ދޮގު ލިޔުމާ ދޮގު ހެކި ހޯދަނީ އެއްޗެއް ހިތަށް އަރާނުލައެވެ. 

ފޯމް ސަބްމިޓް ކުރުމަށްފަހު ދެން ދުއްވައިގަންނަނީ ނުފޫޒެއް ފޯރުވޭނެ ގޮތެއް ހޯދުމަށެވެ. ގޮތް ނިންމޭވަރުގެ ވެރިއަކާ ގުޅުން ހުރި މީހަކު ހޯދައިގެން ހޯދެން އޮތީ ކޮން ގޮތަކުން ކަންތައް ކޮށްގެންތޯ ބަލައެވެ. ވަލު ދޮރާށިން ވަދެވެން އޮތް ވަރަކަށް ވަދެ ހެދުނު އެއްޗެއް ހެދޭތޯ ނުބަލަނީ މަދު މީހެކެވެ. އެހެން ގޮތެއް ނެތިއްޔާ ދާއިރާ މެންބަރު ނަމަވެސް ބްލެކް މޭލު ކުރާނެއެވެ. ފްލެޓް ނޫނީ ގޯތި ނުލިބިއްޖެ ނަމަ މުޅި އާއިލާގެ ވޯޓު ނުދޭނެކަމަށް ބުނެ އިންޒާރު ދޭނެއެވެ.

ގިނަ ފަހަރަށް ވަލު ދޮރަށީގައި ޓަކި ޖަހާ ނުލެވޭނީ އާރެއް ބާރެއް ނެތް ނިކަމެތި މީހާއަށެވެ. ނިކަމެތި އާރެއް ބާރެއް ނެތް މީހާއަށް ހައްގު މާރކްސް ލިބޭ ވަރަށް ފޯމުވެސް އޮންނާނީ ފުރިހަމަ ނުކުރެވިފަވެއެވެ. އޮޅުވާލައިގެން ޑޮކިއުމެންޓެއްދީ ދޮގު ހެކި ދޭނެ މީހަކުވެސް ނިކަމެތި މީހާއަކަށް ނުވާނެއެވެ. އެމީހާ ހުންނާނީ ޝަރުތު ހަމަ ނުވެގެން ތާއަބަދު މަގުމަތީގައެވެ. 

ކޮންމެ ސަރުކާރަކުން ކޮންމެ އުސޫލެއް ހަދައިގެން އަމަލު ކުރިޔަސް މިނޫން ވަރެއް ނުވެއެވެ. ކޮންމެ މީހަކު އެ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް ތެދުވެރި ނުވާ މުޖުތަމައެއްގައި އޮންނާނީ މަށަށް މަށަށް ގޮވުމެވެ. މަށަށް ނުލިބި އެހެން މީހަކަށް ނުލިބުމެވެ. މީ ދެން ފުކެއް ބޮޑުވަރެވެ. 

ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ވެފައިވާ ބިދޭސީ މީހަކު ދިވެއްސަކާ ކައިވެނި ކޮށްގެން ދަރިން ލިބުމުން އެއާއިލާއަކީ ދެވަނަ ދަރަޖައިގެ ދިވެހި ރައްޔިތުން ކަމަށް ބެލެވޭނެ ޝަރުއީ ގާނޫނީ އެއްވެސް ހަމައެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. އިންސާނީ ކަރާމާތަށް ބެއްޔަސް ނަސްލީ އިމްތިޔާޒާއި ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތައް ވެސް ބަލައިގަންނަ ކަމެއް ނޫނެވެ.

ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ވެސް ލިބިގެންވާ ހައްގަކުން އެއްވެސް ދިވެހި ރައްޔިތަކު މަހުރޫމެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ހިޔާވަހިކަން ދިނުމަށް ހިންގާ ސްކީމަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ހައްގު އެހެން ގައުމެއްގެ ރައްޔިތުކަމުން ދިވެހިރައްޔިތަކަށް ބަދަލު ވެގެން ހުންނަ މާލޭ ރައްވެއްސެއްގެ ކިބައިން ނިގުޅައި ގަނެވޭނެ ގޮތެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. އަމްދުން އަނބިދަރިން ތިބި ނަމަ އެހެން މީހުންނެކޭ އެއް އުސޫލުން އެއާއިލާއާއި މެދު އަމަލު ނުކުރެވުމަކީ ކިހާބޮޑު ބޭއިންސާފެއް ހެއްޔެވެ.

ސިޔާސީ ގޮތުން ފިތުނަ އުފެއްދުމަށްޓަކައި ތިމާފަދަ އަނެއް ދިވެހިރައްޔިތަކަށް ލިބިގެންވާ ހައްގަކުން މަހުރޫމު ކުރުމަށް ވަކާލާތުކޮށް ހެދުމަކީ ފަސާދައާއި ނަފްރަތު އުފެއްދުމެވެ. މި ސަރުކާރުން އިންޑިއާ މީހުނަށް ގޯތިދެނީކަމަށް ދައްކަން ތިޔަ ޖަހާ ސަކަރާތުން ސަރުކާރަށް ތާއީދު ގެއްލޭނެ ކަމަށް ހީކުރުމަކީ ދެއުޅިއެއް ނުވާ ކަމެވެ. 

ގަމާރު ވިޔަސް ބޮޑުވަރެވެ. ބިދޭސީން ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ވެގެން މާލޭން މީހުނާ އިނދެގެން ބޮޑެތި އާއިލާތައް އުފައްދާފައި ވަނީ މަދެއްކޮށް ނޫނެވެ. ކުރީން އެހެނިހެން އެތައް ގައުމެއްގެ މީހުން ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ވެގެން ެެ ބަތިއްބެވެ. އިގިރޭސިންނާއި ފަރަންސޭސީންނާއި އަރަބިންނާއި އިންޑިޔާ ލަންކާ މީހުންނެވެ. އަދިވެސް އެހެން އެތައް ގައުމެއްގެ މީހުންނެވެ. 

ބިދޭސީން ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ވެފައިވާ މީހުން ހިމެނޭ އެތައް އާއިލާއެއް މިފަހަރު ގޯތި ލިބުނު އާއިލާތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ. ހަމައެކަނި އިންޑިއާ އެއްގައި އަޅައިގަނެގެން ނުނެއްޓިގެން އުޅޭއިރު އެމީހުން ނިސްބަތްވާ އާއިލާތަކަށް ކުރާނެ އަސަރާއި ކުރާނެ ނަފްރަތު ހިތައްވެސް ނާރައެވެ.

ވަކިމީހެއް ތަފާތުުނުކޮށް އެއް ހަމައަކުން ތޭރަ ހާހަށްވުރެ ގިނަ އާއިލާއަށް ބަންޑާރަ ގޯތި ކަށަވަރު ވުމަކީ ކުޑަކުޑަ ކަމެއްނޫނެވެ. މާލޭ ރައްޔިތުން ބިންވެރިވެ ފުދުންތެރި ބަޔަކަށް ހެއްދެވުމަށް ރައީސް ސޯލިހު ދެއްވާ އިސްކަން ފެނިގެން ދަނީ ކަނޑާ ބައިސާ އަކުން މޫނެވެ. އަމަލުންނެވެ.

ފުރަތަމަ ދޫކުރަނީ ކަނޑައެޅުނު ފަސްހާސް ގޯތި ލިބޭ މީހުން އެވަނީ އާއްމުކޮށް ފައެވެ. އެ ވަރަކުން އަދި ނުދެއެވެ. އިތުރު ފަސްވަރަކަށް ހާސް ގޯތި ދޫކޮށްގެން ނޫނީ ހައްގުވާ އެންމެންނަކަށް ގޯއްޗެއް ނުލިބެއެވެ. ޝަރުތު ހަމަވާ އެންމެނަށް މިފަހަރު ގޯތި ނުލިބިއްޖެ ނަމަ ވެގެންދާނީ ވެށިފަހި މާލެ ފްލެޓްތަކަށް ވާގޮތަށް ކަމަށް ދެކޭ މީހުން އުޅެތެވެ.

އާނއެކެވެ އެއީވެސް ވެދާނެ ގޮތެކެވެ. އެކަން އެގޮތަށް ވުމާ ނުވުން އޮތީ މާލޭ ރައްޔިތުންގެ އަތްމަތީގައެވެ. ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަމެއްގައި ޝަރުތު ހަމަވާ މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް މާލެ ސަރަހައްދުން ގޯތި ދެއްވާނެ ކަމީ ޝައްކެއް ނެތް ކަމެކެވެ. އަންނަ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ރައީސް ސޯލިހު ނޫން އެހެން ވެރިއަކު ހޮވައިފި ނަމަ މިފަހަރު ޝަރުތު ހަމަވެ ގޯތި ހައްގުވާ މީހުނަށާ ގޯތި ލިބުމުގެ ފުރުސަތު ނުލިބި ދިޔުން ވަރަށް އެކަށީގެން ވެ އެވެ.

ޝަރުތު ހަމަ އެންމެނަށް ގޯތި ކަށަވަރު ކުރުމަށް ކުރަން ޖެހެނީ އެންމެ ކަމެކެވެ. ރައީސް ސޯލިހު ދެވަނަ ދައުރަކަށް އިންތިހާބު ކުރުމެވެ. 

ރައީސް މައުމޫނުގެ ވެރިކަމުގެ ފަހުކޮޅު އަމިއްލަ ފަރާތްތަކަށް ރޭޑިއޯ ސްޓޭޝަންތަކާއި ޓީވީ ސްޓޭޝަން ހިންގަން ހުއްދަލިބުމުން ގިނަ އަދަދެއްގެ ރޭޑިއޯއާއި ޓީވީތައް އުފަންވިއެވެ. ދުވަހު ނޫސްތަކާއި މަޖައްލާތައް އޭރުވެސް ނެރެން ފެށިއެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު އެ ތަނެއްގެ ފަހަތުގައި މުއްސަދި މަހުޖަނަކު ނެތް ޗެނަލްތަކާއި ނޫސް މަޖައްލާތައް ވެސް ޖެހުނީ ކަފުން ކުރާށެވެ. ބަނގުރޫޓުވެ ދަރަނިވެރި ވެގެންނެވެ. އޭރުއްސުރެ ނޫސްވެރިކަމުގެ މަސައްކަތުގައި އުޅުނު ގިނަ މީހުން މަސައްކަތްކުރީ ހޮބީއެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ނޫސްވެރިކަން ކޮށްގެން އުޅެލެވޭވަރުގެ އާމްދަނީއެއް މަދު ނޫސްވެރިއަކަށް ނޫނީ ނުލިބެއެވެ. 

މަހުޖަނެއްގެ ބަނޑުވާ ހެދިގެން ނޫޅުނު ރާއްޖޭގެ ގިނަ އަދަދެއްގެ ނޫސްވެރިން ތިބީ އަނގަޔާއި އަތާ ދިމާނުވެ މަގުމަތިވެފައެވެ. މަހުޖަނުން ހިތުހުރި ގޮތަކަށް ނޫސްވެރިން ވަޒީފާއިން ވަކިކޮށް މަގުމަތިކޮށްލާފައި ހުރީ މަދެއްކޮށް ނޫނެވެ. ނޫސްވެރިކަން ކޮށްގެން ނޫސް އެޖެންސީތަކަށް ދެކޮޅުޖެހޭ އާމްދަނީއެއް ލިބޭނެ އެއްވެސް ގޮތެއް ނޯވެއެވެ. އަމިއްލަ ވިޔާފާރި ތަކުން ސްޕޮންސަރއެއް ދިއްކޮށްލެވެނީ މަދު ބަޔަކަށެވެ. ސަރުކާރުން އަޅާ ނުލައިފިނަމަ ނޫސްވެރިކަން ވެސް ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ކުރެވޭނެ ގޮތެއް ރާއްޖެއަކު ނޯވެއެވެ. އެވަރުގެ ފުރުސަތުތަކެއް ނެތެވެ.

ނޫސްވެރި ކަމަކީ ނުފޫޒު ހުރި މީހުން އެ މީހުން ބޭނުންވާ ވަގުތެއްގައި ބޭނުން ވާހަކައެއް ފަތުރަން ބޭނުންކުރާ ހަތިޔާރަކަށް އޮތީ ހަދާފައެވެ. އެބަޔަކު ބޭނުން ނުވާ ގޮތަކަށް ވާހަކައެއް ގެނެސްދޭ ކޮންމެ ނޫހަކާއި ނޫސްވެރިއަކު ވިކިފައި ހުންނަކަމަށްވެ އަބަދުވެސް ނޫސްވެރިން ތިބެނީ ކަނޑިއެއްގެ މިޔަމަތީގައެވެ. ވަކި ބަޔަކު ބޭނުން ނުވާ ގޮތަކަށް ހަބަރެއް މައުލޫމާތެއް ގެނެސްދީފިނަމަ އެދެން ކަމާ ޖެހުނީއެވެ. ނޫސް އިދާރާތަކުގައި ރޯކޮށް ގައުއުކާ ނޫސްވެރިންގެ ފުރާނައަށް ނުރައްކާކޮށްފައި އޮތީ މަދެއްކޮށްނޫނެވެ.

ނޫސްވެރިންނާއި ނޫސްތަކަށް އެކަށީގެންވާ އާމްދަނީއެއް ނުލިބޭއިރު ނޫސްވެރިކަމަށް ކުރާ ފުރައްސާރައާއި ނުރައްކާ އިންތިހާއަށް ބޮޑުވިއެވެ. މިލޔަނުން ނޫސްތައް ޖޫރިމަނާ ކުރުމާއި އަބުރުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ނޫސްވެރިން އަތުން ބަދަލު ހޯދުމުގައި ސަރުކާރު އޮތީ ލަވަ ކިޔާލާފައެވެ. ނޫސްވެރިކަން ކުރިއަރުވަން އެހީތެރިވެ ނުދޭތާ ތަފާތު ހިޔާލުގެ ނޫސްތައް ވުޖޫދުން ފުހެލުމަށް ސަރުކާރު އޮތީ އަތުކުރި އޮޅާލާފައެވެ. އެހާލަތު ދިވެހި ނޫސްވެރިން 2018 ނޮވެންބަރ 17 އާއި ހަމައަށް އައީ ތަހައްމަލު ކުރަމުންނެވެ.

ރައީސް ސޯލިހުގެ ތަފާތު ނުކުރުމުގެ ސިޔާސަތު އާއްމުވެފައި އޮތީ ވަކި އެއް ދާއިރާއަކަށް ނޫނެވެ. އެހެން ދާއިރާ ތަކެކޭ އެއްގޮތަށް ނޫސްވެރިކަން ކުރިއަރުވާ ދެމެހެއްޓުމަށް ރައީސް ސޯލިހު ވަރަށް ބޮޑު އިސްކަމެއް ދެއްވިއެވެ. ނޫސްވެރިންގެ ހައްގުތައް ކަށަވަރު ކޮށްދެއްވުމަށް ގިނަގުނަ މަސައްކަތްޕުޅު ތަކެއް ފެއްޓެވިއެވެ. އަބުރުގެ ގާނޫނު އުވާލާ ނޫސްވެރިންނަށް މިނިވަން ކަމާއެކު ބަސްބުނުމުގެ ހައްގު ހޯއްދަވައި ދެއްވިއެވެ. ސަރުކާރަށް ކުރާ ފުރައްސާރައަކުން ފަތުރާ އިދިކޮޅު ފިކުރަކުން ނޫސްވެރިންނާއި ނޫސްތަކަށް އަދަބެއް ނުދެއްވައެވެ.

ކުޑައެއް ބޮޑެއް ހަގެއް ދޮއްޓެއް ނުބައްލަވާ އެ ނޫހެއްގެ ވަރުން ނޫސްވެރިކަން ކުރިއެރުވުމަށް ސަރުކާރުގެ އެއްބާރުލުން ދެއްވަން ފެއްޓެވިއެވެ. އިޖުތިމާއީ ޒިންމާގެ ދަށުން ހަމަޔާއި އުސޫލުގެ ތެރެއިންނެވެ. އާނއެކެވެ. ސަރުކާރުގެ ޒިންމާއަކީ ވަކި ދާއިރާއެއް ބާކީ ނުކޮށް ގައުމުގެ ހުރިހާ ކަންކަމެއް ކުރިއަރުވާ ތަރައްގީ ކުރުމެވެ. ހުރިހާ ދާއިރާއެއް ބާރުވެރި ކުރުވުމެވެ. އެކަމުން ނޫސްވެރިކަންވެސް އިސްތިސްނާއެއް ނުވެއެވެ.

ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދޭ ރަނގަޅު ހިދުމަތްތަކާއި ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތު ތަކަށް ރައްޔިތުން އަހުލުވެރިކޮށް އެއްބާރުލުން ހޯދުމަކީ ސަރުކާރުން ކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. ރައްޔިތުންގެ ތެރޭގައި އުފެދޭ ފިތުނަތައް ނައްތާލާ ސުލްހަމަސަލަސްކަން ގާއިމު ކުރުމަކީ ދައުލަތެއްގެ ވާޖިބެވެ. އެކަންކަން ކުރުމަށްޓަކާ ސީދާ ގޮތުންނާއި ނުސީދާ ގޮތުން މަސައްކަތާއި ހޭދަ ސަރުކާރުން ކުރަންޖެހެއެވެ. ނޫސްތަކާއި ނޫނސްވެރިން މެދުވެރިކޮށް ސަރުކާރުން ކުރަނީ އެ މަސައްކަތެވެ. ދިވެހި ނޫސްވެރިކަން ކުރިއަރުވަން މިހާރަށްވުރެ ބޮޑަށް މަސައްކަތް ކުރެވުނު ޒަމާނެއް ރާއްޖެ ނުދެކެއެވެ. 

ތެދާ ހަގީގަތް ހާމަކޮށް ގައުމުގެ ސުލްހަ މަސަލަސްކަން ދެމެހެއްޓުމަށް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނުކޮށް ދައުލަތުން ހޭދަ ކުރަންވީ ފަސާދަ އުފައްދަން ހެއްޔެވެ. ދައުލަތާ ދެކޮޅަށް އިދިކޮޅުން ފަތުރާ ދޮގުތަކާއި ފިތުނައަށް ގިނަ ނޫސްތަކުން ޖާގަ ނުލިބުމަކީ ނޫސްތައް ވިކިފައި އޮތުމެއް ނޫނެވެ. ކޮންމެ ނޫހަކުންވެސް އެބައެއްގެ އެޑިޓޯރިއަލް ޕޮލިސީއާއި އެއްގޮތަށް ހާމަ ކުރަންޖެހޭ އެއްޗެއް ހާމަކުރުމާއި ކުރަން ބޭނުން ނުވާ އެއްޗެއް ހާމަ ނުކުރުމަކީ އެ ނޫހަކަށް ލިބިގެންވާ ހައްގެކެވެ. އިސްލާމް ދީން ކުރިއަރުވަން މަސައްކަތްކުރާ ނޫހެއްގައި ކްރިސްޓިއަން ދީނުގެ މޮޅު ވާހަކައެއް ނުލިޔާ އުސޫލުންނެވެ.  

2013 ނޮވެންބަރ 17 އިން 2018ގެ ނޮވެންބަރ 17 އަށް ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގައި ހުރީ ބަޅުރުކު ސަރުދާރު ޔާމީނެވެ. ހަލުވި ދުވެލީގައި ތަރައްގީކުރި ކަމަށް ބުނާ މޭސްތިރިއެވެ. ވެރިކަމުގެ އަރާބާރާ ޅަނދޮޅުކަމުގައި ގައުމީ ދިފާއީ ބާރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފައުޖީންނަށް ބޯހިޔާވަކަން ދޭން ބިންގާއެޅި ފްލެޓްތައް ނިންމާލުމުގެ ކެރިފޯރުންތެރި ކަމެއް ޔާމީނުގެ ސަރުކާރުގައި ނެތެވެ. 

ރައީސް ސޯލިހުގެ ވެރިކަމަށް ފެށުނުއިރު ސިފައިންގެ ފްލެޓް ތަކުގެ މަސައްކަތް މުއްދަތަށް ނުނިމި އޮވެ ކޮޅެއް މެދެއް ނޭނގޭ އޮޅުން ބޮޅުންގަޑެއްގެ ތެރެއަށް ސިފައިންގެ ފްލެޓް ތަކުގެ މައްސަލަ އޮތީ ވައްޓާލާފައެވެ. ފައިސާ ނެތުމާއި އެގްރިމެންޓާ ހިލާފްވުމާ މުސާރަ ނުދިނުމާ މަސައްކަތަށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ނެތުން ފަދަ އެތައް ހާސް މައްސަލައެއް ސިފައިންގެ ފްލޭޓްތަކާ ގުޅިފައި އޮތެވެ. 

2019 ގައި ކުރިމަތިވި ކޮވިޑްގެ އާލަމީ ވަބާގައި ދުނިޔެ ޖެހުނު އިރު ސިފައިންގެ ފްލެޓްތައް އިމަރާތްކުރުމުގައި ދިމާވެފައި ހުރި މައްސަލަތައް ހައްލުކޮށް ބޭނުންވާ ފައިސާ އަލުން ހޯދާ ނިންމަހާ މޫސުމެއް މިސަރުކާރަކަށް ވެސް ނުލިބުނެވެ. ކޮވިޑުން އަރައިގަނެވި އާއްމު ހާލަތަކަށް ބަދަލުވަމުން އަންނަން ފެށުމާއެކު ސިފައިންގެ ފްލެޓްތައް ނިންމުމުގެ މަސައްކަތް އަލުން ބަލުން ފަށައިގަނެގެން އެހެރަދަނީ ކޮށް ނިންމަމުންނެވެ. 

ސިފައިންގެ ތިން ޓަވަރުގައި ތިން ކޮޓަރީގެ 330 ފްލެޓު އަދި 20 ޕެންޓް ހައުސް ހުންނަގޮތަށް ފަށައިގެން ތިންޓަވަރުގެ ސްޓްރަކްޗަރއަށް ހެޔޮ ބަދަލު ތަކެއް ފަހުން ގެނެސް ތަނަވަސް އެ ޕާޓްމަންޓްތަކާއި ޕެންޓް ހައުސްތައް ހުންނާނެއެވެ. 

ހުރި ހުރިހާ ދައްޗެއް ފިލުވާ ޝެޑިއުލާ އެއްގޮތަށް ސިފައިންގެ ފްލެޓްތައް ނިންމުމުގެ މަސައްކަތް ބާރަށް ކުރިއަށްގޮސް މި އަހަރުގެ ޖުލައިމަހު ނިމޭނެއެވެ. ސިފައިން ނުވަ އަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަހު ކުރަމުން އައި ދިގު އިންތިޒާރަށް ނިމުންގެނެސްދީ ހެއްވާލާނީ މި ސަރުކާރުންނެވެ. 

ގައުމީ ހިދުމަތުގައި ދިވެހިން އެކި ރޮނގު ރޮނގުން މިންނަތް މަސައްކަތް ކުރާތާ ކިތަންމެ ޒަމާނެކެވެ. އެ މީހުންގެ ހިދުމަތުގެ އަގުވަޒަން ކުރާ ސަރުކާރެއް މި ނޫނީވިއްޔާ މި ގައުމު ދެކިފައެއް ނުވެއެވެ. ގައުމީ އިނާމުގެ ސަބަބުން އިހުނަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން އިހުނަށް ވިރެ ގިނަ މަސައްކަތް ގައުމަށްޓަކައި އެބަ ކުރެއެވެ.

މީހަކަށް އެއްޗެއް ލިބެދާނެތީ ވައްޑެމެން މިހުންނަނީ ހާދަވަރެކެވެ. އަރަނީ މާގަދަ ރުޅިއެކެވެ. ތިމާގައިގާ ގައުމަށް ހިދުމަތެއް ކޮށްދޭނެ ފަންނެއް ހުނަރެއް ހިތްވަރެއް ނެތުމަކީ އެހެން މީހަކު ގައުމަށް ކޮށްދޭ ހިދުމަތެއްގެ އަގުވަޒަން ކުރުރުމަށް ހުރަސް އަޅަންޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ.

ރައީސް ސާލިހު ސަރުކާރުން ކުރާ ރަނގަޅު އެއްވެސް ކަމެއް ނެތްކަން ދައްކަން އެހެން މީހުނަށް ލީބޭ ޝަރަފާއި އިއްޒަތަށް ހުރަސް އަޅާނީ ހާދަހާވާ ގޮތްކުޑަ ވީމައެވެ. އުޑެއް ބުޑެއް އެނގޭ މީހަކު ނަމަ ތިޔަ ފާޑަކަށް މީހުނާ ޖެހިގަނެގެނެއް ނޫޅޭނެއެވެ.

ގައުމިއްޔަތެއް ނެތް ފިކުރެއް ދިރުވަން އުޅޭ ބައިގަނޑަކަށް ގައުމިއްޔަތު ވާހަކަ ދައްކާކަށް ނޭނގޭނެއެވެ. ގައުމީ ހިދުމަތްތެރިއެއް ވެސް ދޭ ހިދުމަތެއް ވެސް ވަތްކެއް ނުވާނެއެވެ. ހިދުމަތުގެ އަގެއްވެސް ވަޒަނެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.

ގައުމުގެ ރައީސްކަން ކުރައްވާފައި ހުންނެވި ބޭފުޅަކު ބޮޑުގުޅަކުރާ ބައިގަނޑަކަށް ވާނީ ކޮން ހަމަ ބުއްދިއެއް ހެއްޔެވެ. ރައީސް ނަޝީދު ބޮޑުގުޅަކޮށް ގަންހިންގާ އެކަހެރި ކުރަނީ މި ބައިގަނޑެވެ. މާ ހެޔޮއެދޭ ބަޔަކު ކަމުގައި ހެދިގެން ރައީސް ނަޝީދު އަގު ވަޒަންވިޔަ ނުދީ ހެއްދެވިހާ ޅައިހަލަކުން ޅައެއްޗެތި އަޅުވަމުން އެ މަނިކުފާނުގެ އަގު ވައްޓާލަނީ މި ބައިގަނޑެވެ. އަޅެފަހެ އަގުވަޒަން ކުރެވޭ ފަދަ ކަމެއް ކޮށްދެވިފައިވާ ކަމަށް ވައްޑެއަށް ހީވާނަމަ މުއްދަތު ހަމަވުމުގެ ކުރިން އަވަހަށް ގައުމީ އިނާމަށް ނަން ހުށަހަޅާށެވެ. 

ރައީސް ސޯލިހަކީ ކަޑަޖައްސަވާ ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ. މަނިކުފާނަށް ކުރައްވަން އެންމެ ފަރިތަފުޅު ކަމަކީ މަޝްރޫއުތައް ނިންމައި އެކަމުގެ ރިބަން ކެނޑުއްވުން ކަމަށް ސައީދު އެ ވިދާޅުވަނީ ރައީސް ސާލިހުގެ ތަފާތު ނުކުރެއްވުމުގެ ސިޔާސަތު ހިންގަވާ ދެއްވުމުގެ އަމަލީ ތަޖުރިބާ ކުރައްވަމުންނެވެ. ސައީދުގެ މޭސްތރި ކަމުގެ ދަށުގައި ފެނަކައިން އެތައް ސަތޭކަ މަޝްރޫއެއް ހިންގަވާ ނިންމަވަމުންނެވެ.

އެއްބަހެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުހައްމަދު ސާލިހަކީ ހުޅަނގަށް ކަނޑަޖައްސަވާ އިރުވައަށް ދިޔަދޮތްވާއި ތޮށަލިއަޅުއްވާ ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ. ސައީދު ވިދާޅުވާ ގޮތުން ރައީސަކީ ނަމެއްގައި ބިންގަލެއް އެޅުމަށް ރުހިވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ. ތަކުރާރުކޮށް އެތައް ފަހަރަކު ރައީސް ސޯލިހުގެ އަރިހުގައި ބިންގާ އަޅުއްވަމުން ގިނަ ބިނާ ތަކެއް ކުރެއްވުމުގައި އުޅުއްވާ ފެނަކަ ސައީދު އެކަމަށް ހެކިވެ ވަޑައި ގަންނަވައެވެ. ސައީދު ވިދާޅުވާ ގޮތުން ރައީސް ސާލިހަކީ ކަން ކުރައްވައިގެން ރިބަން ކަނޑުއްވަން ނިކަން ފަރިތަފުޅު ބޭފުޅެކެވެ.

ކުޑަގިރިއަކީ ވެސް އޭގެ މިސާލެކެވެ. ސައީދު ވިދާޅުވަގޮތުން ކުޑަގިރިއަކީ އަންނަން އޮތް ޖީލަށް ވެސް އުފާވެރިކަމުގެ ނިއުމަތެކެވެ. ކުޑަގިރިއަށް ބޭނުންވާ އިތުރު ވަސީލަތްތަކާއި ލުއި ގޮތްތައް ގާއިމު ކުރުމަށް އެކަނި ވިޔަސް ރައީސް ސޯލިހަށް އިތުރު ދައުރެއް ދޭން ޖެހޭ ކަމަށް ސައީދު ދެކި ވަޑައިގަނެއެވެ.

ސައީދު ވިދާޅުވަނީ ދިހަބާރަ އަހަރުވީ އިރު ކުޑަގިރި ފަދަ ޕިކްނިކް އައިލެންޑެއް މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ހޯއްދަވާ ދެއްވުނު ބޭފުޅެއް ރައީސް ސާލިހު ނޫނީ ނެތްކަމަށެވެ. މާލޭ ރައްޔިތުންގެ އިހުސާސްތައް ދެނެގަނެވުނު ހަމައެކަނި ބޭފުޅަކީ ރައީސް ސޯލިހުކަމަށް ސައީދު ތަކުރާރު ކުރައްވައެވެ. އެހެން ކަމުން މަނިކުފާނު އެކަހެރި ކުރަންޖެހޭ އެއްވެސް ސަބަބެއް ނެތް ކަމަށާއި ރާއްޖޭގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމުގެ މަގާމަށް ކުރިއަށް އޮތް ދައުރުގައި ރައީސް ސޯލިހު ފަދަ ރައީސެއް ނުގެނަވުމަކީ ދިވެހންނަށް ލިބޭނެ އެންމެ ބޮޑު ހިތާމައަށް ވާނެކަމަށް ފެނަކަ އެމްޑީ އަހުމަދު ސައީދު މުހައްމަދު ޔަގީން ކަމާއެކު ވިދާޅުވެއެވެ.

ކޮންމެ 11 ދުވަހަކުން ސަރުކާރުގެ މަޝްރޫއެއް އެމްޓީސީސީން ހިންގާ ނިންމާ ކުޅަދާނަ އާރުކާޓީ އާދަމް އާޒިމަށްވުރެ ވަކީން ސާފުކޮށް ރާއްޖޭގެ ރަށްރަށަށް އަންނަމުންދާ ޖަޒީރާ ވަންތަ ހެޔޮބަދަލު ގާތުން ދެކޭނެ ވަކި އެހެން މީހަކު ނުހުންނާނެއެވެ.

ހަމަތެދެކެވެ. ރައީސް އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސާލިހުގެ ޒައާމަތުގައި އެމްޓީސީސީއަކީ ސަރުކާރުގެ އެންމެ ގިނަ މަޝްރޫއުތައް ހިންގި އަދި ހިންގަމުންދާ ކުންފުންޏެވެ. ރައީސް ސާލިހުގެ ހެޔޮވެރިކަމުގެ މި ދައުރުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގެ އެކި ސަރަހައްދުތަކުގައި އެމްޓީސީސީން އެކަނި 135 މަޝްރޫއު ނިންމައި ހަވާލުކޮށްފައިވެއެވެ. 130 މަޝްރޫއެއް ނިންމުމުގެ މަސައްކަތް އެމްޓީސީސީން ކުރަމުން އެބަދެއެވެ.

އާދަމް އާޒިމް ވިދާޅުވާގޮތިގައި މި ފެންނަނީ ރައީސް ސާލިހުގެ ވައުދުފުޅުގެ ތެދުކަމެވެ. އެ ހާމަކޮށްދެނީ ރާއްޖޭގެ ތާރީހު ދުން އެންމެ ބަރާބަރު ސަރުކާރަކީ ރައީސް ސާލިހުގެ ހަމަހަމަ ސަރުކާރުކަމެވެ. މިއަދު ފެނިގެން މިދިޔައީ މާއުފަވެރި މަންޒަރެކެވެ.

އީޕީއޭގެ ދިރާސަތާކަަށް ފަހު ހުސްވި އަހަރު ޖެނުއަރީ މަހު ހިއްކަން ފެށި ކުޑަގިރި ފަސް ހިއްކާ ނިންމިއެވެ. ކުރިން މާލޭގެ ރައްޔިތުން ދަތުރުދަމުން ދިޔަ ކުޑަބަނޑޮހަށް ވުރެ ކުޑަގިރި ދެގުނަ ބޮޑު ކޮށެވެ. ރަހުމެއް ނެތް އަތަކުން ކުދަ ބަނޑޮސް މާލެގެ ރައްޔިތުން އަތުން ދަމައިގަތުމުން ލިބުނު ހިތްދަތިކަމުގެ ތަސައްލީ ކުޑަގިރިން މިއަދު ލިބިގެން ދިޔައީ ރައީސް ސާލިހުގެ ކެތްތެރި ހިތްތިރި ތަފާތު ކުރުން ނެތް ހަރުދަނާ ސިޔާސަތާއި މަސައްކަތްޕުޅުންނެވެ.

މާލެ ސިޓީކައުންސިލަށް ބަޔަކު އިންތިހާބުކޮށްފައި ތިބީ ޕީޕީއެމަށް ވެރިކަން ހޯދަން މަސައްކަތް ކުރާކަށް ނޫނެވެ. ޕީޕީއެމް ވެރިކަމުގައި ނެތިއްޔާ މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ބޭނުން ވާކަންކަން ނުކޮށްދީ ތިބުމަކަށް ވެސް ނޫނެވެ. ކައުންސިލަށް މީހުން ހޮވާ ދައުލަތުން ބޮޑު މުސާރަ ދީފައި ބައިތިއްބަނީ މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ލުއިފަސޭހަ ކުރުމަށެވެ.

ކަރަންޓަކީ އެއަނުލާ ރައްޔިތަކަށް އެއްވެސް ކަމެއް ކުރެވެންނެތް އަސާސީ ހިދުމަތެކެވެ. އިރުއިރުކޮޅާ ކަރަންޓް ދިއުމަކީ ރައްޔިތުންނަށް އިންތިހާ ދަރަޖައަށް އުދަގުލާ ގެއްލުމާ ތަކުލީފް އުފުލަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. ބޭނުންކުރާ ކަރަންޓްގެ ލޯޑްބޮޑުވެ ކަރަންޓް ކެޑުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑު މާލޭގެ ކަރަންޓް ހިދުކޮޅަކަށް ވެސް ނުކެނޑޭނެ ހުރިހާ ގޮތެއް ހެދުމަކީ ހުރިހާ އިދާރާއަކުންވެސް އެންމެ އިސްކަން ދޭންޖެހޭ އެއްކަމެވެ. އެހެނަސް މާލޭސިޓީ ކައުންސިލަށް ކަހަރު ވަކެކޭވެސް ހިޔެއް ނުވެއެވެ.

އެއްގޮތަކުން ނުވިއްޔާ އަނެއް ގޮތަކުން ރައްޔިތުން ސަރުކާރާ ދެކޮޅުވެރިވާނެހެން ހީވާ ކޮންމެ ކަމެއް މޭޔަރު މުއިއްޒު އީސްވެ ހުރެ މާލެ ސިޓީގައި ދަނީ ކުރަމުންނެވެ.

މާލޭގެ ތިން ސަރަހައްދަކުން ކަރަންޓު ކެނޑުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑުކަމުން އެ ތިން ސަރަހައްދުގައި ޓްރާންސްފޯމަރު ބަހެއްޓުމަށް ބޭނުންވާ ބިން މާލޭ ސިޓީކައުންސިލުން ސްޓެލްކޯއަށް ހަމަޖައްސައިއެއް ނުދިނެވެ. މާލޭގެ ތިން ސަރަހައްދެއްގައި ބަހައްޓާފައިވާ ތިން ސަބްސްޓޭޝަނެއްގައި އިތުރު ޓްރާންސްފޯމަރުތަކެއް ބެހެއްޓުމަށް ބޭނުންވާ ބިން ހަމަޖައްސައިދިނުމަށް ސިޓީ ކައުންސިލްގައި އެކި ފަހަރު މަތިން ސްޓެލްކޯއިން އެދުމުން އެކަމާ މާލެސިޓީ ކައުންސިލުން އަޅާ ކަހާވެސް ނުލައެވެ.

ސިނަމާލޭ 2 ގޯތި ތެރޭގައި ހަދާފައިވާ ސަބްސްޓޭޝަނާއި މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލު ކުރިމައްޗަށްވާގޮތައް އޮތް ޕާކިންޒޯނާއި ދިމާލުގައި ހަދާފައިވާ ސަބްސްޓޭޝަނުގެ އިތުރަށް ވިޔަފާރިވެރިންގެ މިސްކިތާއި އިންވެގެން އޮތް ޕާކިން ޒޯނުގައި ހަދާފައިވާ ސަބްސްޓޭޝަންގެ ލޯދްބޮޑުވެ އެސަރަހައްދުތަކުން ކަރަންޓް ކެނޑުމުގެ ފުރުސަތު އިންތިހާއަށް ބޮޑެވެ.

އެގޮތުން ސިނަމާލޭ 2 ގޯތި ތެރޭގައި ބަހައްޓާފައިވާ 630 ކޭވީއޭގެ ޓްރާންސްފޯމަރަކީ މިހާރުވެސް އޯވާލޯޑްވުމުގެ ސަބަބުން ކައިރީގައިހުރި އެހެން ޓްރާންސްފޯމަރުތަކަށް އޭގެ ބައެއް ލޯޑް ޓްރާންސްފާރ ކުރަންޖެހިފައިވާ ޓްރާންސްފޯމަރެކެވެ. އަނެއްކޮޅުން  އެ ލޯޑް ޓްރާންފަރކުރި ޓްރާންސްފޯމަރުތައް ވެސް މިހަރު ވަނީ އޯވާލޯޑް ވުމާ ގާތުގައެވެ. އެ ސަބްސްޓޭޝަނުގައި އިތުރު ޓްރާންސްފޯމަރެއް ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި، އެ ސަބްސްޓޭޝަނަށް ބޭނުންވާ ބިން ހޯދުމަށް 2 މެއި 2021 ގައި ސިޓީ ކައުންސިލްގައި ރަސްމީކޮށް އެދިފައި އޮތަސް ތަށަށް ކިޔަނީ މަރިޔަބުތޯވެސް ސިޓީކައުން ސިލުން އަހާ ނުލައެވެ. ޖަވާބު ނުލިބިގެން ފޮނުވި އެތައް ސިޓީއަށްވެސް ޖަވާބެއްނެތެވެ.

ވިޔަފާރިވެރިންގެ މިސްކިތާއި އިންވެގެން ހުރި ޕާކިންޒޯން ހުރި ބިމުގައި ބަހައްޓާފައިވާ 630 ކޭވީއޭގެ ޓްރާންސްފޯމަރަކީ 81 އިންސައްތަ ޔުޓިލައިޒްކުރެވިފައިވާ ޓްރާންސްފޯމަރެކެވެ. އެހެންކަމުން އިތުރު ޓްރާންސްފޯމަރެއް ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި އެ ސަބްސްޓޭޝަން ބޮޑު ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ބިން އެތަނުން ހަމަޖެއްސައިދިނުން އެދި 13 ސެޕްޓެމްބަރ 2021ގައި ފޮނުވި ސިޓީވެސް ބަހަބަރެވެ.  

މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލް ކުރިމަތީ ޕާކިންޒޯން ކައިރީގައި ބަހައްޓާފައިވާ 630 ކޭވީއޭގެ ޓްރާންސްފޯމަރުގެ 73 އިންސައްތަ ޔުޓިލައިޒް ކުރެވިފައިވާއިރު އެ ސަބްސްޓޭޝަނުގައި އިތުރު ޓްރާންސްފޯމަރެއް ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި އެ ސަބްސްޓޭޝަނާއި އިން ވެގެންއޮތް ހުސް ބިންކޮޅެއް ހަމަޖައްސައިދިނުމަށް 23 މެއި 2021 ގައި ވަނީ ސިޓީކައުންސިލަށް ރަސްމީކޮށް ހުށަހެޅުމުންވެސް ވީއެވަރެވެ. ޖަވާބު ހީދަން ފުލުފުގައި އެދުނު އެއްވެސް ސިޓީއަކަށް ޖަވާބު ނުދިންތާ ވެގެން އުޅޭގޮތެއްވެސް ބުނެނުލައެވެ.

މާލޭ ސިޓީ ކައުންސިލުގެ ގައިރު ޒިންމާ ޑަރުކަން މިވަރުވީމާ މުއިއްޒުގެ ލަދުހަޔާތް ނުގަންނަވަރު މިހިރަ ފެންނަނީއެވެ. މާލޭގެ ރައްޔިތުން ކޮންމެ ހާލެއްގައި ޖައްސައިގެންވެސް މުއިއްޒު ބޭނުންވަނީ ސަރުކާރު ބަދުނާމު ކުރާށެވެ. މާލޭމޭޔަރު އެންމެ އުފާވާނީ މާލޭގެ ރައްޔިތުން ކަނުއަދިރީގައި ބައިތއްބާލެވޭނެ ގޮތެއް ވީހާ އަވަހަކަށް ވެގެންނެވެ.

ބަދަލުވަމުންދާ މާހައުލާއި އެއްގޮތަށް ސިފައިންވެސް ބަދަލުވަމުން ދާންޖެހޭނެ ކަމަށް ޑިފެންސް މިނިސްޓަރ މާރިޔާ އަހުމަދު ދީ ވިދާޅު ވެއްޖެއެވެ. މައުލޫމާތުގެ މި ޒަމާނުގައި މައުލޫމާތު ހޯދާ، އެއްކޮށް، ދިރާސާކޮށް އޭގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އަސްކަރީ އޮޕަރޭޝަންތައް ހިންގުމުގެ ގާބިލްކަން ގާއިމްކުރުމަކީ ގައުމުގެ ބަދަލުވަމުންމިދާ ހާލަތުގައި ވަރަށް މުހިންމުކަމެކެވެ.

ނޭއްގާނީ ވިސްނުމުގެ މީހުން އެ މީހުންގެ ޕްރޮޕެގެންޑާ ފަތުރަމުންދަނީ ސައިބާރ ނުވަތަ އިންފޮމޭޝަން ޑޮމެއިންގައެވެ. ޓެކްނޮލޮޖީ އާއި މީސްމީޑިއާއަށް އައިސްފައިވާ އިންގިލާބީ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ޓެރެރިޒަމްގެ ހަރަކާތްތައް ހިންގުމަށް ލިބޭ ފުރުސަތު އެ ވިސްނުމުގައި އުޅޭ ފަރާތްތަކަށް އިތުރުވެއެވެ. ކަމާކަންފަށަށް އެކަމަށް ހުސްވެގެން ޓެރެރިޒަމާއި ހަރުކަށި ފިކުރު ފެތުރުމުގައި އަބަދާ އަބަދު ބަޔަކު އުޅޭކަމަށް މިނިސްޓަރ މާރިޔާ ވިދާޅުވެއެވެ.

އާއްމުކޮށް ހިންގާ އޮޕަރޭޝަންތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމާއެކު، އޭރިއާ ކޮމާންޑްތަކުގެ ސަރަހައްދުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިނގާ އެ ފަދަ ވިސްނުންތަކާއި ރޭވުންތަކަށް ފާރަވެރިވެ، އެކަންކަމުގެ މައުލޫމާތު ހޯދާ ދިރާސާކޮށް އޭގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ހަރަކާތްތައް ބައްޓަން ކުރުމަކީ މިއަދު ވަރަށް ބޮޑަށް ކުރަން ޖެހިފައިވާ ކަމެއް ކަމަށް މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވިއެވެ. އެކަމުގެ ގާބިލްކަން ސިފައިންގެ އޭރިއާ ކޮމާންޑް ތަކުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުކޮށް ވަރުގަދަ ކުރަންޖެހޭ ކަމަށް ވެސް މިނިސްޓަރ ދެކިވަޑައި ގަންނަވައެވެ.

ޑިފެންސް މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވީ ރާއްޖެ ފަދަ ޓުއަރިޒަމަށް ބަރޯސާ ވެފައިވާ، ނާޒުކު އިގްތިސާދެއް އޮތް ކުޑަ ގައުމެއްގައި، ޓެރެރިޒަމްގެ ހާދިސާއެއް ހިނގުން ވެގެންދާނީ، އޭގެ ގެއްލުން އެތައް އަހަރަކަށް ދެމިގެންދާނެ ކަމަކަށް ކަމަށެވެ.

ވޯލްޑްކަޕް ފެށެން ތައްޔާރުވި ތަނާ ހެނދުނާ ކަރުދަމާ ވާންކޮށް ދެފިޔަ ތަޅައިގަނެ އަޑުގަ ނެތްތަނަށް މައުމޫނުގެ ޓްވީޓެއް އައީ ކުޅުންތެރިންގެ ނަމާ ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ. ވޯލްޑްކަޕާ ގުޅުވާ، ޒުވާނުންނަށް ކެޓިލާ މީހާ ފޭމް ވެލަން ރަނގަޅު ވަގުތެއް ވިއްޔާއެވެ. 

ކުޅުންތެރިންގެ ނަން ކިޔަންވާނީ ރަނގަޅަށް ކަމަށް މައުމޫނު އެދުރު ކަލޭފާނު ވިދާޅުވީއެވެ. ކިޔަންވާނީ ބެންޒެމާއެއް ނޫނޭ ބެންޒީމާ ކަމަށް އަންގަވަތްޕެވެ. 

ދެރަކަމަކީ މި ފަހަރުގެ ވޯލްޑްކަޕްގައި ބެންޒީމާ ނޫނީ ބެންޒެމާއަށް ނުކުޅެވޭކަން މައުމޫނަށް މުޅިން ސާފުވެފައި ނެތި ޓްވީޓެއް ކުރީ ކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވިގެން ޒުވާނުން އެކި ތަންތާ ތިބެ މިއަދު އެހެރަ ހޭ ހުނުމެވެ. ސީރިއަސް ނޫނިއްޔާ ޖޯކަށް ވެސް މައުމޫނުގެ ވާހަކަ ދެއްކުމަކީ އެދުރުކަލޭފާނުގެ  ބޭނުމަކީ ތޯއްޗެކެވެ.

ދީން ބަދަލުކޮށް ޖިންސް ބަދަލުކޮށް މީހުން މަގުފުރައްދަމުން ސޯޝަލް މީޑިއާއި ހުޅުވިފައިވާ މުއާސަލާތީ ވަސީލަތް ތަކުގައި ކެމްޕެއިންތައް ހިންގަން ގިނައިން އުޅެނީ ކޮންބައެެއްތޯ ނިކަން ރަނގަޅަށް ބަލާބަލާށެވެ. ހަމަގައިމު މައުމޫނުގެ ރިޔާސީ ގަނޑުވަރުން ކައިގެން ބޮޑެތިވީ ކުދިން މަދެއްނޫނެވެ. ދެން އުޅެނީ އެމީހުންގެ އެކުވެރިންނާއި އެކުވެރިންގެ އެކުވެރިންނެވެ.

ނަސޯރާ ދީނުގެ ފޮތަކީ ހުންނަ އެއްޗެއްކަން ދިވެހިންނަށް އެގުނީ 80ގެ އަހަރު ތަކުގައި ޑިޕޮލޮމެޓިކް ޕެކްގައި ޕެކް ކޮށްގެން ރިޔާސީ ގަޑުވަރަށް އެތެރެކޮށްގެން ބެހީމައެވެ. ސަލްމާނު ރުޝްދީގެ "ސެޓެނިކް ވަރސަސް" ހުރިހާ މުސްލިމު ގައުމަކުން ކޮންފިސްކޭޓް ކުރިއެވެ.

އެހެނެއް ކަމަކު މައުމޫނުގެ ފޮތް ހަރުގައި އެ ފޮތް ހުރެ ފޮޓޯކޮޕީ ނެގިގެން އެ ދުވަސްވަރު އަމިނިއްޔާގައި އުޅުނު ދަރިވަރުން ގެންގުޅުނެވެ. މީކީ ތޯތޯ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. މިއަދު ބަލި މީހެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް "މަހުދީ އައިޝާ" އާއި އެ ނޫން އެތައް ކުދިންނެއް މަގުފުރެދިގެން ދިޔައީ އެހިސާބުންނޭ ބުންޏަސް ފާފައެއް ނުވާނެއެވެ.  ޑޮކްޓަރުންނާއި ޓީޗަރުންނާއި ވޮލަންޓިއަރުންގެ ނަމުގައި ގައިރު ދީން ފަތުރާ އެތައް ބަޔަކު އެތެރެކޮށް އޭރުގެ ތޫނުފިލި ފުރާވަރުގެ ކިޔަވާ ކުދިން ހަލާކޮށްލީ ނޭނގިއެއް ނޫނެވެ.

މުޅި ސްކޫލް ސިސްޓަމުގައި ލާދީނީ ބިންގާ އަޅުވައިގެން ލަވަޖަހާ ނައްޓުވާ ދެޖިންސް މަސްހުނިކޮށް މިއުޒިކާ ލަވައިގެ ތެރެއަށް ހުރިހާ ޒުވާނުން ވައްޓާލީ އެނގި ހުރެއެވެ. ސްކޫލު ކުދިންގެ ލަވަ މުބަރާތާއި ހަފްތާ ނިންމުމާ އަންހެން ފިރިހެން މަސްހުނި ވެގެން ކުރެވެން އޮތް ފާހިޝް ކަންކަމަށް ބާރުދޭ ހުރިހާ ކަންކަމެއް ނިޒާމީ ގޮތެއްގައި އައީ ކުރަމުން ކުރިއަރުވަމުންނެވެ.

އެކި ނަންނަމުގައި ސްޕާ ތައާރަފްކޮށް ހިންގަން ހުއްދަދީ ހަށިވިއްކުމުގެ ވިޔަފާރި ކުރަން އޮތީ ދޮރު ހުޅުވާ ދީފައެވެ. ގިނަ ދުވަހުން ފުޅާވެ ބޮޑުވާ ގޮތަށެވެ. އެއްޖިންސުން ގުޅުން ހިންގާ ކަމަށް މަސްހޫރު އާއިލީ ބޭބޭފުޅުންނާއި މާލޭގެ ގަދަރުވެރި ބޭބޭފުޅުންނަށް އިއްޒަތާއި މަގާމާއި ރައްކާތެރިކަން ދީގެން ފާހިޝް ކަންކަން ކުރުވަން ކަހާތަން ހިރުވާ ނުލާ ހުރީ ގަސްތުގައެވެ. 

ހޭލުންތެރި ކުރުމުގެ ނަމުގައި ޑްރަގްގެ ވައްތަރު ތަކާއި ބޭނުން ކުރާނެ ގޮތާއި ފައިސާ ހޯދާނެ ގޮތް ސިލްސިލާކޮށް ކިޔާދީ ދުވަހަކު ލޯ ނުދެކޭ ޒުވާނުންނަށް އަޖުމަ ބަލައިލަން ޖައްސާ ޑްރަގްގެ އައްޑާއަކަށް ރާއްޖެ ހެދީ ވެރިކަން ދެމެހެއްޓުމަށް ކޮށްލި ގޮވާމެއް ގޮތުގައެވެ. ބޮޑީ ބިލްޑު ކުރުމުން  އެއުރޯބިކުން ޔޯގާއާއި ހަމައަށް މީހުންގެ ހިތްތައް ލަންބުވާލީ ފިސާރި ހޭލާ ހުރެއެވެ. މިއަދު އެކަން ކަމަކީ ދިރިއުޅުމުގެ އެއް ބަޔަށް އެ އޮތީ ވެފައެވެ. ސިއްހަތާ ދިރިހުރުން އެ ކަންކަމާ ނުލާ ފުރިހަމަ ނުވާ ވަރަށް ސިނކުޑި ތަކަށް ވައްދާ ނިމިފައެވެ. ދެނެއް ހަލާލޭ ހަރާމޭ ގޮވާ ކޮންމެ ކަމެއް ސިޔާސީގޮތުން ޖަހާ ހުޅަކަށް ހެދިޔަސް ވާނެ ކަމެއް ނުއޮންނާނެއެވެ.

ތައުލީމީ މަންހަޖުގައި އިސްލާމު ދީން އޮންނަނީ ނަމަކަށެވެ. ތައުހީދެއް އަގީދާއެއް ކިޔަވައެއް ނުދެއެވެ. ގުރުއާން އެކުލަވާލާ ކިޔާކަށް ނޭނގެއެވެ. ގުރިއާނުގެ ތަރުޖަމާ އޮތީ ހުއްޖަތަކަށް ނުވާ ވަރަށް ކޮށްފައެވެ. ހިނާ ތާހިރު ވާކަށް ނޭގެއެވެ. ސުންނަތެއް ފަރުލެއް ވަތްކެއް ނުވެއެވެ. ނަމާދާ ރޯދައަކީ ކުރާނެ އެހެން ކަމެއް ނެތިއްޔާ ކޮށްލަން އޮންނަ ކަންކަމެވެ. ފިތުރު ޒަކާތް ނޫން ޒަކާތެއް ނޯވެއެވެ. މޮޅު ސްކޫލު ސިސްޓަމުން ކުއްޖަކު ނިމިގެން ނިކުންނައިރު ކުދިންގެ ހާލަކީ މިއެވެ.

އަނެއް ކޮޅުން ރިބާއަކީ ދިރިއުޅުމުގެ އެއްބައެވެ. މުޅިދައުލަތް ރިބާއާއި ނުލާ ދެމި ނުއޮންނަ ވަރަށް ރިބާ ކެއުމާ ދިނުމާ ނެގުން އޮތީ މަޖުބޫރު ކުރުވާފައެވެ. އިސްލާމު ދީނަކީ ގާނޫނު އަސާސީގެ މައިގަނޑު މަސްދަރޭ ނަމެއްގައި ލިޔެފައި އޮވެއެވެ. އިސްލާމީ ޝަރީއަތާއި ހިލާފު އެތައް ގާނޫނެއް ހަދާ ހިންގި އިރު ކަހަރު ވަކެކޭ ވެސް މައުމޫނު ހިތައް ނާރައެވެ. ވާނީ އެހެންތާއެވެ. މުޅި އިސްލާމު ދީނަކީ ތިމާ ކަމަށް ހެދިގެން ޝައިހުލްއިސްލާމު ކަމުގެ ފަގުޑި ބޮލުއަޅައިގެން އުޅެމުން ކަރުގައި އަޅާފައި އޮތީ ކްރިސްޓިއަނުންގެ އެންމެ މަތީ ސޮލީބީ ލަގަބު ގްރޭންޑް ކްރޮސްއެވެ.

ބަގަރާ ސޫރަތުގައި އަންގަވާފައި ވާފަދައިން ދުލުން ކިޔަނީ އިސްލާހުކުރާ ވާހަކައެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު އެ މީހުންގެ ތެރޭގައި އެ މީހުންގެ މީހެކެވެ. އަހަރެމެންގެ މައްޗަށް އަމުރުކޮށް ފަތުވާ ދޭއިރު އަހަރެމެންގެ އިމާމުލްއަކުބަރެވެ.

މައުމޫނު އިސްލާމް ދީން ބޭނުންކުރިީ ވެރިކަމުގައި ގިނަ ދުވަހު ދެމިހުރުމަށް ސިޔާސީ އައްޑަނަ އަކަށެވެ. މިއަދު ގައުމަށް ޖެހިފައި މި އޮތީ މައުމޫނު 30 އަހަރުގެ މަސައްކަތުން ގައުމަށް ޖެއްސި ހާލެވެ. ފައި އިނދޭ ފުރައިން ފެށިގެން ރިޓަޔަރ ކުރާ އުމުރާ ހަމަޔަށް މައުމޫނު ހަލާކޮށްނުލާ މީހަކު ނެތެވެ. ސިޔާސަތު ކަނޑަ އަޅާކަށް، ސިޔާސަތެއް ތަންފީޒު ކުރާކަށް ވެސް މައުމޫނު ހަލާކޮށް ނުލާ ހުރި ހަމަ އެކަކު ނެތެވެ.

ވޭތުވެ ދިޔަ ހަތަރު އަހަރެކޭ އެހެން އެއްޗެކޭ ގައްސާނު ވެސް އެހެން މީހަކު ވެސް ކިޔާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. އަދިވެސް ދިވެހިންނަށް ދެވުނު ކެހި ކުޑަވެ މާ ގައުމީ ވެގެން ދަރިއަކު ޕާޓީއަކަށް ފޮނުވައިގެން މުށުން ދޫވި ގުމުރީ ހިފަން މަޅިފަތި ޖަހައިގެން މައުމޫނު އޮންނާނެ ކަމެއް ނެތެވެ.

ހުޅުމާލެ 2 ގެ ހިޔާ ފްލެޓް ތަކުން ކަރަންޓާއި ފެނުގެ ހިދުމަތް ކެނޑުމަކީ ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. ހަތަރު ގަޑިއިރަށް ހިޔާ ފްލެޓްތަކުން އިއްޔެ ކަރަންޓް ކެނޑުނީ ބައެއްގެ އިހުމާލުންނެވެ. ފަރުވާ ކުޑަކަމުންނެވެ. ސްޓެލްކޯގެ މެނޭޖިންގ ޑިރެކްޓަރ އަހުމަދު ޝަރީފް ވިދާޅުވާހެން އެ އިހުމާލުވީ ބަޔަކު ޖަވާބު ދާރީ ކުރުވަން ޖެހެއެވެ. ވީ އިހުމަލުގެ ޒިންމާ އުފުލުވަން ޖެހެއެވެ. ގެއްލުމުގެ ބަދަލު ހޯދުވަން ޖެހެއެވެ.

ހުޅުމާލޭ ދެވަނަ ފިޔަވަހީގައި ހުންނަ 25 ބުރީގެ 16 ޓަވަރުން އިއްޔެ ކަރަންޓު ކެނޑުނީ ހުޅުމާލެ 2 ގައި އިމާރާތެއް ކުރަމުން ގެންދިޔަ ބަޔަކު ކޮންނަނިކޮށް، އެ ޓަވަރުތަކަށް ކަރަންޓު ދޭ ކޭބަލެއް ހަލާކުވެގެންނެވެ. ކޭބަލްގެ މައްސަލަ ރަނގަޅުކޮށް، އަލުން ކަރަންޓު ދޭން ގިނަ ވަގުތު ނަގާނެތީ ސްޓެލްކޯއަށް ޖެހުނީ ވަގުތީ ކޭބަލެއް ބޭނުންކޮށްގެން ހިޔާ ފްލެޓްތަކަށް ކަރަންޓް ދޭށެވެ. ވަގުތީ ކޭބަލެއް އަޅައިގެން ވެސް ހިޔާފްލެޓް ތަކަށް ކަރަންޓް ދެވުނީ އެތަންތާ ކަރަންޓް ނެތްތާ ހަތަރު ގަޑި އިރު ފަހުންނެވެ. ވަގުތީ ކޭބަލެއް އަޅައިގެން ޓަވަރުތަކަށް ކަރަންޓު ދެވުނު ނަމަވެސް ހަލާކުވި ކޭބަލް މަރާމާތު ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ހުއްޓުމެއްނެތި ސްޓެލްކޯއިން މިހާރު ވެސް ކުރިއަށް އެބަގެންދެއެވެ.

ހިޔާ ފްލެޓްތަކަށް ކަރަންޓު ދޭ ކޭބަލް ދެ ތަނަކުން ހަލާކުވީ ހުޅުމާލެ 2 ގައި ފަހި ދިރިއުޅުން ކޯޕަރޭޝަނުން އިމާރާތްކުރާ 4،000 ފްލެޓް އިމާރާތްކުރާ ކޮންޓްރެކްޓަރުން ހުޅުމާލޭގައި ކޮނުން ތަކެއް ކޮންނަނިކޮށެވެ. ކޮނުމަށްޓަކާ އެޗްޑީސީން ނަގަން ޖެހޭ ހުއްދަ ހޯދައިގެން ކުރާކަމެއް ކަމަކަށްވެސް އެކަމެއް ނުވެއެވެ. ސަރުކާރުން ހިންގާ ޕްރޮޖެކްޓެއްގެ މަސައްކަތް އެވޯޑު ކުރުމަކީ އެކަމެއް ކުރުމަށް ކުރަންޖެހޭ ކަންކަމަށް ނަގަންޖެހޭ ވަކިވަކި ހުއްދަތައް ނުނަގާ ކަންކަން ކުރުމަށްދޭ ލައިސަންސެއް ނޫނެވެ. 

އެމްޑީ ޝަރީފް ވިދާޅުވާހެން ކަމަކީ ވަރަށް ސީރިއަސް މައްސަލައެކެވެ. އިމާރާތްކުރާ މީހުން ޖަވާބުދާރީ ނުކުރެވިއްޖެ ނަމަ ބޮޑެތި ގެއްލުންތައް ވެދާނެއެވެ. ކޮންމެ އިހުމާލެއްގެ ގެއްލުން ފޫނުބެއްދޭ ވަރު ވެދާނެއެވެ. ހޯދަން ޖެހޭ ހުއްދަތައް ހޯދަން ޖެހެނީ އެކަމެއް ކުރުމުގައި ލިބިދާނެ ގެއްލުން ތަކުން ސަލާމަތް ވުމަށެވެ. ހުއްދަ ނުހޯދާ ބިން ކޮނުން ފަދަ ކަންކަން ކުރުމުން ލިބިދާނެ ގެއްލުން އަންދާޒާ ކޮށްލުން ވެސް ދަތިވާނެއެވެ.

ހިޔާފްލެޓް ތަކުން ކަރަންޓް ކެނޑެން ދިމާވި ހާދިސާއަށް ބަލާލުމުން އިހުމާލުގެ ގެއްލުން ބޮޑުވަރު ވަޒަން ކުރެވެއެވެ. ހަލާކުވި ކޭބަލުގެ އަގެވެ. އެ މަރާމާތަށް ހިނގާނެ ހަރަދެވެ. ގެއްލިގެން ދާ މަސައްކަތުގެ ވަގުތެވެ. އަދި ކޮބައި ހެއްޔެވެ. ހިޔާ ފްލެޓްތަކުގައި ދިރިއުޅޭ މީހުން އުފުލަން ޖެހުނު ތަކުލީފެވެ.

ވިއްސަކަށް ހާސް މީހުން ދިރިއުޅޭ 25 ބުރީގެ އުސްޓަވަރު ތަކުން ހަތަރު ގަޑިއެއް ހާއިރު ކަރަންޓް ކެނޑިފައި ހުރުމުން ވާނެ ގޮތް ހިތައް އަރުވާލާށެވެ. އެ އުސް ޓަވަރުތަކުގެ ޕާޓްމަންޓް ތަކަށް މީހުން އަރަން ޖެހުނީ ސިޑިންނެވެ. ކަރަންޓް ކެނޑުމާ ގުޅިގެން ފެން ވެސް ކެނޑި މާބަނޑު މީހުންނާއ އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންނާއި ކުޑަކުދިން ތިބީ ފާހަނާ ކޮށްލެވޭނެ ގޮތް ނެތިފައެވެ. ސްކޫލަށް ކުދިން ނުފޮނުވިފައެވެ.

ހީނުކުރާ ވަރުގެ ބޮޑެތި ތަކުލީފުތައް އެތައް ހާސް ބަޔަކަށް ޖެހުނީ ބައެއްގެ އިހުމާލުންނެވެ. އިހުމާލުވީ މީހުން ޖަވާބު ދާރީ ކުރުވަން ޖެހެއެވެ. ގެއްލުމުގެ ބަދަލު ހޯދާދޭން ޖެހެއެވެ. އިހުމާލުން ލިބޭ ގެއްލުމަށް ބަދަލު ހޯދާ ދިނުމުގެ ސަގާފަތެއް އަށަގެންނެވުމުގެ މުހިންމުކަން ވަރަށް ބޮޑެވެ.  އިހުމާލަށް ބޮޑު ވަރިހަމަ ވެފާ މިހާރަކު ތިބެވޭކަށް ނެތެވެ. އިހުމާލު ހުއްޓުވޭނީ ޖަވާބުދާރީ ކުރުވައިގެންނެވެ. ގެއްލުމުގެ ބަދަލު ހޯދައިގެންނެވެ.

ސަރުކާރުން އެއްވެސް ކަމެއްގައި އެއްވެސް ހަރުދަނާ ސިޔާސަތެއް ނުގެންގުޅޭ ކަމަށް ތިޔަވަނީ ހަސަނުމެން އަމިއްލައަށް ބާކީވެ ގަތުމުންނެވެ. ސިޔާސަތެއް އޮތްކަން ވެސް އެނގޭނީ ސިޔާސަތު އޮތްކަން އެނގޭ ހިސާބެއްގައި ހުރި ނަމަތާއެވެ. ދުރުގައި ހުރެ ވައްވައް ޖެހިޔަސް ކަމެއް އޮތް ގޮތެއް ހިނގާ ގޮތެއް ނޭނގޭނެއެވެ. އެނގުނަސް އެނގޭ ކަމަކަށް ނުވެސް ހަދާނެއެވެ.

އެމްޑީޕީގެ އިސްތުނާފު މަޖިލީހުގެ ފުރަތަ ރައީސްގެ ގޮތުގައި ހުރެ ނަޝީދުގެ ހުދުމުހުތާރުކަން ބޮޑުވެގެން އިސްތިއުފާ ދީފާ އެމްޑީޕީން ބޭރުވީ ވެސް ތިޔަ ހަސަނެވެ. ސޯސަލް ލިބަރަލް ޕާޓީ ހަދައިގެން އިބްރާ ވަރެއް ނެތިގެން އުޅުނީ ވެސް ތިޔަ ހަސަނެވެ. ވަތަން އެދޭ އިއްތިހާދަށް ވެރިކަން ލިބި އިބްރާގެ ސްލޮޓެއްގައި ނަޝީދުގެ ވަޒީރުކަން ހޯދީވެސް ތިޔަ ހަސަނެވެ. ވަޒީރު ކަމާއެކު ނަޝީދު ވަރެއް ނެތިގެން އެމްޑީޕީގެ ތެރެއަށް އަލުން ތޮރުފެގަތީ ވެސް ހަސަނެވެ. ޔޫތު އެންޑް ލޭބަރ މިނިސްޓަރުކަމުގައި ހުރެ ހިންގިހާ ޖަރީމާތަކާ ހުރެ ބްލެކްމެއިލްވެ ނަޝީދަށް އަޅުވެތި ވެގެން ތިޔަ އުޅެނީ ވެސް ހަސަނެވެ. ޑިމޮކްރެޓީކް އެއްވެސް ވެލިއުއެއް ހަމައެއް އިންސާފެއް ގަބޫލު ނުކޮށް ގާނޫނީ ވަކީލުންގެ ޕްރޮފެޝަން ވެއްޔާ މޮޑެނީވެސް ތިޔަ ހަސަނެވެ.

ހަސަން ލަތީފް: އެސްއެލްޕީ ތަމްސީލުކުރަނީ

ލަދުގަނތް ބަލާށެވެ. އެމްޑީޕީން ވަކިވާން ލިޔުނު ސިޓީ ހޯދައިގެން އަމިއްލައަށް ކިޔާލަ ބަލާށެވެ. އޭރު ހަސަނު ހުރީ ހަމައިގައެވެ. މިހާރަކު ކިޔަވައިގެން ހުރި އެއްޗަކާ ހަސަނުގެ އަމަލަކާ ދިމައެއް ނުވެއެވެ. ހަސަނަށް ތެދަކީ ވެސް ދޮގަކީ ވެސް މިހާރު ނަޝީދު ގަބޫލުކުރާ ގޮތެވެ. އެކަމަކު ބުނަން ހެއްޔެވެ. އެމްޑީޕީގެ މެޖޯރިޓީ މިހާރަކު ތިޔަ ވިސްނުމެއް ގަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ. އެމްޑީޕީގެ އެތެރޭގެ އިންތިހާބު ތަކުންނާއި ގައުމީ މަޖިލީހުގެ ނިންމުންތަކުން އެކަން ސާފުވާނެއެވެ.

ޗާގޯސް މައްސަލައިގައި ހަސަނު ތިޔަ ބުނާ ގޮތަށް ސަރުކާރުން ކަމެއް ފޮރުވައިގެނެއް ނޫޅެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ހާރިޖީ ވަޒީރާއި ބަންޑާރަ ނައިބު ވަނީކަމުގެ ހަގީގަތް އޮތްގޮތް ވަރަށް ސާފުކޮށް މީޑިއާ ތަކަށް ވިދާޅުވެ ދެއްވާފައެވެ. ގަބޫލު ކުރަން ބޭނުން ނުވާ ބަޔަކަށް ދުވާލު މެންދުރު މެދު އުޑުގައި އިންނަ އިރު ދައްކާފައި އެހެރީ އިރޭ ބުންޏަސް ގަބޫލެއް ނުކުރާނެއެވެ.

ޗާގޯހަކީ އެއްވެސް އިރަކު ރާއްޖޭގެ ބައެއްކަމަށް ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން ގަބޫލު ކޮށްފައި ނެތްކަން އެންމެ ރަނގަޅަށް އެނގޭނެ އެކަކީ ހަސަނެވެ. ޗާގޯސްގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ރާއްޖެއަށް އޮތްކަމަށް ހޮދު ހަސަނު މިހާރު ވެސް ގަބޫލެއް ނުކުރާނެއެވެ. ފުށުއަރާ އިމުގެ މައްސަލައިގައި ރާއްޖޭން އޭރުވެސް މިހާރުވެސް ފުކެއް ދޫނުކުރާކަން ވެސް ރަނގަޅަށް އެގޭނެއެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ހަސަނު ވެސް ބޭނުންވަނީ ފިތުނަ އުފައްދާ ސަރުކާރާ މެދު ޝައްކު އުފައްދާށެވެ. ނަޝީދު ނޫން މީހަކު ރާއްޖޭގައި ވެރިކަން ކުރާކަށް ހަސަނުމެން ނޭދެމު ނޫން ހެއްޔެވެ. ހަސަނުމެންގެ ޑިމޮކްރަސީއަކީ ނަޝީދެވެ.

ހަސަނުމެނަށް ހަގީގަތް ސާފުވާ ކަމަށް ވާނީ ހަސަނުމެން ކުރާ ހަގީގަތެއް ނެތް ތުހުމަތު ތަކަށް ސަރުކާރުން އެއްބަސް ވުމުންނެވެ. ރައީސް ސާލިހު ފަހަތަށް ޖެހި ނަޝީދަށް ވެރިކަމަށް އަންނަ ޖާގަ ދިނުމުންނެވެ. މި ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ދޭ ހިދުމަތް ތަކަކީ ނަޝީދަށްޓަކައި ކޮށްދޭ ކަންކަން ކަމަށް ބުނުމުންނެވެ. ނަޝީދުގެ ފައިދޮންނަ ފެންބޯ ވަރަށް މުޅި އެމްޑީޕީ އަޅުވެތި ވުމުންނެވެ.

ހަސަނާއެވެ. ނަޝީދުގެ ސިޔާސީ ބާރުވެރިކަން ދަމަހައްޓާ ނަޝީދަށް ވެރިކަން ހޯދަން ގެންގުޅޭ ހަތިޔާރަކަށް އެމްޑީޕީ ހެދުނު ޒަމާން ފަހަނައަޅާ ހިނގައްޖެއެވެ. އެންމެންނަކީ ހަސަނު ކަހަލަ މޮޔައިންނެއް ނޫނެވެ. މައުމޫނުގެ ދިގު ތިރީސް އަހަރު ނިންމަން ނިކުތް އެންމެން ނަޝީދަށް ދޫދިނީ މޫލާފައި އޮތް ވެރިކަމެއް ނުނިމި އިތުރަށް ދިގުލާ ހިނގައިދާނެތީއެވެ. މިއަކީ އެ ދުވަހެއް ނޫނެވެ.

އަލިފާން ރޯވެފައިވާ ގޭގެތެރެއިން މީހުން ސަލާމަތްކުރުމާއި ފިހިގެން މަރުވެފައިވާ ހަށިތައް އަލިފާނުގެ ތެރެއިން ނެރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރީ އެމްއެންޑީއެފްގެ ކުޅަދާނަ ފަޔަރ ފައިޓަރުންނެވެ. ރޯވެފައިވާ އަލިފާންގަނޑުގެ ތެރޭގައި އެމްއެންޑީއެފްގެ ފަޔަރ ފައިޓަރުން ޖެހެލުން ކުޑަ ކަމާއެކު ދެއްކި ކެރުން ތެރިކަމަށް ޗީފް އޮފް ސްޓާފް މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަބްދުﷲ ޝަމާލު ތައުރީފް ކުރައްވައިފިއެވެ.

ޖެނެރަލް ޝަމާލު ކުރެއްވި ޓްވީޓެއްގައި ފަޔަރ ފައިޓަރުންގެ ޖެހެލުން ކުޑަ ކެރުންތެރި ކަމަށް ތައުރީފް ކުރައްވަމުން ވިދާޅުވެފައިވަނީ އެ ކަމުން އެ ދައްކައި ދިނީ ފަޔަރ ފައިޓަރުންގެ ކެރުންތެރިކަމާއި ހިތްވަރު ގަދަކަން ކަމަށެވެ.

https://twitter.com/CDFofMNDF

ނެޝަނަލް ޑިޒާސްޓަރ މެނޭޖްމެންޓުންނާއި މޯލްޑިވްސް ޕޮލިސް ސާރވިސްއާއި އާއްމު ރައްޔިތުން ދިން އެއްބާރު ލުމުގެ އަގު ވަޒަން ކުރައްވާ ކަމަށް ވެސް ޖެނަރަލް ޝަމާލު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.  

މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލާ ގުޅިގެން ރާއްޖޭގެ ރަށްތައް ކަނޑުއަޑިއަށް ގެނބުމުގެކުރިން ރާއްޖޭގެ އާބަދީގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި 2100 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރިން މަރުވެގެން ހިނގައިދާނެ ކަމުގެ ބިރު އޮތް ކަމަށް ވިދާޅުވެ ޑރ. މުހައްމަދު އަލީ ކަންބޮޑުވުން ފާޅު ކުރައްވައިފިއެވެ. ޑރ. މުހައްމަދު އަލީ މި ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރެއްވީ މޯލްޑިވްސް ނޭޝަނަލް ޔުނިވަރސިޓީއާއި ހެލްތު ޕްރޮޓެކްޝަން އޭޖެންސީއާއި ޑަބްލިއުއެޗްއޯ ގުޅިގެން ހިންގި ސްޓެޕް- ސަރވޭއަކަށް ބުރަވެ ވަޑައިގެންނެވެ.  

ޑރ. މުހައްމަދު އަލީ ފަހަގަކުރައްވާ ގޮތުގައި:- 

https://twitter.com/Moxamedalu

• ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ 4 މީހުންކުރެ އެކަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މީހެކެވެ.
• ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރާ އެންމެ ޅައުމުރަކީ އުމުރުން އެންމެ 8 އަހަރެވެ.
• ކޮންމެ 20 މީހަކުން އެކަކު އުމުރުން އެއް ފަހަރު ނަމަވެސް ރަލުގެ ކޮންމެވެސް ބާވަތެއް ބޭނުން ކުރެއެވެ. 
• ދެބައިކުޅަ އެއްބައި މީހުން ދުވަހުގެ ކެއުމުގައި ތަރުކަރީއާއި މޭވާ ބޭނުމެއް ނުކުރެއެވެ.
• ކޮންމެ ތިން މީހަކުން އެކަކު ކެއުމުގައި އެކަށީގެންވާ ވަރަށްވުރެ ގިނައިން ލޮނު ބޭނުން ކުރެއެވެ.
• ކޮންމެ ތިންމީހަކުން އެކެއްގެ ކޮލަސްޓްރޯލް މައްޗެވެ.
• ފަންސާސް އިންސައްތަ މީހުން ޑަބްލިޔުއެޗްއޯ ގަބޫލުކުރާ އެންމެ ކުޑަ މިންވަރުގެ ކަސްރަތެއް ނުކުރެއެވެ.
• ފަންސާސް އިންސައްތަ މީހުން ހުންނަން ޖެހޭ ވަރަށް ވުރެ ހަށިގަނޑުގެ ބުރަދަން މައްޗެވެ.
• ކޮންމެ ފަސްމީހަކުން އެކަކު ލޮކިމަސްޖަހާ ހެލިފެލިވެ އުޅެން ދަތިވާ ވަރަށް ފަލައެވެ.
• ކޮންމެ ހަތަރު މީހަކުން އެކަކި ލޭ މައްޗަށް ދެއެވެ.
• %14 ދިވެހީން ހަކުރު މައަޗެވެ.
• 18 - 44 އަހަރުގެ ކޮންމެ 3 މީހުންކުރެ އެކަކީ ހިތުގެ ބައްޔާ ގުޅުން ހުރި ތިންކަމެއް ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަކަންކަން ހުރި މީހުނެވެ.
• 45 - 65 އަހަރުގެ %50 މީހުނަށް ހާރްޓް އެޓޭކާއި ސްރޯކް ޖެހުމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުވާ ގިނަކަންކަން ފެންނަން އެބަ ހުއްޓެވެ.

ރާއްޖޭގައި ގައިން ގަޔަށް ނާރާ ބަލީގެ ހިރާސްތައް ހުރި މިންވަރު ދެނެ ގަތުމަށް 2020 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 2021 ނިޔަލަށް ކުރެވުނު ދިރާސާއިން ރައްޔިތުންގެ ސިއްހީ ދުޅަހެޔޮކަން ނުރައްކަލަށް ވެއްޓެމުން ދާކަން ފާހަގަ ކުރެވުނެވެ. ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމިއްޔާގެ މިންގަނޑުން ކުރިއަށް ގެންދިޔަ މި ދިރާސާއިން ވަނީ ކަންބޮޑުވާ އެތައް ކަމެއް ހާމަވެފައެވެ. ދުޅަހެޔޮކަމާއި ގުޅޭ ނުރައްކާތެރި އެތައް ކަމެއް މި ދިރާސާއިން ހާމަ ވެފައި ވާއިރު އާދަ ކާދައާއި ގުޅިފައިވާ ނުރައްކާތެރި އެތައް ކަމެއް ވެސް ވަނީ ހާމަވެފައެވެ. އަޅަ ނުލާ ކަންފަސޭހަ ކޮށްލައިގެން ތިބެވޭ ވަރަށް ވުރެ ރާއްޖޭގެ ސިއްހީ ހާލަތު ހައްސާސް ވެފައި ނުރައްކަލެވެ.

ފުވައްމުލައް ސިޓީގައި އަމިއްލަ މީހަކު ހިންގާ މަސްހޫރު ބާބާ ގާޑިޔަލަށް ފެނަކައިން ސޯލާ ޕެނަލެއް ދީގެންނޭ ކިޔައިގެން މީހަކު ލައްވާ އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނަށް އިހައް ދުވަހު މައްސަލައެއް ވައްދައިފިއެވެ. އެ މައްސަލައިގައި ކުށަށް ތުހުމަތު ކުރަނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއާއި ފެނަކައިގެ މެނޭޖިން ޑިރެކްޓަރަށެވެ. މައްސަލައިގެ މޯޓިވްއަށް ވިސްނާލުމުން ކަމަކީ ސިޔާސީ ތުހުމަތެއްކަން ސާފެވެ.

އަޖައިބެއް ނުވާނެ ހެއްޔެވެ. ސޯލާއިން ކަރަންޓް އުފައްދާ ކަރަންޓް ދިނުމުގެ ތަޖުރިބާ ތަކެއް ފެނަކައިން ކުރަމުން އެބަދެއެވެ. ބާބާ ގާޑިޔާ ކަހަލަ ގިނަ ބަޔަކަށް ހިދުމަތްދޭ ޒަމާނީ ކޮންސެޕްޓެއްގައި ކާބޯ ތަކެތީގެ ހިދުމަތްދޭ މޯބައިލް އުޅަދަކަށް ބޭނުންވާ ކަރަންޓް އުފައްދާ ފޯރުކޮށް ދިނުމުގެ ތަޖުރިބާއަކީ ފެނަކައިން ކުރާ އައު ތަޖުރިބާއެކެވެ. އެ ފަދަ އުޅަދަކަށް ފެނަކައިން ސޯލާ ޕެނަލެއް ދިނުމުގެ ދެ ބޭނުމެއް ވިސްނެއެވެ. އެއްވިސްނުމަކީ މޯބައިލްކޮށް ކާބޯތަކެތި ގެންގުޅެ ހިދުމަތް ދޭ އުޅަދު ފަހަރު އިތުރު ކުރުމެވެ. ޒަމާނީ ހިދުމަތް ތަކަށް ކާބޯތަކެތި ވިއްކާ އުޅަދުތައް އަހުލުވެރިކުރުވުމެވެ. އެ ޒާތުގެ ހިދުމަތްތައް ކުރިއެރުވުމަށްޓަކައި ނަމޫނާ އުޅަދެއް ރާއްޖެއަށް ތައާރަފް ކުރުމުގެ އިޖުތިމާއީ ޒިންމާ އަދާކުރުމެވެ. ދެވަނަ ވިސްނުމަކީ ސޯލާ އެނަރޖީއަށް ރައްޔިތުން ޝައުގު ވެރިކުރުވާ އެކަމުގެ ތަޖުރިބާ ކުރުމެވެ.

ކަމަކީ އެކިއެކި ޝޯތަކާ މުބާރާތްތައް ސްޕޮންސަރ ކުރުންފަދަ މާކެޓިންގެ ފިޔަވަޅެކެވެ. އެހެނެއް ކަމަކު ތުހުމަތު ކުރާނެ އެހެން ކަމެއް ނެތިގެން ބާބާ ގާޑިޔަލަށް ސޯލާ ޕެނަލެއް ދިނުމަކީ ވެސް ބޮޑުފާފަ އަކަށް ހެދީއެވެ. ބޮޑު ވެގެންވާ ކޮރަޕްޝަނަކަށް ވާދަވެރިންނަށް އެކަން ވެއްޖެއެވެ.

ފެނަކައިން ފައިސާ ދައްކަން ޖެހިފައިވާ ތަންތަނާއި ކަންކަމާއި އަދަދުތައް ވެސް ބަޔަކަށް ނޭނގިގެން ރޫޅި ވެރޭހާ ވެއްޖެއެވެ. އެކިއެކި ފަރާތް ތަކާއެކު ފެނަކައިން އޮންނަ ވިޔާފަރީގެ މަސްލަހަތުތައް ވެސް މަގުމަތީ އަވީލާފައި ހުންނަ ލޮނުމަސްހެން އަވީ ނުލައިގެން ހީވަނީ ރޭނިދި ނުނިދިގެން އުޅޭހެނެވެ. އުޅޭ ފާޑުން ހީވަނީ ފެނަކައިގެ ހުރިހާ ދަރަންޏެއް ދައްކަނީ އެ މީހުންގެ ޖީބުން ހެންނެވެ. ފެނަކައިން ދަރާފައި އޮތް ތަންތަނާއި އަދަދު ބަލާހެން، ފެނަކައަށް ލިބެން ޖެހި ނުލިބި ހުރި ހުރިހާ ފައިސާއެއް ހޯދާ ދޭން އުޅުނިއްޔާ މާ ތާހިރުވާނެއެވެ.  

އަނެއްކާ ވުޖޫދު ނުވާ ވަޓްސަޕް ގްރޫޕަކުން މަޖިލިސް މެންބަރުންނަށް ފެނަކަ ސައީދު ނުފޫޒު ފޯރުވާތީ މެންބަރުން އެ ތިބެނީ އަބަދު ކުޑަދޫ ބޭރު ވެފައި ނޫން ހެއްޔެވެ. ހުރިހާ މެންބަރުން އެސްފިޔަ ޖަހަނީ ވެސް ސައީދު ޖަހާ އެސްފިޔައިގެ ފަހަތުންނެވެ. ބޮންޑޭ ވެސް ހުންނަވާނީ އެ ހާލުގައި ތާއެވެ. މަޖިލީހުގެ އަޑުގަދަކުރާ ވެސް ސައީދައިގެން ހުންނަނީ މާވަރެއް ވިއްޔާއެވެ.

އަސްލުގައި ވެގެން އުޅެނީކީ އެހެނަކުން ނޫނެވެ. ސައީދުގެ ކައްޕިތާނު ކަމުގައި ފެނަކަ ޓީމު މާމޮޅަށް ކުޅެ ޖަހާ ގޯލު މާގިނައީއެވެ. ހުއްޓުމެއް ނެތި ރަށްރަށުގެ ނަރުދަމާ އަޅާ ސާފު ބޯފެން ވިއުގަތައް ގުޅާ ނިމޭތަން ބަލަން ވާދަވެރިންނަށް ހަޖަމު ނުވަނީއެވެ. ރަށްރަށުގައި އައިވީހެން ދިން ކަރަންޓް ބޭނުން ވަރަކަށް ރައްކާތެރިކަމާއެކު ރައްޔިތުންނަށް ދޭ ދިނުން ފެނި މޭކަރަނީއެވެ. މަސްދިލަ ޖައްސާ ބަދިގެ ތަކެއްހެން ހުރި އިންޖީނުގެތައް ލައްޕާ ޒަމާނީ އައު އިންޖީނުގެ ބިނާކޮށް ނިންމާ އެ ތަންތަނުން ކަރަންޓް ލިބިގެން ރަށްރަށު މީހުން އުފަލުން އުޅޭތަން ބަލަން ކެތް ނުވަނީއެވެ.

ރަށްރަށުގެ އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ފުރިހަމަ ކުރުމަށް ރައީސް ސާލިހުވެ ވަޑައިގަތް ވައުދު ފުރިހަމަވެ ނިމޭތީ ވާދަވެރިން ހަސަދަވެރި ވަނީ މާބޮޑަށެވެ. އަތޮޅު ތަކުގައި އޮތް ފެނަކައިގެ ބިޔަ ލަޝްކަރު ދެކެ ވާދަވެރިން ބިރު ގަންނަނީ އަމަށަކު ވަރަކަށް ނޫނެވެ. ރަށްރަށު ގިނަ ބަޔަކަށް ވަޒީފާ ލިބުމަކީވެސް ބަޔަކު ފިސާރި ރުޅި އަރާ ކަމެކެވެ. 

ފެނަކަ ޓީމުގެ ހުނަރުވެރި ކެޕްޓަންގެ ވާގި ނައްތާލަން އިދިކޮޅުޓީމް ތަކުން އުއްޑަކައްކާ ތަށިދުއްވާ ހަދަނީ އެހެންވެއެވެ. ޓީމް އަތް ދަށުލާން ދަހިވެތި ވެފައި ބައިކޮޅު ބެންޗުގައި ތިބި މީހުން ވެސް އެއް ގޮތަކުން ނުވިއްޔާ އަނެއް ގޮތަކުން ކެޕްޓަން ދަނޑުން ބާލަން ކުރެވުނު ކަމެއް ކުރާނެތާއެވެ. އެކި ރާގު ރާގަށް މަޖިލީހުގެ ތާޅަފިލި ދޮޅި ކެނޑެންދެން ހުއްޓަނުލާ ގޮވާލަ ގޮވަލާ އެ ހުންނަނީ ފެނަކަ ޓީމު ދެކެ ބިރުނަގާ ވާހަކައެވެ. 

އެނގޭ ހެއްޔެވެ. ފެނަކައަކީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ ގިނަ ރަށްރަށުގައި އަސާސީ ހިދުމަތް ގާއިމުކޮށް ހިދުމަތްދޭ ކުންފުންޏެވެ. ހިދުމަތް ދިނުމުގެ ގޮތުން އެ ކުންފުންޏަށް ލޯނުވެސް ނަގާނެއެވެ. އަގު ދޭގޮތަށް އެކި އެކި ފަރާތްތައް ލައްވާ މަސައްކަތް ވެސް ކުރުވާނެއެވެ. މަސައްކަތް ކުރުވާ ފަރާތަކާ އެއްބަސް ވެވޭ ގޮތަކަށް މަސައްކަތުގެ އަގު ދައްކަމުން ވެސް ދާނެއެވެ.

އެކި ފަރާތްތަކުން ފެނަކައަށް ހޯދާ ހުރިހާ ހިދުމަތަށް ދައްކަން ޖެހޭ ފައިސާ ނުދެއްކި ވެސް ހުންނާނެއެވެ. އެ ގޮތަށް ފެނަކައަށް އެކި ފަރާތްތަކުން ލިބެންޖެހޭ އެތައް ފައިސާއެއް ވެސް ނުލިބި ހުންނާނެއެވެ. މި ޒަމާނުގެ ވިޔާފާރީގައި ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކުރާ އެއްފަރާތުން އަނެއް ފަރާތައް ފައިސާ ދައްކަން އޮތުމަކީ ވިޔާފާރީގެ އާއްމު އުސޫލެވެ. ދެ ފަރާތުގެ އިތުބާރު އެ ކަމުން ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރު ވާކަން ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ. ކިރިޔާވެސް ހެލިފެލިވެ މަސައްކަތްކޮށް އުޅޭ ބައެއްގެ ދަރަނި ހުންނާނެއެވެ. ބޮޑެތި ގިނަ ކަންކަން ކުރާ ބައެއްގެ އަދަދުތައް ބޮޑެތިވާނެއެވެ.  

ކުރާ މަސައްކަތަށް އަގު ނުލިބޭނަމަ އެއްވެސް ބަޔަކު އެ ބަޔަކާއެކު ތަކުރާރުކޮށް މަސައްކަތެއް ނުކުރާނެއެވެ. ތަކުރާރުކޮށް އެކުގައި މަސައްކަތް ކުރަނީ އިތުބާރު އޮތީމައެވެ. ފެނަކައާއި އެކު މަސައްކަތް ކުރާ ކުންފުނިތަކުން ފެނަކައަށް އިތުބާރު ކުރެއެވެ. ތަކުރާރުކޮށް ފެނަކައިން މަސައްކަތް ހޯދައިގެން މަސައްކަތް ކުރާނީ ފައިސާ ލިބޭނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން އޮތީމައެވެ. ފައިސާ ލިބޭތީއެވެ. އިތުބާރު ކުރާތީއެވެ.

އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ފެނަކައިން ދައްކަން ޖެހޭ ފައިސާއެއް ނުދައްކައިގެން ކަންބޮޑުވާ ދަރަޖައަށް ހިގައްޖެނަމަ އެ ފައިސާ ހޯދުމަށް އެ ފަރާތަކުން މަސައްކަތް ކުރާނެއެވެ. އެއީ އެ ފަރާތަކަށް ލިބިގެންވާ ހައްގެކެވެ. އެހެން ގޮތެއް ނެތިއްޔާ ޝަރީއަތަށް ގޮސްގެން ވެސް ފައިސާ ހޯދަން އުޅޭނީ ފައިސާ ލިބެން ޖެހޭ ފަރާތުންނެވެ. އެއީ ފެނަކައާއި އެ ފަރާތަކާ ދެމެދު އޮތް ޒާތީ ސިއްރެކެވެ.

ފެނަކައަކީ ޕަބްލިކް ކުންފުންޏެއް ކަމަކު ފެނަކައާއި އެކު މުއާމަލާތު ކުރާ ފަރާތްތަކުގެ ޒާތީ މައުލޫމާތު ކަމާ ގުޅުމެއް ނެތް އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ފެނަކަ އަކުން ނުދެވޭނެއެވެ. ނުވެސް ދޭނެއެވެ. ދޭކަށް ނުވެސް ޖެހެއެވެ. ފެނަކައިން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ދަރާފައި އޮތްނަމަ އެކަން ހައްލު ކުރާނީ ފެނަކައާއި އެ ފަރާތަކުންނެވެ. ތިންވަނަ ފަރާތަކަށް އެ ކަމަކާ ގުޅޭ އެއްވެސް މައުލޫމާތެއް ދިނަސް ދެނީ މުއާމަލާތުގައި ޝާމިލުވާ ފަރާތްތަކުންނެވެ.

ފެނަކައިން ފައިސާ ލިބެންޖެހޭ ފަރާތް ތަކުން ނުވާ ކަން ބޮޑުވުމެއް އެހެން ބަޔަކަށް ބޮޑު ވެގެން އުޅެނީ ކީއްވެކަން ވަރަށް ސާފެވެ. ރައީސް ސާލިހުގެ އަސާސީ ހިދުމަތް ގައިމުކުރުމުގެ ވައުދުތައް ފަތުއަޑުކިޔާފައި ފެނަކައިން ފުއްދާ ދެމުން ގެންދަތީ ބަޔަކަށް ހަޖަމު ނުވަނީއެވެ. ނޫނީ ފެނަކައިގެ ދަރަނި އަދާ ކުރަން ޔާމީނު ހަވާލުވީ ހެއްޔެވެ. ދިޔަރެސް މެދުވެރިކޮށް އެ މައުލޫމާތު ހޯދާނީ އެހެންވެތާއެވެ. އެމައުލޫމާތު ހޯދައިގެން ފިތުނަ އުފެއްދުން ނޫން އެހެން ބޭނުމެއް ގައިމު ނުކުރެވޭނެއެވެ.

ހަމަ ގައިމު ވެސް އެ އުޅެނީ ފެނަކައިގެ ދަރަނި ބޮޑުވެގެން ދަރަނި އަދާކޮށް ދޭކަށް ނޫނެވެ. ރައްޔިތުންގެ ތެރޭގައި ފެނަކައަށް އޮތް އިތުބާރު ނަގާލާ ރަށްރަށުގައި ކުރެވެމުންދާ މަސައްކަތްތައް ހުއްޓުވާށެވެ. ސިޔާސީ ފަސާދައަށް ކުރާނެ ކަމެއް ހޯދާށެވެ. ވަކިވަކި ފަރާތްތަކެއްގެ ޒާތީ މައުލޫމާތު ކަމަށްވާ ދަރަންޏާ އަރަންޏަކީ ބައެއްގެ ސިޔާސީ ބަޑިބޭހެއް ނޫނެވެ.